장음표시 사용
41쪽
ω8 DE VERA, RECTA, ATQUE SALUTARI PACIS, &α
δ pacificum opinioni meae. quam non semel per literas tibi declara- , veram, accessurum. Gratissimum seceris , si Theologis quos nosti, hanc epistolam communicabis , eorumque sententias exquires. R tiones eorum atterua mente & audiam atque modelte expendam. Ita enim de sententiae, cui accedo, veritate persuasus sum, ut credam, me omnibus veri cupidis satisfatarum et rixq*νuvi atque ab omni plane concordiae Di is abhorr ii Dod 1nnullam rationem habendam esse puto. mea oviniumque, qui pacem amaut , vota secundet. Vale.
42쪽
Ad Virum celeberrimum, DAVIDEM LAVA TERRI M.
Vindo mimum meum , Vir m Uantsistae , gravioribus
meditationibus sessum, reficere volo, in manus sumo eorum libellos, qui eruditionis & doctorum viro--rum describere solent. Praeterquam enim quod hodie, ut sunt tempora, vix quisquam Iiteris intentus. hoc studiorum g nus negligere possit, sentio animum meum mira quadam dulcedine adfici, quoties tot hominum, aetate, ingeneso & eruditione inter se discrepantium, varias de divinis pariter & humanis rebus sentemtias animo meo repraesentO- Sunt autem potissimum duo,. quae ex lectione eiusmodi libellorum notavi, S in meos usus converti. Dudici pris , miram esse mentium humanarum δυersitatem, in 'po derandis omnium rerum, disciplinarum, sententiarum, earum quin etiam, quae ad religionem pertinent, principiis & fundamentis; quae non solum ab institutione, educatione & meditatione , sed etiam a primigenia quadam mentis dispositione repetenda esse vid tur. God hic albis dentibus ridet, ille venerabile & sanctum appellat. Hic demonstratam esse hanc vel illam adsertionem ci mat, quam alter nul Ia verisimilitudiaus specie niti perhibet. Hic veteres duntaxat admiratur, & in coelum tollit laudibus; ille m dernis, iisque solis totus addicum eae Hic orthodoxiam appellat, quod alter anilem quandam & temere arreptam opinionem Vocat.
i conserenda de hoc argumento opera du pere BauMOT Jesuite, cun primis Tomus III. ubi de famae immortalis desiderio agitur; item Tom. II. dra α-- de Ida me DasHos ainas; & Tomus u. Aelarum Halensi M. Di iligod by Cooste
43쪽
oo MEDITATIO, DE EO, QUOD NIMIUM EsΤ
Confirmatus sum denique in ea, cui dudum album adieci calculum, sententia : cuilibet nimirum de divinis pariter & humanis rebus liberam concedendam esse judicandi facultatem. Nec poliunx diffiteri, me, quoties haec eruditorum diaria evolvebam, miratum, qua ratione tandem fieri potuerit, ut homines non indocti gravissimum illud & momentosissimum dogma de libertate conscientiae . cuivis concedenda, quod tamen evidentissimis principiis rationis. aequitate naturali, indole humani ingenii , origine Μagistratus &religionis christianae genio nititur,) capere tamen & tueri noluerint, cum attenta duntaxat historia literaria lectio eos in hanc sente tiam pertrahere posset. Quid enim facilius ex tot discrepantihus.& circa eandem materiam in diversa abeuntibus eruditorum vir rum sententiis colligi potest, quam hoc nimirum : Non posse omnes idem cogitare & sentire: Nullum esse in his terris infallibilem judicem controversiarum: Neminem in alios ius habere: Consciei tuam ex iis esse quae cogi non possunt: Nec minus ridiculum esse amorem veritatis flagris instillare, quam urbem syllogismis expudinare velle Quis non videt', tot animorum pellus, tot rixas, tot linguae praelia, tot virorum optimorum oppressiones, tot violentas
