장음표시 사용
161쪽
nem,ita potest facete & luna quanquam caetera astra,ad per . sectam talem imaginem & similitudinem omnimodam es-sormadam non videantur susscientia propter quod sub p rahelio etiam imago lunae comprehendi debet. Continpit autem non solum unum parallellum,uerum etiam plures simul apparere.Testatur enim Plinius,tres simul lunas Cn. Domitio & L. Annio consulibus, apparuisse. Non quod secundum veritate tres lunae suerint,sed quia una vera & duae imagines. Propter a militudinem enim commune habent notamen,quemadmodum homines imaginem ipsius,cuius imago est,nomine solemus designare. Et in tempore natiuitatis saluatoris nostri Dei,seruntur tres simul apparuisse soles, id est,sol unus verus cu duobus paralleliis:qui tande in unum
coeuntes & conuenientes significabant ut recte credimus sinctissimae trinitatis in unitate mysterium , quod iam par Christi ortum erat palam in toto orbe faciendum,quodque is qui mundo tum nascebatur sol iustitiae,inhabitantem in se haberet plenitudinem totius diuinitatis .Et quod cum Christo homine & pater &spiritus sanctus una esstiit substantia,& unus Deus,ma lux,unum lumen increatum, & aeternum,
quod est benedictum in secula.Amen. Haec sunt mirabilia magna admiranda atque stupenda, quae solis& astrorum virtute atque efficientia siue in coelo sursum,siue in terra introrsum,si super terram deorsum fieri quotidie conspicimus: quaedam quidem frequentius,alia rarius,iuxta quod naturae
cursus expostulat,& iuxta quod autor naturae Deus volueriti atque mandauerit.Omnia enim haec, nempe ignis, grando, nix,glacies,spiritus turbinis ac tempestatis, caeteraque quae supra tractata suere,faciunt verbum eius, eiusque iussa obedienter perficiunt ad laudem gloriae eius, qui in sublimibus
inhabitans,etiam infima possidet,regit ac moderatur,securi dum beneplacitum voluntatis suae, qui in trinitate persectemus, & unitate persecte trinus vivit & resnat in secula s
culorum.Amen. FINIT LIBER SE TV s.
mirabili domino. MVsta iam diximus,m explicasse videmur nobis plurimaequae erant Meusta natura opera forsi νοnnulla patefecim--
162쪽
quoque ομeas, em puteorum voragines. Pluvias graiatine,niuem,roremorsinam, ealiginem, hae omniadascripsimus. Fontium imas σ puriorum o i nes scrutati sumus:marissata se liuem suxum atque rej laxum con gerammus. Ventorum qui terram perfant ortum distinxim .motus quoqueor tremores in visceribus terra. nitruum er fulgurum quibus terrentin homines , exposuimmortum:balonem . parabellum er tridesnuauimus in nubibus deseper aec omnia tractauimus, Crexplieas nonnulla iidebita rictu eunim Πρus reuelasti nobis opera tua. Ver nomen qua adhuc occulta sunt nobis,plurima sunt: π parua nimis es portio eorum quae noκimus conferatur ad ea et se
Quae eognoscimus sunt pauca nimium, er ea ipsa qua forte cognossimus,sunt heu nimium tenuiter a nobis eognita. Nimium tenuis est er obscura scientia nactra, neque est vel ν-num εα cunctii operibus asti inmi, quod sit n. dignitate sua nobis
Mitto caetera, sentem eonfidero qui scaturit de misceribus terrae, quem per imbilicum suum resudando ebullit ipsa adiu perpetuo. Quis pro dignitate spectaculum istus vel modicum contemplari poterit quis expendere sufficiet ortum aquarom tantarum, σμ-xum perpet um Suete Aloeulo,aecede ad fontem, qui es in planicis ista, persa inta iilum,neque abscedas usque ad m rigiem. Et eum aduenerit meridies,non te avocet ventris cupiditas a confiderationa tua persevera astans tuospectaculo usqua in vesperam . noctem profundam. - Habe intentos semper oculos ad aq9am quae ebust de ore ipsius, attende ad dulcem seuitu, quem aquarum supra petras casus continuus immittit in aures tuas.
