Opera philosophica;

61쪽

Communes Notiones, et Generales Regulas.

In his δ tamen etiamnum aliquid, quod a Ratione non est. Genius iterum aliquis subolet mihi ; exserat se de latebris suis, prodeat in medium Hem quam venerabilis ille est a formoso antomimo, a compto angone quam diversus Talis species in religionem veniat populo . In vestitu nihil praeter depexam togam corpori, et capiti, insigne Magisterii, cucullum ' erecta facies et plana, nutus nullus reductae palpebrae, fortes 7 oculi, fixus obtutus inflatae buccae, sesquipedalium Verborum ampullae Gestus unicus, quo primoribus digitis in summum pollicem coeuntibus, paulatim cum sententia attollitur manus , et in obliquum recidiva , cum emphas concludit

effatum Natus est hic Genius Delphis, sub Apollinis tripode; educatus autem apud Sphingem inter Gryphos et Aenigmata. Singula ejus verba, singula mysteria singuli verborum ambitus, singula decreta, singula sunt oracula, miro instinctu et assiatu edita, miris modis perplexa. Ipsummet ' audiamus: Coniugatorum sunt conjugata consequentia Propter quod unumquodque

est tale, ipsum est magis rate ' Quidquid recipitur, ad modum

recipientis recipitur Nullum violentum est perpetuum etc. Si sensum exquiras horum glossiematum δ, aut rationem qua

nitantur in promptu i responsio Abi ad Pedanos sic Philosophiae tirunculos contemptim appellat praecellentissimus Magister i et disce. Quid ni Fundamenta sunt 37, Principia sunt. At ubi rudimenta ipsa tradit Dos ΜΑΤ1sΤΕ i', si quispiam prae condiscipulis suis ardeli magnorum istorum crepi

nisi a miti parenthesin. 3 Inter haec. 4 genium iterum aliquem subodoratus sum. 5 Specie ipsa religionem incutit imperitis. 6 et capiti magistralem cucullum. 7 immobiles. 8 palmus. 9 reciduus. I aenigmata. Quot loquiture cathedra sententias, tot decreta, tot oracula verborum involucris ut plurimum perpleXa. o miti Conjugatorum . . . magis tale. I add. Nihil est in intellectu, ni prius fuerit in sensu. 13 harum positionum. 4 Ob quam ita tenendae sunt. I brevis omiti parenth omiti Fund sunt Dogmatista.

62쪽

tuum petat aliquam i ratiunculam, Tu, inquit, tace puer. Tu

asinus ad bram es Arsotelis citum est etiamsi Aristoteles id

sciscat nusquam δ, Discentem debere credere. O dolosum circulum provectos ad rudimenta mittit rudimentum ex profectu suspendit. His 3 igitur Principiis proveniunt nobis Imposterum falsa multa, involuta ' quam plurima, quia rincipiis commentitiis contortisque proveniunt . Sed ecce aliud quiddam in commodum studiosa juventutis meditatus ' est agister Noster rem hercule compendio facilem Tene haec pauca, tiruncule , et te deincepS, te, inquam, Naturae consultior erit nemo intelligentias, Formas substantiales, Causam primam, Influentias et Qualitates occultas, apores et exhalationes Percepistin haec puncta Euge his expedies omnia. Intelligentias quidem non applicabis i nisi ad res in magni momenti magnique moliminis, quae in vasto et patente ' quas ad pompam fiunt; velut ad trusatiles coelorum mola circumagendas et aquas in marina mactra, quo statis horis intumescant, subigendas i . Cave 1s, ne arboribus, aut herbis, aut lapidibus Intelligentiam ullam adjunxeris, ne agneti quidem licet enim hujus operatio, mirabilis in valde plena sit industriae, at in angulo exercetur, non ita palam, nec in theatro unde is Influentid, quae de minorum gentium iis est, contentus sit. Formis substantialibus abutendum tibi erit ad mutandum corpora sive intrinsecus ' quod ipsis eorum formis attribues 7, 1ve extrinsecus y, quod formae corporis vicini imputabis; si nullassit ad manum ' cui negotium hoc committi posse videatur λ', ad asylum commune, ad Influentias coelestes confugies. Causd

ibidem sciscitetur a Tace puer, inquit. 3 miti parenth. 4 credere. EX his. 5 deducuntur. 6 gratuita. 7 ex commentitiis gratuitisque principiis deducuntur. 8 muginatus. 9 miti tiruncule. O occupabis. II nisi rebus. I patenti. I velut coelis in gyrum proterendis. 4 et mari statis horis in tumorem fermentando. I admirabilis. I ab intrinseco. 17 quod ascribes propriae formae.18 ab extrinseco nullum adsit tale a cui id jure committi possit.

