De arte recte cogitandi lectiones sex auct. ab. Franc. Longano

121쪽

8s Lectio II. De ortu ,

guloso: totidemque scalenum . Omne j turrritarerum habet tres angulos . Haec inductio est perfecta , quoniam omnes triangulorum planorum species comprehendit. Sin minus dicitur imperfecta: ut: Luna es

corpus opacum : venus est corpus opacum rmars est corpus opacum : omnes Virur Pimnatae sunt opaci. Haec inductio est imperi ficta , nam praeter dinumeratos, dantur quoque alii Planetae . q. 89. Distis argumentorum speciebus accensendendum est Ditemma , quod est alius argumentandi modus, qui fit dum due , vel plures propositiones uniuntur , mel risociantur quibusdam notissmis pamriculis. Ex. g. si triangulum potes habere plusquam νres angulos , esse debet mel rectilineum , vel curvilineum , vel mixtilineum . Sed horum nullum habet plus quam tres angulos. Nullum itaque es triangulum , ' & cetera. q. 9o. Quo in loco notandum est , quod si antecedens sit adfirmans, consequens esse debet necessario negans ; 3e contra, si antecedens fuerit negans, Comsequens esse debet assirmans. Ss Deus nimiecisso meliorem mundum, deficeret vel inscientia , vel in potentia. At nullus horum

122쪽

Ac Progressu fgnorum 87 eum defectuum esse potes in Deo. Mundus

ergo ab eo conditus est optimus quod est secundi generis dilemma. Ad primum vero genus refertur hoc: si Deus es liber, intelligens, potens, o bonus, ex quo maia , funt in natura P Ita Epicurus. f. 9 I. His omnibus addo ultimo loco exemplum , quod non est , ni si quaedam

ratio , ac via procedendi ex rebus cognitis ad incognitas. Sic : omnes Romae tyranni morte violenta occubuerunt. Identidem, hodie timere debent tyranni orientales. Haec

omnia lassicere arbitror de vulgaribus argumentandi modis, quos omnes ad unum syllogismum facile revocari posse existimo, ut breviter ex sequentibus patebit. f. 92. Primo enthimema est syllogismus obtruncatus , etenim propositio major, quae in eo deest, prae sua evidentia

omittitur. Ex. g. rendit ad centrum. Erago es graυe. Subintelligitur haec e a ui quid tendit ad centrum, es grave. f. 93. Secundo oratorum epicherema quidnam aliud est, quam Dialecticorum syllogismus, si demantur rationes , quae lingulis propositionibus ponuntur 3 Hunc enim Dialecticorum dii putandi modum concisum , & angustissimis termicis defi-

123쪽

83 Lectio II. De ortunitum oratores cΠm tropis, figuris, alii que artis pigmentis exornant . Epicherema itaque est syllogismus.' g. 94. Tertio sorites, non est aliud , quam enthim ematum vel syllogismorunt Catena, plus, minusve eX tensa, pro ut res postulat. Facile itaque in totidem syllogismos resolvi poterit sorites , quot sunt ejusdem propositiones, ut in allato exemplo. I. Lucratur ut laboratur . 2. Laboratur ut consimitur. 3. Consumitur tit luxuriatur . 4. Luxuriatur quis uti est dives.

s. Dimitiae sequuntur commercii gradum . Ergo m. In hoc sori te quinque proposI- , tiones, sunt totidem syllogismi. Nempe: I. Qui lucratur , laborat . Lucratur; ergo laborat. a. Quanto plus laboratur, eo plus con

sumatur: Laboratur ; ergo consumitur. 3. Consumitur uti luxuriatur: Consumitur. Ergo ...

