장음표시 사용
31쪽
cts DE VERA, RECTA ATQUE SALUTARI PACIs . .
pretium. mod si autem nihil impedit, quo minus duo professores Philosophiae, salva amicitia, in una eademque Academia publice docere possint, licet studiosi in diversa abeant, & aliquando turbas excitent; causa non est, cur idem de Theologis dici non possiti
At ne putes hoc fieri non posse Theologorum respectu, ad exea . pla proVoco. Secundum meam sententiam non majus est discrimen inter Reformatos &Lutheranos, quam inter Cocedarios & Voetianos in Belgio. Experientia testatur, eos promiscue muneribus fuisse aia. motos, & adhuc admoveri Verum est, initio ingentes lites ob dissensum illum sunt excuditae: at hujus rei causa non erat controversiarum gravitas atque momentum; sed superbia, praejudicatae opiniones, studium novit iis vel antiquitatis, animusque in disputando Vehemens. Postquam
fervor ille sedatus est, non obstante illo dissensu, pacate atque amice invicem vixerunt & adhuc vivunti Unde patet, Re malos V theranos Theologos, si pacisci at Uiae prudentes sint, facile in una e demitue Academia pacem colore posse. Quod si animo hoc vere christiano sint destituti, quo magis sunt , atque singulis sitorum Doctorum apicibus inhaerentes, eo alieniores erunt a pacis atque amicitiae studio. Facile etiam ostendi potest, quod 3'. noto) qua ratione tales Theologi impedire possint, quo minus discipuli ipsi in lites & contentiones mutuas incidant atque bella gerant, nullos triumphos habitura. Nimirum Theologi prudentes, pacifici & coi troversiarum gnari Q sollicite curabunt, ut pietatis studium, cana rem, Iroximi amorem . modestiam, animis studiosorum instillent; contra ea superbiam, fastum, disputandi pruriginem ex animis eorum evellant, eosque doceant, non illum esse optimum Theologum, qui plurimum disputet, sed qui recte vivat, alio que recte visere doceat.
Si studiosi Theologiae sunt sibi foeni & superbi, rixandi materiem
tibique reperient, cum nullibi Doctores publici in omnibus co
sentianti O Τhoologi nostri prudentes atque pacifici perspicue
doccbunt, quae sit Otura ingenii humani atque conscientia. Ilera est, Ut notum est, ingeniorum diversitas, quae temperamento, lectione librorum, aliisque causis varias induit sermas. Non in potestate i super hominis positum est, credere quodcunque velis. Haec si se quenter ingeminentur, dubium non est, quin animos studiosorum
ad moderati animi studium sint inducturi. Iidem docebunt , omnes
32쪽
controversias ad aequitatis leges esse expendendas ι universi systema. vis neruum esse perpendendum; inquirendum in causas opinionum ιvioleritati consequentiarum imputationes esse viro gravi vitandas rcommendabunt denique Theologi nostri pacifici studiosis illorum seriaptovom libros, qui singulari prudentia atque aequitate controveris 11as tractarunt. o Doctrinam de articulis fundamentalibus , au- tenuam ad alias Gntroversias dimittant studiosos, perspicue explie laxint animi ite infigent, eumque in finem iis legendum communi-Cahunt cl. Turretiui de articulis fundamentalibus A non fundamen. tesibus dissernationem, ut de aliorum cruditorum scriptis nihil dicam. His aliisque praeceptis neque enim omnia, quae Doctori publico hic notanda esse putamus , adducimus, postquam imbuti sunt Theologiae studiosi, Profectres ad singulare examen controversi
rum , quae mutuo intercedunt, accedenti In genere ostendent. quantis dissicultatibus materia de decretis Dei, sive rationem, sive revelationem in auxilium vocemus, obsepta sit; quod nunquam ecclesiae christianae Doctores per omnia eirca haec capita coniens rint 3 quod in utroque systemate occurrant dissicultates nullo ingenio solvendae , quod in iis, quae creditu necessaria sunt, conveniant; controvetha denique ipsa ita erit tractanda, quemadmodum
id ab instri Burnuo ad expositionem articuli XUII. Ecclesiae Anglicanae factum sulti Quod si haec alte in animum demittant optumarum litterarum studiosi, dubium non est, quin modeste de se tribus dissentientibus judicaturi sint. Fac patentisi inu Bri
tanniae Regem, in nova, quam Gottingae condidit, Academia, duos ejusmodi vel tres Theologiae Prosei res constituisse, qui eam, quam . dixi, docendi viam ingrediantur; dubium non est, quin hac prudenti circumspectaque docendi ratione in omnium sanae mentis &tenerosae indolis studiosorum animis , aquiliatis, prudentia atque solerantis stadimn excitatiori sint. Verum est, si duo Proselibros Theologiae constituantu , quorum quisque suam sententiam no solum aeriter defendit, sed & errores in majin extostis, disulana pruriginem pro Mis pro Ninia Dei habus rationes adversariorum travissimas latentio involvit; verbo, si omnibus illis argumentis ab . S s s s a iuvi-
ustor meminerit, quod diximus, nimirum ante plures annos scriptam hiae epistolam.