63쪽

prim opus tibi est in formandis et producendis Formis substantialibus , exceptis tamen formis Elementorum , quibus speciatim concessum est sobolescere, et stirpem suam in vicinia propagare M. Caeterae formae β coelibes sunt et viduae et introductis in Materia Dispositionibus, ut plurimum a coelorum occultis virtutibus, Auctor Naturae supplet eas de suo penu.

Tandem, ne longior 1m Vapores et exhalationes habe tibi ad omnem Antiperistasim, omniaque Meteora et Imperfecte mixta 7 discutiendum. jam, ascende Cathedram, resoDe magistraliter, Sume superbiam quaesitam meritis. Quis ineptias istas ferat quis cordatus homo est, qui se scire aliquid in Natura rerum existimet, cum ista sciverit 'Quid enim si quis te miraculi alicujus causam interroget, tu

vero ' intelligentiam adferas , aut inuentiam, aut occultas

rerum 3mpathias et Antipathias quid ista summatim continet responsio, nisi simplex illud, quod quilibet e plebe responderet, Nesci, Hoc tantum inter te et illos interest ' quod hi

quidem humeros adducant, et ignorantiam suam fateantur ingenue; tu streperis quibusdam verbis fucum facias, et di 1-mules. Et Vero 1 quaeratur, cur aqua, quae inferbuit, ab igne semota refrigescat ii cur adductae et in arcus sinuatae virgulae, si remittantur, in rectum se porrigant cur rugatum ab igne corium, si in cella recondatur i , explicet se denuo; respondebis, Formam substantialem talium corporum, aut Potentiam aliquam in iis ressidentem' haec omnia machinari. Nugael

in productionibus formarum substantialium et exc solum elementaribus. id indultum est specialiter. 4 ut se quandoque propagent in vicinia. 5 miti. formae. 6 Uapores et exhalationes, ne longior sim, sussiciant tibi. 7 Omnes antiperistases omniaque impersecte mixta. 8 1 mirac alic quaesitu causain. pr0tuleris. 1 Haec dumtaxat te inter et illos disserentia est. II cur aqua semotis calefacientibus , a quibus patiebatur, refrigeat 1 cur fracto tendine

in directum resiliat arcus si sepositum fuerit. 44 iis insidentem.

64쪽

O I. Scopa distblutae t Fili istius, quo res omnes pulcherrime cum Principiis et primis Notionibus Natura copulavit et vinxit , abruptio manifesta ' Non inclementius dico, quam par est ;ponam exemplum , ut Videas. Sit in Geometria rudis quispiam et idiota stylo Dogmatistae docebo ' eum 7 hac hora et equidem non ' indigeo tota , ut tam peritus sit Geometriae,

quam depontatus aliquis Philosophus Physicae peritus est. Hoc igitur primum positum sit , Triangulum esse aliquid ad instar

Corporis naturalis. Materiae vicem supplebit in Magnitudo haec ii enim indifferens est circa varias Formas i , nempe Circum Parallelogrammi, etc. . In Formae loco habebimus trium rectarum linearum, extremis inter se punctis tangentium, cohaerentiam β. His igitur ita positis, Geometricae institutionis

incipit mihi initium Tres anguli in Triangulo simul sumpti, duobus rectis angulis simul sumptis sunt pares. Sit enim triangulum quodcunque tum altero pede circini in ejus apice defixo, altero pede portionem circuli, summo angulo, a latere ad latus, quibus utrinque stringitur, subtende idem fac duobus reliquis, qui ad basim sunt, angulis, circini cruribus eodem semper intervallo divaricatis Collige jam tres istos arcus, tribus istis angulis subtentos, et in unum arcum dispone semicirculum habebis, tantam scilicet circuli portionem, quanta duobus rectis angulis subtendendis sussiciat. Eo igitur ventum est, ut tres angulos in triangulo duobus rectis angulis aequales esse, perinde compertum sit et experientia notum, atque aquam ad frigus se reducere, vel ferrum ad agnetem tendere. Restat

