장음표시 사용
131쪽
ii, DE GEN. ET CORRUP. RER. N AT. Hi ignis iuxta Niraque qualitatem aqua aduersatur, ita σ aer terrae.
Istud qualitatum primarum combinatione patet.Sequitur sexta:
. Elementorum Nnumquodque habet tantu am primam qualitatem in summo, alteram citra sum
Ignis in summo habet calore, & citra summu siccitatem: aer humiditatem in summo,&citra caliditatem: aqua frigiditatem in summo,& humiditatem mitius: terra siccitatem
excellenter,frigus vero minime excellenter. De mixtis corporibus Cr mixtione. c A P. X III t.
Ex his quatuor simplicibus elementis, diuersae consurgunt rerum species,iuxta varias horum simplicium et mentorum ad inuicem eommixtiones.Quicquia enim inter corpora,non est vel caelum,uel elementum, est ex elementis mixtum.De mixtione igitur & his quae miscetur,id est,mixtibilibus & quae per mixtionem generantur quae mixta vocari solet erit dicendum,si plena debeat haberi generationum cognitio.
Mixtio itaque est, mixtibilium alteratorum
temperatorum Nnio. His de mi enim elementa quete mixtibilia dicimus alter
tibia ira ta & contemperara,ad mediocri atem & certam proporti dii Ahi.i nem mutua ctione dip ssione redacta, concurrunt simulti d. - u f. si Vnius alicuius cQrporis compositionem , mixtio fieri dia citur, proprie accepto vocabulo. Non i noramus tamen aliquando vocabulum miXtionis improprie accipi, ut dicantur commisceri aliqua,quorum tamen utrunque suam spei ciem seruat,ut aer commiscetur terrae, vel lanae, vel aqua pa-ni,quando intra partes eius subintrat per poros. Aliquanto etiam magis proprie dicitur aqua vino misceri, tuado aqua infunditur vino, & veititur vinum in aquae speciem. Neque tamen haec proprie mixtio est dicenda.Siquidem in mixtione necesse est mixtib lia esse aequalis virtutis, ut redigantur ad contemperamentum medium,nec debet unum mix- tibilium penitus dominari. Si enim in hominis mixtione
rota ter isnis dominaretur, iam oporteret alia elementa inisuem
132쪽
1gnem vers. Agens enim habens dominium supra passum, sibi ipsum assimilit: sicque nihil aliud quam ignis esset totus
homo. Ad haec oportet in mixtione qualibet partem ipsius mixti esse mixtam : quemadmodum in augmentatione diximus , quamlibet parte eius quod augetur debere augeri. Ex quibus satis est manifestum, non esse proprie dictam mixtionem,cum aqua vino sic miscetur,ut in eius speciem atque naturam transeat: cum hic mixtibilia neque simplicia sint, neq; virtutis aequalis,neque oporteat partem qualibet vini commixti cum aqua mixtam esse sed partes tantum Vicinas,quis
bus insunditur. di Quomodo in corporibus mixtis remaneat vel non remaneant simplicia qualitates eorum. C A P. X V.CRandis vero est inter philosophos atque medicos suia
per hac re altercatio , num in mixtis corporibus elementa secundum suas formas permaneant , in alio aliquo modo quibusdam dicentibus,eae sormaliter manere, sed i men per formam totius cohiberi,ne separetur unumquodq; in suum locum.Qui sibi experientiam assumunt,ex eo quod
admoto igne ad ligna,quaedam ligni pars redditur igni, quaedam aeri: egreditur etiam humor quida atq; aqueus vapor, licet ob ignis voracitatem id non semper percipiatur e terrae quoque cineres relinquuntur. Unde secudum faciem appa-xet,coniuncta ibi & colligata suisse non secundum virtutem solam ted etiam secundum formam elementa. Actione vero mutuam dicut impediri a forma totius compositi, & quoniam ad mediocritate sunt redacta. Atque ex hac radice posuerunt Empedoclein Anaxagoras, omnia esse in omnibus,& per congregationem & segregationem omnia generari atque corrumpi. Hinc quoque illorum manarunt sententiae,
