장음표시 사용
51쪽
propinqua secundi,&secundus tertit,atque ita consequeteriled omnium aliorum praeterquam secundi, est ignis primus causa mediata,& secundus causa mediata est quarti &quinti. Hi sunt autem causae uniuersales etiam causae eque Missistis imaeue particulare . Sol enim S corpora coelestia, effectibu pruinqua. Nopmnt,& χepadm cauialitatem effectum attingunt per sese,non tantum mediantibus aliis particularibus agentibus. In omni enim effectu naturali,immutate.per semiax eri Φrit,similitera De causa per se π per accidens secundum nominationem.
causa per T Terum autem diuiditμr causa in causam perse, O
in . qua Gilis ei comperit. Quemadmodu dicimu ' . Iucidum per se esse causam luminis vel illumin tionis, cali-ῖ' ' dum per se esse' causam calefactionis , iugulationem per se esse causam interitusJummum quoque bonum pe se nnem esse omniu. Atq; ita cu dicimus lucidu illuminare,calidu -- lefacere,iugulata interire vel interiise , summii bonu appeti vel desiderar causa Eer se exprimitur secundu nominationε. Lucidu enim 'uatenus lucidu Illuminat, & calida quatenus suffa ealidu,ealefacit:atque ita in csteris. Per accides vero dicitur
par accidς')causa secunda nominatione,quado causa no exprimitur se- α nomit μ' eundu ratione causalitatis, neu ue iun ea ratione secudu qua
dum cales cere,& calidu illuminare,percussum interiisse, omnia creatore appetere & desiderare In his enim ratio e usalitatis non exprimitqrJed aliquid impertinens effectui. Non enim lucidu quatenus lucidum calefacit, sed quatenus calidum: neque percussum quatenus percussum interiit, sed qua te si gulatum meque creator quatenus creator, sed qua .l renus summum bonum & finis omnium ultimus, ab omWi-
appetitur ac desideratqr,quasi ordinatis ipsum
52쪽
a se,quae ad-m OrcImaryrgilio lecundum naturalem inclinationem, siue secundum rati orouo um. buid his
Per acciZens verδHuae ad certu essectum nὁ ordInatur, seriae accidit ei effectus praetes intctionem & ordinatione. Quem ur 'admodum exempli gratia forma lapidis aut ligni peiae mos
uel lignum ipsum aut lapidem deorsum. Ad talem enim enfectum est secundum natura determinata, atque ob hoc ipsi est causa per se motus talis deorsum. Caeterum si cadens lignum in ignem corrumpatur, & inflammetur, pei accidens ni talis effectus. Non enim intendebatur a forma deorsummouente rei corruptio,sed accidit hoc praeter inclinationem naturae. Item si cadens lapis frangat vas terreu, per accidens hoc gllim cum propieriauitatem recuperandam quid deambulat,hoc ipsum intendens , ipsa ambulatio causa peΗΩ2est sanitatis , ad quam ordinatur, ex ratione & propositambulantis. terum si inter ambulandum contingat psdem ostendere,aut aurum reperire in via, aut simile aliquid, praeter intentionem ess ctus eiusmodi per accidens est. Sune
praeterea cause quaedam totentiales,ut aedificator, creator. .
figulus, pistor, faber , inflammatiuum , illuminatiuum: Et si s p
lignincat huiusmodi plerunque habitus,sive potentiis. Aliae tu taa uales, ut aedificansierems, fingens, abricans,inflammans, o muluminans, S ita in aliis, quae actum significant vel actio ipsius esticientis,quemadmodum priora habitus vel po eausa materiali et duplici ratione nominis,materia.
