장음표시 사용
81쪽
braeam , ta en gemem, libros , o scripta
rati ati s edidisse priorem plurimi non ine'
4 Post Hebros Prometheum apud maces, aue Phere dem Syris , siue Cadmum Mil sum , ante cateros edidisse libros putaruntn utilliis Horum tamen omnιum primusis axagoras, siue Pisistrum Urannus , a
Instrumenta , quibus ad scribendam υtebantur prisci, Solus ferreus, Soras osseus , erisus saxeus fuerunt. Verumtamen horum omnium stMissus exoleuit postquam. ι eu-tus est ealamus, o penicillus. 6 Praeter enumeraia instrumenta , qua vicem
subeunt Iolιus Stris, veι calami , alia quadam etiam sunt, qua faciuna pro stylo , σsima ι pro materia ex qua turea fiunt, ut
sunt rubrica , creta, carbo , plumbam i q-
et omnium profectis scribendi ias ra mentorum
tecti fuere. mare, ut Usolam crina essenι aquatis . folia pariter accisa in Sicitia pra-
ro Anuessares, probatis, bonis, ae determinatis
litas, breu i qaidem, sed erudito etorto D.
QVibus libris Doctores incumbere ha L.
sumet si eorundem librorum scribendi origo , cultus . & auuam eii ab ipso fere oblitescant; Ttinc enim dicenuis lamici. , re inquit Philosis phus r. st rex. I 66. eam transutiduina Me cum non derelinquetur via, , in quaesiita propter quid erit praedicatum .is de subiecto, & terminabimus interroga- . M tiones. Amplius enim scit citanti, eur bonis, Aterminaris , necessariis, ac probatis tantum libris navanda sit opera ue satisfactum penitus arbitramur , H eorundem
utilitas, exindeque cultus, scribendiquo a vetustas sedulo ostendatur. Ea de re, ignorandum n quaquam est, quod Liber , cum proprie Corticis genus sit tenuius, quod in philyras plures diuidi potest i cuiusmodi erant, quae papyris in AEgypto detrahebantur, charaqque usum praebcbant,
canente Poeta georg. a. 16. ---huc aliena ex arbore germen
Includunt , udoque docent inolei e libro . hinc obliuisit usus, ut quamuis mutata re , aliisque iam inuentis chartarum gerie ribus . priscum tamen manserit nomen , librique dicantur, qui ex pluribus conci nati luot chartis, ex quacunque materia praeparatis z sicut iidem, & codices de arborum caualcibus, nuncupentur ex quihus antiqui tabulas ligneas ad scribendi usum solabant conficere, easque, cera ob ducere , Vlpia. f. de legatis, ev fideicomm. 3 . l. tibisoram appellat. Quis nanque omnium primus eos exa-3 raucrit, vel scripserit; cunctorum noris
omnino eadem sententia est ; quininio nil tenebrosius ob authorum nimiam multitudinem, quam scribendi inuentio, indagantibus te unquain obiecit: fortasse riori recte animaduertentes gentium,& regnorum nomina, in quibus repertae, & excogitatae primum literae, temporum interuallis extitisse mutata, de easdem regiones, ac gentes, diuersis nominibus apud veteres appes Iaras subinde mille: eodem canente Geta 3 cneid. Tantum qui longinqua valet mutare vetustas
Ea propter, relictis pInrimorum placitis , quae potiora videatur statuam duntaxat.
82쪽
Arbitror idcirco Hebraeam gentem pri- Imos cuid ille libros,cum prinias repererint
lateras, ita sentiunt Philo, Ioseplaus Iu daeus, & ex eo Polydor. Virgil. Opnacrius, Greg. Tolosas, Ludovicus Viues, Ioann. Annius Berosi interpres, caeterique per- inulti apud Hermannum Ugonem de ore. scribendi cap. 3. Hinc ab Apostolo Iudais ,
epist. cath. Enoch septimi ab Adamo liber, oc verba citantur. Et ipse Moyses, qui eruditus suerat omni sapientia AEgyptio-1 I n , Actor. 7. anno mundi 2 go. Penta-iheuc viri scripserat; Numeri a I. librum.
quendam Bellorum Domini manifeste al- legauit. Ad quos autem primum ab Hebraeia scribendi ratio, atque literae velut in colonias deductae sunt, modo scrutandum manet, cum in tanta veterum Scriptorum copia, primum aliquem fuisso, qui animi sui sensa, posteritati, scriptis commendarit haud dubie censendum sit. Prometheum itaque , Suida testante lit. P. temporibus Iudicum Hebraeorum apud graecos celebrem suisse tradunt, qui primus inuenerit grammaticam philosophiam, idest literarum sapientiam: Is h mines finxisse dicitur, quod effecerit, ut rudes, atque indocti illi, sapientiam cognoscerent. Item Pherecydes Syrius, prius pedestri oratione scripta edidit. Hoc tamen alij tribuunt Cadmo Milesio. Horum tandem omnium primus Anaxagoras, teste Laertio in eius vita , Librum a se
scriptum in lucem dedit, siue potius Pisistratus turannus , ut placet Gellio lib. 6 cap. II. sed de his hactenus. Instrumenta vero, quibus ad scribens dum, utebatur antiquitas, haec Cnarran. turi, nempe stylus serreus, chim primae Ilebraeorum literae secundum Iosephum
I. ant. cap. q. saxis , di latcrculis incisae fue-
, , rint: Quare Iob. 19. habetur: Quis mihi tribuat, ut scribantur sermones mei: Quis, , mihi det, ut exarentur in libro stylo ter- reo, aut plumbi lamina, vel celte sculpa n. M tur in filice. Q md de postera aetate ctiam, , asseuerat Isidorus lib. o. cap. o. Graeci sin- ., quit )& Tusci primum ferro in cetis scri-M plerum. Successit ferreostylus osseus Tiricitiintit, ast ιd Hermanuum rionem de prima scribenat origine cap. s. ex quo dc ea, quae
sequuntur de scribendi inlitumentis si deinis liter ast tuam; Uertamus inquit in vome-
, , reu in ceram , mucroneque aremus osseo.