qui principia reru litem& amicitia assignarui: de quibus non est nunc dicendum per singuli.Illi enim abierunt viam uni- . uersae carnis,& nos euestigio eos subsequimur. Si eos quie te Deus optimus dignatus est sempiterna Quis enim no- Pium Mia'. Dit consilia eius , aut quis conspexit in libro signato iudi . eim de mecia eorum,praeter agnum qui occisus est3 Si, inquam piissia terum PDmus Deus, eorum iussit vel corpora, vel mentes quiescere, losophorum nos illos non impugnemus:nec sit nobis gloria cum eorum sententiis. umbris digladiari. Quod enim ad sententias antiquorumissorum attinetiverisimile est,obscurioribus verbis eos non
133쪽
vulla indicare subinde volvisse, quae si a nobis recte intelligerentur , , sitari non Peuicus nobis videtentur improbat da,quae tamen nune prim facie, dum non istelliguntur, v lut absurda ridentur, ac velut shilosophis indigna abii elut
tur. Nos e; b quae veritati consentanea nouimus, & saeratissimae nostiae fidei non distona, absque illorum vel imuidia vel iniuria diligenter commemoremus. F rgo ut illuc reuertamur unde digressi sumus qui sic ponunt elemenista in mixtis remanerc, et.am in suis sorin:s, omnia violenta faciunt: ignis enim violencer in loco humanorum corporum detinetur. At vero deus naturae, dulci, opifex est:& si- sapim. 8. cui attingens a fine usque ad finem sortiter,ita cuncta disponens suauiter. Alii proinde melius posterunt, non quidem formas elementorum, sed tantum eorum qualitates in mixtis remanere,ad inuicem temperatas zdicenteS, ob contem
perationem qualitatum mutua actione & passione factam non extingui subito cortora.Vbi tame aliquam eorum contigerit delicere,vel excedere extra debita pi oportionem , necessario iam rem eorrupi. id quod experietia testatur, supe excrescente in homine liue calore,ut in pestiferis & febrietatitibus:frigido, ut in senibus: humdo, ut in hydropicis: sicco, ut in phthisicis. In quibus omnibus fieri oportebit morbos varios atque etiam corruptionem, nisi striim per sormam substantialem prospiciatur, ut restituantur in suam propc
tionem naturalem qualitate, illae activae. Ponit autem haec sententia etiam contrarias. qualitates in eodem sobiecto , α secundum eandem partem subiecti,sed contemperatas ad inuicem. Qi ae sane opinio non esi penitus improbada, imo doctorum orthodoxoru lententiis satis videtur cosentanea. Dicit enim beatus Gregorius quatuor elementi,,ta quam qu
tuor baiulis hominem deportari ad sepulchru. A li j ponunt,
neque formas, neque qualitates elementorum in mixtis r manere, sed tantum unam qualitatem, quae ex illaru propo tione, & ad inuicem conte peratione efficitur, per virtute s minis, vel a terius quomodolibet agentis S generantis, eum concursu causaru superio; u. Qtiemadmodu vero qui prioris sententiae sunt,certa illam qualitatu primarii proportionem, Oeant coplexione,vel co uolitv nerita posterior iis c sententia,qualitatem illam unica cxcOtempcratione qualitatu effectam complexione vocat. Ec quidem inter duas has opiniones
134쪽
