De arte recte cogitandi lectiones sex auct. ab. Franc. Longano

111쪽

6 Lectio II. De ortu ,hus nihil aliud intelligitur , quam illud ipsum , quod illo vocabulo Philosophi

comprehendunt. Sic : homo est animal rationis compos , humana figura praeditum , quid est aliud , quam hujus nominis definitio J Cur ita λ Quia nemo unus adhuc scivit rerum essentias , aut sciet um

quam .

q. 64. Denique divi ο est totius resositio in suas partes componentes . Quae dicitur psesca in quantitatibus extensis ,& compositis : ideatis in 'abstractis . Ad physicam refertur humani corporis divisio in partes solidas, & fluidas . Ad alteram vero figurarum planarum partitio intri lateras , quatrilateras , & multilateras . Divisionis utilitas est maxima in rebus maxime complicatis ac longis, quae uno veluti mentis intuitu videri, aut comprehendi minime possunt. q. 63. Praeterea istis propositionibus accedunt quaedam aliae, quae apud Geometras passim inveniuntur, scilicet propositio Theorectica G practica , demonstrabitis in demonstrabilis. Itemque axioma, postut tum, problema, theorema, scholium, coro

larium , lemma, & si quae sint alia, quae utpote omnibus notae , de iisdem lolii

non arbitror. Cap. 6.

112쪽

C A P. . VI. De Composita Terminorum combinatione ἰsie de f/llogismo . . q. 66. Cum ratiocinatio sit conveniemtiae, vel disconvenientiae ratio, quam duae idear habent cum tertia; intelligitur inde, quod sicuti ideae cum terminis , & judicia cum propositionibus explicantur, sic syllogismo ratiocinatio enunciatur . Ex quo intelligitur, quod syllogismus sit oratio , qua mentis vis aliis communicatur : atque etiam intelligitur , quod omnis syllogismus ex tribus propositionibus constare debeat. Verum ejusmodi propo-stiones inter se ita sunt colligandae , ut

non modo terminum medium habeant communem, sed requiritur etiam, ut te mini extremi inter se uniantur . EX. g. Omne grave tendit deorsum. Lapis autem

es gravis. Cadit ergo. In quo syllogismo tres termini vel propositiones lane is I. Omno grave. 2. Lapis. 3. Tendit deor. fum . Ex quibus terminus medius est graυis, qui utrique termino convenit .

In tertia vero propositione termini inter se

113쪽

3 Lectis II. De ortu, se disserentes uniuntur quique sunt Iispis & deorsum, quorum unus subjectum , alter praedicatum evadit. q. 67. Ex quibus intelligitur, in syllogismo inesse tres terminos , totidemque Iropositiones . Termini sunt I graυis, 2 apis, 3 deorsum. Propositiones vero sunt T. Omne grave tendit deorsum . 2. Lapis es graυis. 3. Ergo tendit deorsum. Quarum duae primae dicuntur praemissae , pinstrema vero vocatur conclusio.

f. 68. Ex his quoque intelligitur, quod

medius terminus esse debeat semper inter extremos , quorum unus subjectum, alter vero praedicatum continet. Tunc enim ne cessario prima secundam includit, secunda tertiam. Ergo etiam primam continet tertiam . Sic: aurum continet argentum. Aris rerum vero continet ferrum . Ergo etiam aurum continet ferrum.

f. 6s. Quantum ad conclusionem, ipsa

semper ab extremis oritur , ut in exemplo pluries memorato : Omne grave ten dip ad centrum . Lapis autem est gravis . Ergo tendit ad centrum , quae conclusio ab illis componitur. f. 7o. Tandem ex tribus propositioni