Uantum autem ad causam materialem atque sormiem attinet,aduertendum est,non prorsus eodem mo
do hic accmi materiam & formam,quo in libro priore dixi aincare.Latius enim hic sumitur causa materialis re
mali, quam ibi forma & materia. unde his etiam mar tia artis,quae secunda solet nominari, eo quod ex alia oriori ponitur,est causa materia, Metacitodi nod idolum. Mipla forma idoli hic formalis causa dicitur, eum illic nec lignum admittatur materia idoli,neque idoli species forma: quemadmodum latius suit praecedenti libro declaraturaia Ierea quiad ad nomia materiae ratione attinet. Fenim ι
53쪽
Va: ria finita terian dupliciter. .posse comparari. Primo , ad sermam, ti oriri si et in Q υμ i ira hetbet. Atque ita sol ex FL. 1 T 'ri nixita in qua & materia subiectiva. Nam fiaec est mai Tu mirae riae coi, ditio, fuiniam iplam lubstititiale, & alias omnes a fia in o T. eicientales recipere,atq; iri se quodammodo sustinere.Secim . O comparatur ad rem qua componi trivel naturalem vel arti
Q is. Similiter bc de sorma dicendum. Potest enim primo referti ad materia cui inest siue quam informit, Quomodo dirime haes adima: corporis quasi iplum informas.Secun- do,ad rem quam componit,quo modo ascitur sqc anima huis lilius esse hominis,co quod hunc hominem constituat. Iextam μ' primam considcrationem, materi a & sorma sunt adinvicem' ieIatiua, Sadmuicem reieruntur. Esi e viri materia, formae matelia,tanqua adform ntἰs eam, & vicissim forma, est m teriae forma, qGasi ab ea informatae. Et est relatio secundum ια. superpositionen ,eo suod dignius sit foranam pile Dam ma
forma reseruntur ad rem naturalem, ut quae ex ipsa & per ipsam componatur.Nomen tamen naturae non nisi compositum reipicit. Nunquam enim dicitur forma esse natura ma teriae,aut econtrario , sed utraque & sorma & matella, sunt t ae mmpoliti siue rei naturalis. Ias triptitiaevitio Armali. 3N CAP. X lII. Earsa sui, Ciendum autem est, praeter formas lubstantiales, qucesiaiiest,..h, prψpriissitate causae formales dicuntur, item & praeterpolaI, V tofinos artificiales , quae minus proprie, caetera etiam accia entia Quae QualecunQue esse accidentalium donant rei cui inlunt nonnunquam causas formiles nominari Quemadmodum albedore me sque virtutes, nae quaedam sunt, di quaedam sormales cauiae eorum in quibus sunt, eo quod elie quoddim eis dare videantur. Dat enim homini albedo, ut sit albus: dat icientia , ut scicns sit ac docius: virtus, ut bonas sit, λοῦ probus. 'bed cum for nia. uratum B ye-
54쪽
nempe esse album,vel nigrum,bonum aut malum Vnde neEsimpliciter formales cauis, netque proptim dic ndae sunt, sed tantum impropriae si cum diminutione quadam formasses cause quatenus esse quoddam secundum diminutionem lor aute esse simpliciter Relinquitat ergo, quendo donant, non, solaes substantiales formas proprie atque simpliciter cautis Sormales nominandas: caeteras aute non simpbcir r sed di minutione, adiiciendo accid inrces et ves adirigeia, τ' autE Q fg acti forma accidente iis,quae subiecto donat esse qualecunque ac- deuratis ficidentarium,id est,esse aliquale. Forma vero artificialis, quae nia. donat esse artificiale,id est, quae esse quippiam facit opus am arti jtis. Quemadmodum forma idoli facit ut idolum dicatur, &cialis. facis lecticae forma, ut lectica sit, quod ex materia facit arti-'tifex, atque ita in caeteris. Aut artificialis forma dicatur ab ar tisi crini mirum quod artificis operatione, secundum eius ari . tim introducatur in m teriam. ne causa es ciente principali minus principali pro lucente,
eorrumpente, . conseruante. effici CAP. XIIII. ter enicientes causas, sunt Quaedam coadiuua es tan- Causarun
tum & Zissonentesqua actione Iue' operatione . sanrqu es eientiunminIlierialis & minus principales caulae .quaedam autem quiaa pris sunt 2rincipales, Quae io: manam materia introducur, etiaT cipalis, quὸ
mimi ς Uiὰ an roperari exr lius, aut operi atque m te. dam minutim Vrfriciri minus insudare. Nam constat, multo am- principalis.