33쪽
GO DE VERA, RECTA, ATQUE SALUTARI PAtas, l
invidia petitis, quae a J. Clerico collecta sunt, utitur, lites atque eontentiones orituras esse. At num aequitas, religio, Christi&Apost lorum exemplum, aut ratio tandem Iliadent, ut ita agant Theol ei, qui Christo nomen deitcrunte An non contentiosi ejusmodi h mines , licet , Bidigni sunt Theologorum nomine P an non iidem , si vel maxime in omnibus articulis religionis systematicae consentiant, habebunt de quibus & cum quibus certentrSane experientia testatur, fratrum etiam hoc sensu gratiam raram esse. Ex quibus patet, lites omnes atque contentiones, quantum natura rei patitur, evitari posse, si aequitatis, veritatis atque pacis habe tur ratio, atque adeo sententiam nostram nulli periculo expositam
At regem imi; plebem in diversa studia tractum iri, si audiant i Oratores sacros in explicandis quibusdam articulis Religionis dis sentire; futurum ita, ut nesciat, cui sectae tandem nomen dare sdebeat.
Sed & hoc periculum evitari pol se puto a circumspectis , er ditis atque pacificis Oratoribus. Pristis enim oratori sacro probe est cmnoscendum, quem in finem cathedram conscendat, & quid ie re auditorum suorum sit proposuisse. Probe autem taIis novit, lnon eum in finem habendas esto orationes sacras, ut dissensiones mutuas excitet atque alat ε, ut de rebus stablimibus & vulgi e plum lsuperatatibus verba ficiat , & ut ostendat quantum profecerit in
studio controversiarum; sed ut salutarem Christi doctrinam gravissu imis argumentis auditoribus suis probet atquc commendec; ut ad lverae pietatis studitam eos hortetur ; ut errores data occasione inia lpugnet, sed exitiales atque graves. Ita poterit Aetheismi, Dei i, Bidisserentismi, lMachim,ellismi fundamenta impugnare, atque penitus isubvertere. ΛΙaxime autem pugnabit contra vitia passim inter Christi nos grassantia, puto voluptatem, ambitionem, hiuendi studium, pr cum atque sacrarum meditationum neglectum, invidiam &c. Certe. Tes eo. inter Chriltianos est redacta , ut iis frequenter Religiovis Se Ethica chrisianae fundamenta sint inculcanda & probanda. In chic habet orator sacer amplissimam materiem aerum suum pro gloria Dei demonstrandi; hic omni argumentorum pondere semis a ii probitatis ex am mis hominum evellere poterit; hic poterit omnes consequentaurum apices urgere atque estendere, longe plura ad otas tinendum Diuili oo by Cooste
34쪽
. INTER PROTESTANTES INEUNDE, RATIONE. Or
tinendum Numinis favorem postulari, quam Vulgo creditur. LMgat Orator noster praestantissimorum virorum, Tillaesonii, Stistisi feti, Saurini, Infantii, Mere est , Osis maldii , Moshemii, ne ii,