bus, ex quibus syllogismus constat, pri

114쪽

ma dicitur major , secunda minor , quarum altera loco subjecti, altera vero loco praedicati habetur. f. I. Ex dictis colligitur. I. Syllogi mum nuncupari armativum , cum ejus conclusio affirmat. Contra nuncupari negativum cum ejus conclusio negat. Primi generis est sequens : omne eorpus es divisibile. Lignum est eorpus . Ergo dividitur . Secundi generis est hoc aliud vomnis substantia cogitans es Da natura actu a. Nullum corpus es natura actuosum. Ergo nullum corpus est cogitans. f. 72. a. Colligitur , syllogismum de. Nominari uniυe alem , si ejus conclusio sit universalis ; denominari particularem, si conclusio fuerit singularis. Ad primum genus resertur hic : Omnis ars, ut ad suum maximum gradum perveniat , protectionem equirit . Agricultura vero , oe pecusria funt artes. Protogendae igitur . Ad secundum refertur hic : Suicumque vere philo-opbatur es honestus . Aliqui autem sunt vere philosephi. Ergo sunt honesti.

f. 73. Praeterea medius terminus . I.

Esse potest subjectum in majori, & praedicatum tu minori propositione . a. Esse potest vel in utraque praedicatum. 3. Velin

115쪽

so Lect o II. De ortu in utraque subjectum. 4. Denique potest esse praedicatum in majori , & subjectum

in minori propositione. Ex quibus medii termini combinationibus nascuntur illae quatuor syllogismi perquam notae figurae, quae praeter merum verborum ludum, nihil aliud continent, ut ex sequenti sche

mate:

g. 74. r. Qui si um scis vincero, est laudabilis Philosophi se Ufis vincere sciunt Philosophi itaque sunt laudabiles a. Est laudabilis , qui seipsum scir

. . vincere:

Philosophi se ipsos sciunt vincera Sunt ergo laudabiles.'3. Fui seipsum vincir est laudabilis Se ipsos sciunν vincere Philosophi Sunt igitur laudabiles.

4. Est laudabilis, qui se ipsum scie

vincere:

Seipsos sciunt vincere philosophi. Sunt itaque philosophi laudabiles. f. 73. At fortasse quaeretur , quid sibi denotare velint illa vulgatissima Dialecticorum effata ; dictum de omni, & dictum de nullo P Respondetur quod haec denotant , quicquid de genere, vel de specie

116쪽

. Ac Progressu fgnorum. 3Iamrmatur, vel negatur, amrmari vel negari quoque debet de individuis . Primi generis est hic syllogismus : omnis arbor

megetat. Populus est arbor. Ergo vegetat. Secundi generis est hic : nullum animal ex putredine oritur. Inse Ia autem sunt animalia . Ex pusredine igitur nequeunt

g. 76. Ex his clare intelligitur , omnem syllogismi vim huic ineluctabili sundamento inniti , quo semel destructo ,

omnis humana ratio prorsus periret. Guae eidem conveniuns , inter se quoque conveniunt . Et contra , si idearum una tertia

conveniat , altera vero eidem non conυ

nit , sequitur ne convenire quidem posse inter se. Haec duo principia, quae unum idemque sunt, habendua sunt tanquam rationis humanae sulcrum, ac basis. q. 77. Tandem appellatur syllogismus potbericus ille , oujus major propositio est hypothetica . Ex. g. s Deus es imsinite potens, intelligens , ac bonus , ne quit velle hominum miseriam. Deus autem est in ire potens, intelligens, ac bonus . Nequi igitur velle hominum miseriam . Cujus syllogismi landamentum in eo est situm , quod negata , vel assirmata pro

117쪽

s: Lectio II. De ortu , positione hypothetica, negari vel assirma.ri quoqne debeat & altera. f. 78. Syllogismi hypothetici species duas

duntaxat Dialectici agnoscunt. Prima species est : cum est Vera propositio antecedens , debet quoque esse vera & consequens. Contraque antecedentis falsitas ipsem quoque consequentiam reddit falsam.

Primi generis est hic : s Deus es omnibus persentionibus praeritus. Debet itaque melle hominum felicitatem. Alterius generis hic : si Deus non determinatur , nisa bono , ipse desceret vel in potentia, vel in intelligentia , vel in bonitate , vel in libertate . Deus autem es infinite potens , ῆ nite intelligens, iusinite bonus, ac liber.

