장음표시 사용
151쪽
sam materiam assignat ipsam qua nutritur: ipsam siquidem flamma incendendo sequitur, ut est in stuppa videre.
Poetae mentiuntur, i riuri solis a Phaethonte nouiso ductorei de dedactum, aliquat ira tem
coeli,qua has, .po. -- MΘεbat.Sed ut caetera lare poetarum omnia, etiam hoc commentum est, & Lbula vana. Qv d circ. Iuxta veritatem autem sentiesum est aliquam esse parte citius la leus. Ii, in qua multorum astrorum lumen receptum, per refra ctioncm facit albi coloris apparentiam: & haec est g taxia, siue via la ctea: quae ramen non semper appλret propter nu Galaxiaeli bili aecis interstitium.Aristoteli tamen visum est,galaxiam vimentaris. deri propter receptionem Iuminis, in exhalatione c. lida Mficca & raca. Verum nihil prohibet sic viam lactea a nobis demonstrari. Caeterum galatia,Gsa ea vox est, a Domine gala.quosae signficata unde guini a die ruciquasi lare a uiti Mest alba ct --- es lac De iis qua in media Cr infima aeris partibus generantur,
pluuio,grandine,niue,pruina Cr nebula C A P. VI.
QuasquA 'um verb eleuatur a corporibus aqueis, per virtutem tur ii clat caloris solis&aliorum astrorum, vapor qui est calidus p. 2.5. εἰ humidus,tanti caloris, ut sussiciat moueri usq; ad inediam Mete. regionem aeris,ubi in nubem condensetur ratione frigoris, quod ex sua natura condeiniat,hoc pacto varia fit imperfe- Pluvia. ctorum mixtoru generatio. Si enim nubes illa in aqu-r soluatur, incipiat i , guttatim decidere, generatur pluuia:cuius gutis si sparuae fuerint qualitatis,imber dicitur: si magnet& rariores, labro cera. Si vero etiam mediocres, pluuia simpliciter vocabitur: tametsi hoc ipsum nomen secundum generalem acceptionem etiam imbri & labrocerae nonnunquam accommodetur. Quod autem dictum est pluviam in media aeris regione ex nube generari, accipiendum est ut in plurimum.nonnunqua enim Sin infima sit sicet in suprema
nunquam ob nimiu ti aestum vaporem congelari prolii bentem. docet enini experientia pluuiam maxunis gulcis decidentem, non nisi ex infima regione descendere. nam quo ex altiori loco prae aerem descendit,eo partes minutiores suoc, ut in aqua ex eleuato aliquo loco effusa vi dere no fuerit admodum dissicile. Pluuia rotunda est,quod ea figura ad riri sien
152쪽
llendum apta est aeri,per quem transit. Pluuia quo
est nonnunquam,eo vaporesnonminquam n3mistres leuantur, qui non con octi aquam salsam geneveluti exustam , ut de salsedine maris dicetur. Deianae clim pluui uia Alburam .v1
stribus vaporeb s sursum.leuatis virtute adsint inaenra ad cuius ibet misti generationem requisita, &ra sol 'ia Igρraria, iam primm causae concursu ad hcientia. Irimum pluuiae signum sudus volans. Secrubedo matutina. Tertium , querela. ranarum. Otia
acrior morsus pulicum. Ouintum, quando sol soli mane apparet. Si vero nubes in mediaugione postqvit versa in aquam congeletur a superueniente immodico sei
ocire D se dele ridit. orandinem habemusrouae tantae non- .
