Opera philosophica;

371쪽

P. III. Sec t. II. Cap. VII.

unum in Terminum in Consequente , sed prius eorum integre quidem ponitur, posterius vero non integre, sed posterior pars ex eo deraditur, atque cum priori Divisorum conjungitur.

Simili vitio laborat istud Argumentum : Hic canis est pater, hi canis est tuus, ergo hic canis es pater tuus integra enim Divisa sunt Pater, supple alicujus, et Possessio tua Tuus enim non est integer Terminus, sed suppleri postulat, hoc modo Possessio tua, Magister tuus, Famulus tuus to d. In allegato

igitur Argumento non conjunguntur ista Divisa, sed pars ex uno, pars ex alio surripitur, et 1bi invicem apponuntur; sacenim oportebat conjungere integra Divisa in Consequente Ergo

hic canis si pater alicujus et possessio tua, seu, Pater alicujus possessus a te.

3. Secunda Regula: In Argumento Assirmativo a Divissis ad Conjuncta oportet raemissas copulative connectere. Unde non valet istud Argumentum: Homo est animal, et homo es irrationalis, ergo homo es animal irrationale. In Argumento autem Negativo licet tum Disjunctive tum Copulative connectere Praemimas. Unde valet: Homo non es animal et homo non est irrationalis, ergo homo non est animal irrationale.

Tertia Regules Procedendo Assirmative a Divissis ad Con-

juncta, distribuenda est Bassis in altera Praemissarum. Unde non valet Aliquod animal est equus, et aliquod animal latrat, ergo aliquod animal es equus latrans. In Argumento Negativo non requiritur ista Distributio Bassis. 5. Quarta Regula: Cavendum ab Homonymia in iis quae Divisa et in iis quae Conjuncta concernunt. Unde non sequitur: Duo non funt quinque, et tria non sunt quinque ergo duo et tria

non sunt quinque committitur enim Homonymia circa particulam Et quae in Antecedente laxe, et in Consequente presse copulat. Haec quarta Regula, et Prima in ordine, concernit Speciem Argumenti-a-Divis1s-ad-Conjuncta non potest enim

Argumentum illud poni in sua Specie, si unam ex duabus istis

372쪽

a 46 Logica restituta. Regulis negligat. Reliquae Regulae spectant ad Formam, et ad necessitatem Sequelae ei conciliandam. Ad quam etiam accidentaliter saltem spectare videtur, ut Divisa habeant se instar Substantivi et Adjectivi, et ut Praemissa ponantur in tertia Figura; tunc enim clarius apparebit Argumentum unde hoc duriusculum est Petrus est homo, Petrus es animal, ergo Petrus es homo animal. CAp UT VIII.

De Argumento-a Conjunctis-ad-Divisa. Ι. Argumentum a-Conjunctis-ad-Divisa est Argumentum correspondens priori Argumento penes Conversionem Soriticam; ut Brutum non est animal rationale ergo brutum non es animali et brutum non est rationale. Cum Divisa ponantur in Consequente hujus Argumenti, consequenter duae requiruntur Propositiones in Consequente, quas Submissas vocare possumus. a. Cum hoc Argumentum per Conversionem Soriticam correspondeat Argumento a Divisis ad Conjuncta, hinc cum ssimili inversione omnes easdem Regulas habet, quas prius Argumentum. Ac primo Integra Conjuncta dividenda sunt in Consequente; hinc non sequitur: Hic canis non est pater tuus, ergo hic canis non es pater et hic canis non est tuus; et haec Regula clare correspondet Prima Regulae in praecedenti Capite. 3. Secundae Regulae correspondet istaci In Argumento Negativo a Conjunctis ad Divisa oportet Submissas Dis uncti

connectere. Unde non valet Petrus non es animal irrationale,

ergo Petrus non es animal, et Petrus non es irrationalis, sed Vel etc. dicendum fuerat. Tertiae Regulae correspondet ista In Argumento a Conjunctis ad Divisa, Negative procedendo, non licet assim distribuere in utraque Submissarum. Unde non valet: Nullum animal est equus latrans, ergo visium animal est equus, et nullum animal es latrans. Eodem vitio laborat istud:

373쪽

P. II. Sec t. I. Cap. VIII. 347 Mons sine alle non est, ergo et mons non es, vel sine alle non est Bassis enim ibi est Exsens, quod distribuitur in utraque Submissa. Quarta Regula hic etiam proscribit Homonymiam; unde peccat istud : Duo et tria sunt quinque ergo duo sunt quinque et tria sunt quinque.