aliorumque meditationes sacras , quid doctiis morum horum vir Tum judicio, in orationibus sacris ad populum habendis, quamm xime urgendum sit. Si ita animatus est Orator sacer, turbae inter plebem non orientur. Quod si vero tristinitiis suis concio vibus omnia perturbat, videat, utrum inter Christi Legatos reserendus sit, necne. pone autem necessario aliquando, de hoc vel illo inter fratres zontroverso articulo esse loquendum, ne sic quidem turbae timendissilini, si modo orator sit vir bonus, pacificus, atque controversi rum probe gnarus: poterit enim verba alicujus loci Scripturae e alicare, probare, atque tribus verbis, si necesse esse putat, dissentien- tum rationes sine bile expendere. Λt rKerent quidam Oratores , eritas tamen dicenda est ι dicendum quae mala errores post se tr iant, ut plebs sibi ab iis cavere possit. Imo vero dicenda est v itas, sed non omnis. Innumerae sunt controversiae. iii civitatehristiana inde ab excessu Apostolorum agitatae, quarum ne nomina
uidem nousolum ignorat plebs, sed & multi virorum alias a
lissimorum: stultum autem esset, coram plebe mentionem facere .emetico mum & errorum, quorum ne nomina quidem fando unquam
udivit, atque adeo etiam nullum periculum est , ne serte in eos acidat. Ueritas dicenda est, sed non ineptis rethoricationibus ervertenda; non invidia plenis utendum consectariis, sed plaide modesteque proferenda. Sed ut dicam quod res, vulgus apiendarum controversiarum, quae de decretis Dei Vc. agitantur, apax non est. Si enim accurate de his disserere velis, termini:hplae sunt cognoscendi ; requiritur Philosophiae non mediocris mitio, atque linguarum & artis criticae peritia. At quis postul it aetusto, ut haec cognoscat Z quis Orator tandem perspicacissimus: ingeniosissimus, hie sibi, nedum populo satisfaciet 8 & quo eum uita tandem de difficilibus illis argumentis diueret 8 Plebi fatist . si vera religionis fundamenta intelligat atque ea sciat, quaei bene beateque vivendum postulantur. Talia autem non sunt, ,ntroversi de praeaesinatione & oraria articuli. Quod ad viros remtos , inprimis prudentiae civilis studiosos, qui conventibus sacris
teresse solent, attinet; illi certe non turbabunt , si audiant hunc S s s s 3 vel
35쪽
a. DE VERA, RECTA ATQUE SALUTARI PACU,
vel illum locum scripturae, mox in Giberi, mox in Cesvini se
tentiam pertrahi; norunt enim id, postquam rerum credendarum
systemata a Theologis cbndita sunt, aliter fieri non posse. Imqdudum est, ex quo tales optant, ut Oratores sacri nonnisi gramia, momentosa, atque ad nucleum religionis christiana facientia explic rent; ut suas, quas in medium proserunt sententias , majori j dicit acumine , perspicuitate atque argumentorum pondere proba- Tent ι ut domi relinquerent, quae schola, non istae addiscuntur. Imo tantum abest, ut virisapientes ejusmodi controversias, de quibus agitur , lubenti animo accipiant, ut potius indignentur, si quan- do si hol licas ejusmodi tricas, millies excussas, publice proferri aim diuis; credunt, si melioribus instructi essetit Oratores meditationubus , a talibus abstenturos esse. Exempla denique clarissima extant , quae probant, libertatem cogitata de ejusmodi argumentis dicendi, neque inter cives academicos , neque inter plebem turbas excitare. Omnium loco sit Ecclesim Atmelicana , inter principes coetuum christianorum purioribus sacris addictorum merito reserenda. Hanc veri nominis Ecclesiam esse.
