De arte recte cogitandi lectiones sex auct. ab. Franc. Longano

181쪽

Lect. IV.ζDe veritatum ortu,

clusio quoque esse debet probabilis . Sin autem ambae praemissae sint probabiles , conclusio continebit probabilitatem probabilitatis . Sic unus testis oculatus habet

dimidium probabilitatis; qui illum audi. vii , & ex eo narrat , habet dimidium primi; scilicet dimidium dimidii, hoc est quartam probabilitatis partem. Denique si illud ipsum narrat tertius, hic habebit dimidium dimidii , nempe octavum probabilitatis gradum . Et sic deinceps.f. III.At ex Omnibus probabilitatis M. neribus, quae mihi maxime cordi sunt , sunt historia , dc arconomica , in quibus vellem ut consenescerent iuvenes. , nam prima est objectum innumerabilium domi, militiaeque factorum . inaeque nos reddit veluti praesentes omnibus temporibus, ac locis . Hoc uno facilique medio quin universam telluris superficiem cum tot vita discriminibus, ac sumptibus peragremus, discimus quicquid in ea agitur ab absen ribus. Hinc ex ea cognoscimus Imperiorum origines, formulas, leges, Vires, a tes, scientias, vicissitudines. f. II 8. In seconomia autem est major supputandi utilitas, etenim ex hac supputatione habet urinavium numeru- , terramm

182쪽

Earumque progressibus . I 47rum mensura , segetum collectio , sumptuum quantitas, commercium , tam terrestre , quam maritimum artium , scien tiarumque status , civium labor , indu . stria, belli vires, aliaque pene infinita . Huius supputationis expers si fuerit aliquis Reipublicae gubernator, illa Resp. habenda est barbara , ac servituri quamproxima. Lector studiosus poterit legere, si aveat, analy

lectandi Bernoullii, Logicam s Gravesem dii, denique memorias Halleyi, alto'. Quibus omnibus ita expositis, enodatisque concludere jure possumus , quod

omnis veritas, vel ex sensibus, vel ex ratiocinio, vel ex auctoritate provenit .

Psima experimentis atque observationibus, secunda mentis vi , postrema testibus innititur). Quamobrem primo quo magis sensus sunt numero majores , persectioreS,& frequentius adhibeantur, eo plus Intellectus extenditur . Secundo quanto magis ratio est exercita , eo sortius ae facilius ratiocinatur. Denique quo plures testes oculati , veraciores, ac perspicaciores, eo veritatum multitudo augetur .'Restat ut postremo loco , quintam regulae exponantur , quibus juvenes redduntut aptiores , Κ a Iam

183쪽

Earumque prol eqsbus149 statui nocet 3 determinanda est relationis

quantitas . Revocato ad haec pauca universo ratiocinii mysterio, sequentes rerulas Dialectici proponunt, ut eiusmodi

quaesita enodentur .

g. I 22. Re . I. In cuiusque qua iti Q. lutione omnium primo determinanda est vocabulorum vis , maximeque si ea sint implicita. q. I 23. Statim legis huius necessitas in- telligitur, cujus negligentia etiam apud scriptores magni nominis contentiones pedipetuas produxit. Definiantur luxus, liberatas , inanitas, praescientia divina , et eradicatae erunt decertationes. Vocibus deis finitis , animadvertatur. l. II 4. Regula et . Semel determinata vo. cabolorum vi, non amplius convenit ab

ea recedere.

. q. ias. Quamplurimi hac in re aberra. runt. Vox Deus apud ipsos Epicureoς, 3c Manichaeos non sonat idem . Apud Ho hesium natum jura non semper sqnifieant eandem rem . Quid multa Carte , sius ipse materiam substitem varie accepit. Videatur praeterea. . f. 126. Reg. 3. Si quaestum si resolvit:onis capax. Quo expenso, exquirendum

184쪽

iso Lect. IV De veritatum ortu, deinceps est, nam totum, vel ex Parte . limites capacitatis humanae, vel tuae trascendat. Si primum deseratur intactum , ut in intelligenda unione mentis cum corpore . Sin alterum te ipsum concute, vel alios te praestantiores, ac seniores interroga o*. I et 7. Quam regulam si scivissent tot literati viri, non consenuissent in tot tantisque quantiunculis inexplicabilibus, atque inutilibus, neque post tot iaculorum iacula etiamnum eas ad manus haberent. Uti est malorum origo , humani scelus conceptio , Vis elastica , attractio, R ce

tera Quid si quaestio fuerit solubilis Τ

ε. I 28. Reg. . Videndum, num quaesitum sit simplex , vel compositum . Si compositum dividendum est in omnia e- Ius membra possibilia. Ex quibus, inutili.