gore,& sic deicendat, grandinem habemus equar tantae nonnunquam quantitatis reperitur, ut lapides magni ponderis in ca inueniantus sonesuli. O ios non est existi nandum generari in media aeris regione sed nimio calore cum vapore simul sursum tractos in isse, Cuius rei argumentum videri poteu, quod lapides eiusti odi in grandinetis globis repertos, compertum sit plerunque igneae naturae esse,&velut virtute ignem continentes: unde fit, ut propter inhabitante igneam naturam, facilius sequantur solis per calorem trahentis impressionem. Grando rotunda est sere figura, quia est pluuia congelata,& aliquando ingentis magnitudinis: quod fit quia ilico pluuia congelatur,antequam in minutas guttas di*e gatur Ratio de pluuia dicta est, quod nonnunquam animalis spςciem reserat: causa alii natur, dominium alicuius astri, te animal producere nati: in vere & autumno potissimum lit.Non solet autem grado fi eri hyemis tempore, quia tuc
dia aeris regio non est multum frigida: neque rursum ita trequenter media aestare, propter calorem nimium, qui tam crassum vaporem non facile permittit sursum scandere. Videtur enim grando plus materiae exigere, quam pluuia, & stigus multo magis. In vere autem &in autumno solet fi quentius accidere. Tunc enim & calor est lassiciens eleuandae materiae, & non immodicus, ut diis pet eam: est etiam humiditas copiosior maxime in autumno,quo vapor generentur facilius & copiosius. Nihilominus tame etiam aestate media contingit generari impetuosam gradinem, cum con-
153쪽
I f.tigerit materiam lassicientem sursum eleuatam esse. Nix v xo fit, quando nube, a ate congel tur qua in aquam sit versa: quare de nix compact/,dissicilius dissoluitur a lole,quam gl1cies. At si eleuatur vapor modicus & subtilis,non habens susficientem calorem, ut possit ad mediam regionem tendere, .lunc in infima regione per frigus nocturnum ros generatur, quando nubes veri tur in aqua qui sic maxime verno tempore,quando minor est calor, frigus nocturnum sussiciens ad conuertendum modicum &subtile vaporem in aquam. Si vero vapor subtilis prius congeletur,quam tu aquam Ve a Dilaa.titur, habemus pruinam. Fit autem pruina tempore duriori, flante Borea potissimum : Ros contra, flante Austro. Quod si iuxta terram pendeat sterilis vapor, id est, non satis humidus ut ex eo postit aqua generari,neque satis calidus ut Caligo. possit sorsum eleuati, dicitur nebula vel caligo: quae solis virtute dissipata praesignat serenitatem diei. Ielii monium enim dat,quod non susticiat pro reliquis impressionibus vapor eleuatus. ROS autem ut natura calorificus, roritentes segetes collectas putr Deir. a uir enim Omnis, finium sinu. bias quoque lethalam metistiarunt gen nit,o,hun opem mulium viscosum,nec satis exeoctum: vn--ῖastores non prius oves educunt, Quam sol sim lassi ς -- remJvinniis graminibus fersisque haerentem deuorari Ar
Pruina plerimque scelet, ob terrcstre aditi illum, & frigore impediete,non consumptum quare& aqua ex pruina dissoluta,insaluberrima est,ix maxime noxia. Pruina descendens serenitatis diei indicium est:sursum vero vecta, oppositi praenunciata. De fontium Cr suuiorum generatione
DE sontibus autem & fluuiis non est credendum gen
rari ipsos ex concauitatibus, in quibus aquae coli ctar per pluviam hyem is tempore reseruarentur, ut fluentes nuuios facerent vel fontes. Sic enim non esset constans Generatio neque stabilis cursus sontium & fluuiorum, sed aliquan-Dntium o do possent deficere euacuato illo receptaculo. Igitur hoc μήπω, ex pacto intelligenda est eorum vera generatio. Aer enim Arist. si ii in pom terri inchl- vira maxisne sicientia. Datura fluidus ac subtilis terrae per poros immiscet, per
nimium frigus quod in terra abundat condensatur faciue lime
154쪽
lime in aquae guttulas, quae paulatim in unum locum d scendentes, sonti principium praebent aut stumini. Huius
signum est , quia iuxta montes & ex montibus conspiciuntur egredi fontes & flumina: & sicut ex magnis montibus magna flumina,& quasi maiia quaedam , ita ex pardis montibus modici sontes egrediuntur , & modici velut rivuli. Non autem in locis planis videntur generari. Cuius est causa, quoniam cum sit mons a terra eleuatus , potest ex omni parte aer facillime ingredi: & insuper dubium non est montes habere poros & concauitates maiores, quanto sunt soli viciniores & magis expositi, quam terra in locis planis, intra quam non sic potest aer sese immittere neque immisc re. Quod si quis incredulus neget tantum aquae posse congregari, ut tanti fluuij inde generentur, videat quemadmodum humiditatis tempore circiter domorum vitra,aer in se quae guttulas versus in unum confluens, saepe magnam aquam circum vitra fundiit,ita ut etiam in terram defluat copiosius. Attendat rursum, quomodo hyemis tempor ex vapore adhaerente unguibus, ratione frigoris, generatur statim aqua. Attendat nimiam fluxibilitatem aeris, & terrae frigus valde condensatum:& his omnibus consideratis, desinat esse
incredulus, factus fidelis. Siquis obiiciat, prius dictum est .