tres atque sententias non tanta est distantia,quanta prima friacie videtur.Ηane enim unam qualitatem utcunque seres habeat constat, virtute illam qualitatum complexione & pr Portionem,uel temperatam compositionem ita se continore.Quapropter supei fluu fuerit hac de re sollicitius aut pertinacius digladiari. Similis sere quaestio est qualis de aqua isseda feruide solet moueri, & ardenter disputari,cum sit ali qui stigidior quam ut pro ea feruentius debeat contendi.His ergo supersedentes,ad alia transeamus. ad cuiu libet mixti generationem, quatuor de
beant elementa conuenire. C A P. XVI. . ε
VErisimile est, ad euiussi bet mixti compostione quod- suo Llibet elementum concurrere, & quamlibet dictarum urit mixto quatuor qualitatu aliquo modo in quolibet eorum inueni- - .co Wri. Neq; hoc solum secundum d uersas mixtorum partes est ias elemeta aecipiendu,sed etiam secundu singulas partes. Nam mixtum secundum omnes sui partes tale oportet esse. Quanquam enim in diuersis partibus diuersa percipiantur dominari Eleamenta: ut in cholera ignis dominatur, in phlegmate aqua, in sanguine aer,in melancholia terra: non est tamen arbitra dum, solum illud elementum in unoquoque membro reperiri, quod in eo dominatur. Inuenitur enim in cholera alia quid aeris, aquae B: terrae: in melancholia aliquid ignis, ae- ris & aquae, atque ita in caeteris proportionabiliter dice
dum. Et uniuersaliter, quamuis in quolibet mixto corpore sint omnia elementa N Omnes dicta ratione qualitates activae,semper tamen eorum aliquod excellentius domin
tur. In quibusdam quidem ignis, ut in superioribus exhalaiationibus,& in flamma,& in nominibus cholericis: quorum idcirco capilli sursum tendunt. In quibusdam aer, ut in singuineis & volatilibus, quae proinde aerem sibi vendicant. In piscibus autem & phlegmatici , aqua: quare & aquis huiusmodi delectantur, & crines habent pleruoque leniter demissos. In aliis terra, ut melancholicis, & leporibus, caeteriique terrestribus animalibus, quae proinde terram natura quaerunt, & qui sic sunt homines , terram plerunque despiciunt, ponderosos crines ad terram deiectos habetes. Plerunquuaeliani phara elei ut E iiveode 'sic videntur dominari, v
rix discerti, pota virum mi praeualeat. Dissicile enim fuerit
135쪽
uniuersaliter iudicare, quod eorum in quolibet dominetiit. IOUratur exemplo,in mixtis quodammodo esse quaιuor
Vod si cui videatur no veru esse quod supra diximus,
in mixto simul quatuor elementa concurrere, videat ille lignu in aquas iniectu:quod experientia docet ac mo strat non statiin subsidere,etiam si magni sit ponderis,sed supernata equod indubie ab ignis atque aeris est leuitate, quq virtualiter in ligno includitur,donec tandem contingat consumi,aut deuinci temporis lapsu vim aeris atque ignis, per aquae sortem actionem:quo facto subsidere poterit lignum.
Eadem quoq; ratione ligna putrida, ius igni &sunt& fiunt viciniora,&aeri propinquiora quc madmodii ipsa frequeniatia&magnitudo pororum indicat dis cilius intra aquam
seruantyr aut immerguntur. Has autem porositates indica re ignis dominium & inualescentiam, probat AElna monsigneus, qui locus pumices transmittit multa porositate plenos.Hac eadem de causa naturalem sibi locum oleum supra aquam accipit, quoniam oleum aerem magis dominanten habet. Aqua autem nostra,qua utimur,multum etiam teri Sh bet admixtum. Zu od elementa, quibus utimur,pura elementa non sunt.
