장음표시 사용
61쪽
re,ad illum adipiscendum & acquirendum, quemadmodum bene uiuunt homines, ut Deum suum finem apprehendane aliquando,atque in possessionem acquirant,quaedam autem propter finem agunt,diffundendo & comunicando. Quem admodum Deus agit onmia quae agit, non gratia ullius rei acquirendae, neque adipiscendae, sed propter bonitate suam diffundendam atque communicandam creaturis. Atque hoc modo ignis alium ignem producit, propter suae speciei propagationem & multiplicationem. De casu cir fortuna, deque effectibus casualibui CV fortuitis.
CAsus & fortuna quanquam causae sunt efiicientes & subessicientibus partim dicta sunt, specialem tamen habent difficultatem,eo quod cauta per accidens sunt: quare & sp cialem exigunt tractatum. Subiungitur ergo haec diuisio:
Eorum qi fiunt, alia semper eodem modo fiunt, alia plerunque,qua fiunt praeter haec.
Cuius hic eii sensus: Inter ea quae fi unt, quaedam semper aut ut plurimum a suis causis similiter fiunt, ut plerunque deambulatio per locum amoeniorem, animi releuatio ae operatur, atque sanitatem siue producit, siue conseruat: semper forma lapidis, ablato impedimento, lapidem deorsum moueri iacit. Quaedam vero a suis causis neque semper,neque ut plurimum fiunt, sed raro eueniunt. quemadmodum raro euenit, ambulantem, & conantem ad rei venereae solici aconem ad virtutem conuerti, quod Dariae legimus accid.sse cum Crisanto: raro item euenit,ambulantem ad aquas pue-
.g., rum inuenire,quod accidit filiae Pharaonis cum Moyse Ae- '' gyptio. Rursum,
Eorum quae fiunt, alia fiunt, alia non fiunt, alicuius gratia.
Cuius hic redditur sensus, Inter effectus, quidam sunt intςnti ab Uente, quidam non intenduntur, sed effectum ab agente intentum eos accidit concomitari, & hi duechntur effectus per accidens, ct eorum causae sunt cause pedacciden . Vi consensum in rem veneream per se intendebat Dai ia,suo ad Crifantum aduentu. Ad hoc enim ornata cultu mirifico illum accessit, ut suis blanditiis in concupiscentiam eius animum inflecteret. Et ille quidem cs-
62쪽
sectus,si conatum Dariae fuisset sequutus, essectus suisset ducendus per se.Sed praeter intentionem & ordinationem euenit,& plane ex accidenti contigit ipsius ad Deum verum onueruO.Sic ex intentione filia Pharaonia egredi voluit , ve imum releuaret:praeter intelionem vero euenit, t Mosesin reperiret Aegyptium,puerum cistellae aquae supernata ii inclusum. 3In quibus bab t locum casus . fortuna, σ quomodo inter se'
bae duo disserant. C A P. XXII.
HIs praemissis est aduertendum, casum & fortunam non esu in illis locum habere quae raro fiunt, & quae per a Edens sunt.In iis enim quae vel semper, vel ut plurimum o dinate fiunt,casus & fortuna esse non potest. Similiter neq, in iis quae per se sunt,sed in iis quae per accidens tantum.
Vnde effectus casualis definitur , qui exiss est qua H. araro fiunt, ct per accidens. Eias easu
Vt in exemplis suprapositis,Dariae illa ad Christum con- lis. uersio,effect us est casualis,qui ex eius ad Crisantum accessu consequutus fuit. Similiter & Moysi inuentio a Pharaonis filia, respectu deambulationis. Casus autem dici solet, ipsa causia effectus casualis,ita ut casus & casualis effectus pro relativis habeantur.
Es enim corus, causa per accidens essectus raro
contingentis. Similiter de sortuna & e Setu fortuito dicendum. Nostianda tamen est disserentia inter casum di sortunam, item que effectum casualem & essectum sortuitum: quoniam so tuna nomen specialius est,& commune minus est, quam casus.Fortuna enim in istis est agentibus a proposito,casus vero etiam in agentibus naturalibus: similiter de effectu casu li ει fortuito dicendum. Pro cuius notitia Aristoteles ponit hanc dinsionem:
Eorum quae fiunt, alia per electionem fiunt, alia non per electione .