quis tam impudens in, ut negare ausit. At illustris hie Christi norum coetus cuivis libertatem concedit, de controversis illis artueulis judicandi. Licet Theologis vel Universalisarum, uti v cantur , vel Parti larissarum partes sumere , quanquam horum exiguus in Anglia numerus sit. Imo ab eo tempore, quo haec libertas viget, longe florentior splendidiisimi huius coetus status fuit quam antea. Ita postquam impotens gelus & servor circa opini nes Cartesii, Loelii, molysi, Coccese, Messit, defferbuit, 'mutuam tolerantiam colunt fratres, neque levis circa has opiniones disse
Nirum est autem quosdam rigidos ορΘοδεξιας, uti Vocatur, , satellites, tam acutos cernere in expiscandis innumeris incommodis litibus, quae exareta illa, quam commendavi, pacis mustitutione oriturae essent , atque interea plane dememinisse eorum malorum.
quae hactenus ex mutuo illo Assensu enata sunt; quasi vero id pro maximo malo haberi non debeat, quod plerique fratrum a ternas inimicitias alant contrat eos, qui Christum solum cum iis audire, atque in eo solo salutis suae spem repositam esse credunti Nimirum
hi homines , ut ,olim Pharisaei, attentissimi sunt ad minutis as
36쪽
tuasque quaestiones , gravissima autem religionis capIta pedibus
onculcare religioni non ducunt. Graviter haec mala urget inlignis Verense ius i. cit. pag. ψ6O. seq- auisant eum quotquot pacis sacrae
tre separation, font ii di a deja fi long - tems, de ce qui est essem
ians, me ire Petre compar/ is molas si mouis, is re que se viens dere. Hactenus praestantissimus ille Theologus. Haec cum verissia a sint, respectu habito ad union n, quam cl. vir cum aliis cominandavit, sertius tamen stringent, si ea considerentur, quae de eis illius natura diximus. Ex hactenus dictis manifestum est, posse omnes turbas atquertamina, concessa etiam pace & libertate, quam hactenus com-rridavi, facile evitari, si modo rationi & aequitati locus sit relias. Recte, ais, hactenus ratiocinatus es, neque turbas excitatum
credo , si tales sitit Theologi, quales in eos depinxisti. At ubinam adem gentium homines illi sunt 3 Certe talis rara avis in terris,uoque simillimo cygno. At plures sunt in utroque coetu, quam existimas. Causa autem cur publice non compareant, haec est, quod
37쪽
ερι DE VERA, RECTA ATQUE SALUTARI PACIs,
quod vident factioniblis ubique omnia plena esse; quod putant stu- stra esse conatus hominum pacificorum post tot edita scripta; quod pulchre eheu cernant eos. qui de pace illa constituenda laborant, ut plurimum odio haberi, iisque teterrima nomina imponi. Si libere utriusque partis Theologi suam possent expli aresententiam, mox scenam videremus mutatam, atque deliciis divinae hujus pacis fimeremur. Interim concedo, si Theologi in uita eademque Academia viventes, una eidemque smuentia aut diversae addicti, sine rixosi atque Asputaces, ne ipsam quidem Salutem, si vellet, has Academias, Ecelesias & Θmnasia servare posse, ncque impedire, quominus infiustissimae lites atque malignae suspiciones locum habeant Se L XIV. Consultationis de Duodo Dotaracena, taxat celeb. auctor υetios, quia ab una paris videri velint pacis sacrae appeteno tissmi ; ab altera veroformulam conjmalus acriter urgeant, imo Ministros V. D. illi subscribere refragantes & publicis muneribus exuant &excludant. Eandem objectionem in medium produxit celeb. U.iffis in hi ria Formula Consensus. Ego vero lubens fateor, rectius facturos suisse Theologos Helvetos, si hanc formulam non introduxissent, cum quia nullum usum habere potuit, quandoquidem
illi inter Helvetos, qui gratiae universialis dogmati addicti sunt, vel
Arminianorum aut Miseranorum, non vero AmFraldisaram syst mala probant ; tum quia haec subscriptio multos procreavit hypocritas, & innumerarum litium es contentionum saecunda mater e titit. Interim sciendum est, exceptis Bernatibus, neminem inter .
