장음표시 사용
91쪽
,, DE MOTu ET ACCID. EIUS, aliquanto tempore, O aliquantostatio, non est necesse
medietarem virtutis mouere idem mobile per messium
statium, in aequali tempore, vel per idem spatium,in
Harum duarum regularum ratio est, quia a proportione minoris inaequalitatis non fit actio. Non est autem necesse, ipsum mouens habere dominium,&superioritatem,& inar- qualitatem vincentem ac superantem, super duplum mobile. Neque medietatem virtutis mouentis necesse est maiorem inaequalitatem & superioritatem habere, supra ipsum totum mobile.
Si plures virtutes motiuae moueant aliqua mobialia , aliquanto te ore, O aliquanto spatio, NirtuUex illis virtutibus motiuis collecta , mouebit mobiale ex illis collectum per idem statium, O quaa
tempore. Ratio autem est,similitudo proportionis.
Praedictis adiiciuntur alia dis reaula. C A P. XXIIII.
Hi autem regulis ab Aristotele sic positis superaddi
possent aliae duae, octaua& nona. Octaua regula, Si aliquod mouens moueat aliquod mobile, aliquanto tempore, & aliquanto spatio, duplum mouens mouebit duplum mobile, per idem spatium in aequali tempore: aut per duplum spat um, in duplo tempore. Nona regula, Si aliquod movens mouet aliquod mobile, aliquanto tempore, & ali- Manto spatio, duplum mouens mouebit idem mobile, per 'uplum spatium in aequali tempore, aut per idem spatium in dimidio tempore. Harum duarum regularum rationes facile patent ex praedictis. Et notandum quod hae suprapostae regulae, tametsi peculiariter de mouentibus & mobilibus secundum locum datae videantur, possunt tamen similiter aptari etia ad alias species motus, ad augmentationem, diminutionem,&alteration em: quemadmodum docet Aristoteles, in hunc modum , Si augmentans, diminuens, auealterans, augmentat aliquid, aut minuit, aut alterat aliquanto tempore , aliquanta quantitate, aut qualitate, idem Smentat, minuit, aut alterat dimidium , dupla quantitate
92쪽
OBER' III. te aut qualitate in eode tempore, aut dimidia dimidio tempore,atque ita per singulas regulas discurrendo. Quid per mouens σ mobile intelligatur in proposito.
ADuertendum autem est, cum in his regulis de mouente & moto duplo ves aequali loquimur, non velle nos sermonem mere de quantitate molis. Sic enim non est necesse, si homo certae quantitatis aliquid possit , idcirco alium mole & quantit te duplo maiorem duplum posse: citrastequenter soleat in exiguo corpore virtus regnare maior. sed de virtute sermo debet accipi ita, ut per medium mouens intelligatur virtus ipsa, atque potentia mouentis : per mobile,virtus resistendi: per medium mouens, medietas vir' tutis motivae: per mediu mobile, medietas resistentiae ipsius
mobilis: per duplum mobile, dupla resistentia: per duplum
mouens,dupla virtus motiva. Exemplo manstratur in igne,omnium regularum supra- postarum veritas.
Volumus autem in igne alter nte atque calefacie te aquam, per singulas regulas quod dictum est e emplo declarare. Ponatur ergo virtus alterativa siue calefactiva ignis octo graduum: & resistentia mobilis , scilicet aquae, in sex tantum gradibus. Iuxta primam regulam, si virtus motiua ut octo ipsius ignis, alteret aquam habentem resistςntiam ut sex , tempore horae unius, ad calorem duorum graduum : ergo eadem virtus motiua ignis, medium mobile, id est, aquam habentem mediam resistentiam , scilicet trium graduum, alterabit ad duplamesiditatem, videlicet quatuor graduum, in aequali tempore, Et iuxta secundam: regulam eadem virtus motiua ignis, dimidium mobile, aquam dimidiae resistennae, ait rabit ad eandem caliditatem, in dimidio tempore. Et iuxta tertiam regulam , eadem virtus motiva alterabit eandem aquam ad dimidiam caliditatem, in aimidio tempore. Et iuxta quartam, media virtus motiua ignis quae estri quatuor) alterabit aquam dimidiae resistenti*, ut tria, ad eandem caliditatem duorum graduum in aequali tempore. Et secundum quintam regulam, non ea necesse, si virtus mouens ignis ut quatuor , aquam habentem resi-
