De arte recte cogitandi lectiones sex auct. ab. Franc. Longano

191쪽

Earum progressibus . 13 est Interpolatus, vel spurius , si personas,

si facta memoret: Itemque si voces , si locutiones adhibeantur s)riptoris aetate po- steriores : tandem si doctrinas systemati sibi proposito contrarias contineat. q. I 54. Hoc verum est, dummodo non qconstet scriptorem fuisse ineptum, etenim inepti solent tertio quoque Verbo se con tradicere . f. I 53. Reg. I9. Codex est mutilatus . ix. Si in eo aliquid desit, quod in vetustis codicibus legebatur: r. Si quae contineat, varie & confuse legantur. Haec quo ad auctori tatem humanam , nam quantum ad

divinam praeter jam dim , notanda sunt

etiam sequentia. f. II 6. Reg. 2 o. I. Oportet perpendere, num Deus loquutus suerit: a. Cui: 3.

Quo loco: 4. Quando: s. Quid: 6. Siccnstet reapse locutum esse , videndum' insuper est, num quae dixerit ad nos in i eorrupte ac genuina, vel interpolata, aut mutilata pervenerint. Itemque si verba possint varie interpretari, tunc nemo suo arbitratu temere ea intelligat, sed unius ecclesiae Catholicae iudicio standum erit. q. aue . Hujusmodi est methoduS analy- tica , quae non inservit modo pro veritate

192쪽

113 Lect. IV. De veritatum ortu ,

late invenienda, sed etiam juvat pro cuiusque scriptoris scientia definienda. In. ternoscimus enim ex regulis propositis,

qui scriptores sint serviles , superficiales , duri, difficiles : qui profundi , nobiles , clari , solidi, philosophi. Itemque in te noscimus qui habendi sint optimi spiri.

rus , peregrini. Sed ex quo tanta scriben. di varietas ρ Respondetur. q. I 58. Haec varietas partim repetenda est ex corpore , partim ex spiritu humano. Secundo attentio non est eadem in omnibus, neque sensuum dispositio est omnino consormis . Denique hominum institutio , habitus , exercitia , cultus in infinitum variant. En scribendi varietas. g. I 39. His omnibus accedunt sensuum usus, meditandi adsiduitas, librorum lectio, literatorum virorum frequentia, itinera , experimenta, observati'nes. Itemque ad hoc conserunt Geometriae , atque arithmeticae studia, quorum primum reddit faciliores idearum combinationeS, aliud nos adsuescit ad eas dein inter se colligandaS . f. I 6o. Ex his omnibus oriuntur artium, scientiarumque progressus. Ex his ratiocinandi robur, claritas, atque ordo. Ex

193쪽

Earumque yrogressibus: rues

his denique politica arcana reserantur, su perstitionis mysteria evanescunt, ignorantiae velum vel retrahitur , vel in minimas partes scinditur . Reliquum est , ut de modo, quo veritas inventa aliis com- immicatur, sedulo pertractemus .

De regulis , quibus explicanda es veritas. f. Ii I. T Tomo ex omnibus animan-1 1 lium generibus est lotus loquelae capax , qua sui animi sensa exprimit. Sed si philosophi, si magistri, si

genitores ipsi desiderent , quod juventus utiliter hoc divinum rationis instrumentum adhibeat, hasce paucissim)s regulas ob oculos habent. f. I 6λ. Reg. I. Initio cujusque facultatis dicat magister quid ea sit , quae suerit ejus origo, progressus, sata, scriptores, ejus denique partes distincte proponat. q. I 63. Cur hoc P ut pueri sciant, quae

sibi comparanda sunt , atque ut totius materiae habeant quandam delineationem ceu parva in tabula adumbratam . Pro quibus omnibus extricandis una, vel al- .