so'. seu 3 on est autem existimandum hanc terram quam ins .et. bitamus, quaeque herbas & fructus generat ac nutrir,
men aliqui , i*queiam aeminuignorm habemum Terram, aquam, aerem, ignem vere non habemus. Siquidem igni , .Rer,aqua di tetra, quae nobis in usu sunt, verius elisit ria Monstrat hoc ratio,iametsi abhorreat sensus. Elementa enim in sua dispo-stione naturali, nullam harum passionum.in sensu essic rent, quas haec elementaria i. sciunt. A quae in s. ia sua e set puritate,sepida non.ctat. Neque en ille t. Μ 1 ollandimus,esset respirationi aptu Neqvecora, trire quippiam, aut aqua potare posset. . Nos enim mixrem et a si pl- - bus nutriri non possumus. Cuius etiam signum dant agriah collentialibrigenera
136쪽
eolae,qui irrigantes hortos, terram aquae miscent, & smum rem utique ut sic loquar mixtissimam, terrae iniiciunt, ut plantae nutriantur, & multo melius inebriat & Qecundae terram aqua pluuialis, Vtpote magis impura, quam soni lis, quae aliquanto est purior. Ipsi quoque coqui,& qui lautitias parant cupediarii, sint nobis testimonio, qui ex diue
sissimis commixtionibus, & maxime a natura abhorrentibus,sapidissimas conficiunt lautitias. Praeterea terra putum elementum, est grauissimum omnium etiam mixtois rum.Haec autem terra nostra quam inhabitamus, multo est plumbo aut vivo argeuto leuior, & ignea ista flamma quae pinguedine olei, aut cerae, aut picis sustentari habet, aut tragnorum atque similium subministratione,multo aere circunstante est crassior atque densior, viscoso aut crasso sumo: commixta. Elementaribus ergo corporibus non elenae . tis utimur. Idque consultissiuae sic disposuit prouidissimus humanarum rerum gubernator. Nihil enim profuisset cre turas valde bonaes creare plantas, animalia,caeteraque corpora mixta loquor si non simul & ubi,& quomodo,& a qui ous conseruari possent,eadem prouidentia disposuisset. Mi
ra ergo dispensatione, in elongatioribus elementorum pamtibus pura reliquit elementa, ubi nullus est mixtorum I cus,vtpote circa centrum terrae,& in supremo sphaerae ignis, sicuti attestatur Aristoteles naturae philosophus. At vero su- α perficies & exteriores elementarium globorum partes, sic , . voluit esse commixtas, ut mixtis locum praeberent com- . P, modum,pro sua cuique natura,& vegetantibus ubi pasceren amnes. tur sua Decunditate non deesset. A quo enim condita sunt Pstatos omnia bona, & bona valde, ab eodem expectant ut escam sumant opportuno tempore Quare & post completum cc lorum cursum, ubi Messauerint in mundo vivere & pasci, tam homines quam caetera viventia, nouissimo te in to examine, igne cunctis consummatis mixtionibus, omnia , . suo loco & flatu elementa reducturus creditur omnipotens & optimus Deus, ita demum cum suis beatissimis exercitibus regnaturus inaeternum & vltra. Inter quos speramus & nos modo pauperes aliquando computari, quando plenae erunt laudibus fauces nostrae, quae nunc undiquaque mendicatis canticis misere corpent, etiam dum maxime, ve
137쪽
Mouetur circa prad dia aliquot quaestiones, m prim-, an pos bili sit aliquid inplici ter generari aut corrumpi. C A P. xl x.
AD eorum autem quae hactenus a nobis dicta sunt maiorem declarationem,quaelliones aliquot circa ptaedicta proponentur, ex quarum solutionibus plenior haberi poterit quorundam antedictorum cognitio S intelligentia o facilior. Sit ergo haec prima quaestio. An fieri potest ut ali- prima. quid simpliciter generetur, aut simpliciter corrumpatur. Nani si aliquid simpliciter generaretur , deberet ex nonente simpliciter generari, cum generatio sit a non esse adesse progi essio. Ex non ente vero simpliciter, siue ex nihilo nihil potest fieri aut generali. quemadmodum habet principium phys cum . Limiliter quoque de corruptione potest ratio fieri, quoniam si corrumperetur aliquid simplici. ter,deberet in non ens si ii liciter corrumpi siue in nihilum, cum corruptio sit processio abcsie ad non esse. Hoc autem,nempe in nihilum corrumpi, que videtur physicis ab-
sardum,atque ex nihilo aliquid generari, eo quod aequὰ siecreaturae virtus impotens.ad creandum,atque ad annihilandum. Videtur ergo iuxta hanc ratiocinationem , nihil sim- p iciter generari aut corrumpi posse secundu naturam. Pro Aso ad nutus autem quaesionis expeditione sciendum est, quibus 7 ustionEmdam antiquorum philosophorum tam validam & emcacem eaesententia visam filis e suprapositam ratiocinationem, ut ea permoti aia. rs.lis Ieruerint nihil simpliciter generari aut corrumpi, sed omnia gener. alterationibus solis posuerint variari: quas alterationes v ' cabant generationes secundum quid, propterea quod acetiar dentia α qualitates secundum quae fiunt hae alterationes, non simpliciter formae,sed formae secundum quid id est,so mae accidentariae nominentur,& potius entia secundum quid, quam entia simpliciter: eo quod ipsa non per se sub- Iistentiam habeant, sed per ipsa, tantum ea quae subsistune
talia,aut talia denominantur.Admittebant ergo multa pata
sm generari S corrumpi secundum quid: verum simpliciter
aliquid generari aut corrumpi negab Ant. Haec autem antia quorum sententia certam habet falsitatem , α omnino fateari oportet multa quotidie simpliciter generari, atque simpliciter corrumpi. Est enim generatio simpliciter dicta, formae substantialis in materia vcquisitio, quemadmodu corruptio, sormae alicuius substantialis ex materia est deperditio rge
138쪽
neratio vero secundum quid, & corruptio secundum quid, sis ae accidentalis in subiecto sunt acquisitio & deperditio.