93쪽
stentiam ut tria, alteret ad caliditatem quatuor, ut obhoe, eadem virtus motiva aquam duplam resistentiam habentem viso,alteret ad mediam caliditatem in aequali tempore , aut ad eandem caliditatem Quatuor, in duplo tempore. Neque iuxta sextam necesse est, ut media virtus activa viduo, alteret aquam eandem resistentiam ut tria habentem, ad dimidiam caliditatem in aequali tempore, aut ad eandem caliditatem in duplo tempore. Denique iuxta septimam
regulam,si tres ignes quorum quilibet est sex graduum
gillatim calefaciat aquam resistentiam habentem ut quatuor , ad caliditatem trium graduum in certo rempore, necesse est ignes illos tres simul iunctos, aquam illam ex tribus collectam alterare ad eandem caliditatem,in aequali tempore. Iuxta octauam quoque & nonam regulas, si ignis vi tutis activae trium graduum, aquam resistentiam habentem duorum certo tempore alteret ad caliditatem gradus unius, necesse est ergo ut virtus motiva sex graduum,aquam h hentem resistentii ut quatuor, alteret ad caliditatem aequalem, aequali tempore, vel caliditatem duplam duplo tempore : & ignis ille ut sex, duplar virtutis, aquam dimidiae ressentiae, id est, unius gradus alterabit ad duplam caliditatem, id est, duorum graduum, in aequali tepore, aut ad cal ditatem eandem unius gradus,in dimidio tempore. Similiter practicari potest & in aliis motibus. Nobis uno exemptarem monstrasse lassiciat. 1μοuens fecuniam proportionem, ad mobile mouere debet,
quemadmodum Deus in mouendo potenti mus est atque uberrimus.
Ex his ergo omnibus manifestum euadit, quemadmodum semper mouens moueat, secundum proportio, nem virtutis motiuae ad resistentiam eius quod moueturuPatet etiam quandocunque in mobili est aliqua resistentia, quae ipsum mouens impediat aut detineat, non poliis moueri tale mobile a suo mouente in instanti. Vbi vero virtus actiua nullam patitur a mobili resistentiam , potest suum effectum in instanti cssicere, quemadmodum est in illuminatione Solis. Omnipotens ergo Deus, cuius in-s nitae virtuti nihil potest contrauenire , cui nutu prorsus creatura potest resecre, cuius virtus in infinitum superat
94쪽
omnem ereatam resistentiam, quaecunque vult potest in instanti mouere,sicuti vult,& quocunque libuerit genere motus, e generare,siue coryumpere,siue alterare, que augmentare, siue diminuere, siue secundum locum mouere. Neque ante Deum differentia est in multo vel breui tempore' in omnibus quaecunque Voluerit. Cui insuper, quoniam nulla illi resistentia est in mouendo, nullus etiam labor fatigationem, laborem, aut molestiam adducit omnia mouenti. Non mouet tamen omnia, neque agit in instanti, neque subito: quoniam in mouendo est liberrimus, in rbitrio & potestate habens sic vel sic mouere. Ipse vero a nullo moueri potest,qui prius aliquod movens non habet, o neque i ple se potest movere,qui nihil potest quod ante non habuit acquirere , neque perdere quicquam quod ante habuisset. Huic itaque & p x: mo, & summo, & generalissimo,ac proinde essicacissimo mouenti, soli Deo sit laus, honori or benςdictio, b onisi mutabili ςreatura in aeterisna secula, Amen.
sionis, omnipotenti, uniuersali ac primo rerum Omnium motori immobili. Domine, quia milis erit tibiὶ ne tacete labia, confessionem ς'
laudem ne continete super eo. Super calarum altitudinem res set in arce celytudinis atque sortit dinis sua: ab aterno triumphat in ea gloriosus ab initio. ' - 2Priusquam caelum formaretur . . orbis, tu eras ante omnia: in teipso
per ectus Gr beatissimus in plenitudine tua. ,
semper immutabilis moues omulasseueras, conrumpis, augmen tas ac minuis, Uteras,. ritus mouesquὸ o innia.