Helvetos hodie ad subscribendum huic sermulae cogi; Tigurini, Basileenses, Genmenses, Scha fiani V Glaronenses, euilibet permi tunt libertatem, de hac formula iudicandi pro lubitu. Neque ego crediderim. Principes Reipublicae Bemensis hodie Ministrum V. D. pium , eruditum, 9 oficiostio in caeteris rite desum
gentem, de gradu suo dejecturos propterea , quod decretorum inliac sermula contentoriam millam haseat rationem. Tempora, Deo sit lausi mutata. Qiiemadmodum vero progressui pacificationis
nihil derogat, quod multis in locis Lutherini fi atres. non lumconfessoni Aurisauae , sed & formulae concordiae subscribant ς ita
etiam Lutheranos fratres impedire non debet, quominus pacem si cram cum Resormatis incam & colant, licet in uno aliquo Helvetiae loco sermula consensus retineatur. buerim Optandum esset, ue:
38쪽
INTER PROTUTANTES INEUNDT, RATIONE. Gr
Protestantes omnes memores cssent suorum principiorum, librosique si inbolicos manes non pro norma credendorum haberent, led pro declarationibi ι publicis, nimirii ni fundamentalia reli 0riis ca- 'ita retineant, & alieni plane lint ab erroribus a Ponti ciis Sc aliis piis temere imoactis. Sed cum alibi data opera de. usu & abusa 3mnis generis formularum Mei egerim, verbum de hoc argumento
Possem huic epistolae finem imponere , quandoquidem praeci Ua, quae ad hanc facem faciam commendandam facere possunt, id duxi. Ne tamen officio meo defuisse videar, media quaedam, auae ad salicti 1simum instituturia promovendum facere possunt, lippeditabo. . Mittam autem omnia illa, quae a docti simis viris, 'fa , inprimis Turretim & merenselso, ad animos conciliandos notata sunt; inhaesurus duntaxat iis, quae ad concordiae a me comne datae naturam spectant. Ea primum quidem idque efficacissinum salutarem hanc pacem comparandi medium eliet, si Reges. Principes illi, penes quos est Theologiae Proselsores constituendi,otcitas, nonnisi viros pacificos, modellos verique amantes, his nuneribus admoverent, neque ullam rationem haberent, utrum, er omnia eas sequerentur opiniones , quae in his vel illis acad
n iis doceri publice solenti Loquor autem ne quis calumniandi insam arripiat de articulis, in quibus Protesantes hactenus dissem erunt. Ubi tales Theologi publice docent, Vera eruditio, pax,
nutuusque civium amor viget. Ubi desunt, rixis atque contem ionibus omnia plena sunt. Minor erussitio, cum modestia & moderati
inimi studio conjuncta, plus utilitatis adfert academiis Sesciatu. suam vasissima scientia cum superbia & rixandi cupiditate conjuncta. 'linc videmus iis in locis, ubi haec libertas floret, scientias etiamst ere, ubi vero minimus error pro haeresi habetur, neque Theologiam teque Philosophiam caput tollere posse. Ingenia optima metu emerin: endi , aut corrumpuntur, aut posito eo, altissime de hisco rebusilent. Facile h.Principes, qualis Rex Angliae S. Mi visae c. in acadcmiis, quas in Germania nostra condiderunt, efficera ossent. Persuasissimus sum, lites illas iri compositum , atque sensim ensimque fratres ita in mutuae amicitiae foedera conspiraturos , utru- au fis a illa Lutherauormn & Calainsinum nomina ne quidem am- lius audirentur. Utinam ii, qui Regibus sunt a consiliis, visi rim. II. Pars ada. T lit sapiet,
39쪽
sapientia A priidentia eminentes, vel Theologi hoc institutum Principibus commendarenti ai mavis sertasse de hac re loquentem audire Parrhistimo mira alictorem, quem uterque nostrum magni facit. Hic autum tom. a. p. 2 I. seq. ita de hoc urg mento loimitur: Si dans totites in Academies, ois Pon υa eludier se