Die mihi ibi se perstiteris, si ulla unquam hora defuit tibi sis Elaeulum tuummum vel breuissima morula defectum passus is aqua
163쪽
uersam aquam Ulamstibi placuisset GAgere accepisset rerra masorum plurium plenam amplitudinem, in non multo tempore. Et quidem parum idDrstan, diei tantum unius statio perduraret fluxus ei--ο L. nunc vero cursus est Cr impetus effluxionis perpetuus, indeficiens in plurima secula. Si collecta parent aqua quae effluxerunt e fonticulo isto miniamo,ab initio ortus eius consticeretur utique veluti fumen magnis aquarum copia inundantium. Fontes enim bi , ecce steterunt in diebus patrum nostrorum ante Iecula plurima inte annorum centenarios plurimos i scaturiebat, ita ebulliunt Cr hodie. Vnde vero tantam tu dicis o spectator aquarum copiam3σ mb. continebantur priusq am exirent per os fonticuli Quod est peou in quo ferμatur tanta multitudo Mucris , ut non descio fluxus ex eo in tanto tempora In montibus Hyrmabis principium ear ,aerem Uignabis mihi in materiam Vnde vero virtus earum inuta in misceribus terra,*t U-- pe petua fat . indeficiens aquarum generatist
Die mihi qui bab s intestigentiam er scientiam, lium habeas
quam Deum autorem horum mirabilium3 Magne,magne Deus, contemplar, γ' contemplari non Iusscio: in eon aeratione mea hebescit acies corJis mei. .
si voluero plenam eloqui veritatem super iis qua praconsiderata sunt Acam tibi in confestione laudis, quoniam tu autor es omnium mul horum mirabilium. De tua fecuniitata satyiμnt fontra aqu*rum, in te βnt me, fontium, qui es aquarum viventi m. Sed Cr caestera omnia quacunque miratur homo, ' non suffrit, abs te ino procedunt: confleor hoc tibi ad laudem ergloriam tuam. Multa iliximus pauca omnino sunt atque exilia: no enim pro dignitate explicares bcim s maiestatem operum tuorum qua sunt mirabilia. confitebor tibi domine, saeam ionec fuero: unus enim t-m,m nimis nimium laudabilis,
164쪽
IN LIBRUM V I LCONSIDERATIONI s
OsTEAQEAM in libris superioribus dereium naturalium principiis & causis, deq; motu & aliis quibusdam rerum naturaIium accidentibus,nepe infinito ac finito,ioco, vacuo,& tepore,de rerum quoq; naturasu generationibus,& corruptionibus,doque m teorologicis impressionibus determinavimus: restat ut de to tius uniuersi dispositione & paritu situ , deq; coelestibus illis orbibus quae sunt omni u corporu secudii corporis rationε nobilissima specialius aliqua dicamus:de numero videlicet, ordine,dispositione virtute,d Eq; motibus eorundε,& in ii se inlatiora influxibus.Peculiariter verd de duobus illis tum naribus, quae Deus prae caeteris insigniter in temporu disti ctionem & rerum vicissitudine in coelis constituit,ad hominum utilitate Solem dico &Luna deq; horui peculiaribus motibus, quomodo dies,annos atqὶ messes nobis distinguar, generationes adducat atq; corruptiones, quomodo nobis lenilunia & novilunia ab eis cotingat.Vnde eclipses siue soares siue lunares, unde solstitia atq, aequinoctia,& inuiolabilis iste procedat temporum ordo .Vehementer enim ista so- brie cognita ad Dei gloriam profuerint conleptatibus, & ad ea quae de generationibus & corruptionibus dicta sunt, non parum praestabunt adiumenti.Primum itaq; totius mundia. lis machinae dispositionem & situm figuraliter describemus, ςc deinde ad coelestium consideratione transibimus: praemissis interim aliquot diuisionibus, & definitionibus, histe atq; in horum cognitione nonnihil lucis adserentibus. Quada diuisiones in definitiones sequetibus necessaria. o A P. I.
E Ortim qμα natura sunt,alia sunt corpora magnitudinὲ sue,alia corpora ac magnituinem habent, alia principia habentium sunt.
165쪽
.Qyae verba hunc habent sens , Eoruquet in rerum tura exilium,quaedam sunt quantitates corporeae, aut lineae, aut superficies e alia sunt corpora praedicamenti substantiar, quae in se uti accidentia habent huiusmodi quantitates: alia sunt priueipia subsatiae corporeae,quippe mueria& forma. Ad huius diuisionis notitiam subduntur definitiones contianui,&specierum ipsius,quarum est haec continui,
Continuum est, quod in diuisibilia semper diuisibi is es.