Tu vero ingenerabilis es, . incorruptibilis: a nentari nesciens
Ne ue alteriri tψ potes, qui non variaris accidentariis rebus: apud quem nussa est transmutatio,neq; vicissitudinaria obumbratio. 'Loco non moueris,qui imples omita nequet ut hominum,seunt itinera gressivum tuorum. Incommutato loco accedis . rece lis quo σ unde volueris: netn s
95쪽
a Miles omnibus in sortisugina tua superexcessa: proqvi tuo pru
rito rotas agit que omnia. . Non est neque moles, neque virtus in omni ereatura qua obstac , iam praebere queat actioni tua : superimmensa enita virtute absque proportione excedis uniuersa. IIomines σ iumenta tu perducis ad augmenta congrua et arbores quoque,Cr ligna, plantas, Cr Omnia uiuentiasuper terram. suis quaequesaruris tu perficis ea iuxta condition m generis puν:menseram tu tenes omnium descriptam in Ubcina gloria inae Dse autem auimentum nescis , neque immutationem pateris.-biIaccrescit neque decrescit in aeterni. plani, imae plenitudini tuae. Oui pro tuo placito Oia facis altera nequis ipse alterseri: petet a, Lapientia, Cr ors tua persectio no immutabitur insecuia seculi. Magne Deus, princeps regum terra, dominator omnium virtute
tua: quis te agnoscet aut collaudabit pro dignitate sic gloriose immutabilim' .nce qui feruiunt tibi, anantes perpetuo constretui tuo,non punt viles omnimodis.
Corporea mero creatura uniuersa,mis est rationibus vix momento subibi:mutatismbus ac volutationibus in eis perturbantur o .
Sol π Luna cursu suo rexulari vorutata semper se in instabibi te permanent miro modo stabilia.
. motionibus prorsus irregularia.
Tu vero Deus in eadam semper tua stabilitate ficus permanens, cunctis mutabilibus praesides, se immutabilir.
se vero cum omnis exeat mo vhilonesque mpueri omnibuslin te nudus tamen malet ingressi. . Immutabssis potentissime Dιus,dominator omnium tibi omnis tua factura earit gloriam. Mirabilis tu, vere miranda opera tua: obstupescet in eis anima me cum intenaerit in illis aciem mentis sua. Exultabit cor meum Domine,in cunctis operibus magni entia tua: lingua quoqua mea laudem meditabitur gloria tua. Benedictus D/us deminus iniuersa creatura: ita far, ita far, Deus potentigime.
Gloria patri,Grfbο,Cr spiritui sancto. Sicut erat in principio , Cr nunc, e semper , Cr in secutast:
96쪽
T clam scetur in agnitis creaturarum suarum conditionibus dominus deus noster, qui sidus essentia sua infinitus,coelumq; & terram & omnia sua immensitare implens, neque loco ta-J men capitur,neque terere: qivi patenter cla Hier. 1, reat quanto interuallo omnem naturalium rerum ordinem post se creator ipse relinquat quae uniuersa l*co & rern po-reangustis nimiu mensuris secundum eius di ossaone sunt coarctata atq; constri eta in animo est nobis, pqss motus verecunque descriptam natura,etia illud deo donante explicare, quomodo in rebus finitum vel infinitum aut.inueni/tur,aut ab eis excludatur: post quar,loci,& oppositi vacui erit consideratio.Extremam sibi partem tempus occupasit. Mote nim&haec ad plenam rerum naturalium c in id tion mnon minus quam motus, ut tractentur,neces D. . Quomodo possit insultum multipliciter intelligi,m sterialiter, de insulto,atquesnito fecundum essentiam. C A P. i.
p Rimum quidem ill d est aduertendit, dupliciter dici &considerari infinitum atq; finitu:nempe vel 'cundu e sentiam, vel secundum quantitatem, Ac rursum , seeundum di ita egentiam infinitum intelligi potest, vel secundum rationem eundά .sse. m textae,vel secudum rationem sermar. Est enim mattria ex riam. sest per se suo modo infinita, quλtenus ex sua natura nullam habet sormam intrinsecam , per quam finiatur, efficiathrque ens in actu.EX parte vero sormae sub qua ess, finita est,quatenus per illam eius indisserentia stringitur, ac veluti terminatu pormae quoque materiales,consideratione quadam ad materiam,infinitae ex se dici possunt. Et quodam modo omnis forma creata ex se infinitλ est, quatenus non est ex se ad aliquam partieularem ac singularem materiam determinata.Non tamen simpliciter forma est insitita dictu,
97쪽
sa DE INFIN. LOCO, VAC. ET TEM P
da,sicut simpliciter est materia infinita .r quonia formae etiam separatae habent essentia finita, per i si e particulare & disiunctu: ai; proinde simpliciter finitae dici debent,no aute infinitae,n si secudu quid ,aliquo modo scilicet,& co sideratioe pretdicta ad materia. Unica est sorma separata actus scilicet sm-sem ρμ plicissimus,omnipotens atque a terna diuina substantia, in m in inita qua Dulla est determinatio essentiae pcr liquod esse partici lare aduenies.sed est Deus essentia sua infinitus & indeterminatus, plena omnlro, persecti, illi mitata,infinita,& indetexminata essentia. Caetera vero omnia & materi lia & sp iritu lia, sunt sua essentia finita,& particulari aliquo esse cotracta, limitata atque terminata. inat tamen formae quae in materia sunt, magis sunt finitae illis quae sunt a materia separatae.
viderentia inter infinitum secundum ra:ionem materia, πI eundum rationem formή. CAP. II.