Vnde exustio ligni in ignem cadentis desuperiori Ioeo per actionem formae subitantialis ipsum mouentis, dici tur e scelus caseolis, eo quot praeter intentionem & incli nationem naturalem talis accidit effectus non est tamen
63쪽
effectus fortuitus, neque causa ipsa huius essectus per aeriis dens sortuna, ed tantum easus dicenda est. Non enim voluntate libera descensum intedit.Unde fortuna ab Aristotele deis finitur hoc pacto;
Fortuna est causa per accidens in his qua per electionem alicuius gratiasiunt, extrasemper , Osr
quenter. Per electionem fieri nihil est aliud, quam libera volunta-
te,dc proposito. Ex dictis q-dam ponuntur conclusiones.
Cocmpρης - x patet eorum falsitas, qui omnia poneb ni AE V J ficti a casu & fortuna: similiter&eorum, qui nihil aeasu vel sortuna fieri admittebant. In utroque enim extremorum horum inest falsitas. Media autem sententia veritatem tenet, quae neque omnia dicit, neque nulla, a casu fieri & sortuna, iuxta declarationem suprapositam.Patet insuper,quemadmodum insipientibus & improuidis plurima contingant casualia atque fortuita:prouidis aure, pauciora. Nam improuidis plurima contingunt praeter intentionem, di per accidens,dum suas actiones easque per se consequentia non attente considerant. Prouidis vero, diligenter &suas actiones & quae consequuntur circunspicientibus, non ita multa pra ter intentionςm siue per accidens contingunt, ae proinde non ita multi eis contingunt effectus casu ales.
Atque hinc rursum colligitur, prouidissimo illi, ac summo sapienti Deo cuius ordinatissimam dispositionem &praeuisonem nihil latere potest aut subterfugere nihil a ridere posse casuale vel fortuitum : cum praeter illius i tentionem prorsus nihil posset euenire, sine cuius ordinatione, dispositione, ac nutu neque solium arbori deciditineque pilus deperit capiti. Et frequenter ea quae secundum inferiores causas penitus casualia sunt aut sortuita, e/dem quantum ad mentem diuinam primamque musam maxime sunt intet:ta, & secundum ordinatissimam eius dita positionem ita ordinata.Quemadmodum exempli gratia generis humani redemptio, legisq; veteris cessatio, & sanctae fidei ad gentes trasitus quae omnig ad Chricti mortem eo
64쪽
sequuta sunt velut casualia atque fortuita erecta sunt,quantum ad principes Iudaeoru , qui Christi mortem effecerant, de impiissimos daemones,qui aleam solicitando fuerant conati. Omnipotenti autem Deo nihil unquam aeque prospe- tioummit intentum,aut ordinatum. Si quidem ab aeterno ilia .. le hac ratione instaurare decreuit & quae in coeljs & quae in terris erat collapsa, & in filio suo superbenedicto omnia adimplere. Et uniuersaliter, nullus omnino contingit in hoe mundo essectas, quem non plenissima illi& aeterna sapietia Praeuiderit ab aeterno,atque etia si pessimus sit , novit tamen ab aeterno,& disposuit apud sese,cur illum esset in suo tepore permissurus,& dispositione ordinatissima omnia nouit indebitos usus suos atque fines referre. α. Glina eausarum genera Deo vel competant vel non competant. ι
VT autem singuli causarum genera ad Deum nunc st commodemus, sciendum est, quod prima duo caus rem genera nempe materialis & sormalis deo: non conum niunt,quoniam habent imperfectionem annexam. Materiam enim necesse est esse partem constituentem aliquid siue naturale,siue arrificiale.Similiter & de forma constat, per quam oportet rem esse.Deus aute nullam prorsus compositionem nouit,neque pars esse potest,qui est totum & persectum esse omnium rerum. Casus etiam & fortuna illi no conueniunt , qui est prudentissima prouidentia,citra cuius ordinatione& intentionem nihil potest euenire Caetera duo genera nere .essiciens & finis quatenus perfectionem nominant, illi sunt omnibus modis attribuenda. Est igitur dominus Deus,omta Om finium reru finis ultimatus & vltimusan quem omnes omnium estIn M. particulares fines reducuntur,ad quem tendiit toto nisu uniuersis suis operationibus:omnia enim naturalia, quanquam infima & vilissima, dum omnia ad hoc naturali tendunt conatu, ut illi assimilentur sua operatione, sicut & ipse summe . potens est,summeque essicax in agendo,& dum omnia quaerunt perfici,sicut & ille summe persectus est. Duabus enim rationibus Deus omnis finis est cum rasone finium particulariu, quonia nihil bonu est neque appetibile , nisi secundum quod est a Deo, tum ratione sui ipsius, qui est etiam ut summu bonum immediatus finis omnium.
