장음표시 사용
131쪽
nes immobiles. Id ipsum dici posset da
aquis paludosis, ac lutulentis. 3. In pr pagatioue iucis etiam decipimur , cujus motus putatur fieri in instanti , cum tamen sit successivus. Hinc Newtonus observavit quolibet min uto secundo ea Apercurrere. 2o. Semidiametros terrestres,vid. 8 , et o a. milliaria. Postremo erramus quantum ad rerum magnitudines ,
nam solaris disti diameter duorum , vel trium . pedum Videtur , verumtamen solis magnitudo ab astronomis est millione maior k ipsa tellure . Aliae mentis deceptiones , quo ad visum omitto , ne hac in re nimius esse videar. f. 7. Sequitur auditus. I. hiς sensus: nos decipit , dum iudicamus sonum, veIconcentum esse in ipsis instrumentis, cum re vera sit in nobis . Etenim in instra.
mentis non reperiuntur, quam cordarum vibrationes, quae aerem movent. Itaque
aere deficiente, debent etiam deficere e3 undulationes , adeoque sonus, ut in machina pneumatica , atque in altissimis montibus facillime observatum . a. Decipimur , dum judicamus alios eodem mmdo sentire , ac nos . Quod nequit accidere ob diversam aurium structuram . 3,
132쪽
Μentis ortu, ac progressib. 97 Erramus, dum sonum referimus versus illam partem , ex qua ad nos pervenit , licet corpus sonorum sit alibi Quarto denique lapissime unum sonum cum alio
mur. I. odores, 3c sapores in objectis extare putamus, cum in iis non sit, nisi sola partium dispositio, sive effluviorum, quae narium,& linguas papillas ne veas titillant: a. His sensibus turbatis latida , atque insipida corpora judicamus , qualia reapse non sunt. 3. AEstimamus eundem istoris, odoris , & saporis gradum ab omnibus circumstantibus aeque sentiri: Quod sane est omnino falsum, nam harum sensationum gradatio sequi debet organorum dispositiones. f. 9. Tactus in gravitatis , asperitat , caloris, & frigoris sensationibus versatur;& in his omnibus perpetuo decipimur .
I. Vas aere repletum aestimatur aeque ponderosum, ac si aere esset orbatum. 2. EX
quo judicamus aliquid non gravitare supra nos , judicamus id esse ponderis expers . Quapropter aerem non aestimamus graVem , attamen columna aeris , quae
133쪽
98 Lectio III. De errorum 28. mercurii pollicum : 3. Si solidum in. fluido demermatur , amittit in eo tantum ponderis, quantum est volumen fluidi solidi volumini aequale, adeoque ipsa met auri moles gravitat minus in aqua , quam in vino ; & minus in vino, quam in aere. 4. Corporum quot quot sunt superficies, etiamsi omnes appareant laevi Eatae, attame' mycroscopio visae , eas intuemur asperas . 5. Iudicamus qua damcorpora sua natura calida, contraque alia frigida ; verumtamen salor, & frigus non sunt , nisi qua dam interiores corporis nostri sensationes . Hinc si manu frigida tangatur aqua calida , haec sentitur frigida. Et contra si manus calida medigatur in aqua frigida , haec sentitur calida. Sane haec tanta sensationum contrarietas , est in nobis ipsis, Id ipsum dicendum est de voluptatibus, ac doloribus, eorumque gradibus, nam quicquid ipsa
sunt, ad nos semper sunt referenda . Haec de mentis erroribus, quo ad sensus exteriores , illos nunc percurramus, qui ad in Ieriores spectant.