4. Nullus luxus sine divitiis :Luxuriatur ; ergo divitiae f5. Nulla divitiae sine commercio Dives est status; ergo commercium

habet. 1Lucratur ergo, uti sunt commercii gradus. 9 3

124쪽

Ac Progressu Fgnorum: 8sq. 93. Id ipsum dici posset de serite hypothetico , qui etiam in totidem syllogismos resolvi potest , quot in eo sunt

propositiones. Alia argumentorum genera facili negotio etiam ad syllogismuiri revocantur. Ex quibus ultimo concluditur, Omnes argumentandi modos non e se, quam syllogismos, vel totidem ipsius modificationes . Atque)hactenus de Vo- cum origine, earumque natura, & coni-hinatione, tum simplici, tum composita. q. 96. Huc usque breviori sane, quo potuimus modo vim mentis interiorem, atque exteriorem supputavimus , quae partim sensuum usu , partim ex ipsa mente producitur . Vidimus enim paene sub nostris oculis immensam idearum copiam oriri , eamque ad numerum prorsus stupendum, atque admirabilem mentis reflexione augeri , uti mens & se ipsam ,& objecta exteriora cognoscit. Haec enim scientiarum, artiumque arbor , in obiectis sensibilibus radicata , per nostros sensus in cerebrum ingreditur , in immensam nostrae rationim planitiem usquequaque eX- tenditur , ac dilatatur: ex quo mens supra propriam conditionem ita attollitur, ut etiam Dei arcana ximari audeat. Quid

nulla P

Diui

125쪽

so Lectio II. De ortu, multa 8 Sonorum articulatorum inventione praesentibus, & portentosa scripturae arte absentibus , locorum , Sc temporum intimiora animorum sensa facile & clare communicat . Hinc fit , quod omnes humanae mentis vires ad duas potissimum revocentur, nempe ad perceptionem atque Hilogismum. Sensus eniam etiamsi unus, lassicit pro omni rationis vi enucleanda Sc pro ea aliis explicanda sufficit unus syllogismus. Hinc etiam fit , quod homo Omnis Omnino sensus expers , esset veluti stipes , iatruncus. Et syllogismo carens, quis eum diceret rationalem λ sensus itaque rationem aliquo modo creat, & syllogismus veroeam aliis communicat, atque enunciat .

Sed quorsum haec ut nempe cognitis perspectisque communibus indigentiis , omnes homines se mutuo diligant, & avi juvent . Atque haec de Logica Theoret- tica, sive Docente .

Finis prima partis.

126쪽

LECTIO TERTIA

DE ERRORUM MENTIS ORTU, AC PROGRESSIBUS. Animos nostros Parens , nutrix, magiser , poexa , scena depravat ; multitudinis consensus adducit a vero . Cic.

C A P. , LDe praecipuis ignorantiae , errorum ccausis. f. I. Rimo vocatur ignorantia , idearum, vel earumdem relationum

necessariarum privatio, ut in caecis , vel surdis natis coloris , &soni sensationum privationes. Hinc si daretur homo omnium omnino sensuum e peri , is quoque esset omnibus ideis orbatus , adeoque omnium xerum inscientisib

127쪽

ρa Lectio III. De errorum mus. Ejusmodi est quilibet homo priusquam suos adhibeat sensus . Ex quo sequitur statum hominis primitivum , sive

naturalem ,)esse ignorantiae universalis, Domnem humanam scientiam, quantumvis magnam , atque extraordinariam , esse sensuum usu adquisitam . f. a. Secundo appellatur emor, non i- dearum , vel earumdem relationum privatio , sed potius idearum , vel earumdem relationum contrarietas cum objectis exterioribus , vel cum eorum relationibus. Primi generis esset murem equo, vel homini concipere aequalem . Secundi autem generis esset, Zonam Torridam, vel Frigidas , inhabitatas eta putare , primam ob nimium calorem , istas ob nimium fibgRS ' . '. . . . g. g. His vocibus definitis, videndum nunc est, num homo possit omnia scire, deinde nam ea ipsa, quae scit, sint semper objectis exterioribus , vel eorumque relationibus honsentanea . In his duobus morbis , ut ita dicam mentis omnis hujus lectionis materies versabitur , in qua

precipuae errorum causas expendere curabo , ut ab iis juventus studiosa declinet. - f. . Etiamfi intellectus tot actus ma-