4. Atque ita fuerunt Argumenta-Formalia-in-Terminis: .

quidem Argumentum formale cum uno Termino; quod ad Repetitionem spectat, potestque vocari Supina Repetitio a. Argumentum Formale cum duobus Terminis; quod vel est cum unica Propositione, vel cum duabus Propositionibus prius illud iterum ad Repetitionem pertinet posterius dividitur in Sub- alternationem et Conversionem 3. Argumentum formale cum tribus Terminis, comprehenditque Syllogismum et Anti-Syllogismum; 4. Argumentum formale cum quatuor Terminis G1ctamen ut quartus Terminus compossitus sit ex duobus reliquorum), comprehenditque Argumenta-a-divissis-ad-conjuncta, et Contra.

CΑΡUΤ X. De Argumento Topico. I. Argumentum-in-Terminis Materiale solet a Logicis vocari Argumentum Topicum. Estque Argumentum, in cujus Forma ac ateria 1mul sumptis non ponitur Impudentia. Per Formam intelligo Formam integram octo uncta complexam per Materiam intelligo ateriam Terminos concernentem. Ex quo sequitur, quod Argumentum Topicum debeat esse Enthymema, quia Materia Terminos concernens in solo Enthymemate locum

habeat, ut demonst. praeced. Sec t. cap. 9. num. 3. Igitur hoc

est Argumentum Topicum seu ateriale Nullum animal est lapis, ergo nullus homo es lapis est enim Enthymema, ut patet satis ex Definitione Enthymematis, et consideratis simul Forma ac Materia ejus, id est, novem prioribus Assectionibus Logicis, nunquam in illis poni poterit Antecedens verum Consequente

374쪽

348 Logica restituta. falso. Et quidem notatu dignum est, quod et in Forma ejus poni possit Impudentia, et in Materia ejus poni possit Impudentia. In Forma ejus ponitur haec Impudentiaci Nullum animal est lapis, ergo nullum marmor e lapis hic enim eadem Forma est quae in priori, ut facile videbis percurrendo per octo puncta Formae in uno et in alio Argumento. In Materia ejus ponitur haec Impudentiaci Nullum animal es lapis, ergo omnis homo est lapis hic enim eadem habitudo Inferentis ad Illatum penes Praedicationem, cum Inferens in utroque Argumento sit idem et Illatus idem. Igitur in Materia Argumenti Topici ponitur Impudentia, sed haec non ponitur in ejus Forma in Forma ejus ponitur Impudentia, sed haec non ponitur in ejus Materia, ita ut in Forma ac Materia conjunctis poni non possit Impudentia.

a. aut vero observandum est, non sussicere ad Argumentum Topicum seu Materiale, quod sit Enthymema habeatque Antecedens pariter a Consequens vera, sed ulterius requiri, ne in simili Forma ac Materia detur Antecedens verum Consequente falso. Unde hoc Argumentum Materiale non valet: Petrus es homo ergo Petrus es homo etiamsi enim res ibi bene se habeat quoad veritatem Antecedentis et Consequentis, hoc non sussicit, cum in 1mili Forma a Materia poni possit Argumentum, in quo Extrema non bene se habeant quoad veritatem Dissitatemque, sed in quo sit Antecedens verum Consequente falso v. g. Petrus est animal, ergo Petrus est brutum hoc enim est ejusdem et Materiae et Formae cum praecedenti Argumento. iisdem ateriae, quia est eadem habitudo Inferentis ad Illatum in utroque Argumento, nempe Inferens utrobique sub- alternat 1bi Illatum. Ejusdem formae, quae in utroque Argumento sunt tres praecis Termini, eodem modo utrobique accepti, eodem modo situati, etc. Sic etiam non valet hoc Argumentum : Lapis non est homo, ergo lapis non es animal, quia in Forma ac Materia simul sumptis istius Argumenti

375쪽

P. III. Sec t. I. Cap. X.

ponitur haec Impudentiaci os non es homo ergo bos non est

animal.