i ter

194쪽

xso Lect. IV De ver tuum ortu,

tera lectio sumiat , ne rerum multitudine detineantur pueri , qui paucis praeceptis sunt imbuendi. g. 1 D. Reg. 2. Maxima cum brevi tataia claritate simul controversiae statiis primo proponatur; deinde suas in partes dividatur; tum inutilibus resectis, vel longioribus expressionibus reductis , omnia

sensim sine sensu explicentur. ε, f. I 63. In hoc enim a pluribus erratur, nam neque problemata sciunt acute proponere , neque omnes nodos extricandos vident. Sed omne tempus terunt in congerenda cujusque generis eruditione sitne

ullo ordine , & iudicio. Haec est sera Grammaticorum scribendi ratio. g. I 66. Reg. 3. Vocabula definiantur, ut intelligatur, quid sit res, de qua agitur. q. I 67. HuJus regulae negligentia impe,dit juvenes, ut bene addiscant. f. I 68. Reg. 4. Ex definitionibus essi. ciantur axiomata, atque postulata , ex, quibus dein omnis propositionum series

eruatur.

f. ID. Haec optima docendi ratio est illorum duntaxat, qui in rebus matheomaticis consenuerunt.

q. 17o. Reg. 5. Definitis scientiae voca-zπ' bulis,

195쪽

Earremque protrusibus. Iis Ibulis, sumatur a rebus simplicioribus , ac acilioribus , ex quibus postea ad maxime compositas , maximeque difficiles , atque involutas procedatur . Atrationum catena ita arte colligetur , ut una alteri praduceat , atque una alteri serviat. Ex quo postremo integrum disciplinae syllema compingatur omni ex parte

connexum. Verum notetur.

q. 171. Reg. 6. Primo ne rationes sint in tanto numero, ut ab iisdem pene obruantur pueri, neque sint adeo involutae, ut auditorum captum vel superent, vel defatigent : tandem neque sint tam eloquenter propositae , ut auditores verborum concinnitate potius, quam ratiociniorum pondere convincantur. Verum oportet ,

ut rationes sint paucissimae , clarae , solidae, ac naturali simplicitate propositae. I

temque notetur.

q. I72. Reg. 7. Si in alicujus phoenome. ni enodatione desit certitudo , quaeratur probabilitas. Quod si haec quoque deficiat, quaeratur verisimilitudo . q. I73. Reg. 8. Si hypothesis non sussiciat pro quaesiti solutione in omnibus suis partibus, tunc illa hypothesis deseratur , quaeraturque altera . L q. I 4.

196쪽

16r Lect. IV De veritatum ortu,

3.174. Reg. 9. Magister s .caveat ne sophismata vel paradoxa , is doctrinas novas auditoribus proponat, nam juvenes hisce semel imbuti, facile in tu pissimum scepticismum incidunt. Quin imo . studiose doceat , qui libri sint scepticorum , ut eosdem vitent.

q. 173. Reg. Io. Modum doceat , quo Iegendi sunt libri , ut mentem auctoris,& spiritum consequi possint . Qua in re , juvat lectio alicujus libri, atque a magistro notentur omnia , ut discipuli profi

ciant

Τ.I76. Reg. II. Doceat, quod pro aqIiqua hillaria legenda , addiscantur prius chronologia , ac Geographia ; itemque aethica, ac politica, alias nihil proficient f. III. Reg. I a. In historia literaria ,

re vit juventus prima veluti rationis stamina in omnibus artibus, ac scientiis agnoscati faciat deinde notare earum progressiones, atque quibus ex causis a maximo ad minimum devenere gradum . f. I78. Reg. I 3. Praeterea homo est natura inertissimus , ergo quantum ipse est totum educationi debet, adeoque ma gliter eum sedulo instituat , maximeque

ia praeceptis vitae civilis, nam si eum

197쪽

Earumque progressibus 163 non poterit efiicere philosophum , faciat saltem bonum , & pium civem . . q. I79. Nam sine spiritu patriotico homines se mutuo destruant , & sine religionis idea, erunt Deo ingrati , aliis vero hominibus pemiciosi.f. 18o. Reg. 14. Sed supra omnia juventutem ad laborem horetur , & ad suescat, atque erga alios reddat benevolam ; nam haec duo sunt societatis veluti fulcra , quae corpus civile sultentant. f. I 8 I. Reg. II. Itemque excitetur in iuvenibus amor erga genitores , qui habendi sunt totidem Dii terrestres ex quo amor , & obedientia in illos oriri debent . q. I 82. Reg. I 6. Insuper qui alios docet , excipiat animo grato juvenes , eosque curet reddere meliores'. tam in eorum parte physica , quam morali.