65쪽
Quomodo omnium effectuum rerum Deus est causae ciens. - C A P. x x v.
'ouιU re Mnium quoque effectuum Deus est causa prima esta
jum omni . cen ,& producens & conseruans. Omnium enim cau-
.ausa Vf- se est,& b ipso sunt omnia,non solum in fieri, sed quandiu
in sunt,continuo ipse eis esse influit,& omne essiciens particulare in ipsiim Deum ut primum i educitur. Ut enim quael et res se essiciens,a Deo habet. Et hac ratione Deus quasi e ciens med latum est eorum effectuum,quos mediatibus aliis agentibus operatur. Quanquarii enim Deus per se potens sit absque medio omnia itim:icer,sicut nunc fiunt, essitare aedisponere : tamen ad magnificentiam gloriae suae declarandam, & donandam creaturis perfectionem est enim magnae persectionis, virtutem habere quippiam eruiendi proinde ita dispensat rerum ordinem,ut plurima aliis velit mediantibus emcere. Quicquid tamen potest mediante causa secundaria,hoc etiam per se, si velit, potest. Quid enim per se non poterit,qui per se coelum & terram, angelos & homines potuit creare Non tamen est intelligenda haec mediata causaliatas,ad eum modum quo increaturis pater causa es mediata filii, quoniam medio seminis in quo est tota patris efficientia gignit. Nam & si Deus mediante alio quippiam efficiat , nihilominus tamen oportet ipsum esse est ectui imm diatum,& influere in ipsum tuum esse aeque ac si nulla ade set secunda causa. Imo neque fieri potest, ur talem quaelibet creatura virtutem accipiat a Deo, ut possit per se solam,absiaque mimediato Dei concursu, aliquid enicere. Patet igitur,
quomodo particularis agentis efficietia in Deum reducitur, sicque Deum quodammodo mediatum asens consuluit Deinde immiaiatus Dei concursus ad efiiciendam rem, Deum facit esse omnium causam immediatam . Vnde in rebus atque e sectitas, posit defectus, aut peccatum,
IN i ijs autem operibus quae absque particulari causa m diata Deus facit, nullus potest cste defectus,neque malum, neque peccatum.Sed in his quae per causam mediatam facit, poteli milum &lefectuo eueoiremon ex ipso ptimo principio sonune bono atque perfecto, sed ex particularis alicuius effetcntis in lassicientia, vel impei sectione. Ipse enim gene- raliter inctulata cocurrit ad omnem actionem & opus omne,
66쪽
tam naturalis quam voluntarij ag imis. Caeterum, cause particulares & secundariae, quae ad effectum concurrunt, , vessiciunt facile, ut desectus aliquis suepcccatum contingat. Vnde mani sellum ell,quotiescunque efictus aliqui monstruosi contingunt,debere desectu in illum atque monstruositatem in aliquam reduci causarum secundarum.
ectus autem monstruosus est,qui deformitatem alia quam notabilem habe toti sua species extraneam: idq; ab origine.
Quemadmodum si quis nascatur duo habens capita,se nox
digitos in una manu,OS habens ad aurem retortum, aut rostru in caninum. Quae positi ni vel ex parte in d spositionis materi et, vel ex defecta & superabundantia euenire, similiter R ex superabunditia vel desectu virtutis activae,atque etiam allis diuersis modis de quibus particularius determinate, ad medicum potius quam ad Physicum spectat. Et quemadmodum in naturalibus istis, defectus siue molistruositas in Deum nequaquam redacitur, sed in causam secundam deficientem,ita in actibus humanis qui a volutate fiunt, si quid fides inest dofectus atque monstri, si quid peccati & deformitatis quemadmodum est in omnibub peccatorii actibu, nequaquam in Deum priniam causam reduci debet, aut illi quasi autori ascribi, sed in causam secundam,id est in hominis peria iam voluntatem : ita ut quicquid est boni in actibus nostris, Deo omnis boni autori,quatenus bonum, adscribatur: quod vero inest desectus atque mali,nobis ipsis,id est,nostra voluntatis prauitati imputetur. Iuxta quod per Osee pro- Osee Ia. Phetam dominus loquitur dicens, Perditio tua ex te IsraeI,
tantummodo ex me auxilium tuum,siue fatuatio tua in bo Anum. Igitur domine Omnem austra. impietatem, quam in Ibidem. in nobis siue te nos sum us operati, & nunc accepta bonum lilacicum quel tabe , quoi tu in nobis es operatus: & vitu os labiorum nostrorumdaudem & gratiarum actionem, sacrificabimus tibi. Conclusio libri in camιer ρut ad creatorem ex stectac'is crea