3. Materia Terminos concernens passim Vocatur Locus, et hinc

Argumentum Topicum seu Locale dictum est. Locus proinde quintuplex est: I. Locus a Convertibilibus; estque habitudo Inferentis ad Illatum, ut Convertibilium. In hoc loco ponitur istud Argumentum Petrus est homo ergo Petrus est animal rationale. 2. Locus a Genere ad Speciem, seu potius a Subalternante ad Subalternatum; estque habitudo Inferentis ad Illatum, qua se habet ut Subalternantem ad Subalternatum. In isto loco possitum est hoc Argumentum Nullum animal est lapis, ergo nullus homo est lapis. 3. Locus a Specie ad Genus, seu potius a Subalternato ad Subalternantem, juxta quem Inferens subalternatur et Illatus subalternat. In eo loco ponitur hoc Argnmentum : Homo es rationalis, ergo aliquod anima est rationale. 4. Locus a Disparatis, juxta quem Inserens et Illatus disparantur, et in eo loco sedet hoc Argumentum : Omne brutum est irrationale, ergo aliquod bipes est irrationale. . Denique Locus a Repugnantibus; et in eo fundatur hoc Argumentum: Homo est animal, ergo homo non est lapis. 4. Ut autem Fundamenta et Maximae Argumentorum Topicorum intelligantur, bene notandum est, quod arte . Sect.

2. cap. . . . et . demonst. nempe Terminum Convertibilem respectu Convertibilis correspondentis et Subjectum et Ρraedicatum esse Subalternatum vero esse Subjectum Subalternantis ibid. . . , non vero Praedicatum de Subalternante ibid. n. 7. Subalternantem autem esse Praedicatum de Sub- alternato n. . , non vero Subjectum Subalternati n. 7. ;Terminus vero Disparatos non habere se ut Subjectum et Ρraedicatum n. . , nec etiam Termino Repugnantes n. a. b. Quibus positis, Fundamenta Argumentorum Topicorum desumuntur ex duobus primis Quadratis. Et Argumentamur a Convertibilibus i. ex parte Subjecti assii malive V. g. Homo

376쪽

L restituta. sentit, ergo rationale sentit Fundamentum est . Axioma I. Quadr Quod dicitur de Praedicato, dicitur etiam de Subjecto. u. X parte Subjecti Negative, v. g. Rationale non est lapis, ergo homo non es lapis Fundamentum est a. Axioma I. Quadr. Quod negatur de Subiecto, negatur etiam de Praedicato. . Ex parte Praedicat Assirmative, v. g. Homo entit, ergo homo est animal, per 3. Axiom. I. Quadr. De quo dicitur Sufectum, de eodem et Praedicatum dicitur. 4. Ex parte Praedicati NegatiVe V. g. Lapis non entit, ergo lapis non es animal, per . Axiom. I. Quadr. De quo negatur Praedicatum, de eo negatur et Subjectum.

2. Argumentamur a Genere ad Speciem . ex parte Subjecti Assirmative v. g. Animal sentit, ergo homo sentit, pero. AXiom. 1. Quadrati. a. Ex parte Subjecti Negative v. g. Nullum animal est lapis, ergo homo non est lapis, per . Axioma a. Quadrati. a. Ex parte raedicat Assirmative non Argumentamur; Occurrit enim mala Maxima De quo dicitur Praedicatum, de eo dicitur et Subjectum, quod falsum est, cum Praedicatum possit

Subalternare Subjectum Parte . Sect . . cap. . . . , et

per consequens discordare a Subjecto, adeoque dici de aliquo, de quo Subjectum non dicitur per desinit. discor. . . Ex parte raedicati Negative 1 Argumentamur: Lapis non est animal, ergo lapis non es homo, per . Axio. . Quadr. 3. Argumentamur a Specie ad Genus . Ex parte Subjecti Assirm hoc modo : Homo est rationalis, ergo aliquod animal est

rationale, per . Axiom. a. Quadrati. a. Ex parte Sub. eg. hoc modo : Homo non est brutum, ergo animal non es brutum. per . AXiOm. I. Quadrati . . Ex parte Praed. Assirm hoc modo : Petrus est homo ergo Petrus est animal, per 3. Axioma I. Quadrati . . Ex parte Praed. Neg. non Argumentamur occurrit enim mala Maxima : De quo negatur Subjectum, de eo negatur etiam Praedicatum, quod est falsum, cum Praedicatum

possit discordare a Subjecto, adeoque Assirmari de aliquo, de

377쪽

P. III. Sec t. II. Cap. X. 35Ι quo non Assirmatur id est, de quo Negatur hac ecl. cap. 2. n. 4. Subjectum. 4. Argumentamur a Disparatis 1 ex parte Sub Assirm. hoc modo : Omne rutum es irrationale ergo aliquod bipes est irrationale, per primum Axioma Appendicis ad a. Quadrat a.