Id est, quantitas continua permanens est quantitas, quae potest secari in partes proportionales,ita ut nunquam sit perueniread partem in alias non diuisibilem, nec inconueniens est sic processum este in infinitum, cum hoc solum potentia. S non actu sit. De parte proportionali quid sit,prius est dictum. Dictum quoque est prius quantitatem continuam ex indivisibilibus non componi,cuius oppositum sequeretur, si ad partem indivisibilem deueniretur. Patet hinc excludi tempus & numerum: continuum autem cum in tres diuidatur species,recte singularum definitiones subduntur, quarum est corporis haec,
corpus est,quod est diuisibile omni ex parte.
Id est,corporea quantitas, est quantitas longa, lata & profunda, seu quae mensuratur longitudine, latitudine,& profunditate seu crassitie, quae tres dimensiones sunt.
Linea est magnitudo qua ad unum est diu ibilis.
Id est,tinea est quantitas continua permanens, unica dimensione Milicet Iongitudine potens secari.
Superficies est ea quae ad duo est diuisibilis.
Hoc est, superficies est quantitas continua permanens, quae duabus dimensionibus tantum scilicet longitudine relatitudine est diuisibilis. Hisce itaque definitis , commodum de motu locali coi pori quato attributo, nonnihil dicendum videtur, qui diuiditur se,
Motuum locatam,stu ut dicit OfriRot. lationum, alius est rectus,alius cumus,alius ex hisce misius,
Cuius membra, ex subiectis eorundem desci iptionibus, euadent manifesta.
Motusrectus, est quo fusumitur atque de sim.
166쪽
Id est,motus elementorum naturalis, ad locum videlicet naturalem,rectus est, qui per lineam quae diameter mundi est,fit,sive sursum,sive deorsum sit.
Motus sursium dicitur,quo ὸ medio pergitur.
Id est motus rectus sursum dicitur,quo e centro terrae tenditur per rectam lineam. .
Motus deorsum dicitur, quo ad medium proficia
Id est, quo ad centrum terrae per rectam tenditur lineam.
Motus circularis es, qui circa medium sit.
Hoc est,motus circularis est, qui fit circa centrum terrae secundum partes aequaliter dissantes a centro. Atque horum
motuum,soli rectus & circulares simplices diculur, eo quod ser lineam simplicem fiunt, videlicet rectam dc circularem. escribitur autem linea simplex sic,
. Lmω simplex est,quae in omnibussuis partibus uniformis es fecundum rectitudinem aut cumitatem.
Quales sum linea recta & cireularis. Atqui haec quae de motu dicta sunt , ipsis simplicibus corporibus esse tantum applicanda iuxta Aristotelis sententiam non usquequaque fuerit dissicile aduertere, quibus praecipuὰ huiusmodi motus competunt. Colligitur tamen ex dictis admodum iacile, quis motus rectus, quis curuus, quis sursum, quisive deorsum, atque ita deinceps, iuxta vulgi accipiendi
Motus minus est, qui fit fecundum magnitudinem,
Vt motus per arcum dc neruum, sic motus veri obliquus imo propemodum cuiuslibet misti motus. Quoniam corporum quaedam grauia,quaedam leuia, quaedam neutra iunx, pretium operae videtur horum definitiones subiicere.
Est igitur leue,id quod aptum est ἡ medio ferri.
Id est,quod e centro terrae aptum est sursum moueri, ut ster, ignis.
Graue est,id quod aptam est ad medium ferri.
Hoe e quod ad centrum terrae tendit ex naturali motu& proprio,vt aqua & terxa. Porro hic animaduertendum est
quaedam simpliciter levia esse, ut ignis: simpliciter leuia aut
167쪽
grauia,ut terra:alia tantum respectu alterius, ut aqua si coi feratur terrae.leuis est, & non simpliciter:& aer collatus igni, grauis,non tamen simpliciter. Vnde &e.
Leuissimum dicitur,id quods per omnia collocatur, qua sursum pergunt.
Grauissimum est id quod sub his omnibus collocatur, quae deorsum feruntur.
Vt sola terra hinc inserturcoeestes orbes neque graues, neque leue, esse:non enim aut sursum aut deorsum serri apti sunt,sed solum circulariter, qui motus persectissimus est, ut& ipsa circularis figura. Quod autem dicitur leuissimum p ni super omnia,&c.intelligendum est inter elementa,ue cc lo ipsi competere putetur. De iotius uniuers distositione,σ orgine omnium qua sunt in est.