, . Quare iusserunt I Oinani,ne graphium fer , , reum esset: unde, oc apud Scribas diceba-- tur ait loco citato Isidorus in Ceram seris , ro ne cedito. Sed sortitan non fuit perlata illa lex, aut certe abrogata est: Nam de terreis citi tellis, suo adhuc aeuo Martialisia tibit lib. , s. epigra m. a I. Iaec tibi erunt armata suo graphiaria serro, Si puero doncs , non leue munuS c it . Porro sty li osset meminit pigicrca Laertius, qui refert Cleanthem solitum osteostylo in tegula excipere documenta Zenonis . Q in saxeo stylo utuntur vulgo Arithmetici, dum in lamella saxea, seu scindula . numerorum Zifras sculpunt: Sed enim horum omnium fere usus exoleuit postquam inuentus est calamus, penna, α penicillus, de quorum origine nihil constat certius, quam quod recent log
sit inuentione chartae , di membranae: neque enim penna, quae caua est, neque calamo, qui pulposam medullam habet. scite arari potest cera, aut ullo modo caelari possunt tabellae, vel saxa. Deinde pennae , dc calami, nisi coloribuι intincti, non valent ad scriptionem , ut inquit intilianus lib. Io. cap. I. institi oram. In ceris
autem, α saxis , dc tabellis sui ciebat incisio, sine effusione coloris, quae necessaria
tamen ad inscribendam chartam, aut membranam . Est haec de earundein rerum origine sententia opinerij initio Chronic. ubiis sic loquitur: In pugillares scribebant styis lis serreis, in papyros autem arundineis
is calamis, & postmodum etiam auium pen. - nis . Et Petri Greg. lib. I s. de repub. eap. I.
is Calamo inquit, icriptum in chartis,Martiale teste, epig lib. I . Dat chartis habiles calamos Mem phitica tellus.
Praeter haec instrumenta , quae Vicem o obeunt solius styli, sunt quaedam etiam subinde usurpata, quae faciunt pro stylo,dc simul pro materia, ex qualiterae nunt et Huiusmodi sunt, Rubrica, Creta , Ca bo , Plumbum , quae etiam priscae fuerunt consuetudinis,ut de Rubrica patet ex Pet-so, satyr. S.,-- Oculo rubricam dirigit uno .
De Creta, ex Iuuenale, satyr. --- Sacro nec cedat honori
Nuper in hanc urbem, pedibus qui vene.
rat albis. Mancipiorum enim venalium , pedes creta inscribebantur, ut author est Plin.tib.3 s.
cap. I s. Asiaticam vero cretam vocat Cisecero orat. 2 . pro Flacc. sta. II 4. num. 3
eam, qua Publicani utebantur, sorte ad Ggnandas merces. quae soluto portorio ex- ,, portabantur, dum inquit: Haec, quae ais nobis prolata laudatio, obsignata erat cre- , , ta illa Asiatica , quae sere est omnibus no-
, , t a nobiS, qua utuntur omneS, non modo,, in publicis, sed etiam in priuatis litetis, is quas quotidie videmus mitti a Publicanisis saepe unicuique nostrum. De carboneo,
Impicantur meae sores elogioru carbonibus.
83쪽
De Plumbo, Catullus ad Varum, epi
Ditecta plumbo Imo fultatis praeterea , coloribus, scribere solitos Brachmanes in sindonibus, nariat Neapolitanus Λlexander, lib. 2av. 3O. Caeterum praedictoruin instruinentorum usum, nobilemque praestantiam me-7 rito ademit, sibique asciuit Tu pographia,
quam Cardanus lib. 7. deartitas, vocavit artem nulli, nec utilitate, nec dignitate , nec subtilitate secundam r Quamobrc alta omnes ipsam miramur, oc exosculantur , ut singuli velint sitam fuisse prolem: nec minora apud Scriptores videntur esse
dissidia , quam de Homeri patria, septem
olim Greciae praeclarae urbes certatim habuerint, apud Plutarchum in eius vita. Sunt enim qui Argentinae huius artis inuentionem tribuunt, Fulgos. lib. s.cap. II. qui secuti is est descriptionem V uinphe
ro Batauus in sua Balaaia, Hallemo Hollandiae oppido, eam laudem ascribit. Et Nicolaus Ferrariensis in Issor. Meguntiac. rerum haud parum iactabundus, ita scribit, is Hanc ingeniosam characteri etandi artem: is non solers italorum indago, non celebrisia Graecorum sapientia, non multiformisia Gallorum scientia, neque callidum Baris harorum re Derit ingenium z sed industri si nobilis urbis Moguntiaci Cives, scilicetri Ioannes Cudem berg, qui cum omnemri substantiam suam , propter artis dissicul- ,, talem sere profladisset ι tandem auxilio is Ioannis Meduabaeli, & aliorum conci- uium adiutus, rem perfecit. Antonius tamen Campanus in eruditissima sua editione Liuianae cuidam Virico Gallo, talem inuentionem potius ascribit,dum
Λtiser Tarpeii custos Iouis,unde quod alis.,
Constreperes, Gallus decidit,ultor adest Viricus Gallus, ne quem poscantur an usum Edocuit pennis nil opus esse ii is . Hieronymus denique osorius lib. I I. derib. Emmanueti remotissimae Sinarum nationi, tam mirabilis inuenti laudem,eamque nota nuper natam , sed peruetuitam, peneque canam , tribuit: Quod & Nicolaus Trigauit ius,qui dum recens e Sina in Europam redissset lib. I.eap. .his Verbis pa- is ritcr asseruit: Typographia apud Sinas, , antiquior est aliquanto, quam apud Eu. si ropaeos: nam a quinque retro seculi S,cer- tum est ab iis usu receptam; neque deo M sunt, qui asserunt, prius ea Sinas fuisse is Vs.s, quam in hanc mortalitatem, im is mortalis se se Deus abiecisset. An autem
haec ita sint, disputent, qui velint, ne mi hi sorte nimium staccenseat, qui sibi propriam facit indaginem. Verum enim vero, ex quo literarum, typoruinque nitor, libi os aestimabiles red-s didit; ijs paulatim,& varius cultus, atque ornatus exhibitus est. Volumina profecto ut in membranis,calam O,ab antiquo scrDhendi inchoemus genere) idcirco dicta . quia circum bacillos, instar voluebantur fasciarum , ut scribit Isidorus tib.6. eumo. cap. II. non viliori cuiuslibet ligni adhaerebant materiae , cum hacilli illi e cornu polito fieri caeperint . Martis. lib. II.