Otanda vero est solerter ac diligenter inter duplicem hanc itifinitatem diuersitas: quoniam prior quae secuncum materiam est, ea nimiru quae in ordine ad forma in recipier do eam consideratur, ab impersedione est. Materia Gri ni pollicitur, eo ipso quo finitur. Infinitas vero quae attcnditur ac subsitur secundum formam perfelionis es .Formae enim separatae & per materiam infinitae, sive no itis nitae ac limitar unt peissctiores corpora ibus formis, quae per materiam ceream satir finitae, terminatae,& limit: tae.Vnde sicut sultima Dei persectio est,quod sit forma sua essentia infinita: ita sum ui ' materiae imperfectio, quod ex se sit ad suscii tendum infinita, nullam in se sormam qua finiatur haben intrin 'ecam .Illic enim, id est,in des infinitate, plenitudo totius esse significatur:hic vero,id est,in infinitate materiae, gestas omnis esse exprimitur. Me instituo secundum quantitatem duplicem , deque infinita
ris nitum Oti sideratur autem alio modo is finitum secundum quantitate. is quai ritatem,aut continuam, id est, secundum longi rdinem,latitudinem, profunditati m :quae sotcnt d inensior
rerum nominari. Et quandoque qHidem secundum harii mdimensionum aliquam tantum consideratur infinitum, nimirum vel longitudine sola, vel latitudine sola: quandoque veri, securi dum omnes ira, tres dimensiones simul sumptas,
atque id propriissime & plenissime infinitum dicitur. Aut
98쪽
Leundum quantitatem discretam sumitur in finitum, id est,
secundum numerum S multitudinem. Iterum infinitum a sepulliquod potentia intelligitur,aliud actu. Potentia infinitum in cMe hac o-telligimus,quando continua appositione vel diuisione secun muta de dum proportionales partes,non peruenitur ad ultimam ap- fulto trapositionem,aut ultimam diuisionem. Uerbi gratia, Nume- ctat 3. rus est appositione & potentia infinitus, quia quantumlibet P sic. sit magnus, semper unius unitatis adiunctione potest fieri Harae coclumaior.Quodlibet item corpus continuum,infinitum est di-souem pul- uisione atque potentia: quia diuidendo nunquam perueni- ιbre demantur ad ultimam diuisionem. Omne siquidem continuum diuisibile est in semper diuisibilia:cum ex indivisibilibus parti in pranc. iobus non posssit totum aliquod componi,neque conflari diui 6.bb.Phasi sibile. Nee enim potest diuisibile ex induisibilious ut suis partibus componi. Indiuisibile enim additum indivisibili, non facit ipsum maius. Sumenda est autem haec diuisio infinita, secundum partes proportionales. Si enim linea diuidatur in tres tantum, aut etiam in mille partes eiul dein alicuius certae quantitatis,non euadet in infinitia illa diuisio,quae secundum certae alicuius quantitatis partes suinitur. In diuidendo vero secundum partes Proportiondes,nunquam erit dabilis vltima quantumlibet parvae t meae diuisio.Tunc autem dicitur fieri diuisio secundum partes proportionales,quando sicut totum lignum in duas partes diuiditur, ita pars rursu, in suas partes,& iterum illarum partium pars aliqua in suas par . 'tes,& sic in infinitum:qουo modo procedendo, nunqua perueniretur ad ultimam diuisionem. Ponitur ilefinitio infiniti actus.
CAEtorum, actu infinitum ab Arisotele definitur hoc
infinitum id est,cuius semper aliquid extra ratione
Hoc est cuiu, quaeniatas tota non capi nec assignari potest, sed quantumcunque capias vel assignes de ipsius quatit te, 3dhuc semper ultra manet, nec loca potest quantitas assignari. Illud cnim corpus esset actu infinitum magnitudine, cuius quantitas sumpta secundum parte, cςrrae quantitatis,
99쪽
3oo DE INFIN. LOCO, VAC. ET TEM P.