Ex parte Subjecti Negative, hoc modo : Nullum bipes es quadrupes, ergo aliquod brutum non es quadrupes, per a. AXiom. Appendicis . . Ex parte Praedicati non Argumentamur. Non assirmative, quia occurrit mala Maxima: De quo dicitur unus

Disparatorum, de eodem dicitur et alter, quod falsum est, cum Disparatus discordet a Disparato, adeoque possit dici de aliquo, de quo alius non dicatur. Non negative, quia occurrit alia mala Maxima : De quo negatur unus Di aratorum, de eodem negatur alius, quod falsum iterum, quia Disparatus discordata Disparato, ideoque fieri potest, ut de quo unus negatur id

est, de quo unus non assirmatur, hac ecl. cap. a. n. 4b, de

eo alius non negetur, id est, de eo alius assirmetur per idem . 5. Argumentamur a Repugnantibus difformiter ex parte Praedicati, hoc modo : Homo est animal, ergo homo non est lapis. Maxima est De quo dicitur unus Repugnantium, de eo negaturalius; s enim de eo non negaretur, ergo de illo diceretur hac

Sect cap. 2. n. 3. , adeoque Repugnantes concordarent, quod

est absurdum per de . R V.

5. Sed inter Argumenta Topica liminandum est Argumentum a Disparatis hoc enim nunquam est purum Argumentum, sed semper duobus Argumentis praegnat uno quod sit a Genere ad Speciem, altero quod sit a Specie ad Genus. Ipsum autem purum et ab illis secretum nusquam apparet semper enim procedit implicite ab uno Disparatorum distributo ad Subjectum utrique Disparatorum commune quod est a Genere ad Speciem procedere , et deinde a Subjecto illo communi procedit ad alterum Disparatorum particulariter sumptum quod est a Specie ad Genus procedere . . . Omne brutum est irrationale ergo

378쪽

Li si a. quoddam bipes est irrationale, sic resolvitur : Omne brutum est irrationale, ergo avis es irrationalis ubi est Argumentum a Genere ad Speciem procedens nempe ab uno Disparatorum distributo, ad Subjectum utrique Disparatorum commune , et

Aris es irrationalis, ergo aliquod bipes est irrationale ubi est

Argumentum a Specie ad Genus, proceditque a Subjecto communi ad alterum Disparatorum particulariter sumptum . Quatuor ergo tantum sunt Argumenta Topica habitudo enim Disparatorum non fundat novum Genus Argumenti. Quod ut melius pateat, operae pretium fuerit hoc Theorema demonstrare:

Subjectum, in quo concordant duo Termini Dis parati, utrique eorum subalternatur Demonst. Sin Termini Disparati A, B, et concordent in C. Dico primo, quod C subalternetur ipsi A; enim non discordat ab A s enim discordaret ab A non subjiceretur ipsi A Parte . Sect a. v. a. n. 5.); sed discordat a C s enim A non discordaret a C, non discordaret etiam a B, cum C utpote Subjectum non discordet a B Praedicato suo, igitur C subalternatur ipsi A per desin Subalternati. Eodem modo demonstrabis quod C Subalternetur ipsi B. Igitur C Subalternatur tum ipsi A tum ipsi B. Quod erat

De Regulis Argumenti Topici.

I. Regulae Argumenti Logici Sect praeced. cap. ult allegatae obtinent etiam in Argumento Topico, utpote quod sit Species quaedam Argumenti Logici Prima quidem Regula in eo obtinet, quia Terminus Communis per Antecedens et Consequens disefunditur. Secunda et Tertia servari debent circa Terminum Communem, siquidem in illo solo periculum est transgressionis istarum Regularum; non potest enim in Termino aliquo committi Homonymia aut processus a non dis r. ad distr. nisi ille

379쪽

P. III. Sec t. I. Cap. X.

Terminus saltem verbolenus bis occurrat in Argumento. Et quidem defectu Secundae Regulae non valet istud Argumentum