TNiuersitas mundi, atque mundus uniuersus, simpllcia V bus constat atque mixtis corporibus.
Si licia corporaseunt, quae motus secundu nat ram principium habent.
Id est, quibus motus simplex secudum naturam propriam non ab aliis participatam competit. Huiusmodi sunt qua
Composita sunt quae mouentur ad natum simplicis
Qualia sunt omnia mista corpora. Simplicium sunt qua dam quae nullam suscipiunt primarum qitalitatu, nec proinde secundarum, quae ex primarum certa proportione consur ρ.I i .gia it. Haec sunt coelestia to pora, quae nec grauia nec leuia δε eaeis. Qui alioqui enim sursum mouerentur aut 1eorsum sed na Issim S. tib turaliter mouentur motu circulati,qui motus cum sit per-Phil O b. sectissimus omnium , sicut & circulus est figura persectc Me coelo. sima & maxime valiormis, conuenit corpori pei sectissimo sphaericam figuram habenti. Alia sunt limplicia corpora, quae qualitates prinias sibi habent determinatas. Ipsa sunt elementa quiluor,ignis, ter,aqua,terra. inter quae propter repugnantia qualitarum activarii, cum sic pugna atque inimiciti1 perpetua ob proportionem ramen activae virtutis in f, Perio
168쪽
periori,& resistentiae in inferioribus, haud dubie ordinati
mam,nullum horum contigit ab initio deficere. Horu ignis ut summe leuis, rarissimus atq; purissimus, sursum habitat, suam conuexam superficiem habens simul cum concaua superficie orbis lunae. Post ignem sequitur aer, tribus partibus siue regionibus ut in praecedente libro fuit declaratu disti eius. Aeri proxima est a qua,quae in principio quide creati nis rerum sic terram ambiebat per circo itum , & respondebat iuxta suam supelficiem conuexam superficiei cocauae aeris,quomodo nunc ignis ambit aerem, & supei sciet cocauarecoli lunaris seeundum suam conuexam lupei ficiem adaequa te respodet.Verum propter habitationem hominum, ex Ge Gen. Dnesi patet,omnipotentis iussu aquam congregatam esse in locum vnsi,ut appareret arida ,hoc est terra, heretque apta habitationi hominum. & fructificationi gignendorum ex eλ. Mixta vero corpora in locis elementorum suam habet mansionem, unumquodq; iuxta suae natur g costitutionem: quaedam quidem in aere,quaedam in aqua,alia in terris. Possunt autem mixta corpora uniuersa quinq; gradibus summatim gra ψ m complecti.In primo gradu & iusmo sunt mixta imperfecta, morum rid est, impressiones meteorologicae, de quibus iam in praece porum denti libro determinauimus. In secudo gradu sunt lapides αmineralia quae in terris gignutur, & ob longiorem durationem merentur altiori gradu a praedictis reponi. Atque haec omnia sunt inanimata. Tertius gradus habet omnes putas, arbores & herbas,& quaecunque vitam habent vegetatiuam, id est,quae nutri utur,& ausentur,& generat sibi simile .Quartus continet omnia animalia bruta. In quinto autem & persectissimo gradu est species humana,ad quam ut finem ordinantur caeteri omnes gradus inseriores. In cuius indicium Gen timcto demum die, omnibus dispositis & persectis, nouissime .
De elemento ignis sterialis geterminatio.
Vanquam autem de elementis in libro quinto tracta-
tum est,quantum ad rationem elementi & qualitates elementa respertinet, hoc tamen loco aliqua sunt specialiter dicenda,quae alias ipsorum conditiones respiciunt,ut puta de modo existenti,de perfectione, de situ locali, & huiusmodi,quae huic . oco magis competunt.Et primum quidem
169쪽
de ignis elemento, quomodo & ubi existat, & quam ob ca
sana non videatur,est dicendum.De hoc enim gemento quidam addubitant,non nulli plane negant, sensui magis quam rationi credentes, ob hoc scilicet quod oculis ipsum non via deant, redere rationi recusantes. Putant enim elementum rantum nimirum decupla proportione aeris sphaeram excedens non posse penitus latere oculorum corporalium aspectum,ita ut nee serenissimis noctibus videri possit, quando i neq; a nubium obiectaru densitate,neq; a solis lumine, ritu videtur impedimentum. Verum isti ex luce candelaru, carbo, num & iacum quae apud nos sunt, seipsos paralog rant atq, decipiunt,somniantes vel carbonarium,vel lignariu aliquem ignem esse debere eum quem elementarem dicimus. Qua in re manisellat ratio crassissime illos iudicare,non attenderites maximam d issimilitudinem quae est inter ignem materialem qui nobis in usu eli,ad illuminandas tenebras,aliaque necessaria peragenda & illum elementarem , qui ad totius uniuersi decorem,coelo proximus,locum quartum possidet.