134쪽
Mentis ortu, ac progressib. 9'
De mentiν ςrroribus ad fessus isteriores retaris ,
f. Io. 6teriores hominis sensus alibi I descripti , sunt memoria, tem peramentum, affectus , attentio , ac sensus moralis. Perpendatur modo quo pacto ab iisdem decipiamur. g. II. Primo memori/, cui universam cognitionum nostrarum spliceram debemus, in quamplurimis nos decipit . I. Prompte non exhibet nobis ideas alias concept/s, ςujus desectus quilibet est con scius , 3c maxime senes; 2. Unam pro alia idea, unum pro 3lio nomine, unumque locum pro lio nobis subministrat :3. Sua vi , atque energia aliquando mi nus vividas vividioribus ideis praesert: 4. Saepissime in ipsis narrationibus maximi momenti deest. 5. Ideas , earumque signa, etiam improbo labore dispossitas, i ter se coniundit. Facilius retinet illa quae ad nos, quam quae ad alios spectant. 7. Denique quandoque est adeo vivida , Mi phantasia evadat . Hinc sane visiones,
135쪽
i oo Lectio III. De errorum illusiones , abalienationes , phanatismus , exstasis , & quidam mentis furor ortumetur : Hinc etiam voluptatis, ac doloris gradus dependent. f. I a. Secundo loco cum temperamentum sit certa solidorum , aς fluidorum
constitutio ,rintelligitur, quod ipsum esse possit magis , vel minus lentum magis vel minus vividum, adeoque summopere influere debet in nostras idearum intelle.ctiones , in nostra judicia, atque in ipsa
ratiocinia . En causa , cur cholerici fere omnes sint ambitiosi , ac crudeles . Con. tra sanguinei urbani, & misericordes. Cur melancholici taciturni, ac ratiocinatores;
contra phlegmatici timidi , pusillanimes,
- f. I 3. Atque hine facile eruitur horum omnium propensiones & iudieia debere esse varia . Nam primi sunt magni pro missores, superbi , audaces , vafri, ambitiosii. Secundi apti, nati ad venerem, ad vinum, ad libidinem, ad ludos , brevius ad un iversa, quae sensus alliciunt, & mul-ςent : itemque sunt hilares , ac strenui milites, constantes, liberales , sociales ,
ad grandia quoquo facti . Melancholici simi meniis consula, laboriosi, dissidem
136쪽
Mentis ortu, ae progressib. Ior es atque acerrimi iudicii. Phlegmatici denique sunt natura pavidi, pusillanimes , superstitiosi, servi nati, confusii , superficiales, ignavi. f. 14. Quae cum ita sint, necessario sequi debet, quod circa idem objectum his
omnibus obseryatum , non aeque judicare possint. Itemque idem periculum sanguineis videbitur nullius momenti , melancholicis magnum, phlegmaticis maximum. Similiter eadem res uni esse debet magnae. voluptati; alteri vero maximo dolori. Praeterea idem accusatus, ab uno excusatur , ab altero damnatur ad mortem , a tertio ad crucem , ab ultimo ad remos. Unde igitur tanta judiciorum diversitas , misi ab ideis variis; unde idearum varie-etas , nisi ex sensationum diversitate; unde tandem haec varietas, nisi a temperamentis , ad quod nisi mens advertat , .non
sequo iudicabit Iove, sed potius secundum
propriam constitutionem. f. II. Tertius nostrorum errorum sensin passionibus consistit : Primo quotquot sunt in homine passiones , omnes ad LP 'ium sui ipsius amorem reducuntur; hinc est quod nostra judicia semper ad hoc unicum atque indeclinabile objectum rese-
137쪽
1or Lectio III. De errorum rantur. Hinc quoque est, quod in nostris judiciis non aliud legitur, & observatur,
quam quo nos temperamento dominamur,& quo amore nos ipsos diligimus . Legatur historia Civilis ad hoc evidentissime comprobandum, ex qua videbitur, ob proprium amorem filios Patribus , Patres filiis necem intulisse . Cognoscet lector ex ea pene innumeros amicos spisse proditos, sanctiora iurajuranda non servata, leges violatas , foedera sancita perrupta: cognoscet innocentium milliones unius ambitioni , vel avaritiae, vel crudelitati , vel gloriae, vel stupiditati immolatos fuisse . Quid multa λ Omni tempore, quocunque loco utilitas privata utilitati publicae semper praevaluit, Sc praevalebit. Nonne haec est errorum sons, & origo:
q. 16. Quod de sui ipsius amore dictum est , identidem de singulis animi passionibus secundariis dici posset. At quis dinumerare poterit universa Intellectus errata,
quae ex Odio, timore , ambitione , spe , immodica laetitia, desiderio , ira, audacia, timiditate , ceterisque animi modificationibus orta sunt , ac quotidie oriuntur Loquacem Fabium, ut ille ait, delassa. rem, si vellem ea omnia singillatim pedi
138쪽
Mentis ortu, α progressb. io 3 sequi ; at paucissima dicam ad Tyronum
captum, qui rerum multitudine non sunt obruendi . 1 . Odium)nihil aliud est, quani nostri ipsius amoris reactio ad malum praesens, si1ve reale, sive imaginarium. Quae animi affectio hanc vim habet, ut ex parte una inimicorum qualitates bonas nobis iusto minores repraesentet, malas vero plus aequo augeat . Legantur Ciceronis Philippicae, atque orationes illae, quas in Verrem , & in Catilinam habuit. f. I 8. Timor est quaedam ahimi sensatio- quae vel ex mali praesentis , vel futuri idea oritur; quae sic animum conturbat, atque rationem concutit , ut mala etiam minima, ceu maxima, atque ineluctabilia conci piat. Legatur in Livio Romanorum pallor ex Annibalis, atque us timi Herennii Samnitis accessu ad portas Urbis . Quid multa 8 nonne Pompejum ,& Brutum ipsum confecit imaginarius timor ' quis vero recensere poterit exercitus amissos, strenuos duces denecatos, ur bium , atque Imperiorum eversiones ex una immodici timoris idea exortas ρ Populorum sane omnium annales huiusmodi exemplis scatent.
139쪽
ro Lectio III. De errorum 3. I p. Laetitia vero est illa animi grata commotio, quae vel ex bono praesenti, vel quam proximo sentitur. Sed haec ita sensuς demulcet, atque mentem Occupat, ut haec quali furore correpta de objecto
false dijudicet , nam judicium sequitur semper laetantis irritationem , objectique' magnitudinem ; adeoque gaudentium judicia nequeunt esse libera, considerata, seria . Praetereo reliqua passionum errata , ne sim in re tam manifesta, nimius. f. et O. Sequitur attentio , quae uti me moriae velliti fulcrum, ipsa quoque in e rores labimur. I. Decipimur, cum attentio sit finita, & si ea in varia objecta inter se diversa distrahatur, minuitur; proindeque deficere debet cuique objecto necessarius attentionis gradus , en tantarum fallaciarum origo, en qua dam mentis stupiditas, judiciorumque falsitas, atque hebetudo . 2. Attentio persaepe uni tantummodo objecto adhaeret, & reliqua nos ignorare facit. 3. Ipsa augetur, minuiturve, pro ut nostra utilitas est major, vel minor. 4. Ex attentionis desectu de re. bus , etiam involutis , judicium ferimus, quin ideas, earumque relationes sciamus. 5. Ex attentionis desectu tot ac tanta
140쪽
Ment;s ortu, at pregressib. I 3 praejudiciorum genera , ae tot hominum stupiditas 'derivanda est. 6. Ex ipsa voluntatis alienatio, mentis distractio , judiciorum praecipitantia non modo apud populum , sed penes ipsos viro. literatos . Nonne haec sunt errorum fons, atque origo Z - . q. a I. Restat, ut extremo loco de sensu morali dicamus, ejusque fallacias osten damus . Verum cum hic sensus sit omni reflexione, quolibet examine , & quibusvis praejudiciis anterior , hinc nequaquam ab eo decipimur. At prosequamur rei, qua mentis errata. C. A P. IV.
De erroribus ad mentis actus relatis.
f. 22. X rIs cogitans . judicatrix, ac V ratiocinatrix est tam invo Iuta , atque dissicilis, ut quasi impossibile sit omnium errorum analysim juxta universos mentis actus hic exhibere. Quapropter consueta ratione praecipuos tan tummodo attingam .
q. 23. Mens errat , dum sensationes Concipit tanquam res realiter in objectis