persecutiones, eorum perverse deberi opinioni, qui stulte volunt, ut alii aliter cogitent & ratiocinentur . quam vero possunt Z Quis non sentit, neglectum dogmatis, generi humano utilissimi, non so-visse tantum hactenus horrendum illud Inquisitionis minime sacrae . . tribunal, quod inter tetros daemones potius & surias, quam ii ter homines locum habere deberet, sed etiam hoc ipsum in causa esse , quo minus era religio, mascula eruditio . candida sinplicitas. inter florentissimas gentes caput tollat, & eruditio cum sapientia regneti Hoc primu=n est, quod ex historiae literariae si diu & cultura didici. Alterum, quod scivisse non minus utile.. hoc est: nimirum υanum esse , immodicum iEud inclarescendi, famamque quoυὰ modo extendendi, μιά n, quod quosdam adeo d Mmentavit seculo nostro, ut omnium risui sese exposuerinti Qii inquis sine partium studio , quorundam scripta evolvit, Se solidum ab inani discernere valet, suile deprchendet, eos omnem moverulapidem, nou ut generi humano utilia in medium proferant, hominesque a pravis opinionibus A im diis abducant, sed ut muri Iegisse videantur. Sc aliquam eruditionis imam obtineant. Cum
44쪽
autem , Tu vir amicisstae, ex eorum numero sis, quibuscum cogutata mea libere communicare soleo . haud ingratum Tibi fore existimo , si quae de vanitate sussit inclarescendi literis, in chartam conjeci, tuo judicio , quod simplex semper & candidum esse solet , submittam. Scio enim Te ea modestia , morumque elegantia esse praeditum, ut nihil minus ferre possis, quam ridiculum rastum hominum nullo ves' eruditionis apparatu instructorum, vehementer
tamen sibimetipsis plaudentium, & in alios rusticitate quadam turpi
II. Ut autem in hac meditatione ordinem aliquem servem, a. ostendam studium inclarescendi literis quodam respectu non solum esse licitum, sed & laudabile r a. atenus idem vitupera dum sit monstrabo , commemoratis simul vitiis, quae studium hoc comitari solent: 3. Fontes hujus mali detegam e Causas adducam, quae homines sanae mentis impedire deberent , quo minus praecipites in hoc vitium ruerent: & s. denique remedia quaedam Luppiaitabo, quae morbo huic, si non simando, mitulendo tamen ex parte inservire possunt.
III. Quod ad primum spectat, certum est , & extra dubitati ais aleam positum, homines non sibimetipsis duntaxat solis, sed Aesiis natos esse. Hino optimum Numen homines iis instruxit animi corporis dotibus, quae ad aliis inserviendum multum conserra bossunt. a. Quilibet igitur, ut de ingenio solo jam agam , non aritum potest, fatis expensis mentis suae viribus, aliorum selicit em promovere , sed & vi voluntatis divinae, per rectae ratiocin ionis leges elicitae, id, quantum in se est , praestare tenetur. 3. domines, literarum cultura, suam potissimum felicitatem primo
luaerere tenentur , non tamen exclusa cura erga alios, quos , quai
uni in se est. & perspicaciores & meliores reddere tenentur. octe igitur facere censetur is, qui probe perspectis egregiis animitii dotibus, & audito virorum eruditissimorum & candidorum douis conatibus iud; cio , Icriptis publicis aliorum commodis inservit. Pieri quidem potest, ut argumentum, quod tractare volumus ipsi, .la aliis jam sit probe excussum; sed hoc impedire non debet, quoninus manus operi admoveamus: possunt enim illi, inter quos de- imus , hoc ignorare. Imo auctores doctissimi nesciunt aliquando
ioc vel illud thema ab aliis tae ex uum. Et quis in tanta sta imm
45쪽
τoa MEDITATIO, DE EO, QUOD NIMIUM EST
rem turba, & librorum copia, hoc cognoscere semper potest pQuod si tamen id probe nobis perspectum ut, possumus tamen , idque jure, existimare, lucem majorem argumento tractando adferri posse. s. Cum vero ante omnia nostram felicitatem promovere teneamur ; haec autem non tantum cultura disdiplinarum sedula &emendatione mentis , sed & aliorum hominum auxilio obtineatur, manifestum est, posse i time etiam gloriam hac ratione quaeri; nia
hil enim est aliud gloria . quam conflans virtutis & eruditionis soludae fama, ab intelligentibus & incorruptis judicibus prodiens. Ad
eam vero consequendam non sufficit tacita virtutis conscientia, sed necesse etiam est, ut doctis publice constet, quibus ingenii dotibus simus instructi. Haec vero gloria egregiis scriptis , & applausu via rum vere doctorum parta, sua natura apta est, ad alios nobis conciliandos, & ad felicitatem nostram & aliorum promovendam. Quaeri igitur legitime haec gloria & potest & debet. Licet vero faspe virtutis & eruditionis filmam consequamur, promotione tamen& aliis commodis destituamur, non tamen propterea illud, quod laude dignum, omittendum est. 6. Ad hanc autem quaestionem magis elucidandam necesse est , ut distinguamus inter Incentiυum . quod nos ad seribendum impellit, & inter laborem ipsum. Incentia' -n ipsum potest in se spectatum vanum esse , dum nonnisi laudem solam, vel potius voluptatem solam ex aliorum laudibus ortam, caditamus 3 institutum tamen ipsum laudabile esse potest, dum labor
ipse pluribus prodesse potest. Ipse scriptor frustra sibi plaudare
potest, at possunt ea, quae elaboravit, egregia plane esse, & insignem aliis adferre utilitatem. Ita tenentur omnes , pro suis qliisque iacultatibus, eleemosynas in pauperes erogare, quia hoc plurimum prodest , licet sorte multi id faciant, ut laudentur dulκaxat. Probe hoc agnovit vir acuti ingenii, L Acontiis, in epistola ad molpum Tiagurinum , de felici V infelici librorum partu, data. Istud inquit
in primis lauΔ, quod omne scribendi edendique consilium, non inanis aurae cisidine, sed publica utilitatis, Pubemari velis : plerique prater laudem nihil spectare in scribendo videntur, ex quibus tamen. qui saltem intelligunt, qualibinnam scriptis Mau debeatur aliqua, i liaque elaborame πιιdent, ferri utcunqrie possunt, non alite atque ii, qui pro patria fortiter quidem isti pugnaui, non tamen patria causa. sed suae gloriae. Nequo etiam quenquam a scribendo absterrere d
46쪽
lN STUDIO LITERIS INCLARESCENDI, PARS L oa
bet, quod saepe ea, quae a nobis in medium proseruntur, aliis lGvia videantur. Attendendum enim est ad virorum in his vel illis eruditionis partibus, de quibus agere instituimus, probe versatorum iudicia, & ad utilitatem, quae inde certo ad alios promanare potest. Decipit stolas prima multos. Quidam nonnisi rara & in-iblita, licet nihil profutura, mirantur & laudant, res vero momento itisimas pro levibus venditant. Certe nisi utile est, quod scriburnus, stulta est gloria. Ita si quis v. gr. catcchismum duntaxat scriberet , sed talem, qui non tantum suo, sed praestanti1simorum Theologorum judicio, studiosis juventuti magis clIet accommod tus, quam multi alii, qui vulgi manibus teruntur, laude dignum susciperct laborem, licet is levis a quibusdam haberesur, quia qui quid ad prosectum in vera pietate & cognitione Numinis facere potest, non leve, sed momentosum est: ut jam non dicam , majorem artem & ingenii perspicaciam ad tale quid elaborandum requiri. quam vulgo existimatur. Idem de aliis eruditionis partibus dici potest. Possunt etiam apud exteros quaedam eruditionis partes excoli diligenter. a nostris vero negligi Recte igitur agit is, qui in gratiam popularium suorum talia in lucem profert, licet ipsemet sorte novi addat nihil
Ita laudandi sunt Germani & Helvetii, quod post doctistimorum
Anglorum egregios in demonstranda veritate religionis ahristianae conatus , in eodem argumento explanando singularem impenderunt duligentiam, licet pauca, quae majorem lucem adsurre huic materiae possunt, forte adtulerint. θ. Denique cum experientia constet.
in illis regionibus, ubi plures viri eruditi calamos ad scribendum arripere solent, humanitatem & morum elegantiam florere ; sensim vero sensimque rusticitatem , superstitionem & haeretificationes. liceat rem barbaram barbara voce exprimere pelli; cujuslibet. qui animum literis rite excoluit, est, aliquid conferre, ad haec
bona promovenda, mala vero depcllenda. Hoc autem tentare si,
t non solum illis, qui excellenti plane sunt instructi ingenio &eruditiovo, quique inter porienta ingenii humani, & primae ut ita dicam magnitudinis stellas referri pollunt, sed & illis, qui pro ingenii viribus gnaviter variis disciplinis operam dederunt; pr te quam enim quod ejusmodi ingenia rara sitit, A vix binos vel tres integrum seculum in lucem proserat, possunt homines, minore eri ditionis apparatu instructi, sepe magis prodesse aliis, quam tales rim. tu Pars ada. Uuuu Heroes.