f. 183. Quo assi corpus , iisdein legen. dos exhibeat Plut. de sanitate tuenda: Hofi man de medico sui ipsius ; Pujatum de sanitate literatorum. Ficinum de vita sana : Gregorium Horstium de tuenda sae..nitate studiosorum ; denique Tissolum ...uantum vero ad partem moralem, excitanda est in ipsis proprii temperamenti ,

198쪽

r64. I. R. IV De verristum ortu,

propensionum, atque affectuum vis: iique sit cendi , quinus vectibus moveatur &astat homo, ut se ipsum perficere possit. q. 184. Reg. ar. Qnicunque alios do. eet , ut caepta secundet . non sibi proponat finem privatum, sed publicum honum , ac dictis, factisque se monstret hominis amicum. Haec quo ad vivam v cem , quantum vero ad scripta sequentia tenenda sunt. f. I 83. Reg. I 8. In libris conficiendis observetur , num libri sint historici vel dogmatici . Si historici, videndum est si de naturae phoenomenis tractent ; vel da artium , ac scientiarum ortu, ac progressibus. Itemque, f. I 86. Reg. I p. Si libri de naturae historia agant, sciat auctor in lectorum ais nimis inserere naturalium affectuum cognitiones , eosque imbuere perquam solidis principiis , Itemqὼν non negligat experimenta , instrumenta , machinas, eorumque usus. f. I 87. Reg. 2 . Si vero agant de aditibus 'liberalibus , ac mechanicis , studeat magister earum principia invenire , progressusque tam ascendentos, quam descem dentes detςrminare.

199쪽

Earumque progressibus. I .f. I 88. Reg. 2I. Si de historia stera Ha describantur illustrium virorum vitaekeorumque inventa , patria , aetas, discendi methodus. f. I 89. Reg. 22. In imperiorum histo, ria , perpendatur eorum origo , forma εprogressus, vicissitudines, imperantes, Vi res, principia politica , & causae, quibus

vel creverunt, vel ruerunt.

f. I9o. Reg. 23. Si vero libri sint dommatici , primo definiantur voces, deinde ordinate disponantur ratiocinia, tum per quam solidis rationibus omnia compro

bentur.

f. I9 I. Reg. 24. Denique evitetur omnis . pedantismus : eruditio sit sapienter sparsa . Itemque res sint peregrinae , Vel saltem tales appareant i lingua sit facilis, energica , ac naturalis . Haec de philos, phandi regulis , quibus veritas di facile . Invenitur , 3c inventa explicari' potest , vel viva voce, veI scriptis. f. is a. Ad haec iam brevisme exposita . omnis vis illius substantiae reducitur, quae nos informat, plurium actuum , plus umque errorum , ac veritatum capaces re,dit. Ad quam rerum summam omnis tam theoretica, quam prastica tiactatio reum

L 3 sata,

200쪽

166 Lect.IV. De meritatum ortu , cata, quis mihi denegare poterit spiritum humanum immatefiat 'esse, atq. immo talem Hine si quis mihi spiritus hvi, mini materialitatem vellet persuadere , deberet primo ostendere , quod omnes mentis actus sint unius corporis inertissi- mi actus. Quod licet quamplurimi tentarint , nemo tamen unus adhuc demonstravit. Quamobrem si in hoc erro, quois animus humanus sit immortalis, malo potius errare , quam cum aliis vera sen