Explicitum nobis usque ad sua cornua
Quinetiam ad ornatum, ijs utrinque astu gebantur bullae quaedam, seu poma cornea. aut eburnea, soris extra voluminis oras prominentia, ut Pierius Valer.lib.3'.
notauit. Quare Umbilici dicebamur comis muniter, quod in medio essent ipsius voluminis circumuoluti, instar Vmbilici, qui medius est in corporibus. Vnec prouerbialis nata figura, Λd umbilicum d cere, quod librum finite atquc absoluere
significat, Horat.epod. ode I 6. Deus, Deus nam me vetat,
Inceptos olim,promissum carme, iambos Ad umbilicum adducere. Quamobrem chartae quoque ad libros faciendos caeperunt magi S eapoliri r a Fannio cnim Romae primum malleari charta caepit, Plin.lib. I 3.cap. i l. Tum etiam pumicibus laevigari. ne scabrities manum scri-hentis, aut legentis oculum offenderct;
Mutare Dominum non potest liber notus, Sed pumicata fronte si quis est, non dum Nec umbilicis cultus,atque membrana. Vbi non tantum chartam,sed dc librorum indicat inuolucra membranacea , quae frontes sunt, pumicibus fuisse laevigata.
Ergo membranae fuerunt Voluminum
rectoria, dc quidem diuersi coloris: Rubra ex Catullo lib. I .ad F arum,epig. I9.
Novi Vmbilici,lora rubra,membrana Ditecta plumbo,& pumice Omnia ςquata Nigra,ex Ouidio lib. I.tristaleg. I.ad librum
Vade, sed incultus, qualem decet exulis esse, Infelix habitum temporis huius habe.
Nec te purpureo velent Vaccinia succo; Non eli conueniens luctibus ille color Lutea,ex Tibullo lib. I. Meg. I. Lutea, sed niueum inuoluat membrana Ii- hellum Purpurea,ex Tatio lib. I, r. . Noster purpureus,novusque charta,
84쪽
Postquam vero Libri desiere esse volumina, caeperunt frontes e tabellis, purpura, ρ auro argentoque tectis, at solidis componi. Causam dat Martialis lib. DF. dicens:
Ne toga barbatos faciat, vel paenula
libros δHaec abies chartis tempora longa dabit. Alphoasus idcirco Aragonorum Rex,& Siciliae, eum Arcem Neapolitanam instaurare decreuisset: Vitruui3 de architectilia librum afferri ad se iussit. Verum eum dne ornatu, sineque asseribus allatus esset: merito nota decere dixit, hune po4tissimum librum, qui nos quomodo contegamur tam belle docet, detectum iniscedere; libruinque egregie ad usum parari mandauita Panormit. lib. I.de rebus sest. Alphoηβ. Hinc solia accisa, ut aequales essent chartae , ia Sicilia primum ad inuenta sunt, Is raras. Et ut tineae arcerentur ab eis, oleo e cedro arbore, expresso illiniebantur, H,3.ad libellum suum . Huius in arbitrio est, seu te iuuenescere cedro Seu iubeat datis vermibus esse ci
Itidem non quibuscunque , sed aureis,
algenteis,muriceis ad decorem literis scribebantur libri, ut testatur Diuus Hiero-- nymus in prologo Iob dicens et Habeant qui ., volunt veteres libros; membranis purpu- ,, reis, auro, argentoque descriptos,vel un- cialibus, Ut aiunt , literis onera magis is exarata, quam codices. Λc tandem Veteres in calce librorum coronidem appingebant; tu fronte vero Menidem, seu lunulam ad ornatum designabant, Tumebus
ex Ausonio lib. 22. eap. o. Caeterum, quan
tam ornamenti, recentior quoque Libris contulerit Typographia, doceat docta librorum sit pellex, toto orbe dispersa, quintum splendor, varietas, & typorum praestantia , omnium mentes in stuporem rapit . Et quamquam plurima, quae sub ex. cellentiorumTypographorum pollice du.cta. inusitatam mereantur laudem: Vetuntamen Biblia illa verd Regia , Hebraico , Graeco , & Chaldaico idiomate, ternisque latinis versionibus , ae propriuscuiusque gentis characteribus, dporumque varietate distincta , & mira membranarum et antia adornata , quae ex Planistiniana Omcina Antuerpiae prodiit, adeo cuncta, quae viderim, censetur praecellere, ut Authori suo, in Antuerpiana malo
ri ede, hoc breui licet, insculpto Epitaphio; longaeuam adhuc famam , meri io sit adepta.
Christophoro Planeino Turonensi; Ciui, & incolae finiuerpiano, Archi typographo Regio,
Pietate, Prudentia, Aetimonia Ingenii Magna Constantia , ac labore Maximo, Cuius industria , atque opera
Magno, & huius, & futuri Meuli
Ioanna Riviera Coniunx, di Liberi Haeredesque
Illa Optimo Vir Ili Parenti , Moesti
PossTu, qui transis & haec legis; Bonis Manibus bene precare Virit ann. LXXV. Desiit hic vivete Kal. Quinctilibus
Quae nihilominus omnia, si recte pedipendantur, haud dubie ex una radice pulio lulant utilitatis , cuius si euellas fibras, ut de seminibus, quae non habebant radicem apud Mathaeum M. legitur; arescere& ipsa quoque necesse erit. Siquidem , a n cessarijs, probatis, bonis, ac determinatis libris, utilitate remota; nec cultus, neque
editio extabit eorundem. Quanti igitur huiusmodi notae libri fieri debeant,quamque sint utiles a Lucas in rab. C.de iure Dei
lib. Io. citatus a Rabusto, pravit. 4nita describit Liber inquit est templum iustiti ε,
- lumen cordis , speculum corporis, virtuis tum repertorium, vitiorum confusiorium,
is eorona prudentum , diadema sapientum, is honorificentia doctorum, clarificentia is rectorum, comes itineris, domesticus fi- is delis , socius colloquentis, coli a praesiis dentis, vas plenum sapientiae , via rectR sis eloquentiae, hortus plenus fructibus, pr is tum inuens floribus , mare sine fluctibus , is principium intelligentiae, fundamentum is memoriae, hostis obliuionis &c. Bona.