Confitere nunc o anima mea domino, & conuertere inrequiem tuam. Ascende in speculam celsitudinis tuae,
67쪽
calcatisque subtus te elemetorum globis,luna, sole, cuctisq; Hred. ca lorum orbibus.Leua quoque te supra te,& stans prospice eminus super uniuersam creaturam domini Dei tui. Contuere,& perspice diligenter,quemadmodum a summa illa ac prima omnium causa effluat esse omnibus, quemadmodu illo perpetuo influxu etiam minimis creaturis quas hominis faitus vix dignatur aspectu suu cuique proprium esse influat, quomodo ab illo inexhausto sonte, tanqua sitibunda omnis creatura suam hauriat bonitatem atque persectionem.Russumque contemplare, quaro conatu uniuersae creaturae pro sua virili,certatim ad illud primum & summum bonum contendunt redire,a quo sunt egressae. Videbis certe,nihil aliud
Omnem creaturam agere,quam ad Deum tendere,&natiuo
ac genuino desiderio incessanter ad illum anhelare,disque vesai simillima, toto nisu elaborare. O quam est iocundum hoc spectaculum animae quaerenti Deum. EX aduerso autem quam foedum est& abominandum spectaculum , &mon-1irum nimis horrendum,cum sic videamuS omnem creaturam ad Deum conari,ad quem tame pertingere nequaquam potest,hcminem solum oculos habere in terra defixos:cum ipse unus in hoc factus, ut Deo sempiterno nexu copule ρ tur.O monstru horrendii. O execrabile facinus. O immane scelus,homo Deum non quaerens.Nos vero ad illum quem omnis laudat sectura spiritalis atque corporea, corda etiam nostra levemus cum manibus, & ne solos nos tam glorioso deesse contingat certamini,in quo primos iure fuisse oportebat, incessanter illius vacemus laudibus, ad illum desiderio semper incessanti anhelantes, atque per operatione Deo dii gnam & nobis congruam properantes, qui est unus primu atque beatissimus creatorum omnium, peculiariter vero humani figmenti,finis& requies ultima,a quo Vno sunt omnia, in quem item tendunt uniuersa.Cui sic honor & gloria in
secula seculorum. Amen. a i FINIT LIBER SEQVNDVS.
causae primar,creatricis omnium.
68쪽
Volucres eaey celeriter adolantes ne moram nobis fac;ter etiam qμα seper torram serpitis ac repitis accelerate gregus Ῥesron Venite quaecunque sub stitis,collaudemus xia dominum: ipse essenim cuius potentia surreximus de nihilo.
Non sunt affque illo angelica substantia si quidem in principio
Use creauit eas in nobilitate natura sua.
Curiorum qusque amplisi mos orbes tu extengipi solus:tanta mala materia erat tibi pro nihilo condere,qui es omnipotens.
Vin tem mirificum indidsi eorporibus istis , ut ad eniciendumqWoqκ6nt potentia quomodo tu in omnibus verans omnia, te de
Hunc etenim tu deputas ornatum gloriae tua se costituis er ere turas tibi non in minimo smiles. In omnibus verio quae sursum habitant,m nostro allectui apparent eminus solis iubarsese monsrat gloriosus. Ipse via iur in magnificentia gloria suae,per medium eaeli ex omni parte luminaribus mille millibus sipatus atque circundatμs. Quas dominator in medio seruorum graditur in comitatu pellarum, dissendit multo ardore circunquaque flagrantes radios. Quocunque astexerit illucescit lumen dieisuo abscessu atque reis greo contristat Cin laetificat omnia. Cum abscesserit a terris astectus eius,marcescunt Omnia : ipse rodeunte in placiditate sua renouatur facies uniuerse terra. Ipse vulnerat Cr sanat,mortificat Er viviscat: Cr est in omnibus o altisἶime,lui monyrans miram militudinem. Misi te quoq; pallida lana Cr lume pellarum, quibus caelorum moles iustisti clare sere,ciae illuminari per nocte obscuritatem terrae. Laudetur in ignis natura pupenda potentia tua:cui er ipse miram tibi placuit efficiendi communicare virtutem. Ful her est,iocundus,atque formosus, sentis,uasi ias, in pugnado robustipimus. Luce sua illuminat, Crsuvat ardoribus:quae bona sunt pers-cit,absumit mala,commixta purgat. Nunquid no in omnibus his imbtudo tua relucet creator asti mediam tar tu ignis consumem es probans iurgans,atque persciens.