aerem decuplo aquam excedere, & ob id cauernas terrae de montium tantae quantitatis aeris capaces non esse, illi respondetur, tantum aerem non contineri simul, sed uno co rupto, alterum mox succedere necessario, ne vacui illi reces.sus maneat:quod natura maxime abhorret. Adhaec in montibuS multos cauos recessus esse. Magnifice igitur hac in re diuinam magnificentiam, quae sicut pro terrae iscunditate, Pluuias, imbres, grandines, nives, rorem donat aque pruianam e ita de subtus facit scaturire aquas nostris usibus familiaribus aptas , ut his indescienter recreati, non deficiamus
coram eo qui nos sic abunde semper consolatur in ulla gratiaruna actione. De maris falsedine ei:,sque s xu Cr refluxu. CAP. V II I
ri H Aris salsedo generatur ex permixtione exhalatio-1Vt num adustarum: quae permixtae cum vaporibus, co- f 'piose in mare patentissimum incidentes ipsum faciunt a- mete,
marum di falsum. Calidii enim adustum, humido permixtum, facit saPorem amarum: quod patet in lixivio & urina. Aquar
155쪽
Aquae tamen pluuiale ,quae ex mari evaporantur, non lancamarare quoniam elevantur va I Ores puriores, & alterantur per virtutem coelestium. Item flumina,si quae quunt ex ni ri immediate,per meatus terrae transeuntia, colantur ut perdant suam amaritudinem , S accipiant dulcedinem depur tam . Huius etiam signum est, quod aquae. maris quae in coreum vas unde quaque conclutum per poros instrediuntur,
dulces fiunt: quoniam illa terrestreitas crassior, foris manetis Dicunt tamen quidam, mare ab initio amarum fuisse creatum : quae sententia priori penitus non repugnat: sed consat pariter, ut & secundum naturalem conditionem amaritudinem habeat suae salsedinis, & nihilominus idem es ciat amplius eausa quam diximus. De fluxu autem,& r fluxu rea: is si causa requiratur, ex Luna eam oportet assignari,quae dominatur humidis . Luna enim ascendente supra horitontem in quo est mare, ab Orientis puncto us augad punctum meridiei,fluit mare. A puncto autem meridiei ad occasum declinante, refluit. Iterum ea ab Occidente ad angulum noctis pergente, fluit: ab angulo noctis ad Omentem,ressuit. Quod autem fluxus nunquam eadem hora incipiat,sed quo Te raulo minus una hora serius, Lunae motui quo ab Occidente versus Orientem tendit,est adscribendum : inde enim est, quod serius quotidie exoriatur: conficit siquidem p oprio motu quotidie tredecim gradus cum undecim minutis: & gradus quindecim, horam efficiunt. Quod autem maria aliquando sortius fluant & refluant, quam at o tempore, est ex Vicinitate Lunae ad maria. Qua do enim Luna directe respicit mare, exissens supra hori 1onta, multo sortius mouet, quam quando existens sub horizonte, per ri flexionem virtutis tantum operatur eundem essectum. Virtus siquidem tantum reflexa,est minor,& directa debilior. Eodem etiam modo,aliquando mare crescit, aliquando decrescit: nunc condensatur,nunc rarest. In n ouilanio siquidem utriusque & Solis, S Lunae lumen impeditur,
ne valeat aere subtilem seruare: quare in grossatus, in aquam magis tum vertitur: propter quod mare in novilunio su stantialiter c escit. In plenilunio etiam utriusque lumen non prohibitum rarefacit aquas maris, & crescut per rare fictionem,non per substantium: quae & homines in se facile, si aduertant,experiri poterunt.
156쪽
De ventis, eorum generationibus arcise diuersitatibus.