quod in Disciplinis utramque paginam facit ut Ratio promenda

commentum a quod e principiis natura per res Omnes pulcherrime deducit. manifestus abruptus. 4 Non censeo supra meritum. 5 ponam egotium in simili. 6 idiota edocebo. 7 miti eum. 8 nec tamen. 8 Supponat itaque. Triang. esse corpus naturales, aut si scrupulosus nimium est, supponat esse aliquid instar Io Locum materiae habebit o illa. 1 ad varias formas est indisserens. 13 miti nempe ' Locum formae habebit ipsa forma triangularis.

65쪽

sit , cur in triangulo omnes anguli sint aequales duobus rectis Hanc in promptu habet Dogmatistes, et accipe : Quia Forma trianguli per naturalem resultantiam tres angulos suos cum duobus rectis angulis adaequat . ergo: In triangulo angulus externus interno opposito major est . Id etiam circino expende; si enim unum latus trianguli deinceps producatur, majorem arcum ei subtendes, quam angulo intra triangulum consistenti subtendi possit. Illud igitur sic esse, rursum experimento certum habemus Ratio petitur Eadem illa, quae Formam trianguli causatur, afferri quidem poterat nam in omnem pedem quadrat iste cothurnus , sed grata varietas. Aliud igitur Dogmatistae nostro emungamus oraculum: Exclusa conclusis ampliora sinuntur angulus igitur exclusus, et extra triangulum positus, incluso angulo major erit. Et quamvis hoc argumento, angulum

externum non minus interno apposito, quam interno opposito majorem esse essiciatur, Dogmatistes tamen decernit, ut tummodo valeat Regula, cum de angulo externo et interno Opposito sermo est. Nam, inquit, cum de angulis appositis loquimur, non semper locum habet ista Regula et quid mirum Omnis Regula patitur exceptionem. Porro pergo: Si duae rectae lineae inter si fecuerint, angulos ad verticem aequales facient. Hic pro ratione Naturalis quaedam Sympathia istorum angulorum offerri poterit. In triangulo rectangulo quadratum lateris, quod recto angulo opponitur, reliquorum laterum quadratis aequale est. Hic jam in consilium adhibere possumus Intelligentiam unam et alteram es enim hoc Theorema maximi momenti, et Pythagoras ut nobis narrant cum id invenisset, tantum accepit subito laetitiae, ut hecatombem faceret . Dixi pergat jam

omitt. His igitur ita positis promenda sit. et duobus rectis Respondeat 3 aequat tres angulos duobus rectis. 4 Quaero, cur angulus externus sit luteria opposito major 5 omitt. Id etiam circino expende . . . faceret add. Resp0ndeat, quia forma triangularis est talis naturae, ut si unum ejus latus deinceps producatur, majorem ei angulum tradat quam intra se X Opposito contineat.

66쪽

O I. quisque isto tenore, et suo Marte Mathemata omnia resolvat et pandat . Quid ais, Euclides bone , de extemporalibus hisce meis athematicis num te poenitet jam operosae Demonstrationis, et longae sollicitaeque tuorum Effatorum ad Principia deductionis G Ridet Mathematici, et scitote hos meos Geometrastros β et hodierno Physsicos iisdem caepis vesci . Satis est Amor-sapientiae ad pronunciandam sententiam accingitur . Quid agat exilio multet Dogmatistam Mitior quidem ista sententia ferri in Pantomimum et angonem potuit, quibus alibi res suae, nec tenues erant, ambitio ut sit compulerat in aliena At monstrum hoc nulli bono est, extra quam intra Scholam perniciossus. Alibi inter veneflcos characteres deformat et immurmurat carmina alibi cum perspicillis ad nasum legit Sibyllam et interpretatur, et ponderat, et superstitionem injicit popello. Inter haruspices alibi secat animalia, exta consulit, observat avium Volatus, et hominum sternutamenta . Alibi inter Physiognomos ex fatalibus ' in fronte manibusque lineis, praesagia sumit eventuum i et fortunae. Alibi cum judiciariis Astrologis notat Planetarum Domos et spectus, Rhumbos facit et Horoscopos Totum illud atrae bilis plasma squalidum, tetrum δ, nulla causa, nulla ratione fundatum, totum ex Phantassiae ludibrio susceptum totum se debet huic Genio infesto, perverso, praepostero. Praestat igitur ut hic opportune deprehensus tradatur lictoribus exurendus Pyram dabunt tot chartarum in bibliothecis nostris paginae, imposturis ejus deformatae. Annuit Amor-sapientiae, et jubet, ut lictores sui, elus- veri et Contemptus-falsi, sententiam istam quantocius exse-