Sed V aqua qua soni sub firmamento babent paratam in se laudem tibi,in quibus virtute consitusi admirabilis fecunditatis. IUUti enim pauso ρυ ereationi, initium producere eas natalialia uiuentia:benedictione tuam cotulisti tu istas , τι implereotur inhabitatoribus natantibM.
69쪽
At vero terra. mater communis omnium nUrum habet e ipsa manus plenas laμdibws, parata ferre eas ante conspectu tuum. Ecce enim qua profert tibi ad obeditionem iussionis tua , he bam virentem,ligua pomifera, G mustum omnino Jecorem ad n esitatem atque delitiassiliorum hominum. Cum tibi rationale figmentum optrari placuerit aut fugere ipsa es qua tibi probet copiosam semper mate iam in opere tuo.
Et suis ipsa fructibws quos dedisti ei, sμ sentat mater bona fili es
s os: ο Deus magne, quam es in omnibus creator tu mirabilis.
Quo pergimus longius,eo minus pertingimus .laudent te in suta santia sua quacuuque cona die altissima omii potentia tua. Nos quoque .l nec vivimus fili hominum, benedicimus nemin. alaria tua: Cr benedicemus amodo er Uiaue insecuti. Gloria patri, e lio, Cr stiritui sincto. Sicut erat in principio, . nunc, er se uer, σ in secula seculo
PHYSICAE CONSIDERATIONIS DE MOTU ΕΤ
D gloriam Des summi declarandam, possrcrum naturas, & causas, molum quoque explicare tenta bimus. Ipse nanque ut solii penitus Persectus. actus purissimus atque persecti sit nitis est, omnis expers motus at-M-que mutati Cnis, ita cuncta creata mobilia fecit esse, motibusque variis ac multiplici mutationi subiecta. unde est patentissima inter Deum& creaturas distinctio, quod Deus in seipso aeternaliter perfectui, nihil pers ctioni neque appositione annorum acquirit, neque decursu perdit, neque secundo in ullam omnino mutationem potest Pertingere ad habedum quod non habuisset, siue ad perdendum quod prius habuisset.Oirines autem creaturae ad suam persectionem natur l. bus attingui mutationibus, acquirentes per motum quod non habeat, perdentes quod habeant. Atque
70쪽
&q, hic sinis ecli eosiderationis huius, ut cognoscamus p e dentem omnibus, in se semper immotum permanentem, sagulis quibusq; rebus suos motus prouidissime dispens p-tem, dominum Deum nostrum:qui moueri nescius, singulari vult,& quando vult, hiquere potens est: quiq; ut diuinus ille ac plane theologistimus philosophus cecinit Boetius siatis, is Immotus ipse manens,dat cuncta moueri. Ad huius rei no- M,ρο de ebl , titiam nonnihil prosuerit subiicere diuisiones aliquot ab Iasibis. ipso Aristotele positas,quarum prima est haec; hsubivi: Eorum quaesunt quaedam actu tanto,quaedam potentia sunt atque actu.
Cuius hic est sensus, rerum existentium, quaedam est se ma accidentalis aut substantialis, aut res ex illis composita, inquantum sub tali mrma existens consideratur. alia est res existens, inquantum talem stirmam non habet & habere po ii, iteli ut homo ea ratione qua animam rationalem habet, at ibedinem, talem vel talom dispositionem, sub priori mem-hro, sub consideratione vero carentis alia serina sub post riori:vnde haec membra tintum ratione differunt. Secunda diuisio est, .
Horum,aliud est hoc aliqui aliud tantumaliud tale, o in caeteris simili modo,quae eius quod est praedica-
Menta dicuntur. Id est, entium aliud est substantia, stud quantitas, al:ud qualitas:& sic de caeteris praedicamentis.Tertia diuisio est,
Eoru quae sunt ad aliquid, aliud excessione defessioneis dicitur, aliud actisipassuique atque omnino
Cuius hic sensus, eorum quae ad se inuicem quoquomodo reseruntur, quaedam significatione acquisitionis siue generationis reseruntur, siue actualis, siue potentialis possibus see: alia vero deperditionis ratione,ut generalis generatum, producens productum, generabile generat laurei, corrumpens corruptum,corruptibile torruptiuunt. Quarta diuisiossi haec,