장음표시 사용
451쪽
P. IV. Sec t. II. Cap. I. medium, idem studium contra ignorantiam adhibeat tamquam
s. Igitur nota Finis est Ut nota Initii est e. Utrumque motivum voluntatis est Finis enim allicit voluntatem quas a fronte, Initium urget illam quas a tergo. Neutrum proinde proprie dicta ratio est haec enim ad Mentem spectat. Unde etiam neutrum est nunciatio v. g. Cur studes doctus, aut Ne sim ignarus ibi Finis et Initium sequuntur suas notas, Ut Ne, sed neutrum est nunciatio, at imperfectum hoc: Si doctus, Si ignarus. Neutrum etiam exacte quadrat in quaestionem Cur sed Finis potius in quaestionem Quam-ob-rem' item In quem sine 'Onitium autem in quaestionem Oud-δε-ca P Quo intuitu
4. Rationes- ut et-ne plausibiles dicuntur, quando cadunt in quaestionem habentem pro Subjecto suo Propositionem independentem a nostro arbitrio : v. g. Curio unicus ' Ne plures sint, comburant niversum. Cur dierum et noctium, aestatis et hiemis icissitudines Ut sit arietas in rebus, et ne pulchra i-lescant si usi molesti interpolentur. Cur quatuor Urumenta' Cur quatuor Axiomata exies repetita cibum Logicum constituunt 'Ut sit harmonia in rebus Natura nempe quaternario numero gaudere videtur. Hae inquam, et similes ratiunculae plausum habent apud vulgum, quia Fabulis admodum inescatur apud veros Philosophos fastidium. Licet enim sit ordo, varietas et harmonia in Universo, etiamsi Mundi incendium aliaque similia
incommoda belle caventur, haec tamen omnia posteriora sunt, nec debent nos movere ad statuendum aliquid de rebus sunt enim infinitis erroribus obnoxii tales discursus sed cum ex veris ac legitimis Rationibus pervenerimus ad rerum notitiam, inveniemus res 1 esse ordinatas, omnia se habere concinne, et Deum suum ubique testari. 5. Sola igitur Ratio-quia est, quae ad verae Rationis locum aspiret sub ejus tamen velamine latent aliquae rationeS-ut et necl
452쪽
est Cur domi manes' uia pluit hoc enim est, Ut coelo feren fruar, et Ne a pluvia madescam. Hae igitur et similes spuriae
rationes, detracta Nota, quae iis non debetur, amandentur ad sui congenereS.C A II. De Ratione Bon et Maid. 1. Ratio-quia distinguitur in Bonam et Malam Bona Ratio est, quae apte respondetur ad quaestionem Cur' ala Ratio est, quae quidem loco Rationis respondetur ad quaestionem Cur 'sed non bene quadrat in illam quaestionem. Unde non est vera Ratio, sed supposititia. Ex quo patet, bonam Rationem etiam veram, et malam supposititiam vocari pos . a. Et Mala quidem Ratio dividitur in Fatuam et Captiosam seu fallacem Fatua est sic mala, ut ne quidem appareat esse
bona v. g. Cur 'sentia es prior Accidentibus I respond. Quia haculus est in angulo Captiosa ratio est quae sic est mala, ut
tamen appareat esse bona v. g. Cur cipitates A, B sunt aequales respond. Quia habent aequales circuitus, seu aequale tempus uni ac alteri circumeundae impenditur. Haec enim vulgo videtur Bona Ratio vulgus enim civitates metiri consuevit tempore quod Cingulis eorum perambulandis impendit , sed non est bona ratio, cum aequales circuitus continere possint civitates admodum inaequales puta si hic circuitus sit rotundus seu circularis, is longe majorem civitatem continebit quam alius circuitus oblongus seu ovalis, etiamsi ambo supponantur aequales, et aequale tempus iis ambulatione conficiendis impendatur.