bus membris resecatis, alia sic extrincentur , ut unum membrum alteri praelu ceat , ac contineat.

f. I 29.Sic in hoc quaesto et luxus estne statui utilis videndum est. I. Si status, si Monarchicus, vel Republicanus; deinde num ex propriis , vel exteris artificibus, ac materiis. Tertio si ex propriis, videndum ultimo est num artes primi-

185쪽

Earumque progressibus. Isttivae, Sc secundariae ei florescant, vel langueant. Nam si es florescant . Sequitur iquod hominum multitudo est major, ac proinde optime in luxu occupata . Alias vel abirent ex illo statu pro pane tu crando , vel manerent otiosi , ac mendii ci , vel fures . Itemque si mala dividan tur in metaphvsica , physica , moralia , oeconomica , politica, ac superstitiosa , . eadem reduci possunt vel ad sola ineta. phvsca , vel ad sola' moralia . Hac te

minorum reductione frequentissime utuntur algebrae studiosi in suis per quam Iongis aequationibus . Cur id quoque non

fiat a Metaphysicis , ac politicis Sed

propositum prosequamur.

q. I 3o. Reg. 3. Si qua itum resolvi pos. sit , necesse est , ut omnia principia fuit satis superque clara, & firma. q. I 3 i. Nisi hoc fiat, omne ratiocinium corruit. Huiusmodi sunt Hobbesii,& spinoagae principia. Falla igitur debent esse, uti revera lant , conseqqentiae ab iisden deductae', nam hae nequeunt esse praemissis ipsis solidiores, ac clariores. itemque

requiritur. q. 132. Reg. 6. Propositiones, quotquot sunt . omnes fluere debeant, ceu totidem

186쪽

1s et L I. IV De ver ratum ortu , illationes , ex suis principiis constabilitis, firmati sique . f. 133. Id qui non curat, ignorat veram ratiocinandi methodum , atque habendus est obtusi ingenii homo. f. Ig4. Reg. 7. Omnia vocabula , ac

propositiones, quae ordine sequuntur, e plicentur , ac demonstrentur prius. Itemque omnia ita necessario vinculo sunt inter se connectenda, ut una res ab alia

nascatur.

f. 13 3. Euclidis sex libri planorum sum

mopere juvant pro hac re consequenda . Quapropter in iisdem consenescant juvenes , ut propositionum , ac demonstration uni filo adsue ant. Praeterea: 9. I 36. Reg. 8. Conditio, sub qua praedicatum subjecto convenit , est adcuratissime determinanda. Nam philosophi munus est rationem reddere , quo pacto essectus causae sit referendus. 3.137. Sic in disputatione , num luxus statui sit utilis ; perpendendae sunt omnes cir umstantiae,Ain quibus convenit , sin minus erratur. Quod si certitudo nequeat naberi , d 'serendumne est quaesitum P m,

ni me , verum exquiratur:

f. 138. Reg. 9. Ubi deficit certitudo

quae

187쪽

, Earumque progressibus. III quae raro habetur , probabilitas quaerenda est . At non evulgari debet nisi tanquam veritas probabilis. In quo cavendum quoque est, ne hypotheses ut theses lia.

beantur a

3.139. Est hactenus Incertum , num te ra, vel sol moveatur . Ergo ad probabi

litates recurrendum. Itemq. ex variis ve

ritatibus probabilibus quaeratur probabilior, ut Redi hypothesis est probabilior animalculis spermaticis Leeinenlioechii. f. I 4o. Reg. IO. Observandum porro est quaesiti genus , nam si sit de rebus physicis, sensus, exprimenta , atque oderva itiones sunt interrogandae . Si de rebus abstractis , rationem interroga ; si denique de rebus factis, consule Codices L.

ctorum.

