장음표시 사용
101쪽
ex pluribus praedicatis conflantur. Prirna generis est haec propositio : honestis facie hominem laboriosum , civilem , ω pium . Secundi generis est haec : exbica, aecono mala, oe politica hominem reddunt filiaeem . Postremi autem generis est haec rartes primitivae ac fecundariae flatum dis
fiunt, atque civium mores emolliunt.
q. 4 I. Propositiones compositae, ex quibusdam particulis , quae earundem terminos vel uniunt, vel separant, nomina mutuantur. AEae sex in classes dirimuntur, videlicet in Copulativis, disjunctivas , conditionales, causales, relativas , atque discretivas. q. a. I. Copulativae sunt, quarum tedimini particulis copulativis conjunguntur, ut virtus, honestas , oe eiυium unio focie- ratem perficiunt. a. Disjunctivae sunt, qua. rum termini ope quarundam particularum separantur , ut amicitia homines tu ponit aequales, vel oscit. 3. Conditionales sunt, in quibus conditio ponitur, ut si materia es sua natura actuos , nequis esse iners. 4. Causales sunt illae, in quibus adsignatur causa , ob quam praedicatum subjecto conveniat, vel non; ut Deus
nou pores.innocentem punire , quin sit -- a risus.
102쪽
Ae Progressu signorum . 67 iustus. 5. Relativae sunt, in quibus inest
aliqua terminorum relatio : sic homo colitur in statu civili, pro ut es sciens , ac prudens . 6. Denique in quibus inest aliqua terminorum collisio , denominantur discretivae : ut Caseruccius Florentinos non militum numero, sed virtute vicit.
q. 43. Praedictis propositionibus adduntur aliae, quae licet primo adspectu videantur simplices, attamen resolutae sunt etiam compositae, ut haec I. Vocata exclusivariola felicitas ex omnibus naturae bonis es ex se exoptabilis : a. Dicta comparativa, ex subjectorum , Vel praedicatorum comparatione , ut : Galilaeus fuit praestantior Mathematicus Viviana . Tertia adpellatur incaeptiva, quae tunc locum habet , cum praedicatum nondum subjecto convenit, sed incipit iam convenire , ut : Neapolis regnum nune incipit fientiis, artibusque florere. Quarta denominatur desitiva , cum nempe praedicatum , quod semper subjecto
convenit, non amplius eidem convenit , ut d Cessavit Romae eloquentia cum Cic ronis morte . Postremo dum praedicatum ,
quod retro subjecto convenit, etiam in praesens condenit, quae propositia vocatur continuatiυa . Ut: Dali perfeυerant esse
103쪽
όs Lectio II. De Ortu , saga es. At obiicitur , quomodo numeratae propositiones dicendae sunt compositae 8 f. 44. Respondetur , quod harum omnium quaelibet duas ideas in nobis exciatat, temporis nempe , Vel personarum vel qualitatum: Sic in primo allato exemplo: sola felicitas ex omnibas bonis es expetibilis , aequivalet huic alteri propositioni : neque divitiae, neque scientiae , neque gloria , neque bovores , sed fla fm
Iicitas maximum continet bonum. In secunda : Galilaeus fuit Viυiano praestinxior , hanc exprimit vim. Galilaeus, Θ μυimnus fuerunt ambo mathematum scientissim merum Galilaeus in gradu majori. Id ipsum dici posset de reliquis, quae prae numia rerum claritate omittuntur.