plius in agendo res naturales solicitari circa effectum quam Deum , qui tamen principalissimus in omnia efficiendo estu , 'non nisi quia vicinius formam iii materiam inducit, di esse e MV. donat. Sic& de architecto dicendum est, qui in eiscien- μῖν η dorem ipsam artis praecipua est essiciens causa, tametsi ple runque in inistri inferior s, operi ipsi exteriori, atque praeparandae mater;ar & disponendae ad formam artis , multo amplius insudet r. Iul.*Douiae & illud in proposito loco a Luertendum, Per efficientem caulam non lotum intelli El an qi ae r m Aliquam producit aur ecte facit. Causa ensia s5 iri cns. sub se habet causam producentem , conlataiautem, Exaucre eni tui impeti's A. Nam & acciden ria sormae conuenientia, s quae ipsam in materia conlaruant, eius quaedam efficien- corrumpetia sunt. I an igne, calor, siccitas: raritas. leuitas..qti invii formam non vitaver I nta tamen con Ieruando progenit u m, 'uodammodo ciscaunt. Agentia quoque naturalia cum sua
55쪽
virtute aliquid corrumpunt, eatenus in proposito effciencla sunt.Vt cum ignis corrumpit aquam ac destruit, essiciens est corruptionis illius, & aquae destructio cffectus est virtutis ignis agentis. De causa dupsici,secundum esse, secundumseri.
Mni autem diligentia est attendenda quae sequitur Inter essicientia siue effectus distinctio.
esse,quaedam ωπκ ecvn uvi se; Quaslusi Ouaedam enim rerum tantummodo dum sunt, causetur , nota sunt tJomita cans causa est domus quandiu domus pr. Zequam dilia ignis causa est caloris quandiu calor ipse sit in subiecto. Vbirentissime. vero domus iam facta es,& calor introductus in subiectum,' & in suo esse sunt effectus completi, cessant esse effectus, neque ultra accipiunt esse ab illis a quibus primitus eis datum
Q.Ostare nec illae causae ultra sunt nota illam noti priἔ- postquam laiffa essi & semel ut domus sit, accepit. non 2GumGt perpetua e cientia aut conseruatione domiscantis. Manet enim semel extructa domus,moriente domiscatore, luemadmodum & filius,patre moriete,non moritur. Acestet omni essectu, qDi permari r a conseraratione. Quid Musa Ouartam verb causae rem Quam diu est essiciunt. siue produsectas. 69.cendo ille conferuando. ut lucidum causa est lumini on solum ut sat sed eti m ut conseruetur atque ut sit. Mox enim subtracta luce,aut corpore lucem habente,lumen deficit,nec absq, sua causa habere potest esse subsistes. Illi e uessectus uui uuandiu sunt,causam habent sui esse, effectus se i nnm suum esse dicunt inta quibita Elint ea si eorum Metori ineundii adessa Muneupati r. Ouae vcro tantu duci sunt causam habent,effectus in fieri vel dum fiunt nominantur,&eorum causae,causae in feri siue secundum fieri possunt appelQuomodo lari fit mri qujd u irati do Gyllitatis , constat Deum isses
dum fiunt,velut fiant,quali ponqua stetae fuerios ipsius causalitate ultra no habeat opus:sed queadmodii dum fiunt ipsi, esse primitus ab eo datur,ita ut sint, utq; in suo quod acceperii
56쪽
uunt esse,permaneat, conseruatione perpetua opus habet. Si enim vel ad momentum se subtraheret manus omnipotentis,& virtus essicientiae eius,quam rebus in conseruando impendit, in nihilum subito conciderent uniuersa, neque ulla omnino vel nobilissima permaneret subsistens creatura, Phumana,neque anilesio Ex causa secundum se, ponitur maniauctio, ad intelligendam
arirnam perfnμω in diuinn proelionem. CAP. XVI.