x i rum quippe artium tanta Vis est, atque praestantia, ut illarum praesidio , natura ceteroqui contumax , agrestes mores
exuat , induat liberales : Studia enim uniuscuiusque in mores paulatim com migrare , Viri sapientissimi docuerunt: Praeclare siquidem in hanc sententiam, a.
de Ponto eleg. 9. cecinit Naso,
Adde quod ingenuas didisisse fideliter
Emollit mores,nec sinit esse feros Praeclarius tamen in legibus Plato lib.
diu. 6. Hominem mansuetum animal di-
,, xit; Porro inquit si cuin natura selici, is rectam quoque disciplinam laetit assecu
85쪽
tus , in diuinissimum , mansuetissimum-ri que animal solci euaderer sin vero noriari satis , aut non bene fucrit educatus ue sero , , cissimum omni una, quae in terris nascunis tur, animal redditur. Hinc Orphei vince, truces animae, & in helluinam feritatem depencrantes , reuocantur ad humanitatis iuIa et Amphionisque suauitate duri, & agrestes homines , ceu lapides. ad extruendas ciuitates;legibusque obtemperandum suci inducti, ita scribente Flacco ad Pisonem, Sylvestres homines sacer, inre resq; Deorii Caedibus, & victu fedo deterruit Orpheus,
Dicius ob hoc lenire tigres, rapidosquelmnes. Dictus de Amphion Thebanae coditor arcis, baxa mouere tono testudinis,& prece blanda Duceic quo vellet. Fuithse sapietia quonda, Pliblica priuatis secernere, sacra prosanis: Cocubitu prollibere vago: dare iura maritis: Oppida naoliri:leges incidere ligno.Quod adeo curia veritate consentit, ut inter graecos philosophantes eruditionis antistes Plutarchus, non mediocritcr Martio Corollano . & Caio Matio, in illustii una vitis iure succenseat, quod qui Musis, Jc Gratiis non litassent, inhumano quodam impetu abrepti turpem,ac fidum rebus suis eas tum inuenerunt.
Scribendi cupiditas, literatorum singuli
seri communis, critica , & censura satis compescitur . Quae nam vera critica sit, & quibus facultatibus artium , scientiarumque praeditus esse debeat criticus Doctorint recte,& scite de omnibus iudicet.
a Seriptores saepd inremesciret ob qualemeanssae uminis celabritatem, quam δε ηοη habeant, saltem sibi habere tuentur ι nec in bac recensentar adulatores abesse, cilm sibi quilisbet adulator sit. Dp rapbice artis beneficio abutuntur noumaei, dum cui vis , etiam gregario blate-νοω feribo di,librosque evulgandi,qua tau lummodo probatis, o doctis viris est permittenda, me ulla dij rimine concedatur
3 IIane tamen scribendi licentiam , glorisque
vesanam libidinem, apprimὰ eoercet nobilis illa sucultas , qua Critica , sae
ensiria, aut itidiciaria nuneupasin: Haec im omnium facultatum una est, cui nνliam certam salicitur argument μ' A se
de omnibus, aut ππa aliqva , quam sebi famis, omnibus tmen Lystructa iudicat,
4 Criticam, alio nemine, Grammaticam etiam oppellant Iumendo tamen grammaticam pro ea facultate , ηοη qu dem, qua prateν 13rocinia, O rudimenta nihil praebeι, sed pro ea , qua omnium δε riptorum genus exiscktii; . mare tres Grammatica faciunt partes, rationalem, filicet, historicam , ' propriam . quarum tamen secavea , crtenta praeeipuespectant ad Criti eam. s Critici, omni scientiarum, artium peritia debent esse ea culti: mare foc inter illos, grammaticor fiserioves aggnari Dis discrimen , quod munus alterim in inter
pretari limaas,quaque ad accentus, eorum
que rationem nectara profiteri . Critici vero de omn bas iudieare fetent s. 6 Ad Doctorem priηc aliter spectat de verbo. rum dicere sigηificarisne 3 ιὼm ve, borum origo in primu eognosci debeat: quare linguarim elementa summopere perdiscere tenentur , non quidem, ut quod profitemur emittim sed υι compleant,quod agunt. Ita
plurimos id exactd perfecisse noοnullis
Ostenditur exemplis. 7 Sapientis, ae prudentis Critici omnino Idem munus Oit, quod Aristarchi probatissimi viri olim fauet nimirum M sine olla -- latione, aut malignitate descriptis aliorum libe=ὰ iudiciam ferat.1 Mnus Criticus, Gobus praecipuὰ modis, Dum
queit praestare manus; ut nimiruis , quaem Aulborum scriptis obscura funt expla net ; illa vero, qua aat vetustate , aut scauorum quorundam temeruate destrauata sunt denu4 restituere . 22- ια munere Drui Hieronymi testimeηio, intre Theologos Origenes eaeest, quipraeter tetrula, o exvla, octapta tandem collegit. 9 Aristoteles Critici nomen primas meruit, astulit, atque ita primus cum in diuisis , tum in humanis scient-s, aduersas omnes sui, ac superiorum temporum Philosophos, talem artem exercuitequam praecipuὸ secundo Potineorum exhibuit praestantismd ,
ubi omnes veterum Respublicas, ex artis huius legibus examinat, omnesque umo
tὸ GUον praelarissimur, ad disquisitionem
Io Cirtit eriticam hane Deutarem, in eo , qui ceUOris officio rem fungi desiderat, summa quedam , ct infinita νequiritur eruditio, ne eadem ipse patiatur vulnera, qua
cateris impingere parabat. Guaia Iacri ησηρο , non quibuscuηque, Sed summis Eccusiae Preceribus , qui vel doctrina pr/stem, vel sapientia polleant , lιb -
86쪽
ΙΝter praecipua literatorum vitia, noris infimum ustit gradum aucupium famae , I nominilque iactantia: Scriptores sinquir, , Vossius de cogait. Di saepό intumescuntri ob qualemcunque nominis celubritatem,
is quam si non habeant, saltem sibi habereri videntur L Vam nulli desunt laudatores ;M & ut adulatores absint, sibi quilibet ad
is latur. Haec se gloriae auere, praemia, suo Luceio, cuius enixe de consulatu expetebat scripta, profecto testatus est Tullius is Iib. s. epist. 11. scrIbens. Non enim me is solum commemoratio posteritatis ad spε,, quandam immortalitatis rapit: sed etiam is illa cupiditas, ut vel authotitate testimo. nii tui, vel indicio beneuolentiae, vel tu , . uitate ingenii, vivi perfruamur. Quod
etiam omnibus censuisse videtur esse com. mune, dum I. tuscuι. ster. II .nam. q. di
,, serte protulit. Quid Poetae Non ne postis mortem nobilitari volunt i Unde ergo
illud , Adspicite o cives senis Ennij imaginis
Hic vestrum panxit maxima facta
patrum.., Mercedem gloriae flagitat ab iis, quorum
,, Patres affecerat gloria. Idemque Nemo me lacrymis decoret, nec funera fletu rixit. Cuti Volito vivus per ora virit.., Sed quid Poetast opifices etiam post mor-- tem nobilitari volunt. d enim Phi- , , dias, sui similem speciem inclusit in cly- ., Peo Miaeluae, cum inscribere non liceret
, , Quid nostri Philosophi Non ne in his., ipsis libris, quos scribunt de contemne is cia gloria, sua nomina inscribunt Ha-a etenus ille. Sed eo amplius haec supera hundans, ac iquotidie inualescens exesecuit effraenis anima elatio, quo Typographieae artis beneficium Orbis uberius ac cepit : etenim cuiusque rei etiam optimae cum sit abusus, ita etiam sueeestitempoxis, praeclarii limae huius artis sapientum a ingenia ne laterent duntaxat adinventae , maximi abusus in re literaria enati sunt;
usus quippe dieitur, quando aliqua r
contra eiusdem quis abutatur naturam sPanormin de conuerssi Leapax siteris. m m. a.