Vnde cum res naturales non solum secundum acqu iaci nem,& deperditionem mutantur sormarum accidetvallum, verumetiam substantialium : manifestuin est non solum gesnerationem & corruptionem secundum quid, verum tia in
sinpliciter, esse secundum naturam pol bilem. Idmovm- uersaliter,quandocunque forma aliqua lubstancialis in minteria qualibet de nouo acquiritur , compositum illud ex materia informata ,& forma informante simpliciter dicitur generari:& e econtrario, Guo iescii aque rim substa tialis ex matei ia aliqua deperditur siue expellitur, coinp si tum ipsum simpliciter dicitur eorrumpi. exempli gratia simpliciter generatur ism, , & corrumpis
tur'gI cum formae subitantialis ligni per virtutem ap
plicati ignis ex materia expellitur atque deperditur, & in ma substantialis ignis in eandem introducitur. Quam redigerentia tamen notanda est, inter generationem simpliciter & alterarionem, quae etiam gener xi nominari potest. In alteratione siquidem alterari dicitur
ipsum subiectum, quod de quesitite transit Mix tom,
non ipsum totum ex subiecto & forma aggregatum . in generatione aute & corruptione, non ita generari Ut c.rrumpi dicitur subiectum generationis, aut corruptionis , quod
est ipsa materia per so mam insormata , sed eo imcompositum,quod ex forma & materia informata connuitur. Quemadmodum non ipsa hominis materia, quae te S post manet eadem, generari dicitur aut corrumpi, sed i tus ipse homo ex anima collans & corpore,generari ump riter. aut corrumpi simpliciter dicitur, cu sua formam materia aeqiuirit bir, L ex ea pellitur. Ad obiectionem vero mclin.
supra positam facile satis adhibetur responsio , si illud prius rectiomi. replicauerimus,quot in tractatu primo tetigimus, de conditione atque natura materiae, quemadmodum Ipsa non ensimpliciter dici debeat ac nuncupari. Quia enim muerta per se ad omnem krniam indifferens, omn: no simplo,nullam habet in se forniam ex qua componatur,quae ve Ipsam faciat esse in actu,sitque ex se Dihil nisi mera potentia: hinc lit, ut ex se non nisi ens in Iotentia possiit nuncupari, non autem ens in actu,quod solum est eus simpliciter. Ens enim
139쪽
in potentia,non est nisi ens secundum quid. Quod autem in actu est per formam aliquam substantialem , quae pars est sit,id simpliciter ens dici meretur ac debet. Cum ergo ita proponit obie ctio, Si generaretur aliquid simpliciter, Senerat ecur ex no ente simpl citer,admittenda est illita haec con-Husio. Non enim est in conueniens, ex non ente simpliciter si in id fiet i seu generari. Ex materia siquidem sunt ac gens rantur reS naturales omnes, quae non est ens sinpliciter, sed tantum potentia. Quod autem philosophicum dicit princia pium,ex non ente nihil fieri aut generari: intelligendum est non de simpliciter non ente, sed de omnino non ente, id est, quod neque actu est, neque potentia: quemadmodum in primo libro tradidimus manifestius.