Ηabet satis pergat jam suo marte per omnia theoremata et problemata. a magister Euclides 3 de extemporali hoc meo Mathematico. 4 et longi sollicitique tuarum propositionum ad principia deductus. 5 quod hic Geometraster meus. et moderni Physici iisdem vescantur caepis. 7 accingit se ad pron sent. efformat. 9 sternutationes. I planetaribus 1 successitum. 12 format. 13 insultum, gratuitum. 4 nullis, quae ratio probet, innixum principiis. I add. inquam. I prehensus.

67쪽

quantur . Tanta judicis severitate deterriti, proripiunt se Schola quam plurimi pusiones Genii , quos nominare mihi in promptu non est. Antesignanum tamen novi: Ggusto est; qui pridem ex trivialibus Scholis ex Grammatica et ima Dialectica huc appellens, erras multas nobis contexuit, verborum tricis detinuit, syllabis anxie discutiendis exercuit, proposuit quaestiunculas multas exiles, frivolas, rancidas, auctaria, corollaria, parerga . Esto . Fuga 1bi consulant accurata in abjectam illam plebeculam accusatione ' sacrae judicis nostri aures non

erant obtundendae.

Erasis jam excisas et abolitis coecis istis Geniorum nostrorum commentis, paucula supersunt, quae sola Ratio dictat Principia exposita in propatulo, cunctis nota, purissimo liquidae Veritatis radio conspicua Dives inopia immensus in parvo scrinio thesaurus Eliciemus illum et expromemus 7 sed sensun et me sensu Praecipites hic prurientes, inconsideratos ' esse non decet. Gemmas istas tener ordo devinxit ' si avide, si temere manum injicis, turbantur, excidunt, et cum spuriis quae humi acent, confusae, suspectaeque, non satis internoscuntur '. Et hinc ordine mutato, quem tradendis scientiis ii majores nostri praescripserunt, expediret iis primum Disciplinis excolendam dare in juventutem, quae 1ne ulla Hypothesi, mere ex Communibus Notionibus demonstrant suas Propositiones quales sunt Geometria et Arithmetica R. Ante tamen Scien-

ut sine dilatione sententia mandetur executioni et quamplurimi adhuc genioli. syllabarum anxiis discussionibus 4 rancidas, ad rem impertinentes 5 Bene est 6 vilis istius plebeculae criminatione. 7 educemus. 8 pruriente hic. Geminae istae perpetuo sit nexae 1 non nisi catenatim una post aliam eXtrahendi manifestum alioqui inter manum et capsulam adulterationis periculum est. I miti tradendis scientiis 1 scientiis pasci. 13 quae meris farciuntur Principiis, nulli praesumptionis aut conjecturae lardo transfixis nam ad legitimas in rebus naturalibus hypotheses maturior stomachus requiritur; magna scientia; magna hic pus experienti et judicio, quae ut plurimum absunt a juvenibus. Istis ergo mathematicis se dent, quae abstractae et sine hypothesi sunt iis ingenio solo sussiciunt.