q. 43. Praeter dinumeratas dantur Sc aliae propositiones etiam compositae , quae incidentes dicuntur, quae aeque in subjectis, ac p dicatis frequentissime occumrunt . Ex. g. Cicero, qui omnium Romanorum fuit eloquenpissemus in Triumvirorum prascriptione occinus est . Incidens est in solo subjem, . At fi dicam i Brutus Romae pugnavit , uν servaret reliquias morienris ii erratis. Incidens est in praedicato . Itemque datur etiam propositio h POv
104쪽
pothetica, cum nempe subjecto praedicatum convenit sub aliqua conditione, ut: Re p. runc erit florida, cum juventus su rit optime instituta. Haec de propositionis materia, sequitur nunc ejus forma. q. 46. Propositionis se a in terminorum unione , vel in eorumdem separatione consistit, ex quo oritur propositionum
adfrmatio vel negatio. Sic: minute quamproxime hcimines accedunt ad Deum. Conintraque : vitium non est utile Harum albtera dicitur Hens, altera vero negans.f. 47. Quo in loco notandum est quod in propositionibus assirmativis terminorum unio sequi debeat subjecti, non vero praedicati extensionem. EX. g. Omnis leo es animal. Non intelligitur, quod omnis leo sit omne animantium genus . At in propositionibus negantibus praedica tum omnino excluditur. Ex. g. Nulla
planta es anima aequivalet huic : nulla planta est nulla animalium species . Haec de forma propositionum perquam satis f. 48. Restat, ut postremo loco de propositionis quantitate aliqua dicamus , quae nihil aliud est , quam major , aut
minor terminorum vis , quae in pro 'positionibus continetur. Cum autem ter
105쪽
o Lectio II. De ortu, mini maximam , vel minimam significationis extensionem habere possint , hinet sequitur , dari debere duas propositionexinter se maxime distantes , quarum ait . ra dicatur universalis, altera vero sng-ιaris . Ut: univers homines ratiocinantur, est primi generis: Petrus ratiocinatur, est secundi generis. Itemque ambae esse possunt vel ' adprmat ae , vel negativae . NO-ta propolitionum universalium est vel omnis, vel nullus . Singularium vero propositionum nota est , his , illa , & c
f. 49. Inter has duas propositiones maxime extremas dantur & aliae intermediae, quae particulaves atque indeterminatae vocantur . Ut: aliquis homo es doctus. Iatemque : aliqua figura omnes angulos λ-bet duobus rectis aequales. 5o. Notandum hoc in loco est , quod possit dari propositio quae videatuc
singularis, verumtamen est universalis. Et contra. Hi nc fit, quod ut propositio sit niversalis , requiritur. I. Ut plures re- rum species sub se comprehendat. EX. g. Omne triangulum. Omnes plantae , emum lapides. a. Requiritur ut praedicatum ah-
solute, vel saltem hymthetice alicui speciei
106쪽
ciei conveniat. Ex. g. homo honesus es Reip. urilis . 3. Requiritur , ut generis praedicatum etiam omnibus individuis conveniat . EX. g. aurum in fluido demersum in eius fundum incidir. Idem est ac si dicerem : Omne solidum graυitate Deci ea majus aqua in fundum decidit. q. II. Omnes propositiones universales in metapbscas, & morales dividuntur . Primae sunt, in quibus neque genus aliquod , neque individuum excipitur . EX. gr. omnis homo ex corpore, Ο spiritu conflar . Haec propositio adpellatur quoque absIura, utpote substantiae essentialibus innixa . In quibus vero aliquod genus , vel species, vel individuum excipitur ,
denominantur morales, uir omnes Galli axemperamento fanguineo , oe omnes in Epani a uolerico dominantur. Nam falsum est, quod omnes Galli, vel omnes Hispani , nullo excepto, sint sanguinei, et cholerici. f. 32. Denique quotquot sunt universales propositiones, omnes sunt vel adsimma ivre , vel negativae, quas brevitatis
gratia scholastici hisce quatuor alphabetiliteris indigitant, quaeque sunt. A, E ,
I, Ο. Primae duae assirmativas, duae a tem postremae negativas designant. Insu-
107쪽
a Lectio II. De ortu, per A denotat universalem amrmativam, E negativam. Ex postremis I affirmativam particularem , Ο.negativam quoque particularem. Denique E continetur in A,& O in E , dummodo propositiones sint
ejusdem generis. Sic : Omnia animantium genera fentium. Otaci vero sunt animauis res . ' Ergo sentiunt. Et sic : quicquid non componitur, nequit in partes diυtili . Dixitus non componitur . Non es itaque divisibilis. . CA P. V.
De quibusim vulgaribus propositionum adfectionibus. q. 33. Hic affectionum nomine veniunt quaedam propositionum qualitates , quae sunt : opposiςio , aequi polienxia , ct comverso .
q. 34. Primo opposito' duarum propositionum comparationem denotat , quae licet iisdem terminis constent, attamen ipsae variare possunt usi in sola forma , vel in sola quantitate, Vel in utraque. Si pugnent in sola forma, retenta quantitate , tunc vel sunt ambae universales , vel ambae particulares. Si primum, dicuntur
108쪽
hur eontrariae, ut e omnis Italus est sagax: nullus Dadus es sagax. Sin alias, dicun-.tur subcontrariae : ut e aliquis literatus es sonesius: aliquis literatus non es honestus , f. 33. Si vero pugnent in quantitate, retenta forma, tunc vocantur subaltemae, quae esse possunt, vel ambae assimantes, vel negantes . Primi generis est haec : omnis homo laboriosus est etiam honesius :aliquis laboriosus es honesius. Secundi generis est haec altera : nulla superstitio es utilis : aliqua superstitio es utilis .f. 36. Postremo duae propositiones possunt inter se aeque pugnare tum in quantitate , tum in forma , quo casu dicuntur contradictoriae ; ut : omnis Vrannus es generi humano detrimento : aliquis ν-rannus non es generi humano detrimento .
g. 37. Quantum ad aequi pollentiam, dico quod tunc duae propofitiones sint ejusdem valoris , vel aequepollent, cum altera alteri substituti potest, quin earum ViS , Vel. Valor mutetur; ut e quicquid es vere iustum est utile. Et contra : quod est vere utile, es jussum . Quo l est de unica aequi pollentia simplici. g. Ex quo sequitur primo, quod tunc detur aequipoliantia inter duas propositio-
109쪽
nes, cum definitio reciprocari potest eum definito. Ex. g. machina, quae horas diei designat, horologium adpellatur. Et contra : horologium es macbina , quae horas diei designat . Secundo fit , ut quod subjecto convenit, praedicato quoque conveniat . Sic omnis Iapiens legislator Reipublicae tranquillitatem promovet. Et vice- veris ' omnis Reip. pro peritas a sapieκ- ii mo legislatore provenit. Ex quo etiam fit, quod omnis propositionum conversio sit etiam aequipollentia , proindeque de ea
f. 39. Cum definitiones , ae divisiones non sint, nisi totidem judicia, hinc intelligitur easdem locum habere in propositionibus . Definitio itaque est propositio,
qua quorumdam terminorum ope aliqua idea completa , Vel determinata exprimitur . Ex. g. Homo est animai ratione pradditum, civile, atque ad propriam felicit tem propensum. Itemque definitiones adhibemus pro rerum notis distinguendis , ut eas ab aliis facile secernamus. Sic :homo est animat rationale, e ite, ad bearitudinem factum. Usce notis distinguitur adeo a ceteris animantibus, ut aliter
110쪽
s fio. Ex his sequitur. I. Debere ingredi in definitionibus solas notas intrinsecas.
a. Sequitur posse quoque ingredi possibiles , 3c impossibiles, dummodo impossibilitas non sit absoluta , ut: homo es animal ratiocinans, politicum , ad felicitatem faritum , vatisque habitibus moralibus im
f. 61. Ex his sequitur. 3. Pro omni rerum ambiguitate removenda , necesse est , ut termini sint perquam clari . 4. Quod tunc definitio dicitur generis , aut speciei, cum utriusque essentialia dinumerantur. 1. Quod illa sit definitio particularis, quae est rei adcommodata. q. 62. Verum cum piner rerum essentialia etiam nomina definire possimus , propterea dantur quoque definitiones nominales . Hinc universae definitiones in reales, Sc nominales distinguuntur . Primi generis sunt definitiones circuli, quadrati, trianguli. Secundi generis sunt definitiones infiniti, trilaterae, quatrilaterae figurae. q. 63. In quo notent juvenes, quod licet Dialectici definitiones reales adpellentillas, quae ex genere, & differentia comstant , verumtamen ipsae quoque sunt nominales. Nam etiam definitionibus reali,