CV in calidi & frigidi, humidi& sicci sint ossicia contraria r quanam ratione dicta sunt haec pariter in mixtione sunt tae vi debere concurret elut clarius dissoluatur quaestio, praemone oportet quae sint harum qualitatum propriae disserentiae, ὀ b.2δεν- quae ve propria sint diuersa earum oscia Ad calidum enim spectat, separare partes heterogenias, id est, dissimiles & dia
Meteororii. uersorum generum ab inuicem. Ex virtute enim ignis est, quod in homine ossa a carne, caro a neruis, cor ab epatri Sccaeterae partes diuersarum rationum ab inuicem separature
id quod & in ligni adustione euadit manifestum, ubi cinis,
Vapar, fumus,& flamma, ab inuicem caloris virtute separantur. Idem patet quando igne purgantur metalla & separantur partes diuersorii metallorum quae erant commissae. Sunt enim rerum duplices partes : quaedam sunt eiusdem rationis,
vel speciei, vel dispositionis:quemadmodu exempli gratia 3
partes diuersae carnis, partes ossis, partes neruorum, partes aquae omne, sunt eiusdem rationis. Hae partes homogeniae id est, eiusdem rationis, speciei, vel generis Graeco vocabulo solent nuncupari. Aliae sunt quae sunt diuersarum rationum vel dispo itionum, ut caro & os. Item cortex & medulla in plantis, solia & radices. Et hae partes heterogeniae, id est diuersarum rationum, specierum, aut diuersorum generum nominantur. Nihil tam en nunc specialius perquiremus , an in carne sit aliqua sorma substantialis alia a sorma ossis, praeter rationalem animam e an sorte sola disserane
diuersa dispositione , secundum accidentarias qualitates.
140쪽
. Est ergo uti iam ostendimus calidi ossicium, heterogenia
in mixto ab inuicem separare, homogenias autem partes sta mul coniungere. Vtrunque enim facere calidum, probat ex-Perientia in igne metalla purgante. Frigidi autem est etiam Partes heterogenias ad inuicem conglutinare , & conseru re: ut ossa cum nervis S carne,& eandem vicissim cum ossia hus & neruis inuicem compaginare: quemadmodum ad oculum videmus in frigore, multa pariter in glacie conglutinari. Humidum vero bene est terminabile vel sormabile,secundum omnem formam quam conuenit rei habere,&agens vult imprimere, facileque suscipit impressionem ab
agente, & est bene terminabile terna ino alieno. Nam propter fluxum cuius causa est humidum contentum facile se
accommodat lateribus continentis: sed male terminatur termino proprio, propter fluxum consequentem. Caeterum,fluiditati huic medetur siccum, quod termino
alieno aegre se accommodat, nec nisi violenter compactum
lateribus continentis se patitur aptari, propterea quod fluxum ignoret. Suo tamen proprio termino siccum est bene terminabile, tenens atque custodies figuram, & superficiem
suam. Harum autem rerum experientiam docent nos figuli,qui volentes materiam luti pro suo Ibito tractare, & figuras quasi bet inducere, udum ac molle iaciunt lutum , &humidum asciscunt. Volentes vero iam inductum terminum & figuram seruare pulso humido, igne exsiccat, vel soli exponunt: ut quod humidi beneficio facile est impressum, sicci beneficio stabilitar seruetur. Quibus praemonitis, di solutio vacimus ad quaestionem, agens vel senerans egere calido, ad mori distribuendum singulis eaxtibus sibi conuenientia, id est, ad
segregandum heterogenia, ne commisceantur in homine os di caro, caro & nerui: in arbore cortex & medulla, solium di fructus, atque ita in caeteris: Frigido, ut homogenia comtinuentur, & heteiogenia conglutinentur: Humido , xt fi- gura& quantitas , & superficies conuenientes inducantur, secundum exigentiam mixti quod generatur: Sicco,ut bene seruetur res in sua figura & termino. Ex harum autem commixtione qualitatum, quas primas vocant Physici, secundum certam proportio dem , & iuxta diuersarunt qualitatum diuersam dominationem, procedunt qualitates aliae
prius enumeratae, etiam tangibiles, di omnes aliae lensibiles: