De arte recte cogitandi lectiones sex auct. ab. Franc. Longano

171쪽

13 6 Lect. IV De Teritatum ortu, lix igitur non sentit voluptates . Uerum qui non sentit voluptates nequit esse selix. Felix ergo non est felix. Quod est absurdum. g. 67. Et invertendo. Qui est felix volu.ptates sentit: qui voluptates sentit, sentit etiam dolores: qui sentit dolores timet: qui timet non fruitur omni bono: qui non fruitur omni hono , desiderat: quique denique desiderat non est felix : Felix ergo non est felix. Quod est contradictorium. q. 68.Sequuntur aliae duae inveniendae veri. Iatis rationes, quae a priori, Sc a posteriori dicuntur . Quantum ad primam , requiritur. I. Ut bene distinguatur; quid rei conveniat, & quid eidem tribuatur. 2.

Requiritur, ut res pro subjecto, & quicquid ei conveniat pro praedicato accipia

tur. 3. Oportet observare, num p dicatum habeat aliquam distinctam notamj. Postremo requiritur, ut observetur, utrum re salva , quod eidem conveniat , avelli possit , nec ne ; ex quo postea deducatur attributorum, & qualitatum natura, quae ab omni alio ente rem distinguant. His p notatis, ad propositum accedamus .f. 69. Primo quid est causa Τ Causa nihil aliud est , quam ens illud, quod rationem

172쪽

Earumque progressibus. a 37

sufficientem alicujus essectus contineat. E. g. video fluida insectis repleta , quaero , num ex ovis, ut voluit Redus, num sint animalia mycroscopica in ipsa aqua vi- ventia'; num ex aere descensa , num ex naateria sua natura animata f. 7o.Qua in re, ut recte procedatur, Observandum est I. Quod non possit dari essectus sine aliqua causa , ex qua effectus proveniat . a. Quod causa non possit da re plus quam habet . 3. Causa ita esse debet, ut ea posita, ponatur effectus; e que sublata , tollatur . Sic in machina

pneumatica, aere extracto, primo moriuntur in eo animalcula: 2. Plantae exsiccan tur: Σ. Ignis extinguitur. 4. Nullus sonus

auditur: 3. Duae sphaere diversae gravitatis specificae eodem temporis puncto decidunt. Aer itaque est causa lassiciens horum o

mnium . . s

q. 7I.Itemque in Causa perpendenda, ubdendum quoque est, I. num causa sit una. vel multiplex . Si multiplex , videndum etiam est , an omnes eodem , vel di diverso tempore agam. Si eodem tempore , videndum est, an sint conspirantes , vel inter se contrariae. Sic alicujus fami liae paupertas , provenit fere ex morum

173쪽

138 Le S.IV. De veritatum ortu , corruption : haec ab otio: otium a luxu. Similiter plantarum ortus ex humore simul, & calore. Denique terra ex virium centralium contrarietate movetur . Ex .

quo deduci tui , quod in alicujus pham, meni extricatione , non est perpendenda una causa, sed omnes , quae in eo locum

habent. f. 72.Praeterea notandum, quod si duo effet.

Aus quandoque fuerint conjuncti , sequi non debet eosdem semper esse simul. Ex. g. apparet Cometa in nostro horingonte, ergo aerumnae in familiis , in imperiis Zaliquis literatus est facinoresus, literae igi- tui sunt Civitati detrimento λ Si vero aditributum rei adhaereat , tunc concludendum, quod res ita sit. Sic Europaeus non est sua sorte contentus: de sua sorte queruntur etiam Africanus, Asiaticus, atque Americanus. Nullus itaque homo vitam ducit omni ex parte beatam ι

ε. 3. Id ipsum dicendum est, si propositost hypothgtica , dummodo ex repetitis

experimentis proveniat . Ita homo, quia temperamento cholerico dominatur, ad crudelitatem natura rapitur. Sed an verest crudelis, observanda est elus vita, ali ter erratur; etenim institutio uaturam p test

174쪽

trerumque progressionibus ι r Is test immutare: ex quo intelligitur, quod

propositionum universalitas a repetitis experimentis , atque observationibus derivaatur . At quo pasti a causarum cognitione ad essectus ratiocinandum sit , videa

mus .

q.74.Primo necesse est, ut omnis effectus

si causae proportionalis, scilicet si duplex, vel triplex sit effectus, dupla , vel tripla esse quoque debet caula . Denique eridphysica, vel moralis, si effectus suetit hv-jusmodi. His propositis, sit igitur. f.73. Def. I.Deus est em perfectu um. f.76.Ax. I. Ens perfectissimum voluntate periectissima praeditum esse debet, atque nequit veIle, nisi quod est optimum.*.77.Prop. I. Ens persectissimum volunta. tem habet persectissimam. Ax. I. Deus a tem est ens perfectissimum. Def. I. Habet ergo voluntatem persectissimam.

. 78.Prop. a. Qui habet voluntatem pers.ctissimam , nequit velle , nifi optimum .

Ax. I. Deus vero habet voluntatem per

fectissimam. Eruo velle debet optimum . q. 79.Prop. 3. Qui optimum vult in actio. nibus suis , id seligere debet ex omnibus possibilibus bonis . Deus vero vult optimum . Prop. a. ergo id velle debet. CAR

175쪽

i4o Lect. IV De veritarum ortu , C A P. VI. De certitudine morali. . Ioo. T TAEc certitudo alibi definita, qua IL tuor requirit. Primo requiritur testium dispositio e tum traditio oratis ;tum historia ; denique monumenta. Nam testes loquuntur in historia, traditio ora lis debet referre facta, monumenta debent priorum fidem comprobare . Hujusmodi lunt ineluctabilia moralis certitudinis sundamenta. Hac ratione facta etiam rem Otissima ad nos ipsos appropinquamus, eaque ita pingimus, ut pene corpus sumant, quae non habent. q. Fo I. Quantum ad testes unus non sus ficit, etiamsi sit testis oculatus, etenim et

plures requiruntur, atque consermes . a

f. Ioa. Quo ad traditionem oralem, ipsa est veluti quaedam catena , cujus annuli sunt adeo inter se connexi s itaque sonjuncti , ut nihil dubitare iaciant, licet. maxima fuerit locorum , temporum , ac

spirituum varietas. . 'f. Io 3. Ex quo sequitur, quod maximus certitudinis gradus otiatur ex ipsa iacti vi

sio.

176쪽

sione: seeundus ex illorum relatione, qui illud factum fuisse narranti: tertiuS eX eorum dispositione, qui factum audierunt . Hinc fit , quod factum bene probatum transit ad remotissimos posteros, etiam interjecto plurium seculorum spatio , quin minuatur ejus fides. f. Io4. At dato, quod historta sit vera,

quis me reddet tutum eandem esse authenticam Pater enim Harduinus temere

Virgilio, Horatio , aliisque gloriam eripuit illorum operum , quae Augusti aetatem immortalem faciunt . Critica quamplurimos libros apocryphos in oblivionem detrusit. At quoties habent omnes veritatis notas facta , non sunt ambigenda .

g. Ios. Quod si praejudicia, partium studium, vanitas nationalis, religionis varie. tas, principum timor, aliaque quandoque falsitates, & mendacia propagaverint; tunc prospicienda sunt monumenta, quae rema nent ; nam haec sunt etiam veluti quaedam orales traditiones ad facta transmittenda opportunissimae . Videntur in Arpi no etiamaum duae illustrium eius civium imagines , videtur in nostro majori sorolocus, quo Conradinus infeliciter capite

fuit plexus. Quis Raquam dubitare pote

177쪽

rit, Ciceronem , & Marium suisse viros Arpinates, & Conradinum Neapoli fuisse occisum

f. I o6.Pmterea, quicunque iter facit mbique locorum ingentissimas materiae moles exustas, immensas petrificationes, andi gulos montium ingredientes videt. Quid multa P uid enim denotant tot festivita tes commemorativae apud antiquissimos populos, nisi totidem muta monumenta, quibus iisdem nos docent plurimas reum lationes, ac ceu cryses vel toti natum , vel ejus partibus contigisse P ex quibus se ne eruitur, quod factum aliquod ex tot tantisque circumstantiis munitum eundem evidentiae gradum in se contineat, quem duae aliae superius explanatae habent. Quibus ita perpensis , videamus quid sit v sitas probabilis.

C A P. VII.

Oe veritate probabili. g. Io . Eritas probabilis est illa, de em V itis veritate, vel falsitate non sumus conscii. Ita semine sub terram de misso, nemo soli, an nascatur, nam de

178쪽

Grumique Droe eissonibu I43 fructionis cauis esse possunt quam plurimae. f. Io 8. Ex qRo sequitur primo, quod ille syllogismus est probabilis, cujus est una saltem propositio probabilis. Ex. g. qui praeditus est ingenio , habetque vitae

commoda , magistrum, atque sciendi voluntatem , evadet doctus, Petrus autem his omnibus praeditus, erito e doctus Atria inor propositio est incerta , nam Petro deesse possunt commoda , magister , vinluntas, atque ipse intellectus. f. Io9. Secundo , quod propositionum probabilitas major , aut minor eruitur ex

majori , vel minori resistentiae gradu . Quamobrem illa propositio est minus probabilis , cujus datorum resistentia est m 'ior, & contra. Hinc in ludo, qui vulgo dicitur Lotto , amborum probabilitas major est, quam illa, quae in ternis habetur. Nam ambo non sunt, quam circa quatuor millia , terni vero sunt circiter

II p. illorum itaque probabilitas est ad temorum probabilitatem , ut 4. ad III. qua summa per quatuor divisa, quotus 29. dabit gradum majoris probabilitatis vincendi in binomiis, quam in ternis . Eodemque modo posset dedqci ratio probabilitatis , quae intercedit inter ternos ,

179쪽

T44. Lect. IV De verrtatum ortu, R quaternos, 3c postremo inter quate NOS , ac quinternos.

q. I IO. Tertio, quod probabilitas nequit habere locum in rebus ex se evidentibus, cum probabilitas habenda sit tanquam media propositionalis inter scientiam , 3c

ignorantiam .

q. I II. Postremo inde sequitur quod rerum probabilitates non ad res, sed ad nos. re. feruntur , quibus ab infimo luminis gradu usque ad maximam certitudinem pervenimus .

q. II 2. Praeterea omnis probabilitas vel est simplex, vel composita . Dicitur sim.plex, in qua unum est datum, ut in s tum sortium extractione numerus 4. Si autem data. fuerint duo, vel tria , dici tur composita : ut numerus 4. eritne secundus in sortitione Τ Itemque efficieturis cum numero Io. ambum 8 In quo sane quaesito data sunt tria. q. II 3. Insuper convenientia praedicaticum subjecto vel ex ipsa rerum natura, vel ex auctoritate provenit. Prima probabili, ins vocatur intrinseca , altera ex rinseca . Sic corporis alicujus divisio est intrinseca; si haec ad artificem reseratur, dicitur extrinseca. Siς si Luna est uti terra, habi-

180쪽

Earumque progressibus . I Italorum est capax. Sane quidam Astronomi.asseruerunt, eandem esse habitatam. Prima eit intrinseca , secunda extrinseca, Q f. II 4. Denique verisimilitudo est illa, quae reperitur infra certitudinis dimidium :Itemque illa probabilitas, quae certitudi, dinis dimidio aequivalet , dicitur dubitatio . Primi generis est haec : Petrus mihi dixit , me vicisse centum scuta , si hoe est verum illi spondeo 4o. En verisimilitudo, sin autem spondeo 1 o. Dubia

mihi videtur notitia, nam ex utro ue larutere aequantur. Sed quidnam requiritur, ut recte probabilitates supputentur l. III. Primo necesse est videre, num quod quaeritvrs sit possibile. Secundo adcurate supputandi sunt omnes resistentiae, vel dissicultatis gradus . Ex. S. morietur ne Sinensium Imperator in novilunio Aprilichujus anni currentis 3 ut hoc problema rite resolvatur, supputandus est numerus civium : Imperatoris aetas, ejusque,vita, deinde si dari possit aliquis aeris influxus

perniciosus: medicorum peritia: aliaque. D6. Tertio notandum, quod si in quaesito ex duabus syllogismi praemissis , una sit certa, altera vero probabilis, con-