Imobrem non doctis tantummodo .
scribendi ut par est facultas, libros u
evulgandi, sine uso discrimine, liberata
concessaque hodie est; sed cui vis, etiam gregario blateroni, discipulis in scholis , quia & ipsis is mellis, alias docere prolibbitis, I.Timoth. a. hoc idem impune permitti publice paret. Fremit in ipsos , demerito quidem, iat σε . Franciscus P is trarcha , his idcirco verbis: Omnes sta- ., qui υ aniaue libros scribunt, nec ulli aetari ii tanta vel scribentium . vel disierentium is copia; tanta scientum, atque eloquenis tium mit inopia . Hoc autem dixerat, typographicq artis com n odo non dum λrte assecuto, vel adhuc saltem non omnibus exhibitor Quid ergo dicturus, si recentium expenderet excudentium facilitatem, maiora scribendi cunctis incentiisua praebentem Hane vero stribendi licentiam, gloriaeque vesinam libidinem, quibus, Philaus tia'. minimo supererogatur veritas est
nanque veritas pura , candidaque, & immunis ab omni affcctu, Li .eret. 2.eps. 97.
oppido coercet nobilis illa facultas, quae Critice, Censoria, aut Iudiciaria ab antiquis, quorum in discendis disciplinis, magnum in docendis madium , iudicium,industria, ae diligentia eluxit, nuncupata
fuit: Quandoquidem finem huius artis vexitatem , ex virtutum, quae in aut ribus reperiuntur, ac vitiorum obseruatione
eruendam esse docuit Halicarnassensis apud Danielem Heinsium , prolet. m Ari-Iaνι ham sacrum, num. 3o. Et quidem om nium facultatum una fuit,eui nullum cet. tum argumentum, nullam disciplinam propriam, aut unam , sed in uniuersum omnes subiecerunt: Nam ut omnium disciplinarum unum quoddam vinculumia, ac corpus est, Ari'. i. post. text. m. ita haec
de omnibus, aut una aliqua, quam sibi sumit , omnibus instructa , iudicat, ac quasi princeps omnium pro tribunali se- 4 det. Atque ideo Grammaticam etiam appellabant, non quidem , ut hoc nomen vulgo aliter quam olim usurpatur, pro ea scilicet parte, qua nihil praeter tyroci- . nia, seu rudimenta iuuentuti proponum tur 1 sed pro ea, quae omnium scriptorum genus excutit, de qua non ineoncinne Fabius Quintilianus ι. M. D I. eap sicis expresserat iandudum et Nee eitta Musiis cen, Grammatice potest esse persecta cum ei de metris, rythmisque dicendum is sit. Nee si rationem siderum ignoret, o Poetas intelligat, qui ut alia mittam t is ties ortu, occasuque signorum in decla- is randis authoribus utuntur. Nee ignarari Philosophiae . eum propter plurimos i is omnibus fere carminibus locos ex intimari quaestionum. turalium subtilitate repet,
87쪽
., tos: tum vel propter Empedoclem l ., graecis I Varronem, & Lucretium in latiis nis, qui praecepta sapientiar, versibus tra- , , diderunt. Eloquentia quoque non me ., diocri est opus , vide Unaquaque earum, is quas dena Ointrauimus rcrum dicat pro- prie , & copiosε. Tres nanque Gramma ticae fecerunt paries ex Taurisco, qui Cr ticae supposuit Grammaticam apud Ioan. Francis Pie.Mirand. lib. I. examine vani doct. gent- ωρ. 6. quarum primam artifici
lem , secundam historicana, tertiam vero ,, dixerunt propriam . Artificialem, in qua is de elementis literarum,de partibus oratio- nis, de orthographia praecipitur. Histori. cam nonnulli condemnant, ct censentis i nstabilem; ea agit de personis diuinis, α,, humanis heroicis locis. Propria circa Poetas, dc historicos versatur: Haec dinetissimus Picus. Primam ut minutam pae Philompho indignam, quod non sine causa pueris, ac puerorum eam praecepto ribus relinquerent, vix inter disciplinas quidam reponebant , quam lituriones Grammatistae, Pedagogi literarii, Maginti literati j sita enim apud Suetonium ca- tremo libello de illuliribus Grammaticis, dicebantur in adolescentulos docebant. Qui autem duas ct teras profitebantur par Ies , quare Critici, Censoresque dico n-tur, circa lamnes uisciplinas , cum authoribus, quorum interpretes crant, neces, satio versati cogebantur . Qua triobrem de verisci tuis, in re optiuio Paulus Merula inprafat ad Lactor. Enηη m, ita plana ,, est locutus. Via cnim est, ut Critici in ais aliis citam non exccllant: Sunt suiu miis saepe luriscolat ulti οῦ sunt praei stantissimi M plurimum Historici et sunt insignes aliis quando Philosophir ab I heologiae secre-
tis minime abliorrcnt: Medicolum prae- ,, cepta nequaquam ab iis ignorantur 3 uolitant, dc peruolutant omnia . Hinc Crates ille pri icus Homeri interpres , Attalique Ri gis ad Romanos Legatus, ubi plurimas subinde primus acroates fecerat; Inter Eriticum, hoc interesse de Grammaticum , apud Sextum Empiricum cap-I6- contra Mattim. pronuntiauit: Quod , ut munus alteriuS est proprium interpretari tinguas, quae ad accentus, eorumque Ia
tionem spectant, aliaque id genus profiteri ; ita omnis disciplinae liberalis gnarum esse Criticum oporteat. Verba Sexti it sν, habent: Videtur aurein aliquid mouere, i, quod, dc a Cratete dictum fuit, qui diseri ferre a Grammatico Criticum dicebat. G omnis enim liberalis scientiae peritum ., dccet esse Criticum cum Grammaticus,, lingu rum sit interpres tantum, dc accen ., IuS doceat, atque his similia cognoscat.