Determinatur itaque ex majori bono . 79. Tandem etsi auctor artis cogitandi,

Wolfius, Muschenbro-ekius, Vernejus Ge- , nuensis , aliique complures late fuseque de tot tantisque variis syllogismorum figuris disputaverint, attamen ear mihi semis per visae sunt merae subtilitates scholasticae, omnino inutiles, hoc consilio potius ea praeterire volui, quam juventutem in nugis detinere.

CAP.

118쪽

Ae Progressu signorum. 83C A P. VII.

De quibusdam vulgaribus argumentandi

. modis . . '

l. 8o. Primo pra sua maxima claritate potest in syllogismo omitti major propositio , qui argumentandi 'modus' dicitureuthimeema. Ex. g. Hic homo cholerico semperameutra dominatur. Ergo est cru telis, ubi instiligitur lim major propositio :

i umque temporamento cholerico domina. r. r est crudelis. Hic autem homo rem era-

m nto cholerico dominatur. Ergo es crudelis. 8 I. Secundo cuique propositioni addi ootest ratio, qua praedicaturu convenit

subjecto , idque fieri potest in utrisque

propositionibus. Hic modus apud oratores frequentissimus, apud Dialecticos perquam rarus, dicitur; Epicherema. Sic: iueorpore ciυili quisque debet alium dili mre . aliter nequis in eo -dari harmsnia politica . Petrus , autem, Franciscus, aliiquc funt in corpore civili. Ergo se mutuo di, ligere debent.

q. 8a. Tertio sicuti ex tribus syllogismi propositiouibus , 'una taperi potest ob

119쪽

s. Lectio II. De ortu, maximam ejus evidentiam , ita aliquando ad inani sellandum perquam longum , atque. implicatum ratiocinium tres propositiones nou sussicient , sed oportet alias addere , vel saltim alium syllogismum , vel enthim ema. In primo casu argumenis tum dicitur serves, in altero Pros logis

f. 83. Quantum ad soritem , ipse es

quaedam propostionum feries , ita conn xa , ut praedicatum primae propositionis in subjectum fecundae transeat: praedicatum smcundae ;n subjectum tertiae , ct ita deinceps , donec in . conclusione subjectum primistiniatur cum praedicato ultimae propositionis. Sic : lueratur ut loboratur: laboratur ut conis fumitur e consumitur ut luxus: luxus ex diamitiis ' diυitiae vero, ut commercium . Lucratur iraque ut commercium majus, vel miuus est.

f. 8 . Atque hinc intelligitur , soritem dici. potheticion , si ex syllogismis hypotheticis constet. Ex. g. si Deus est fipientissimus, praescire omnia mala debuit si mala praesita fuerint , sublata funi: smata fuerint sublata , mundus a Deo cremtus es ceteris melior . Sed Deus es δε- pientissimus. Mundus ergo a Duo creatus est reliquis metior

120쪽

ae Progressu signorum. 8sq. 83. Quantum ad prosyllogismum , ipse est merus bilogismus , cujus conclinio in praemissi am alterius Bllogismi transit .

EX. g. Omne ens sua narura iners, es corporeum . Spiritus autem non es iners , sed actuosus. Ergo non es corporeus . V rem quicquid non est corporeum in partes diυidi nequit. Spiritus itaque humanus non

est resolubilis. i g. 86. Sequitur Inductis , quae est quaedam argumentandi ratio , quae ex peculia-stibus ideis ad generales procedit . EX. g. Triangulum aequilaternum habet tria lare-ra : I fele habet tria latera totidemquo scalenum. Omne itaque triangulorum genus es trilaterum. I*..87. Ex quo sane intelligitur indu-Hionem esse vel adfrmor am, vel neg rivam. Prima oritur quum ex pluribus speciebus assirmatis, amrmatur quoque ge nus . Altera quum ex pluribus speciebus negatis, negatur etiam genus.

q. 88. Denique partium dinumeratio fieri poterit vel adcurata, vel minime . Primo casu dicitur perfecta vel comptera alio autem casu dicitur imperfecta. & --

complera. Ex. g. triangulum aquilaterum haber tres angulos: Is celes habet tres am