Ignis enim quo utimur,non ignis est ut in libro degeneratione & corruptione diximus sed igneum aliquid. No enim corpus simplex est, sed mixtum: longissimeque abest ab illa raritate quae igni competit elementari. Est enim ignis iste, nostri usus admodum com pactus,spissus, R plane opacus in seipso, minim Eque transparens .Quod vel ex hoc facile patere potest, quoniam candela candelae apposita umbram facit, quod certe non faceret, si ignis candelae corpus perspicuum esset siue transparens. Docet item experientia, quod directὰ trans ipsum ignem nostri usus nihil videre possumus, quodque visum impediar, ne suum percipiat obiectum. At vero Ian se elime isnis elementaris in sua natura & in sua sphaera decuplo r
raris maxi- Nor est, quam sit aer etiam purus & nullo veto commixtus.
ma raritas. Et si ullum elementum purum est Aristotele teste creditur esse ignis: utpote coelo proximum, ubi difficilius est fieri ullam commixtionem. unde si aer decuplo densior, non potest tei minare visum nostrum, sed est transparem di perspicuus, quanto magis non poterit tei minate visum ignis decuplo rarior, sed erit trans parentior & magis perspicuus a re in proportione decupla Quod autem visum nostrum non terminet aer, manifestu est sensus experientia. Nam nisi
motu & flatu veliti illum experirentur rudes homines quia
170쪽
hus tamen aeque sunt sensus ut domoribus ) planὸ negaturi
ςssent aerem,assererEntque vacuum esse usque ad coelos. Sed
perientiis solis,lique certissimis,& manifestissimis, de aeris existentia certificatur. de igne vero, quoniam nimium est a nobis elongatus,non possunt sic haberi experietis: propter quod,ad crededum eius exissentia quidam inueniuntur in diores .Ratione tamen effraci est demonstrabile,ralem qu leni iam diximus ignis sphaeram esse regioni coelesti contia tuam. Praeterea, nuitu corpus diaphanum,id est,perspicuu, vel transparens, per se terminat visum , propter sua transparentiam sed solum corpus opacum & no transparens visum terminat & penetrare no patitur. Quapropter si ignis in sua sphaera talis esset,qualis apud nos,essetq, visibilis di visus nostri rerminativus, ut corpus opacu, necesse foret omnes stellas firmamenti, & planetas, ipsi in quoque Solem perpetuo nobis eclipsari,nec possent a nobis unquam videri. Cu enim per circuitum undique ambiat ignis totam aeris sphaeram, ex omni parte lumen coeleste impediretur a luce ignis. Τ tum ergo decorem coeli talis ignis nobis abscondere & p nitus auferret. Quapropter voluit illum Deus disponens omnia suauiter, in maxima raritate uti eius naturae conu
niebat constituere. Quod si quis interroget: ignis ille eis obiectis.
mentaris ramus, unde habet nutrimentum Videtur enim totus aer tanto nutriendo igni non suffcere. Attamen d
bere ignem nutriri continuo aliquo combustibili, videtur monstrare experientia. Dicendum est, ignem quidem in solutie. aliena materia non posse subsistere, neque teneri, nisi continuo nutriatur adiecto com busi bili. In sua autem sphaera in materia propria, non eget vilius combussibilis nutritione, ut in naturali loco suo seruetur, nihilo certe magis quam aer, aqua vel teri a ullo indigent nutrimento. Haec propter simpIicium quorundam sensualem dubitationem de ignis elemento dicta voluimus, ne ob sensui nostri angus iam diuinae maiestatis amplitudini aut magnificentiae op rum derogemus. Τam amplam enim & ex praecipuis mutis dialis machinae partibμs unam abnegare creaturam, ac petr hoc pulcherrimum illum ordine & proportionem ordinatissimam, quae in quatuor elemetis cos deratur,propter sensus crassiciem desiluere, quid aliud est, quam ad nostram angustiam diuinae potetiae, & sapietiae amplitudine consit ingere