π τ Enti generantur per Solis virtutem , evaporata a terra qua V exhalatione calida & sicca,quae quaerens sursum ascen- f quunturdere, & a frigido obuiante repulsa, secudum diuersos occur- tradiat .lusus,& repulsus,diuersimode circa terram agitatur, & moue- Mete. tur lateraliter.Qm etiam a regionibus ex quibus flatum c6spiciuntur habere,nomina accipiunt, & naturarum suarum conditionem diuersam. Ex regione namque Orientis fiat ventus Orientalis: qui est iuxta conditionem suae regionis calidus & siccus,conueniens cum cholera,aestate, iuuentute, S igne, in qualitatibus naturalibus. Regio Occidentalis cum suis ventis est humida,& frigida,conueniens cum phlegmate,hye me,senectute, & aqua. Regio Septentrionalis, quae a septem stellis quae triones nominatae sunt a poetis, hoe sumpsit vocabulum, habet ventos frigidos &siccos. Qua in rς conuenit cum melancholia, autumno, aetate decrepita,& vltima senectute,atque cum terra. Ex parte me
ridionali, australes flant venti, calidi & humidi, similes sanguini,veri,aexi,& adolescentiae. Vocantur autem hi quatuor venti principales,Subsolanus, Zephyrus, Boreas, & Auster, qui & alios habent sibi collaterales hinc & inde: quos non laborat nus nunc curiosius distinguere, ut & nautis sua relinquamus,quibus nos antecellant. Hos roget,quisquis ea volet cognoscere exactius,atque distinctius dignoscere. Gen rantur autem venti ex sicca exhilatione, sicut pluuia ex humida evaporatione: & a sole generantur: qui etiam eos din .sipat maiore exortus ardore,resoluens in aerem atque disiiciens. Nonnunquam autem cum vaporibus humidis commixti simul, & eis coniuncti, pluviam faciunt. In terram quoque possunt resolui, sicut vapor in aquam : verum id &dissicilius est,& rarius. Seneca quoque dicit ventum esse aerem motum:asserit & aeci quandam spirandi atque seipsummouendi vim esse innatam , nimirum cum putandum non sit, aerem prae caeteris elementis inertem ab ipso omnium conditore esse relictum.
α Vado aute cotingit intra viscera terxae plusimas generari exhalatione* in concauitatibus ipsius pervii --
tutem Solis atque astrora ex materia ipsius terr humidi- .
157쪽
tatis terrae immersp, si egredi nequeant, ob nimis coimpiactam terram ,& nimiam ventorum glossitiem, necesse est terrae fieri motum in aliqua parte. Qui si in latum fiat, tremor dicitur:ubi vero eleuatio fit collis in altum, dicitur pulsio. Et hoc terraemotu contingit ciuitates opprimi,& montes generari,& etiam subrui. Neque est mirandum , tantam habere vim exhalationem inclusam intra terrim, quoniam videmus ex modicis spiritibus in hominibus exitum quaerentibus,magnos subinde irentores fieri. Auditur autem aliquando sonus multo ante tetraemotum , ex concussione exhalationis ad lareia terrae genitus. Caeterum durationem habet iuxta exhalationis magnitudinem, & firmam si lidamque terrae compactionem. Signa aliquot futuri terraemotus sunt.Primum,s mare nullo vento spirat te subito intumescat.Secundum,si Gues solo pauidae insideant aertium, si aquae in imo puteo turbulentae sunt.
De tonitrua Cr fulmine. C A P. XI.