128쪽

Μentis ortu ae progressibus prnisestet, quot praecedenti parte , exposuimus ; Verum tamen sua natura est adeo imbecillus , atque angustis terminis deis nitus is ut non moelo pene innumeras res ignoret , sed etiam quasi quolibet temporis puncto maximos in errores delabatur . Id eruitur . I. EX continuo conatu, quem quisque sentit in artibus, scientiisque comparandis r a. Ex numero tot tantarumque rerum , vel dubiarum , vel

falisum: 3. Ex libidine comparandi plures , & diversas scientias eodem tempore . 4. Ex sensuum imperfectione : 5. Ex alienationibus , & distractionibus , tam physicis , quam voluntariis: 6. Ex indeclinabili dissicultate cognoscendi rerum e

sentias earumque universas relationes , fi- nes, atque absurditates 2 7. Ex tot innotisque repetitionibus, contradimonibusque, etiam in scriptoribus maximi nominis :8. Ex tot tantisque systematibus, quae ne phoenomenis quidem vulgaribus enodandis sunt satis. s. Ex meditandi inertia: Io. Ex ipsius mentis brevitate, ac tarditate, quae nonnisi sensibilia cognoscit : Ir. Ex ipsius corporis nostri inertia, temperatione, ac adfectuum viquo, quae ita spiritum presemunt , ut sola rerum superficie contenti

129쪽

y4. rectio III. De errorum simuς 2 Ia. His omnibus additur , naturae res esse adeo innumeras, ac complicatas , ut nemini adhuc contingerit de

iisdem adcurate judicare . Denique quis umquam propriae debilitatis sibi testi; esi3 Quicumque sane de aliqua re judicium a/seri , existimat de ea non posse melius iudicari . Quamobrem ut Intellectus

hos errores vel devitet, vel minuat, hic pro mea virili nunc curabo , atque ut ordine nostra procedat oratio, errores secundum ea ipsa principia, quae in altera parte enucleata sunt, expendam , scilicet iuxta Mentis, ac linguae operatioties . Quod si dicenda non suffecerint ad Omne ignorantiae, errorumque velum discindendum , lassicient tamen tyronibus & ut minus errata fortasse essicient. C A P. II. De Mentis erroribus ad fensus exteriores

relatis .

q. s. Sicuti sit ubi optici varient vel in lentium dispositione, vel numero, obiecta maiora , vel minora , magis, minusve distantia adparent, ita oculi cum nou

130쪽

Mentis ortu, ae praeressibus: sssint, quam tod idem tubuli optici , inter

se maxime differentes , tam ob corum tunicas , quam ob eorum humores ex tali varietate variae prorsus sensationes , at . proinde ab iis complures errorum cauis sae oriantur necesse est. q. 6. Erratur 1. Cum quis objecto. rum existentiam negat, quae ipse non videt oculo inerim ; at oculus mycr scopio armatus infinita intuetur, quae ei si- . ne tali auxilio non obversabantur . 2. Dein

cipimur in distantiis; nam sol, luna , &

nubes videntur aequaliter distare , verumtamen nubes non attolluntur nisi ad

duo k vel tria milliaria Italica: Luna ex. cedit 33333 o. sol vero, iuxta Kepleri supputationes , nonaginta miliones sup rat . Duae urbes cum valle intermedia , etiamsi inter se distantissimae, cominus ubsae , Videntur una eademque . 3. Decipimur quo ad corporum figuras : ellyp. sis enim procul visa. a circulo non distinguitur ; Itemque duae lineae parallelae apparent convergentes ; 8c duo parietes divergentes videntur paralleli; & linea flexa ac torsuosa apparet recta. Quarto campana pulsata , licet ejus partes interiori hemitu concussae , attamen videntur om-