68쪽

O I. tiam Consequentiarum, quae est in i Logica, perceperint; sine qua Apodixes Mathematicae non satis feliciter procedunt, et cujus ope compendium in illis non exiguum fieri potest . Quae quidem scientia non ita ex tempore β et sparsim ' ut hodie fit velut silva quaedam et rhapsodia

tradatur, sed ordine ' ac tenore Geometrico . Hanc autem,

quam dico, Consequentiae scientiam ita corrigi, et in apicem illum evidentiae subvehi posse, cum jam ante certum haberem ex ratione ipso etiam eventu, et successu, quem nuper publici juris feci edoctus sum ' i'. Tribus his, Logicae Geometriae, Arithmeticae , et aphysicam subnectant, sed probe repurgatam, Μentis et Corporis essentiam ac Proprietatis apodictice perhibentem ii Dein i ad rerum naturalium Historiam applicentur. Hanc voco congeriem ex diverssis Naturae Phaenomenis experimentisque certis et i indubitatis, pura narratione me i conjectura rationis, ob quam ita se habere videantur, propositis β. Haec Historia i a docentibus in communia quaedam capita digeretur hanc tirones non legent in libris dumtaxat, aut X pulpito audient, sed oculis ac manibus usurpabunt μ' tantisper suspecta sint, quae ab his vel illis Physsiologis arcana ac tantur in 7. Constat enim res obvia facillimaque experientia tentandas, totam retro Vetustatem fefellime velut plumbum i celerius labi per aera quam lignum ' indubitatum Antiquis explodit hodie ipsis etiam triviis non ignotum experimentum. Et hinc Acade-

omiti in a mathematicae demonstrationes 3 omiti satis feliciter. 4 omiti. et cujuS .... poteSt. 5 temere. 6 add. et cum parergis. 7 miti. Velut . . .

rhapsodia. I sed servato nitore. Geometriae.' Vide libellum meum, quem inscripsi Methodum inveniendi Argumenta seu Solertiam. Ed L. B.)

1 ita castigari posse , tentantem docuit me nuper eventus. II omiti Tribui. . . perhibentem. Ia Post mathematicas. I omiti. t. 4 Xclusa tamen. 15 Urita sint. I add. memoriae gratia. 6 Oc sibi usurpabunt et man. I tant.

suspendenda sides et suspectum debet esse negotium. 18 add. ligno. 9 miti. quam lignum.

69쪽

miarum supellex non erunt vasta illa volumina, inepti in centones, in quibus coeci disputant de coloribus, et pecorum ritu, in Veterum sententias abeunt Minores; sed elescopia , quibus coelo remotissima quaevis adducuntur, nova sidera deteguntur, aliorum cornua, aliorum asperitates, quas longo intervallo dictimulant, veniunt in conspectum insuper herbarum et fruticum horti, Anatomica Theatra , lembici , fornaces, agneteS, aliaque id genus, quae Natura voluit suorum miraculorum acervos, illices, et exploratores esse . Intelligentia jam a scientiis culta, ab Experientiis firma ac matura , Hypothesis Physica 7 proponatur, quae Sensum cum Ratione, Experimenta cum Scientiis ad amussim conciliet. Tandem agmen hoc claudat Ethica . a Amor sapientiae, in sublime ' te tolle desere nos hic tantisper cum plebe, aeternum equidem tibi jurejurando devinctos. Incesse summorum agistratuum et Principum Virorum 'pectora opes est eorum robusto brachio, ut Genus Humanum, in futilitatem et indignas nugas tam alte demersum, eruatur i . Haec restat et si modo capiant, sola pene restat ad Divinitatem via. Bellis istis et cladibus, quibus ferarum ritu in mutuam necem saevimus hodie, non gloriam, sed probrum rependet aequa posteritas et magna forte, Vae nunc Veneramur, nomina audient olim quod sunt cruentae belluae et

insulsi et ubi a horti, distillationum 4 add. ignium. 5 add. Pudor sane, ubi brevem hi arbitri ac dilucidam offerunt controversiae decisionem , malle nos eam litigios congruentiae ratiuncula mendicare imo non malumus convenire aequissimos istos arbitros non possumus peregre sunt, ut scimus ubi locorum degant. Format jam per scientias et maturo per eXperientia ingenio. 7 aliqua. 8 pro-p0natur; id est, conjectura elementorum naturae, brevis sine superfluo clara sine figmentis ignotarum rerum, quae experimentis omnibus continua diductione satisfaciat, scientiae, cujus vicei gerere debet, quam simillima. In hanc ne jure discipulus teneatur quoad phaenomenis omnibus respondeat ubi in puncto

70쪽

44 4 a Di o I. Humani Generis lanii. , Amor Sapientiae supple quae subiiceo; et, si visum fuerit, adde etiam acriora . Audes enim a me quidem dicta, et frustra forent, et non tuta.

majora junge.