uvid hia ta It quandoque, ut Pariter eleuetur vapor calidus, & humen o ιο- Γ midus,atque cxhalatio calida & sicca, pariterque ascen- .itruum. dant in mediam δeris regionem : ubi quando contingit calidam ti siccam exhalationem nube ex dicto vapore genita velut pelle circundari, propter antiperistasin contrariorum, vehementius exhalatio ipsa incalescit,& exitum hinc inde retens, nubem concutit: quam cum a parte inferiori, quae debilior est, frangit, egreditur fulmen, Doc est, exhalatio ims in mala, vel ante egressum per nimiam caloris vim, vel Miada DI ipsa concussione sicut ex concussione lapidum naturaemine. igneae exoriuntur scintillae quae ad terras propulsa, pro pter suam subtilitatem, corpora rara & peruia absque nocumento citius pertransiens, in interiora solet magis de se, magisque restientia plerunque des ire,ipsa colafringendo vel adurendo. Nam intacta veste, hominem consumit, α
carnibus illaesis saepe ossa adurit, gladium quoque frangit, vaginam nil laedens. Et licet secundum tempus prius se
nobis coruscatio per lumen manifestet , constat tamen prius tonitruum este, & fulminis coruscationem ex nubium concussione quae tonitruum dicitur generari. Idque hac de causa,quoniam sicut inte lectus omnem sensum prae Visui anilii volat, ita visus caeteris sensibus spiritualior anteuertit audipis audiissi tum Cui rei argumeto sunt qui I gna caedunt in sylvis, quos i vi la
158쪽
videmus securim iam in altum elevasse ad denuo seriedum,. priusquam ad aures nostras primi ictus sonus deuenerit. Quemadmodum vero in terra , ex coniunctione vaporis cum exhalatione generantur lypidcs, caeteraque mineralia: Mete. ita cotingit in superioribus quoque,lapidem generari ex in-Husione diutina exhalationis,& eius coniunctione cum nube quae est stigida &aquosa r qui cum fulmine dciectus, cuneus fulminis vocatur. Patet ergo quemadmudum & ventorum & terraemotus, & tonit: ui atque fulgurationis eadem pene sit materia,ipsa videlicet exhalatio. Super terram enim agitata,facit ventum : in terra, terraemotum : in nube autem tonitivum. Aduersus fulmen remedia sunt,loca subterr nea: non enim prosundius quinque pedibus ierram intrat. Secundum est, pellis vituli marini, ex quibus ob id impera torum tentoria fieri solenta ertium est, laurea corona: nam laurus fulmine non laeditur.
Da baline , me corona. C A P. X s I. . '
PEr refractionem autem luminis in nubibus aquosis,contingit diuersas fieri apparentias. Cum enim nubes uniformis, & in omnibus partibus arquam raritatem , aut denditatem habens directe sub Sole,Luna,aut astro in uenta suerit, incidit in eam ab obiecto lucido astro luminosus radius, qui nubis occursu refringitur.Prohibetur enim directe viterius pro cedere,propter nubis uniformem densitatem: atque ita por extremitates nubis ubique diffunditur. Et per hanc. refractionem apparet sub astro magnus circulus, lumine' collustratus, in modum lucidae coronae, qui halon dicitur.
F;t autem & sub Sole,& sub Luna,& sub Planetis aliis. - Sar- in lynsub Pius tamen circa Lunam,quam circa Solem. Nam Sol seri,s- Sol Luna. do suo calore, materiam nubis di regat, neque diu eani sub se consistere permittit. Luna utem non tantam habet vim dispergendi materiam, quantam Sol : & ideo facilius potest appar ere sub ea halon. Eadem ratione α circa astra saepius apparet,quam circa Solem. Verum id fit cum nubes debilis est,& sterilis, ut nec ventum valeat nec pluviam parere. In nubibus enim aquosis & spissioribus, non videretur astrum ita suum lumen posse spargere, propter virtutis debilitatem.
Degeneratione Iridis. C A P. X D.