s. aptiosa Ratio subdividitur in Rationem Sophisticam et Praejudicium Ratio Sophistica est Ratio Captiosa propter
Voces; v. g. Cur Petrus habet cornui respond. Quia necdum
453쪽
P. V. Sec t. II. Cap. III. 427 amisit ea illa enim Ratio captiosa est propter vocem necdum, qua inssinuari videtur, Petrum habuisse cornua Praejudicium
est ratio captiosa propter rem et non propter VOCOS V. g. Cur
plumbum celerius labitur quam lignum I respond. Quia plumbum maiori impetu labitur quam lignum. Illa enim Ratio est mala,
cum quae inaequali impetu labuntur, saepe labantur aequali celeritate ut constat Experientia in globo tormenti bellici ma- oris et pila palmaria, quae ex fenestra domus simul demissa simul etiam ad terram pertingunt , apparet tamen bona Ratio inexpertis atque apparentiam illam non habet ex ullis vocibus, sed ex re ipsa. Tale est etiam istud Praejudicium : Cur in lapidibus et metallis plus substantiae est, quam in aere et aqua
respond. Quia duriora et graviora sunt aere ac aqud. Et plurima talia Praejudicia detecta vide apud Cartessium praejudiciorum acrem insectatorem, praesertim parte I. Princip. Philosoph. S 71.4. Bona Ratio generat Scientiam Fatua Ratio causa risum aut indignationem Sophistica Ratio gigni confusionem Praejudicium parit errorem. IU. De Natione Firm et Urind. 1. Bona Ratio subdistinguitur in Firmam et Infirmam Ratio Firma est , quae Ratam ponit extra dubium, id est, certam et
vere Ratam facit. . . Cur Corpus est dixi bile I respond. Quia Corpus est extensum Cur Contrariae non possunt esse simul verae I respond. Quia alioqui Contradictoriae essent simul verae. His enim
rationibus certum sit atque extra omnem dubitandi aleam ponitur, et quod Corpus divissibile sit, et quod Contrariae non possint esse 1mul verae. et Ratio Infirma est, quae subjectum quaestionis saltem verissimile reddit, et non eximit ipsum penitus e dubio ut Cur
454쪽
428 e si a. pluet respond. Quia coeunt multae et cras ae nubes supra nostrum verticem. Ex hac enim ratione fit quidam verisimile, quod pluet, sed non ita, quin absolute maneat dubium, pluetne an non
3. Infirma Ratio non est proprie ratio, sed Conjectura neque tam apte quadrat in quaestionem Cur P quam in quaestionem
de conjicis v. g. Unde confici quod male sibi conscius sit prespond. Quia ad commemorationem facinoris totus expalluit. 4. Firma Ratio Certitudinem gignit Infirma Ratio generat opinionem. In hanc vulgus omne propendet; quod arguunt haec iis tam crebro usurpata vocabula, Putare, Arbitrari, simare, Videri, Verisimile, Probabile, etc., quae Omnia denotant Opinionem. Veri autem Philosophi abstinent ab Opinionibus et hinc veteri Adagio Putare non est Sapientis. V. De Ratione Positiv et Negatiν .1. Secundo Ratio distinguitur in Possitivam et Negativam. Negativa Ratio est, non esse se non occurrere rationem pro
Contradictoria Ratae; . . Cur ex Falso potest equi verum pQuia nulla est ratio cur id non possit, seu Quia in eo nulla est Implicantia, ut loquuntur, id est nulla Contradictio hoc enim perinde est a s responsum fuisset: Quia nulla est ratio dicendi quod non possis. Si enim esset ratio dicendi, quod non posset, ea esset, quod contradictio in eo lateret, id est, ipso posito
sequeretur idem esse et non esse. et Ratio Negativa non valet nisi in Favorabilibus Favorabilia sunt, quae praesumuntur seu supponuntur esse, quamdiu non probatur ea non esse. Et in Disciplinis inter favorabilia primum occurrit Potentia praesumimus enim pro Potentia quamdiu non ostenditur Impotentia. Secundo Paucitas multitudo enim et
455쪽
P. V. Sec t. II. Cap. V. 429 diversitas in rebus non praesumitur nisi probetur; V. g. Cur intellectus et oluntas realiter eadem sunt P Ratio Negativa est Quia nulla est ratio distinguendi inter intellectum et voluntatem. Cur non dantur plures Enunciationes Compositae, quam Copulativae
et Disjunctipae Respond. Quia nulla est necestas admittendi alias.