ES et autem causalitas ilia rerum secundu esse, diligenter attendenda,& penitissime contueda. Ualet enim ad intelligendam eam qui in diuinis est personarii processionem, aeterni dico verbi generationem, & spiritus sancti arternam spirationem seu processione. Per comparationem enim e rum quae in creaturis videmus a suis causis semper esse acci- per e,α semper estici, utcunque innotescere poterit diligenter attendentibus,quemadmodu & in diuinis credatur filius a patre semper gigni, & spiritus ab utroque semper procedere atque spirari. Ad hanc autem declarationem, congruum videbitur solis assumere considerationem, di lumen,similia ter & ardoris siue caloris vim semper gignit, donec existit. Priusqua tamen comparatione hanc faciamus, expedit praemittamus quo pacto su a se bilibus ad aeterna transeundu. Oporici enim volentes ascendere anagogicis huiusmodi en Diare cessibus, in ipso ascensu, quicquid est corporale, quicquid G pN μ' materiale, quicquid imperfectum separare atque abnegare, νοῦς scq, intellectus acumine & fidei limpid: tate sensuum crassi item viriliter superare. Alioqui periculum fuerit, ne crassius quid de Deo sentiamus, aut in haereses incidamus. Id quod pluribus euenit,qui aut nescier ut aut noluer ut spiritu mentis sentuum procacitatem captiuare. Quo rite praemisso ad aeterra quae in diuinis est processione transeuntes dicimus, quod sicut lux in lucido sole causa est essiciens lumen, sem- μή - per quandiu est ipsum continuo prbduces, &rursum a solis ctio ad co- luce di diffuso lumine vis pariter ardoris cssicitur, & si sem- gmtiqv mper esset sol s lux, semper lumen esceret, paritErque & lux Trinit tis.& lumen consequentem ardi rem efficerent: ita pater coel stis,aetertius, lux aeterna atque scecundissima, filium suum migenitum,vel bum inuisibile,non causat, non essicit, non facit, non creat, non producit haec enim' corporat: a sunt
di crassitiem secum ferunt sed modo Liaessimabili atque
57쪽
incomprehensibili,qui est supra omnem sensum, quique intellectus & angelici & humani capacitatem excedit, gignieatque dicit filium sibi coaeternum & consubstantialem, per omnia penitus aequalem: ipsseque filius gignitur, dicitur,
atque procedit, aut est a patre.' Et sicut aeternaliter est pater cum filio , ita etiam aeternaliter a patre gignitur filius, &aeternaliter ut sit filius, accipit a patre. Nec est huius processioni, aut initium aut finem inuenire. Rursum a patre &filio spiritussanctus procedit aeternaliter, a patre, & a filio, sicut lux & lumen temporaliter producunt ardoris vim. In hoc tamen superat processio personarum processionem l minis & ardoris, quoniam non una est luminis, lucis, & ardoris substantia: una est autem patris, filii & spiritu siancti substantia, una essentia: suntque unum ens summum atque persectissimum. Consurrectio ex praecedentibus in beatissima
Trinitatis adorationem. CAPvT X v I I.
O Igitur lux beata Trinitas & principalis unitas, iam nos
sol iste igneus suis nos rotis sursum vectos coram te constituit in coelestibus. Tibi veris omnis gratiar pater,defixis in terram genibus gratias agimus, humiliata ijbi ceruice vota persoluimus,qui nobis indignis iam ulis tuis secretissima secreta diuinitatis tuae,per splendentem solem declarare dignatus es,quae olim a filio tuo nobis secundu carnem assi gnato doctore, per fidem didicimus. Quam multis olim sol iste,dominator potentissime, fuit in laqueum, captionem &scandalum: qui nimium creaturae ornatum attendEtes, tuum illi honorem vane impenderunt, tuae lucis altissima gloriam Matib. 2. in hanc corporea lucem commutantes. Nobis aute in magistrum eu dedisti veritatis, Se sicut olim stella magos ad pueri tui Iesu noui regis duxit humile praesepiii, ita nos vere scidisse radians ad tui duxit magnifici throni sempiterna gloria.