Theologie, on ausit sotu de metire des Professeura modeses V pacif-
gens Hune buineur plus douce ou meme que Pon prefere des Theol giens querellii x M opiniatres aux pacisques, on ue verra jamais de ais entre res derm partis. Secundo non purum ad hoc conferre posset, si frequentius , quam hactenus faetum est, Theologiae studiosi, nulla habita dissen-sus ratione, promiscue Academias ruriusque partis adirent, atque similiariter Theologis istis uterentur ; ita enim magis magisque mutuus amor conciliaretur , atque praejudicatae opiniones sensim sei smqtie evellerentur. Contrarium cum passim fiat, non possunt non studiosi in ea , quam domi imbiberunt Opinione , confirmari Studiosus Theologiae, Reformatorum sentemiM Unplexus, Vix ui
quam serio Lutheranorum libros excussit, seu Doctoribus suis credit. Iter literarium ingressurus ne lario sibi adeundam putat academiam, ubi sunt Doetores reformati ; ibi eandem cantilenam quam domi audivit, repeti animadvertit; sic domum redux non magis prudenter de fratrum opinionibus judicat, quam antea.
40쪽
PROTESTANTES INEUND T. RATIONE. G
Idem facit studiosus, Lutheranorum decretis imisu ritis. Uterquest diose cavet, ne simul cum veritate venenum b:bat. At quis non videt, vanum hunc & ridiculum elle metum , crina nullus studi forum adeo turpi laboret ignorantia, ut antequam ad exteros proficiscitur , nesciat, in quibus articulis dillentia ut utriusque partis Theologi Z Si eri amantes sint , attendere sedulo debent, ad a gumentu, quamocentes adserunt; si ea non intelligant. decipi non poterunt. Si intelligant, aut certiora videbuntur iis, quae hactenus
admiserunt; aut rationum utrinque allatarum ισοτένειαν deprehenis
dent ; aut denique ea prorsus infirma esse pulchre videbimi. Si primram, album debent veris adjicere calculum ; si secturatum, tantisper animum a praecipiti judicio continebunt a si tertium denique. magis magisque in ea. quam imbiberant opinione, confirmabui tur. Et sane oppido ridiculum est, academias, in quibus erudiaris i viri, a quibus sinsignem utilitatem sibi quisque promittere posset, publice docent, propter leves quasdam qpiniones, in quibus a nostris dissenti tint, prorsus evitare. quasi nempe omnis eri ditio theologica cognitione paucorum quorundam articulorum ab-
sol Ueretur. Sapientiores certe, ut multis aliis in rebus. sic & hoe in casu nobis fuerunt Majores noseri. Proximis enim post Reforma' uonem temporibus, promiscue S. Liti studiosi mox Lformatorum. mox Luthoranorum scholas frequentabant, quod exhilhoria illorum emporum aliunde liquet
Denique ultimum, quod ad stabiliendam illam paeem non parum
iaceret, esset familiare aliquod Theologorum protollatatium literarum ommercium. Experientia testatur, eruditos diversarum etiam sectatum per literas liberius animi sui decreta aperire, quam alias publice Seri solet. Receptae opiniones . metus potentiorum, fratrum ita stadiae, saepe optimos viros impediunt, quo minus loquantur, ut sentiunt. In literis solicitiidinem illam deponunt, atque vera animi sensa candide aperium. Hac certe ratione etiam animi pol sciat praeparari ad ineundam pacem & concordiam , atque animorum frate nam conjunctionem. Etiam hoc praeterito seculo frequentius f
ctum est quam nostro, hinc illud frigus & mutua dissidentia. Sed haec sufficiuiit. V ideo enim me longius progressiim quam constitueram; veniam dabis lixitati meae, quae ex singulari promi