I Ris autem sic generatur, in nube aquosa,& ut in imbrem soluatur parata, e regione opposita Soli aut Lunae restin-suntur
159쪽
iω DE MIXTIS ET IMUERUEL 1 I bguntur radii luminos Solis aut Lunae,e ii que imagine. o
scure,& imperfecte exprimunt,propter nimiam distantiam, di interiectionem vaporum inter Solem & nubem. Et inde Iris Moolo apparet in ea nube arcuatis figurae Iris, tribus distir ct ot ad om ata coloribus,videlicet puniceo,viridi&purpureo. colorum distinctio inde sum tur , quia radius luminosus quanto longius protenditur,tanto debilior fit, & minus habet luminotae claritatis, S magis ad obscuritatem atque nigredinem tendit: propter quod radius sortior ille qui prius
puniceum habebat colorem, debilior factus conuertitur in viridem .Color enim viridis magis ad nigredinem tendit, re obscuritatem,quam puniceus. Ac rursum, idem radius sa-ctus debilior, tandem cor uertitur in pus pureum, qui amplius quam viridi, ad obscuritatem accedit. Differ ut autem
Iris & h lo : quia Iris fit ex opposito Solis aut sui astri,halon
autem directe semper sub astro. Iris etiam propter nimiam distantiam a S: de apparet nigrior: halon autem , albior &sulsidior, propter breuiorem & sortiorem radii refractionem,ratione vicinitatis ipsius ad astrum. Rursum non tantae
durationis est halon sub Sole, quantae Iris ex opposto S0lis. Quia enim ille soli est propinquior, idcirco citius dissipatur&di regatur ab eo. Haec autem longius distat', unde
non ita cito dispergitur,di ut usque valet consiliere. Praeterea halon semper integer circulus apparet,ic vere est. Iri, autem nunquam nobis apparet integer circulus, aut portio m torsemicirculo: sed vel semicirculus, una extremitate unam nostri horizontis partem tangens, & altera oppositam: aut est Q qmst δε portio minor semicirculo. Notandum autem quod non-μμι pli rei nunquam videre contingit simul duas Irides, aut interdum Irides vi δε- rarius etiam plures. Duae autem Irides cum simul apri Glingit, patent eosdem quidem colores habet,sed situ diuerso: ita ut altera habeat puniceum, vir dem & purpureum, altera autecocitrario Ordine purpureum, viridem, & puniceum. Et illa quae apparet debilior,imago est alterius sortioris. Quacido autem treS apparere cotingit, tertia usque adeo debilis est, ut vix videri queat. Nam tertia cu apparet,debet illa fieri ex refractione radiorum secui dae, qui valde sunt debilis virtutis. Et habet tertia debi issima semper colores similes primar, &sortissimae, ouniceu scilicet, viride & purpureu. Neque cnim
'contingit plures duabus simul apparcre aut fiei i in c. lorum rosic. O
160쪽
OBER VI. Istpostlone differentes, sed tertia semper primae est similis .sed
Ahoc notandu est,quod quanto sol supra nostrum horizontem magis eleuatur,tato minor apparet Iris. Atque ob hoc inmericie iris fit quam minima. In ortu vero vel occasu, maxima quae fieri potest,conspicitur. Eade quoque ratione, in medio aestatis circa soli litium aestiuale, qua do prol xiores sunt dies,in meridie non potest omnino apparere. Post vero aequinoctium autumnale, quadosunt dies breuiores, potest per omnes horas diei sese manifestare.
De Paraheliis. C A P. X III t.
3 AE terum p rahelii generantur ad hunc modum. Cum, enim nubes bene densa & continua,regularis & uniforinis, fita fuerit no sub sole, neq; ex opposito, sed ad latus eius, propinqua vi vertatur in pluviana,nondum tamen versa,in illa sol per suoru radioru refractione sua exprimit, sommatque imaginem, sicut suam imaginem cilingit sol in aere polito &bene tei .Haec autem imago solis ad eius latus cosistens,dicitur parallelius,a quod Graecis iuxta sign ficat,& ήλtet, quod sole:vt dieὶtur qua si iuxta solem. Dictu est aute nube illam debere esse dentam, ut melius refractionem faciat cotinuam, ut integriorem solis suscipiat imaginem: regulare quoque ut omnino &magis uni sormem, veriorem & persectiorem expilinat imaginem propinquam etiam veri inpluuiam,vico in odias in eae repa arsentetur solis imago, sicut in aqua pellucida,attamen nondu coueisam: quia si conuersa iam esset, partibus disco iuinuatis non esset apta solis imaginem suscipere neque exprimere.
Disterentia parabsi ab halone . Iride.
DIffert autem parallelius ab halone, & Iride, primum
quidem ex situ loci: quia neque sub sole fit, ut halon: neque ex opposito, ut iris. Nam illic quidem sol materi m sua virtute dispergeret, hic vero proptex nimiam distantiam refractio esset nimium debilis, quae no tussi. exet ad imaginem solis estingendam. Sed medio modo ad latus constituitur paerahelius, ut lol nubis materiam nimia propinquitate dissolucre nequeat,& copiosius ad nubem radij peruenire possint quae fassicientem faciant te fractionem , ad solis imaginem efformandam. emadmodum aute ad latus solis in nube