Cora te ergo,o beata trinitas,toto corde prostrati, ecce iacemus pauperculae creatui ae tua .Te adoramus: in unitate sub stantiae trinum personaliter, & in personaru trinitate unum
substantialiter. Te 5 lux in mela, lux non de luce,lux scecundisiima, pater in enite: te 5 fill,lux de luce,lumen de lumine, . splendor de splendore,verbum patris aeternu, de patris substantia aeternaliter genitu:ic o sancte spiritus ardor iraestima-- , ' b iis,
58쪽
bilis, ab aeterno patre & filio aeternus a ternaliter spiratus
atque pi ocedes.Te inquam unum Deum, unum dominum, unum creatorem omnium adoramus solum: quoniam prae ter te non est Deus alius, neque fuit, neque erit,neq; potuit Ista'. II esse aliquindo absque te,domine Deus noster.Ηse est nobis vita dulcissime domine,te solum Deu verum agnoscere: nuc s.cir. 13 quidem per fidem dum in tenebris huius in udi subsissimus, tunc vero tunc O utinam nunc facie ad iaciem te conspecturi, in aeternum,& Vltra. Anten. Desinis diui One tu ultimat si no vhimatu. C A p. x v II r. Dμplex μPostquam de tribus causarum generibus supra determi--. natum est, superest nunc vi de sinali causa etiam specia- M J finistius determinetur. Est igitur finium quidam ultimatus, ad πstimatMs. quem propter se tanquam mel tis N persectius, aliud ordinatur mitius bonum & perstet si,ut omia: una quae in hoc sensibili mundo sunt, est homo finis ultimatus. Sunt enim cael ra omnia propter hominem facta,& ad hominem quasi persectissimi:m eorum quae in hoc mundo stuat,reseruntur uniuersa. Similiter nutrimentum est, propter vitam conserua dam : generans, propter speciem multiplicandam & conse
uandain:fides propter visionem, spes propter adeptionem &possessionem. Atque hic sinis solet alio nomine vocari finis gratia cuius, vel propter que. De hoc fine intelligitur, qnod a vulgo solet dici, Finis melior est iis quae sunt χd finem. Si qui dem Deus sic rerum ordinem disposuit, ut sint impersectio- . rasimpliciter propter persectiora. Alius est finis non vltima set nistus,quippe qui per se sinis rationem non habet,sed suum est uo ultim . via vel modus quo medium ad finem situm pertingit vel tus se fnis tendit: piopter quod etiam finis quo solet nominari. Verbi quo.
gratia, Deus est finis ultimatus rerum omnium, atque peculiariter nat uiae humanae:co itio vero Dei,est finis quo per tingimus ad consccutionem finis i ljus. Intelligendo ei aini Ramando Deum, fincm huc in ostrum ita habemus atque pol sidemus. S:c medicina eii propter sar itatem , nutrim timuimpropter nutritionem, cbus propter comestionem. Et Vn uersalit ei omnis viii S rei est finis quidam eius, quo ad finem v in ratum cuius est usi s pertingit: ut equitati O , sus equieti,qt O pertingit equus ad linem,scilicet hominem, seruic do ipsi. Sic erimi equus ad hominem ordinatur ut iiij ser- uiar in ipsum surendo,in agris arandi , in vehendis frugibus,
59쪽
aliisq; huiusmodi ad hominis utilitatem opportunis. De hoc autem sine non est intelligendum quod dici solet, finem esse nobiliore eo quod ad finem est. Nam medicina quae est sit stimia,persectior est atque in se nobilior talitate, quae est accidens:granum,perfectius actu nutritionis: pater,persectior filio,propter que generet,quemque in generatione intendita&id cuius est usus,vsu suo est nobilius.Ex quibus patet,aliud esse finem ultimum,& finem ultimatum.Vnicus est enim finis ultimus,Deus.Fines vero ultimati sunt plures.
Quemadmodam omnia non fiam voluntaria, verumetiam
naturalia agant propter finem.
3N voluntariis & rationalibus, nulli dubium est quomo-I do haec propter finem praescitum & praecognitum agant, in illis potissimum actibus qui secundum rationem & deliberationem fiunt.Quomodo autem agentia naturalia agant propter finem forsitan minus patet. Cum enim finem nullum cognoscere valeant, videntur similiter non posse ob finem aliquem agere.Certum est tamen,etia naturalia omn iapropter finem agere, quoniam in naturalibus omnia videmus similiter & ordinatissime euenire. Quae res argumen- to est,ea ordinate propter finem agere.