4 Ita ut Criticus Arehitecto, Gram 'us:
is si t eius similis Minturo . CliticosIdcirco Plutologos quoque dicto fessis constat: Sic enam de Auero Prululogo icribit Sue., tonius ubi supra ἔ Philologi appellatio. , nem adsumpsisse videiur ; quia licut Exa. ,, tosthenes , qui priuius hoc cognomen si- ,, bi vindicauit; multiplicι, variaque doctri- . na censebatur; quod sine ex commenta, o ri S eius apparet a lEanciem ob reus, ut in bello Impera. tor, cum ia usus cxigit, explorMorem S adhibet,qui viam discat; lixa curat,quin cessaria deferat: Oratores ita . Medici, Philosoplii, Poetae, ac Theologii, limguarum elementa quoque perdiscere t nentur, non ut quod instituunt omittant, sed ut urgeant quod agunt, Ac absoluant. . Ad doctorem nanque spectat de verborum dicere sit gnificatione, Gisgbeta est l. De reb. eiise een.pet. Et verborum origo in primis cognosci debet et cum nefas sit materiam aggredi, origine non repetita, Gisgmarg.ιΚdem. Hoc tamen notandum, iquod non absolute linguam tenet, qui principia delibat tantum, cum linem eius adhuc assecutus non siti Unumquodque enim tanta est , quanti finis eius, cuius
causa disci Iur, aut adhibetur, quippe qui corrigit totam legem , Glasson. ιδ tibist de
reb. creonficere. μι. Quare Princeps Gre-oae Themistocles, exccisi vir ingenii, de animi Reipublicae regendae causa,linguam persicam addidicir, Urier. Max. cap. γω Philοι ophiae ardore , Cato senex , grecam
scire voluit, Valeri max. ibidem. Vopis. Irb. . O Plutareb.in eius υιta. Hebraeari , ut in
iactis amplius proficeret doctissimus . MSanctisti tuus Hieronymus , ignorare Te nuit , Fastoflib.ε. p. . Iurisconsulti quoque , qui, dc ipsi tuas, dc peculiares h bent inulli enim v uni studiosi magis, nulli eas diligentius exponunt) titulum 1agnificationibus earum consecrarunt , F. M tu. io. Qui non raro leges sine iis , integras intelligi non posse monent: inter quos Marcellus ι Paulus; vlpianus ;Pomponius , Celsus; Modestinus; Pa nianus; Ia uolenusue Caius 3 Alphonsus Varus; Affricanus; caeterique , e quorum libris; integet ille; qui de verborum vis ac sigailicatione 1 agit titulus collectus
Quibus consultis, idem boni, ac itaque prudentis Critici munus erit, atQUE 7 ossicium , quod Rristarchi olim fuit , ut sine ulla aemulatione, aut malignitate , de scriptis aliorum libere iudicium pronuntiet ac ferat et unde Flaccus ad Pisones 1cribit.
88쪽
Vir bonus, & prudens versus reprehendet
Culpabit durose incomptis allinet atrum Transuerso calamo signua ambitiosa recidet
ornamenta: parum claris lucem dare coget; Arguet ambigue dictuin: mutanda notabit. Fiet Aristarcnus; nec dicet,cur ego amicum
offendam in nugis 3 Hae nugae seria ducent In mala derisu in semel exceptumq; sinistre. Aristarchus etenim, quibusdam Homeri versibus , quos non probauerat, iudicans eos non eo , notam apposuit et & alludit Cicero ad Appium tib. 3. Vt enim inquit, Aristarchus Homeri versum ne. M gat , quem non probat: sic tu libet enimis mihi iocari in quod disertum non erit, ne
Id autem gemino praecipuε modo essici potest; ut nimirum, quae in illotum a scriptis obscura sunt explanentur: illa aurem, quae Vel vetustate, vel scaeuorum quorundam temeritate, & audacia deprauata, vel luxata sunt, denuo restituan tur ,&resareiantur, quod lib. I. institur. cap. 4. diserta signauit Quintilianus, disis cens : Iudicio tam seuere usi sunt vete. M res Grammatici, ut non versus modo , ,, censoria quadam virgula notare, & Ii-
,, bros, qui falso viderentur inscripti, tanis quam inbdititios summouere familia pe is miserint sibi, sed authores alios in ordi-
,, nem redvgerint, alios omnino exegerint
numero. Hisce profecto modis praecaeretis Theologorum antiquissimi Graminmaticam , Rhetoricam , ac Theologicam
exercuerunt crisin: nam, ut caeteros mittam , omnem, omnium industriam sinisiis tamen, in quibus non cst lapsus Origenes excessit, cui accuratam Dialecticae, Geon et tiae, Musicae , Rhetoricae, praeter Theologiam attribuunt scientiam et Qui ex Platone, Aristotele, Ammonio, Plintino, Numento , Apollophane, Moderato, Chrom , Nicomacho , omnibusque, licet, pro is sui temporis Philosophis immensam, ac prope ineffabilem haus
rat scientiam: cuius ad stuporem omnium, atque admirationem, etiam in eollatione Sacri codicis interpretum G rta , atque in dubitata edidit speciminae quos ut in Heptaplis, siue H x aptis praeserti in ac Octa. plis inter se contenderat; lic ex iis unam, septuaginta potissiarum Interpretes secuintus , summo labore, industriaque transla-a tionem edidit: in qua post tot, tantasque . curas, quae addidisset, quaeque abunda -' rent, varias scripturas item asteri scis,obe: iistis . ac lemniscis, Aristarchum imit tus, accurat illime distinxit, Epipb. apud
Far on. a 3 i. cuius labore , ac
diligentia, vir eruditionis summae, ac in-
dustriae Beatus Hieronymua ut cum alibi , tum in epis- Tit. ipsemet testatur) ita usus est, ut ubique in commentarijs praesertim de varietate lectionum,ac interpretationum disputet . Porro diu ante ab ipso, par naturae, re rum , dc scientiarum omnium, fatali quai dam lege capax Aristotelis extiterat i genium, qui ut primus nomen Critici, quod vete a Dione Chrysostomo, erat. 3.