s. In Foro Favorabilia occurrunt multa hinc et Rationes Negativae, et Praesumptiones ibidem multae sunt. Cur Reus est innocens P Quia non probatur esse nocens Cur non valet Exceptio P Quia non ostenditur valeres Cur Possessio es bonae side PQuia non probatur mala fides etc. 4. Extra Favorabilia, in odiossis nempe vel neutris, absurdum est uti Ratione Negativa v. g. Cur ex Vero non potes equi fusi absurda ratio est: Quia non ostenditur posse. otentia enim non debet probari, sed me probatione praesumitur, quousque non probatur impotentia. Sic etiam in Foroci Cure nocens Quia non probatur quod sit innocens, absurdum et iniquum est. 5. Ratio Possitiva est simpliciter Ratio, seu Ratio quae non
est Negativa v. g. Cur ex Falso potest equi 'rum P respond.
Quia quod falsum est potest pro aliqua sui parte erum esse.
Nota tamen, quod Ratio positiva bene possit esse nunciatio negatiVa v. g. Cur non stat Quia non potes flare positiva ratio est, etiamsi 1t nunciatio negativa. Ratio enim non censetur negativa, nisi in hoc tota sit, Non esse rationem pro opposita parte. 6. Ratio Negativa non est proprie ratio, ne quidem in favorabilibus, ubi tamen suo modo valet; quia non bene redditur ad quaestionem Cur L sed potius ad quaestionem Cur praesumendum sit 8 V. . Cur reus es innocens P in hanc quaestionem non bene quadrat Quia Acior non probat; sed ea responsio potius in hanc Quaestionem quadrat Cur reus praesumitur
innocens nec enim ideo est innocens, quia Actor non probat, sed ideo praesumitur innocenS.
456쪽
43OLogica ri si a. 7. Ratio Positiva Assensum concilia Subjecto quaestionis seu suae alae Ratio Negativa Praesumptionem parit Subjecto quaestionis. Quae Praesumptio in eo consistit, quod etiam citra assensum, ita tamen agamus circa Propositionem, ac si assensum praestitissemus. V. g. Judex ex Ratione Negativa, Actore scilicet non probante, non potest moveri ad assensum istius Propositioni. Reus est innocens hic enim ei stante sola ratione negativa, tam dubia est, quam ista: Arenae maris uni numero parib ita tamen agit ac si assentiretur hinc et Reum absolvit,
CAPUT UI. De Ratione Intern et Extern . I. Ratio interna est, quae sequitur ex Subjecto quaestionis,
seu ex ata v. g. Cur Corpus es divisibile P respond. Quia Corpus es extensum sequitur enim Corpus est dirisibile ergo
Corpus es extensum, ex Rata Ratio. Nota vero, cum Ratio et Rata sunt nunciationes negativae, etiam Rationem censeri internam, quando Contradictoria Rationis sequitur ex Contradictoria Ratae v. g. Cur lapis moto suo non defatigatur P respond.
Quia non potest defatigara . aut Quia non est animal, Interna Ratio est; non sequitur tamen Non defatigatur, ergo non potest defatigari, neque Non defatigatur actu scilicet , ergo non est anima
a Ratio Externa est, quae non sequitur ex Subjecto quaestioni. v. g. Cur graviora non semper per aera celerius labuntur
minus gravibus p respond. Quia constat Experientid; et adocustim videmus russam panis simul cum plumbo multi ponderis e manu hominis antis in pavimento demissa, simul etiam ad pavimentum pertingere. Haec Ratio est Externa quia non sequitur ex Subjecto quaestionis; haec enim consequentia nulla est: ita est,
ergo ita esse constat Experienti .