q. I I. Reg. II. In consulendis autem codicibus, standitus sciri debet lingua, in qua Codices fuere conscripti . Ac caven. dum a traducti ibus vuIgaribus, aut Lexicis communibus. Ad hoc rite, recteque intelligendum lassiciet legere Cicero. nis orationes a Ludovico Dolce in linguam Italicam conversas: Quin imo Lucretii , & Virgilii versioneS. . . I 42. Reg. 12. Ad intimiora scriptorig

188쪽

134 Lect. IV De veritatum ortu,senla penetranda, praeter linguam , saeetia miscias scriptoris patriam 4 aeetatem , saeculum , quo scripsit, vitam , imperium, religionem , munus, sectam , mores',

propensiones , adsectus , studia , exerci

3. I 3. Quorsum haec omnia 3 Nam

ea mirum quantum influere possunt ad auctoris intelligentiam .i Quicunque enim scribit his viribus occultis non modo movetur , sed etiam concutitur . Ergo horum omnium cognitio maximopere prindest . Id libentissime ostenderem ex multis seriptorum omnium sententiis , atque opinionibus , si in re tam clara testibus indigerem. f. iI4 . Reg. 13. Non unum aliquod Scriptoris opus diligentissime ver andum est, sed summa industria legenda sunt omnia eiusdem scriptoris opera'. Quod si de ejus sententia nihil constet : Tunc vel totum 'reiice . vel dubita. f. I 43. En potissima ratio, cur innumeri 1n judicando errent. Id ex eo maxime provenit , quod vel integrum librum non degunt , vel non intelligunt . At quid si scriptor de aliorum opinionibus , vel se ictis agat se iii a

189쪽

Eam que progressibus. 133

. I 46. Reg. 14. Tunc quaere primo an scire potuerit. 2. An fuerit perspicax. 3, An in judicando adcuratus. 4. An in referendo sincerus . In quibus omnibus vel eorum uni si desecerit , fidem ei dene-ga ; sin minus, eundem habe aptum, ac

veracem.

l. 147. Duo Villan; , mundi historiam

scripserunt . Sed sciveruntne quae in eo. rum sunt libris 3 maximis scatent prose- ' Elo erroribus. At non sic Guicci ardinus. Quid vero si quam plurimi ex uno historico acceperunt 8 Quantum ipsi valent ρf. I 8. Reg. II. Si quamplures ex uno historico sua traxerunt, omnes simul va- ' lent, quantum ille unus , ex quo transcripta fuerunt omnia . Quod si clare constet, scriptorem fuisse facti scienti i- mum , in cognoscendo ph picacem , in j. iudicando adcuratum , ac denique in re- ferendo sincerum , adtribenda est illis fides. q. 149. Reg. I 6. Tunc observa an liber si spurius vel genuinus ; an interpolatus, vel mutilatus. Si spurius, eum reiice : si genuinus eum tene. Si interpolatus , additiones nota; si denique muti. latus , lacunas agnosce, & distingue, postea si poter is etiam restitue. ' ig. 4

190쪽

tues Lect. IV De verbatum ortu, 3. IIo. Primo liber est spurius, sive a

pocryphus, si sit alterius, quam illius ,

cuius nomen praefert . Sic liber de cono solatione Ciceroni tributus , non est Ci-- ceronis . Contraque dicitur genuinus ,

si cui tribuatur, qui vere scripsit . C iusmodi sunt tot libri Graeci , Latini. que. Tertio si in Codice nunc quidquam

legitur, quod scriptoris aetate, vel in antiquis Codicibus non legebatur, ut iaantiquis scriptoribus notarunt quam plurimi est interpolatus . Denique si nunc ali. quid desideratur , quod in antiquis extabat , dicitur mutilatus . Verum qua ra. tione haec omnia internosci possunt f. I 5 I. Reg. 17. Primo tunc liber est

spurius , cum scribendi stylus, vel cogitandi modus non est illius scriptoris, cuius nomen praeseseri, vel illius artatis. 2. Notandum asi a coaevis sit memoratus: 3. An adeo ineptus, ut cui trbuitur , nulli-mode conveniat e 4. Denique an antiqui eum rejecerint. Quibus remotis, liberhabsidus est genuinus. f. I 32. Multa eius rei extant exempla tam in sacra, quam in profana eruditi ne , quae brevitatis gratia omittuntur. f. I 53. Reg. 18. Secundo liber habendusto , est

siligi