de Homero . ac ab aliis notatum est, m
ruit , ae tulit 3 ita, artem hane aduersus omnes sui temporis, ac si periorum Pliblosophos, Pythagoram , Democritum, Empedoclem, Heraelitum, Epicharmum, Parmenidem , Xenophanem , Melissum , Anaxagoram . Protagoram, Eudoxum , Solonem , Anaximandrum , Anaxime nem, Platonem , Speusippum, in diuinis, ac humanis exercuit scient ijs: Nihil iis men maius est, augustiusque, quam cum magnus eruditionis ille, ae liticorum Princeps , libro politicorum secundo,omnes veterum Respublicas ex artis huius legibus examinat; omnes censor illustris simus, ad disquisitionem vocat: non Μi. nois, non Lycurgi, non Solonis , no Hippodami, non Phaleae legislatoris antiquissimi, non vllas caeterorum, vel Ren publicas , vel leges. sine nota critica dimittit. Idem, qui Homerum accurate Λlexandro suo emendatum i idem qui iudicia de omnibus poetis i quorum aliquot in libro de Poetica vestigia superfunt cum stupore omnium, Magister summus diuulgauit. Idem, qui & Commicorum fabulas cum cura recensuerat ,
ac emendarat. Idem, qui& singulas cum accurata , quibus fuerant repraesentata , ratione temporum digesserat; quos libros, ut testantur veteres, Didascalicos dix rat : de quibus ad Athenaeum Magnus Casau bonus , plurima, apud Danielem Heliasium Proti . in Aristarchin I.
idciteo illud tandem eolligendum videtur, in hac praecipua facultate requiri io quandamiafinitam eruditionem in eo, qui emendatorem se librorum diei eurit: Multa legerit oportet, multa cogitarit,
multa audierit, multa triuerit usu, recenisti res etiam euoluerit. Continget sane si id neglexerit, de quo Flaccus Pisonibus
-- veluti inerulis intentus, decidit auceps
Eadem ipse patiatur vulnera, quae caeteris impingere satagebat: Quandoquidem,
non quibuscunque, librorum, scriptorumque castigationem , facti committunt Canones , sed Episcopis duntaxat
89쪽
quoad mores saltem, vel Fidei materiemὶ summisque Ecclesiae Dynastis , qui vel doctrina praestent, vel 1apietati a pol
seg. 4. Etenim Episcopi, non tam uiOM-hus , quam scient ijs decorari iubemur ad
Nec Romanorum quoque profanis pro criticis optimae defuerunt leges apud 'II Lips. sit r. menippea ex erat. Varronis e dum in antiqua tabella , quam Senatus est prosecutus, prisco item stylo, haec adamus.., sim habentur. Q dl l .Tullius Cos ver-ri ba fecit de correctoribus: de ea xe Sena- ,, tus ita censuite Correctores, hoc dilhcil- ,, luno rei literariae tempore, utibiles, neri cessariosque esse . Non eos tamen promi- , , scuos et non indoctos, rupices, petrones I., seu qui consilio, reque apte, iuuare scri M ptores priscos possint. Ea re benatui plari cere , uti lex Annaria seruetur: neu quis, , minor XXVI. annis correcturam petere , ., gerere possit. Quique aliter petierit,gese,, ierit; vitio creatum videri ; & correctiori nes eius in acta non mitti. In senibus d ,, pontanis, quique maiores annis LX. si- rempse legem esse. Vtique Censbres M. .. Fabius, Pomponius Atticus, alter am-
is boue de doctrina, deque moribus periri torum cognoscant, statuant, iudicent.., Quos hisce admiserint, probos esse: quos ,, rciecerint , repulsos , & rei jculos . Si., quis e libris bonis, fidisque correxerit, ., laudi semper esse. Si qui e coniecturis.,, noxae. Nisi eae clarae, liquidae, certaeis que sint. Qui alitercunque diuinationi- hus usus , in eo leges veteres ,& edicta is de Mathematicis valere z Porcias, Fa-isi M. Sempronias leges non valere &c. tia re per ridiculi , nostra aetate, videri. pos Iunt ; qui cum nullius rei notitiam Badeant, profiteri te librorum correctores . audent ; cum tamen corruptores po--. tius sint appellandi . Atque ii . Vtisam quoque modo le-
t: r ge aliqua esset inter dictum, ne omni. Vivata . bus id lice-
Quibus ex scientificis, ac literatis, cum ex beneficio, tu in ex officio, siue publice, siue priuate docere coitu ei latQt que requirantur, ut ex officio recite docendi ab ipsis exerceatur mu
I Hamarie dignitatu ebaracter , Ο eustura praecipuum nostrae, Verisas sestrumentam est , d Deo homini sciendi eupido idcirco exhibita , it in Decalabilibus, σι ιιli-husque , veluti regula, o sine utatur.