457쪽
P. IV. Sec t. I. Cap. L43Ιs Ratio Externa dividitur in Testimonium et Experientiam. Testimonium est assertio, qua quis asserit certam Propositionem, seu dicit illam Propossitionem esse veram. Fitque Ratio sui generis, cum ad quaestionem Cur est reponitur; v. g. Cur Mundus est ab aeterni respond. Quia Aristoteles sic dicit. Ut Testimonium in suo genere sit bona Ratio absolute enim non est bona Ratio, ut statim patebit , requiritur peritia et probitas Testantis seu Testimonium perhibentis bonus videri debet, ne videatur decepturus peritus videri debet, ne existimetur ipse deceptus esse utrumque fidem dictis ejus derogabit, si aut
decipere velle videatur, aut ipse deceptus esse credatur. Haeduae condiciones, Probitas inquam et Peritia, cum penes aliquem manifeste reperiuntur, dicimus eum habere Auctoritatem. 4. Experientia est perceptio Sensus circa aliquam Propositionem. Ut Experientia, qua experimur Aloem ventrem subducere, ferrum ad agnetem accedere, Aestus maris a Luna pendere, etc. Fit ratio sui generis, cum ad quaestionem Cur est reponitur. Ut Experientia in suo genere sit bona Ratio,
requiritur Sensus constans, et verae Rationi non contrarius.
Constans quidem, quia semel iterumve deprehendisse sensu non facit fidem, cum sensus facile decipiatur; v. g. Post sumptum
hoc pharmacum aeger convaluit, non est sussiciens Experientia, ut hoc pharmacum isti aegritudini pellendae commendetur; sed demum si saepius et constanter aegri liberentur. Requiritur etiam ad legitimam Experientiam sensus Rationi non contrarius; quia cum Sensus contradicit Rationi, quantumvis ille 1 constans, non fundat legitimam experientiam. . . cum oculus fuste percutitur, Sensus satis constanter observat scintillas non licet tamen ideo dicere quod Experientia constet, eo casu scintillas circa oculum dispergi huic enim Ratio reclamat; sed hoc tantum constat experientia, talem fieri eo casu perceptionem, qualis solet a scintillis excitari. Similiter astra omnia, excepto Sole et Luna, valde exigua et flammulis candelarum nostrarum
458쪽
Logica restituta. non absimilia demonstrat Sensus admodum constans ipsum Solem et Lunam lancibus mensae non multo majores Haesensus nostri perceptiones non faciunt Experientiam, quia Ratio
iis adversatur.5 Ratio externa non est vera Ratio, quia ad Quaestionem Cur est ' non apte reponitur. V. g. Cur acus in Ixide nautica iugiter e vertit ad Septentrionem ' Respondes: Quia constat Experientid, et ipse saepius idi. Mala responssio non enim ideo sic erat, quia tu 1 vidisti sed contra tu sic vidisti, quia sic erat, si modo recte videris. Et 1militer : Cur Mundus est ab aeternor nepta responsio: Quia Aristoteles hoc dixit; nec enim ideo ab aeterno est, quia ipse hoc dixit, sed quia ab aeterno est, ideo dixit ab aeterno esse s modo sat bonus et sat peritus hoc dixerit, si nec decipiat hoc dicens, nec ipse
6. Ratio interna fulgorem praestat suae alae Ratio externa caliginem quidem ei non assundit sed nec dispellit. Res enim
nobis veluti contectae sunt, et spissis tenebris involutae, antequam lumen verae Rationis accesserit. Interim Externa Ratio
cum ipsa satis valida est in genere suo, gignit etiam assensum satis firmum erga Subjectum quaestionis, seu erga Ratam. CApuae VII. De Ratione Adaequat et Dadaequatd. s. Ratio adaequata est Ratio reciproca cum Rata, id est, posita Rata ponitur Ratio, et contra. V. g. Cur Corpus est divisibile Respond. Quia est extensum recte enim sequitur: Divisibile es, ergo extensum est, et contra. X quo patet,
Rationem Adaequatam semper etiam internam esse. 2. In adaequata Ratio est, quae non est reciproca cum Subjecto quaestionis. Eaque vel Latio est vel Strictior. Ratio