Topicum a Genere Ludovicus est gallus, ergo quidam homo es gallus, si Gallus in Antecedente ponatur pro Oriundo ex Gallia, et in Consequente pro Certa ine. Sic nec istud valet Omne animal sentit, ergo omnis qui dormit, sentit, sumendo Sentiens

in Antecedente per potentiam, et in Consequente per actum. Contra Tertiam Regulam peccat istud Argumentum-a-Repugn.:

Brutum est animal, ergo homo non est animal; ibi enim proceditur a non distr. ad distr ex parte Termini Communis Anima et Quarta Regula etiam obtinet in Argumento Topico sed

illa demonstrari debet. Quod ut commodius fiat, praemittendae sunt quaedam Definitiones et quaedam Theoremata Subjectum- utriusque voco illud Subjectum, in quo Terminus Inferens et Terminus Illatus alicujus Enthymematis concordant, seu de quo uterque eorum assirmari potest. Subjectum neutrius voco illud Subjectum de quo nec Inferens nec Illatus assirmatur. Praedicatum-δε- utroque dico quod et de Inferente et de Illato dicitur. Praedicatum-δε-neutro, quod nec de Inferente nec de Illato dicitur. V. . proposito hoc Enthymemate Petrus est homo ergo Petrus est animal, Subjectum-utriusque est Petrus, item Homo Subjectum-neutrius est Lapis, item Lignum. Praedicatum-de-utroque est Ens, item Anima Praedicatum-de- neutro est Lapis, item Lignum. Porres Subiectum-unius voco, de quo unus istorum Terminorum Inferens inquam vel Illatus

dicitur, sed non alteri et dividitur in Subjectum-hujus sic voco Subjectum Termini Illati, quod non est Subjectum Termini Inserentis et Subjectum-illius sic voco Subjectum Inferentis,

et non Illati . Praedicatum-δε-uno similiter capitur atque aliud est Praedicatum δε-hoc, aliud Praedicatum-δε-illo. 3. Sequuntur jam quaedam Theoremata, quorum hoc Primum sit Omnis Locus admittit Subjectum-neutrius et Praedicatum-de-neutro. Id est, In Loco-a-Convertib., in LocO-a-Genere,

380쪽

Logica restituta.

a Specie, etc., poni potest Argumentum, sic ut detur Subjectum,

de quo nec Inferens nec Illatus dicatur, itemque Praedicatum quod nec de Inferente nec de Illato dicatur Demonst in Loco-a-Convertib. Quia etiamsi Termini tantum de eodem dicantur

id est, Convertibiles sint , cum eo bene consistit, aliquid esse,

de quo neuter dicatur, item aliquid esse quod de neutro dicatur. V. . etsi Animal et Sentiens convertantur, tamen neutrum dicitur de Ligno, et Lignum de neutro dicitur. Perge eodem pacto ad Locum-a-Genere, a-Specie, etc. prolixitatis vitandae ergo, teneor hoc exercitio tuo transcribere . Videbis clare, quod quilibet eorum admittat Subjectum-neutrius et Praedicatum-de-neutro. Ex hoc Theoremate clare sequitur Quarta Regula, nempe Argumentum Topicum non posse esse Deforme. Vel enim esset Deforme ex parte Subjecti, Vel e parte Praedicati quae enim a Praedicato ad Subjectum et contra procedunt

Argumentationes, non consideramUS, utpote praegnanteS, ecl. praeced. cap. 6. . . et cap. 7. . . . Si ex parte Praedicati

sit Deforme, in eodem loco ponetur Impudentia, sumpto pro Termino Communi Subjecto-neutrius de eo enim Inferens negabitur, sed Illatus de illo non poterit assirmari. Si ex parte Subjecti sit Deforme, ponetur Impudentia, sumpto Praedicato-de- neutro hoc enim de Inferente quidem negabitur, sed de Illato non poterit assirmari. 4. Secundum Theorema Quilibet Locus admittit Praedicatum-de-utroque. Etiamsi enim Termini sint Convertibiles, idem potest assirmari de utroque uterque enim assirmatur de utroque

etiamsi Subalterni sint, idem potest assirmari de utroque quia saltem Subalternans dicitur de utroque Sub alternorum); etiamsRepugnantes fuerint, idem de utroque dici potest sunt enim ad minimum aliquid et sic Ens de utroque dicitur . Ex hoc Theor. clare sequitur Prima Regula Specialis Argumenti Topici Argumentum Topicum ex parte Subjecti procedens, non potest esse Difforme possit enim Praedicato-de-utroque, hoc