47쪽
το MEDITATIO, DE EO, QUOD NEMIUM EST
Heroos. Ex quibus patet, rat fallor, studium inclarescendi literis, rite adhibitum, rem esse non silum licitam, sed laudabilem valde. Et huic sententiae omnis aetatis viri docti Isimi subseripserunt. Unia cum addo testimonium Phliarchi, viri Hic in tr
vestigatione Deum celebret , justitiam, pr identiam: in morum d ctrina legem, communionema ciυitatem in Republica honesatem non utilitatem. Cur υIvens ignorari velit P An tit ne quem doceat' Ne cujWquam studium ad virtutem excitet, neve aliis exemplo fiest Si
Themisocles Atheniensibis ignotus fuisset, non repitlissent Graeci Xem xeni ; fi Camillus Romanis, periisset Γοω ; si Dioni Plato, non fuisset liberata Sicilia. Nimirum Ac sentio, sicut lumen non manifesos
tantum nos, sed V utiles iuυicem facit ; ita notitia non gloriam nι do, sed F agendi materiam υirtutibus parari. Ρossunt igitur Imperantes subditos, praeceptores auditores suos, parentes liberos ad gloriam literis & eruditione quaerendam, stimulare. Laude dignus est: adolescens humili loco natus, pauperis angustique laris, si er ditione & virtute humo se tollere conatur, omniqtie data Occalione publice probat, se dignum esse promotione. Necessarium autem quam maximc est hoc studium s hculo nostro , quo ambitio fere omnia praemia virtutis possidet. Non tantum in Ecclesia Romana vitium illud, quod Nepotimus vociatur, regnat, sed & passim tibique locorum dominatur. Saepe homines exiguis animi dotibus i structi, nullis meritis p estantes, gravissimis muneribus admove tur, qui ad alia facienda longe aptiores essent. In Insula Iapauusu receptum esse tradunt, ut liberi leueantur eandem artem ora colere , Dissilired by Cooste
48쪽
colere, quam parentes, dum in vivis erant, exercebant. Sane multis in locis idem obtinet. Si parens auctoritate valet, &giam spartam obtinet , filiumque habet non plane stipitem, facile eandem, vel hac non minorem , in eum transferre potest. At hac ratione fit, ut saepe praestantissima ingenia post carecta latere de-heant, quae tamen magna dare potitiisent exempla. Inteliin &hoc Verum eli, nullum unquam tam iterile virtutum seculum suille, quo cruditionis, probitatis & elegantiae ingenii, prorsus nulla fuerit ratio habita. Experientia quotidiana contra testatur, homines nullarum imaginum & novos , ad summos honores, Ob egregias virtutes, & ingenii praecellentiam pervenisse: & hoc non oblitui is sent, nisi in pectoribus eorum laudis & gloriae flamma fuisset a cetisse. Sunt, qui de Maecenatum raritate conqueruntur : rari sunt, inquiunt, qui literas literatosque foveant, homines nullis Majorum imaginibus insignes in lucem protrahant, & erectiora ingenia, quae cum paupertate luctantur , & quorum virtutibus obstat res angusta domi, humo tollanti Hinc querelam Oυidii de neglectu Poetarum ad literatos omnes transserunt 3 cujus verba
Cura Ducum fuerami olim Regumque polia rPraemiaque antiqui magna tulere chori. Sanctaque majesM, V erat venerabile nomen Vatibus: V largae sepe dabantur opes. Enniis emeruis, Calabris in montibus ortis, contiguus poni, Scipio magne, tui. ne ederae sine honore jacent, operataque doctis Cura vigil MUs nomen inertis habet.
At nimis' queruli ejusmodi homines sunt, A cum sibimet i
sis saepe desint, morumque rusticitate nonnunquam notabiles sint, fastuque ridiculo tumeant, aut aliis vitiis constricti sint, de raritate Mecenatum conqueruntur. Fac vero aliquando contingere, quod non negamus, ut viri ingenio & eruditione praestantes meritis suis dignos honores non consequantur, non propterea studium inci rescendi literis abjiciendum est. Qui enim egregiis disciplinis excuti tum habet animum , didicit etiam novercantis sortunae impetum V v v v a excia Diqitiged by COOste
49쪽
vos MEDITATIO, DE EO, QUOD NIMIUM EST -
excipere ; divinarum humanarumque rerum contemplatione animum pascere, atque corde durato fatale exitium serre, donec fortunam criminis sui pudeat. Ea enim est nobilitas, ea praestantia Verae eruditionis, ut animum mira quadam & incredibili voluptate perfundat, prae qua omnes hujus mundi deliciae, & fortunae bona sordent. Man eius, elegantillimi ingenii vir, alicubi ita de s e tota quitur: Vere hoc a mare positus, si quis mihi Dem omnes opes .