restat semper adhuc infinita sumenda quantitas. Ab infiniaro enim quantumlibet dematur, semper manet infinitum Vnde in finito nihil est maius, sicut indiuisbili nihil minus. Et quemadmodum indiuisbile nulla adiectione potest fi xi maius , sc infinitum nulla ablatione fieri potest minus. Idque intelligendo de infinito ex omni parte, id est, secundum omnem dimensionem. Alioqui constat maius este infinitum quod secundum corpulenti esset infinitum, quam quod sola lon itudine vel latitudine esset infinitum. Proporti abiliter intelligi debet secundum numerum inlinitum. Infinitum autem successione,non est proprie inni i- tum in actu,sed magis inpotentia: ut tempus infinitum, Vel motus infinitus. Non enim contingit infinitas partes limuIaccipere,sed tantv m unam actu,caetera, potentia.Vnde relinquitur,infinirum actu dupliciter dici: masnitudine videlicet
Quomodo infinitum d finiri poti se autem allu non possit,
Vanquam vero definitum est ab Aristotele aovinnanitum,nemo tamen existimet consequi, tale aliquod corpus esse in rerum natura, aut tale aliquod requirat sibi demonstrari, ut cernat oculis. Sunt enim definitiones quae-ν 'iti' dam,quibus non ta quid res aliqua sit, quam quid nomen id νς seniscet,explicatui:quemadmodum cum in con equetibus mi definiemus,vacuum non rem aliquam qualis sit definietes, sed nominis tantum fgnificationem explicantes. Non pota se autem dari corpus aliquod actu infinitum , multiplex ra- μωμης tio probat. Omne enim corpus physicum, habet naturam hanc probra sintram: formet in quidem per materiam, & materiam tim-LA Ute- 3 tam pex formam. Formam autem determinata consequun- lib. P, ς tur accidentia determinata.Quare & finita sua quantitas cuilibet rei est,& naturali formae disconueniens esset quantitas infinita. Item omni corpori conuenit secundum locum motus. Huiusmodi autem corpus si ponatur, quod actast infinitum , neque recto motu, neque circulariter agitari Dosset. Non uitina motu recto,quonia in Omille quod molietur motu recto oportet locum habere extra aequem non implear, ad quem per motum tendit ut acqui x. Uuod
o o ictu i Mum csset , non taberet ullum extrδ se Io- sum, occuparet enim omnia,& non posset infinitum loco
100쪽
honcludi,ad quem vel in quo moueretur.Neque iteru motu circulari moueri poterit, quoniam in tali motu oportet Partes variari loco,ita ut ubi nunc sit haec pars,debeat venire Pars alia subsequeue: quod fieri non posset in infinita partium multitudine. Inter enim quasi bet partes deberet esse infinita distitia, protrahendo a cetro illius corporis lineas duas. Illae enim absque dubio in infinitam distantiam euaderent. Infinita enim distantia pertransiri non potest.Praeterea, species quantitatis sumuntur secundum numerum: ut bicubitum, tricubitum,&caetera. Nulla autem species numeri potest esse infinita.
Non posse esse multitudine infinitum. C A P. V I.
Porro infinitum esse actu secundum multitudinem , it dem est impossibile. Impossibile est enim, esse speciem numeri ins nita. Omnes enim & finitae sunt, & per unitatem adiectam semper augeri possunt.Infinitu autem non potest feri maius. Quanquam igitur potentia sint infinitae species
numeri , nulla tamen earum est infinita. Sic enim infinita essent in certo aliquo & determinato numero, quod ape tam videtur includere contradictionem. Imo neque intinutae sunt numeri species actu,sed solum potentia sicut etiam infinitae sunt species figurarum secundum potentiam , nulla tamen earu est in sinita: id quod eis procedit a numero, quoniam species figurarum sumuntur secundum species nunti rorum: ut triangulare, quadrangulare , quinquangulare,&c. Caeterum de successione ins nito, non videtur naturae repugnans ut esse possit. Na si semper fuisset motus, & esset semper futurus,esset motus hoc modo,id est,successione infinitus, & tempus ins nitum: velum huiusmodi successione insisnitum, non est infinitum nisi potentia.
Inchoatur determinatio loc er octo modi premittuntur i existenili. C A P. v I I.
Post haec vero de loco subneminus determinationem. tristo&Nam varie admodum antiqui philosophati sunt dena-les tractae tuta 8c conditione loci, quibusdam dicentibus materia esse ista δε loco Iocum, aliis Armam rei esse eius locum , vel materiae: aliis q. sic. ponentibus corpus quoddam infinitum , quod in se omnia
suscineret, non cedendo aduenientibus aliis, quod penetrati uesusci per et omnia absque cessione vel suarum partiunt diuision in quo putabant omnia moueri, ipsum veto nota