459쪽
Strictior est, quae infert Subjectum quaestionis, sed ab eo non infertur. V. g. Cur lassus est ' Quia xehementer cucurrit, sequitur enim Vehementer cucurrit, ergo lassus est, sed non sequitur Lassus est, ergo cucurrit, cum et quiando et saltando aut equitando fessus esse possit Ratio Latio est, quae infertur a Subjecto quaestionis, sed ipsum non infert. . . Cur fessus est 'Quia egit, aut Quia es animal aut Quia defatigabilis erat; recte enim sequitur Fessus es, ergo egit, aut ergo anima est, aut ergo defatigabilis erat, sed Egit, aut animal est, aut defatigabilis es, ergo defatigatus est, nulla Consequentia est. 3. Ratio Disparata non datur. Si enim interrogatus Curtassetur responderis : Quia albus es, aut Quia ingeniosus est,
Fatuam Rationem reddere videris; cum tamen Rationes Inad aequatae, licet non sint omnino Verae Rationes, non tamen
eo usque malae sunt, ut fatuae dici possint; sed quadrant aliquatenus in quaestionem Cur et in suo genere bonae sunt. Attamen hoc non est inconveniens: Cur fessus si ' Quia cucurrit cum tamen disparata videantur fatigari et cucurrisse. Sed si bene attendas, videbis 1 reddi Rationem Strictiorem; quia quod ordinarium est in ea consideratur ordinarium autem est, ut currens defatigetur: adeoque ordinaria saltem lege ex Ratione hic sequitur Rata, quamvis non contra Cum Disparata Ratio 1 Fatua, stultior adhuc erit Ratio Repugnans v. g. Cur non entit Quia est animal. 4. In adaequata Ratio absolute non est bona Ratio; quia rigide loquendo, non recte quadrat in quaestionem Cur ' Nec enim ideo fessus est, quia defatigabilis erat, multi enim defatigabiles sunt et non fessi similiter nec ideo simpliciter fessus
est, quia cucurrit, sed ideo tantum currendo-fessus est. Ratio Ιnadaequata passim etiam non tam Ratio Vocatur quam Condicio et Ratio quidem latior Condiciosne-qua-non, Ratio autem strictio Condicio-cum-qua D vocatur ut Anima e se est Condicio-Me-qua-non Defatigationis et Currere est Condicio-
460쪽
434 Logica restituta. cum-qua-sic fatigationis Ratio Strictior secundum se etiam non est Interna, sed tantum ex genere suo; non sequitur enim secundum se ex Subjecto Quaestionis, sed tantum secundum genus suum; non sequitur enim effus es, ergo cucurrit, sed Felsus es, ergo Mehementer exercuit, cujus vehementis exercitii species quaedam est cursus. CAPUT V ΙΙΙ.De Ratione a Priori et a Posteriori. 1. Ratio-a-Priori est Ratio quae assignatur per Terminum priorem in Ordine Logico id est, Subjectum Rationis Subjecto Ratae, aut Praedicatum Praedicato, Logice prius est. V. g. Cur
Materia est in Subjecto Quia si dentia est in Subiecto E sentia
enim est prior Materia, cum sit Superius Materiae. Item Cur lapis non fatigatur ' Quia non est animal Anima enim prius est Fatigato tamquam Essentia, Proprietate dimanante ex illa Essentia, aut tamquam Actu istius proprietatis, si nempe Fatigatum actu intelligas. a. Ratio-a posteriori est quae assignatur per Terminum posteriorem in Ordine Logico. V. g. Cur potest stare' Quia stat; Stans enim posterius est Potente stare, ut supra videre potes.
Item, Cur Corpus insinite extensum' Quia infinite divisibile est; Divisibile enim posterius est Extenso tamquam Proprietas is-
3. etes qualis est Ratio data per integram Definitionem; v. g. Cur A es Essentia ' Quia A es Praedicatum in Subiecto. Item : Cur Petrus es homo ' Quia est animal rationale. Respondeo,
hanc rationem gratia suarum partium esse a priori gratia sui totius nec a priori, nec a posteriori, imo nec rationem esse, sed idem. Quatenus igitur Desinitio seorsim suas partes, Materiam inquam et Formam, applicat alicui, eatenus est Ratio