αtiare, sicut veritatem tueri, profiteri,ae sectari, vaturati qailitet tentiar ductu ; docendi pariter cuilibet erit obligatio e cim bomtηem decere, nil aliad sit. quam ei ostendere notitiam veritatιI. a Veritatis notitia de aliqua re tum ostenditur , dum eias eo orinnas ad suom exemplar manifesatur, ιν q&o magis res aliqua suo νσροηdet exemplari , eδ magis veritas in
ipsa reperitur. od exemplar taplex e ;
erpetuam etinum, cir immarabile . liquidam , er synceram prodaeos notitiam ve ritatis. factum, oe elaboratum alterum tan tam phantasticata, oe obumbratam causans
3 Cum solus Deus , hominibus perfecti mum , o immutabile iliad pisi exemplar mora Frare, quod nil aliud est, quam ipsa prima
Veνitas, ad euius conformitatem illis ex hibesur notitia cuiuscunqae rei veritatis et
solus idcirco Deus, et maximὰ dicitur posese docere: q.ορη- Iegitur: Vnus Magι- ster vesteν qat in catis est. 6 Homo , eam riteri binia/, imum dirigendo , phantasicam , Cr obumbratam Illum veritatis notitiam . exemplari reisondentem facto , Gr elaborato ostendere valeat 3 proprius quoque doctor in hoc sensu , et Magister ι.recensendus est ; licet per accidens causet scientιam , quam adipiseenditaviam per se causa, edi principium ratioineterror est.
5 Docere dupliciter rextingit, ex beneficio , fel licet, O ex oscio. Ex beneficto, hoc est, ebaruate fraternitatis , omnibus indifferenter, siue viri, siue mallerer, siue alias probibui sint seruatis tamen de loco,in cooctrina debitis eirea antiisὶ docere tic tquod vari s historiorum eam is p m
lis; unde sagistri catenus, Doctor que
90쪽
eο-; appellari solent: ex iastitia,
ratio neque mutui emitractus inter e duiseenter, o e ductos, tinentαν satisfuere esseio sis: cam οπas sentire debeat, vi statu uerum. Βοθον eomluctas, adeὸ ex Mitia tenetur Orare , ut ob Schinnum etiam fabfanaationem, vel elamorem, is se rura demere non queas. Et si propter etus iacuriam evnes orauiam Discipuli non proficiunt , εθυιηr ad damaum, siue ia honore , sine δε fortunis se. earundem Seholarium , atque ipsorum parentum feta ιum: Cum ex v rione institia e mutatina , secuto damno , iUurgare restitutioms obligatio. g ommutatista ob lasenem iustitia eauendam , ita in docendo diligentes, a atque, ex Philosophis quoque ethnicis, qui veram nequaquam, sectabantur i litiam, fuerunt n nulli, vi magnos non tantam prodimpulis susceperint labores et veram
etiam negligentes eomperti, e digna , non renuerim mulctari pana.
9 .auatuorciuiruntur ad hoc, m Dis ex offri ritu iacere valeat 3 duo ex parte
domiηa, ct duo ex parte audιistrum ζ ex pane si bina constantia , or effieaeia: ex parae verὸ auditorum , Doctoris aut M. ritas is illi pareant, eiusque vixacitas, venen resistant.
io Amagistrali easbedra, arcendi videntuν is primis Iudai. Ethesei, Turca, Haretis eaterique infideles , qaaέ premittere tenen tur Doctores, di xι ὸ legentes, i fidei empressam confisonem . II HOMMutuν etiam docere, i.MMO maereati thoro, saltem farrilego . vel incestuoso sapud reguares tamen in nam apud laicos , licet antiquitas nou esset permissum , ni
pelli debent . 13 A nadictis muneribus item auendi fune,
vitandi declarasι sant , eilis illis tum
Iinpuberam , ivuenumque nimis immatura alati , ad docendum ex officio ad turi aegis patere debeι : nisi excellentia doctri- t Ut nae moraisque insignis probitas , aliter videatur postatare di nam gratia vinatum - permittuntur quadam, qua prohibereotar
see es vitam, me auctvitarem, Meta. vivacitatem habent.
CVlturae nostiae , Veritas instrii tirentum
est primm . Haec nanque est, quae h I manam dignitatem Mut eius verus afferit character: Homini quippe a Deo ita
concessa, ut homo, qui suapte natura scire desiderat , r. post. text. r. ad unam veritatem natus existati Scientiae propterea
unica censetur regula: Siquidem solide nil sciri potest, nisi id unum, quod verum est. Enim vero, eo reiecto, quod falsum putatur, ductu &ope eius quod verum est, patente via, itur ad id, quod est summum bonum. Qu are sola consti
tutione veri omnis humanae vitae dignitas continetur; ideoque in summo etiam honorum simul, ac vitae discrimine, ab omnibus profitenda veritas est , dc tunc maxime, cum multorum salus emineatis inde. Haec sunt verba, quae ficietis dicitis Dominus exercituum, Zaeb.8. loquiminiis veritatem unusquisque cum proximois suo. Quod & Paulus; omne deponea in do mendacium , ad obes . scribens , eo
quod inuicem sumus membra, expressa testatur. Unde veritatem negans, variis aificiendus est poenis, Τ. de rei vendit. ton. st se quadrup. pauperi. fecisse dic. lib. l. S. ροωo abbi apud Dur-ἀDecia. tib.2. partis. 2.deis pessio. S. 9. Nam Deus odit omnes, quiis operantur iniquitatem, & perdit omnes .is qui loquuntur mendacium; PDI. s. Cinterum, cum Hominem docete , nil sit aliud, quam ei ostendere notitiam verita
ritatem loqui tenetur quisque: docendiri pariter cuilibet erit obligatio i Impelliis mur quidem , natura aiebat Tullius , 3. is de sinsea. t .num. 6 s.ct os. Vt prodesse is velimus quam plurimis, in primisque do- is cendo, rationibusque prudentiae, traden is dis . Itaque non tacito est inuenire, quiis quod sciat ipse non tradat alteri r ita nonis solum addiscendum mpensi sumus, v. is rum etiam ad docendum. Veruntamen . alicuius rei intellectui,
a cum docetur,veritatis tunc ostenditur no
titia, dum ad suum eius exemplar consor mitas manifestature veritas, enim sex D. ,r Λnselmo cap. . de venti est rei consormiis,, tas ad suum exemplar verissimul n. Vnde, is vera secundum Dia August. vera Reti
is eap. 36. ntantum Vera runt , inquantum
is principalis unius similia sunt. Et quo in gis exemplari res aliqua respondet, eo ma gis veritas in ipsa reperitur: inandoquidem Herculis imaginem cloquendi gratiaγiliam veriorem putamus, quam Herculi. 1 quo deducta cernimus consormiorem a .