Omnium commoda, omnem potentiam proponat, ea lege oenditione,
Mi semel deponam haec si dia tales qualescunque literulo, altrices adolescentiae meae, Misimos mereum omnium temporrem comites , dess am , ursuquam id faciam, neque quidquam tanti esse ducam , quod mereri velim, tit a stiaυisimo eorum contubernio U' amplexu abducar. Neque tenuis etiam fortuna prohibet , quo minus nostram & alio. rum selicitatem promovere possimus. Interim verum est, sublatis praemiis, quae virtuti debentur, perire, saltem vehementer mi
nui, studium inclarescendi literis. IV. Sed satis de his. Videamus jam, qua ratione studium hoc inclarescendi dici pollit nimium & vanum, adeoque quatenus sint . carpendi, qui animos ad scribendum appellunt. Et i. huc r serimus omnes eos, qui exiguis animi dotibus, & superficiaria eruditione sunt instiueii , insatiabili tamen simul inclarescendi studio ardent. Ejul modi hominum insignem hodie esse copiam, nemo dissilebitur, qui vel sola Diaria cruditorum evolverit. Acute tales perstrinxit ingeniosiisimus Germaniae Satyricus Liscoυ , in libello de laudibus & nectistate semi - eruditorum, quem, cum in Omnium manibus sit sestivus labor, compilare nolo. Et prosecto fieri non potest, ut homo , qui in seipsum nondum descendit, & quid vires
valeant, quid serre recusent, accurate tentavit, aliquid, quod luce
publica dignum sit , edat. 4,i enim iudicii debilitate impeditur,
quo minus cognoscat, quid . in hac vel illa disciplin. irum parte eximium , pulchrum & solidii in sit, qua ratione aliis viam monstrahit ad solidam eruditionem perveniendi Quin autem υanum sit horum hominum studium, non opus est ut pluribus probem , cum
res ipsa loquatur. Vanum est hoc itudium, a. quando homines docti etiam ' literis exculti nihil aliud quam famam eruditionis &utidem captant. Vir eruditus & sapicias id ante omnia agit, ut antimum suunt solida rerum ad bene beateque vivendum facientium cognti
50쪽
cognitione imbuat, voluntatemque ad virtutis amorem flectat; hoc Vero praeitito, operam savat, li alia non obstaiit negotia, ut &' aliorum hominum felicitatem, quantum ita se est, promoveat, talia in lucem proserendo, quae alios & doctiores A sapientiores fi cere possunt, caetera securus laudis & vitreae famae; non enim tempori, non vanis hominum studiis, sed conscientiae & verae goneris humani felicitati inservit. Esse quam videri eruditus mavult ; r sticiore titulo viri boni eontentus est. Sed stimulos tamen, inquietaliquis, addit laudis amor ad literarum madia rite & ardenter e
colenda. Non parmu animo dat gloria vires,
Ei facunda facit pectora laudis amor.
Ita est. Sed praeterquam quod negem , majorem vim habere in animum vere eruditi & sapientis famam aliorum & laudem, quam itudium suam & aliowm felicitatem promovendi; non ideo minus vitiosus est ille solius laudis amor, nisi dicas, eo minus h
mineS esse taxandos, quo majore animi contentione ad perversa &prava animi studia rapiantur. Uerum est, viros vere eruditos &sapientes voluptatem capere non solum ex recte factorum conscientia, sed etiam ex probatissimorum & eruditissimorum virorum laudibus. Idque possunt facere sine crimine. Sed illi, de quibus ii bis sermo est, hoc unu , univn inquam, sectantur, ut laudes quocunque jure V moia partas captent, eoque nomine sibi plaudant. Ili literis dant operam, sudant, vigilant, ut per ora hominum VO-litent. Num vero animus meus melior est, si alii de me loquantur Z Num aliquid accedit veris virtutibus meis, si alii laudibus me prosequantur, aut decedit iis aliquid, si his laudibus destituar Consistit autem tota felicitas illorum hominum in judicio aliorum. Quid autem agit homo, qui literis gnaviter Vacat, eum duntaxat in finem , ut laudetur 3 ReIpondeat celebris noster mere etsi r it, inquit, judicia aliorum, judicia multitudinis incerta M fraudulensa , judicia saepe stolida V inepta , judicia , q dum vivis, pleraque sunt iniqua V malena , pos mortem si aquiora sivit, utillam illi υoluptatem adferre possunt. Et ne de 3udicio solius multiatudinis me loqui putes, ipsa illa benigna eruditorum judicia de