Ruem. Sed ad hoe intelligendum, quod per se alioqui videtur
veni a na raptu dissicile , valebit analogia domini ad seruum et donatis 1 raba inus enim finem nouit,& propter hunc seruum ad opus mit-gor propter est, nescientem tamen finem operis sui. Quemadmodum igitur seruus ille non temere,sed propter finem certum agit, quem tame nescit ipse,& nouit qui eum dirigit dominus: ita a entia naturalia nesciui quidem neq; intelligui finis sui r tionem,& tamen propter finem qui ordinatissime omnia, non secus acsi finem ipsa agnoscerent. Quod patet maximὸ in brutis animalibus, quae sic ordinate quaedam faciunt ut prorsus videantur finem agnoscere ut est videre in tela ar nidis auiuia cum tamen sit certissimu ea suum finem non cognoscere. Similiter & agentia, quae neque sensum ullum habent, suntque prorsus insensibilia & inanimata, suas
naturales actiones conspiciuntur ordinatissime semper exequi et cum tamen suae actionis finem non agnoscant. Sed 'εn. . est in coelis prouidissimus Deus, disponens omnia suauiter,qui sic naturalia dirigit ad finem quem ipse eis praeui det,
60쪽
pra tuit, unicuique rei ad suu finem dans congruas m eo mirabili inclinationes atque propesiones, qui singula disponit,& dirigit ordinatissime, usque adeo, ut etia si singulis
agentipus sis uti dij essent, melius ordinatiusique ipsa diriolyut gubernari no possent. Ex quibus liquet creaturas omnespriter hominem agi potius a Deo ad suos fines,quam agere seipias:quemadmodum sagitta a sagittante emissa, & seruus emissus a domino aguntur ab iis a quibus emittuntur ad opus. Sola autem creatura rationalis in actibus voluntariis ieipsam agit,eo quod suum finem habeat cognitum. Qvmodo fini caeter cause proportionari debent, qμomodo iure made quada agunt propterfnem. C A P. X X.L' Si autem finis prima causarii atque adeo causaru causa: Finis P a quoniam secundum finem caetera omnia proportionari mydo causa drbent.Verbi gratia,quoniam finis est domus fami liae inlis rum prima
pitauo,&dQmesticarum rerum exercitatio: templorum autem couentus tantum fideliu in unu ad orandum,ad audiendum verbum Dei, non autem ad exercitationes domestras aut opera exercenda ciuilla, idcirco aliter templa, aliter domus aedificantur. Quoniam alius castrorum finis, lius palavorum, idςirco alij essicientes, alia materia & alia sorma adam ηda his, quam illis. Longe enim alia est form templi af0rma domus, Ralia plerunque materia. Similiter de aliata sorma palatij triumphalis, alia castri propugnatorii, alii quoque lapides pro triumphali gloria, alij pro sortitudinecviri solent exquiri. Et frequenter diuersi ad diuersa huiuia modi opera simi quaerendi grtifices cum plerunque ii qui in
praeualet,in altero Valeat minus. Similiter & eum v 'racienda,perquiretidus est ante omnia finis Et quidem propter domesticum fiat usum tantum, longe alia materia ac sorma fiet, quam si in honestum publicum aWt trium-plicem usum fuerit. Suffcit enim materia rudior ac formaumplicior ad illam,quam ad hanc saciendam. simpliciter tamen a sorma res habet necessitatem ut sit,& suam accipit ab ' denomin tionem,quemadmoda vestis si formim habeat togae nusitaris, indubie militaris a sorma denominari de-yet . si formam aliam, aliter dςnominabitur, iuxta quod expostulat serma. Fiunt tame res seeundu & ipsa sorma
'e' e sic nasi sinis intentione debet introduci. Est quoiaque & illud aduertendu, quaedam agentia propter sine ag