장음표시 사용
61쪽
et is Lectio I. Udari judicandi rationem , quarum altera
dicitur ad mans, altera vero negans. Pruma in idearum convenientiae, secunda in earumdem disconvenientiae relatione consistit. Ad primum genus resertur relatio aequalitatis , quae inest inter duasTauri j dem ponderis , ac diametri sphaeras. Ad
alterum refertur hoc aliud : aurum est argento ponderosius. q. 39. Cum vero multorum iudiciorum . series itaAconnectitur, ut ex pluribus veritatibus cognitis ad alias occultas , atque incognitas perveniamus, ratiocinatio, esticitur, ex. g. quicquid videri , tangique potes, est corpus . Liguum vero videtur , ac tangitur . Ergo es corpus. Itemque quicunque laborat est honestus. Primi autem Romani mehementissime laborarunt . Fuerunt igitur summe honesi . q. 6o. Postrema mentis operatio ex pem quam longa ratiocinationum serie oritur , sed adeo inter se connexarum , ut una ratiocinatio veluti substineat alteram . Haec rationis mechanica, qua veritates invenimus, atque inventas aliis explicamus , methodum Dialectici nuncupant . . q. 6 I. Universi igitur mentis humanaractus, sunt perceptio, reflexio, attentio,
62쪽
De mentis actibus. 27chnscientia, reminiscentia , memoria , imaginatio , meditatio , compositio , resolutiq, judicium, ratiocinatio, ac denique methodus , Verum hi omnes, &.si qui sint alii, etiam innumeri, ad unum perceptionis actuni reducuntur. Quod quidem facillime ostenderem , si juventutem in nugis morari. vellem . Prosequamur i. gitur reliqua. q. 62. Haec de. Intellectus operationI- lbus in genere, de quibus singillatim late fuseque cum pertractare mihi non liceat, ideoque solum in praecipuis reliquum lectionisχversabitur. CAP. VI.
De Perceptione , siυe ideis Dirinis .f. 63. DErceptio quo ad rerum noti. I tias non distinguitur ab idea. Alii vero perceptionem , mentis actum , ideam vero objectorum simulacrum adpellant. Ergo eadem notio menti relata, dicitur perceptio , relata corporibuS , a Dpellatur idea'. Cum alibi dictum fuerit quid sit perceptio, vel idea, Vel comprehensio, hoc in loco varias idearum spe
63쪽
cies perpendam . Atque ut Ordine proce dam , exquiram primo quaenam sit idea. rum origo, tum quae sit earum divisio . ' f. 6 . Quantum ad id earum Crium , multa expendi possent, I. num. ideae no bis sint ingenitar, vel omnes sensuum usu adquirantur: et . si ab objectis, quo pacto ea in mente vel in cerebro ideas impri mant: 3. num a Deo , semoto omni sen suum exercitio: 4. num anima easdem creat indipendenter ab omni corporum exteriorum impulsu : 3. denique, num eas videamus in Deo, tanquam in speculo .
Verum de his, aliisque hujusmodi cum de homine, ejusque juribus , & ossiciis . Nunc ad propositum. q. 64. Quantum ad idearum divisionem arbitror, easdem posse considerari vel quo ad earum ortum , vel quo ad earundem priucipium , vel denique quoad mentem .
l. 63. Primo idearum objecta vel sunt extra nos, vel in nobis ipsis. Extra non sunt corpora, spiritus , Deus. In nobis sunt omnes ideaejabstractae, uti suntq relationes , &.omnes idear a mente formatae, quae entia rationis dicuntur', ut spiritus materialis. Sphoera-cubica, circulus-quadra rvs , aliaque. f. 66.
64쪽
. De mentis actibus. χρ66. Ideae omnes, vel considerantur, quo ad earum principium , & tunc aliae sunt intuitivae , dictae etiam adventitiae , ac directae ac primitivae. Aliae vero fecundariae reflexae', & indirectae. Ad primum genus referuntur omnes sensatione
Odorum, colorum , soni, saporis, frigoris,
Scc. Ad secundum genus reseruntur omnes ideae abstractae , ut bonitatis', spei , justitiae, injustitiae, ordinis. q. 67. Itemque in ideis tam primitivis, quam secundariis, si ve materialibus, s ve spiritualibus , vel in iis aliquid distinguitur, vel Minime. Si in iis alia fidear non distinguntur, denominantur simplieci ; sin minus adpellantur compositae . Ιdeae coloris, saporis, motus, sunt simplices . Ideae Vem corporis, navis, domus, exercitus, sunt compositae, quae ex pluri bus ideis simplicibus conflantur. f. 68. Praeterea omnes ideae compositae,
vel constant ex aliis ideis simplicibus similaribus , vel dissimilaribus . Primi generis sunt ideae milliarii , & diei , nam milliare constat ex octo stadiis', stadium ex Iz3. passibus geometricis, passus vero ex quinque pedibus, pes denique ex duodecim pollicibus. Sed pollex, pes, passus
65쪽
go Lectis. I. a 'lus , 3c stadium non sunt , nisi mensurae magis ves minus longae. Id ipsum dicendum est de die qui componitur ex horis, hora vero ex scrupulis primis , prima ex secundis, & ita deinceps , quae
sunt quantitates successivae . Secundi generis esset idea corporis, eXercitus , na Vis, quae conflantur ex aliis ideis inter, se diversis .f. 69. Ideae ad mentem relatae . Aliae sunt clarae vel obscurae ; aliae istaphictae vel confusae ς aliae completae vel σncompletae taliae denique ad vatae , vel inadaequatae. I. Si cognoscam lapidem communem ab arbore , idea dicitur clara . Sin minus obscura . a. Si distinguam horologium ab omni re alia , idea dicitur distincta, alias confusa. 3. Si magnetis
proprietates sciam, nempe quod ferrum trahat, Vim.suam ferro communicet ,
atque se dirigat ad polum , idea dicitur
completa . At si haec omnia ignorem , in completa. Denique, si mihi non)modo magnetis qualitates innotuerint, Verum
etiam gradus cujusque qualitatis, si nempe sciam ex qua distantia , Sc quantum ferri pondus ad se trahat. Si sciam illum adcurate ad polum dirigi, vel decli
66쪽
De mentis actibus.7 3Inare versus Orientem, vela occidentem , & quot gradibus, tunc idea appellatur adu quata , alias inadaequata. f. 7o. Itemque ad mentem quoque reseruntur ideae substantiarum , ac modorum. Primae sunt idear tabulae, in qua scribo , chartae , equi . Secundae autem sunt, figurae triangularis, circularis &c. . q. 71. Insuper aliae sunt absolutae, aliae relatae. Ad primas reseruntur omnes illae superius memoratae . Ad alias vero reducuntur illae , quae inter se aliquam convenientiae, vel disconvenientiae habent relationem, ut aquae gravitas comparata ad auri gravitatem. Dialectici plerumq. adpellantideas relatas, quae inter se quasi necessariam connexionem habent , ut ideae Patris , Domini , magistri , quae necessario adhaerent ideis filiorum, servorum, & discipulorum. Audita itaque istarum una, statim in mente excitatur alia. Nam nequit dari Pater sine filiis , neque Dominus sine servis, neque Magister sine discipulis. f. 72. Ad hunc censum reseruntur quoque ideae reales, & chimericae. Primae ab- solutis, chimericae vero nulli rei existenti respondent. Hujusmodi sunt ideae syre
67쪽
32 rectio I. num , minotauri, centauri , aliaequae apud Poetas etiam summos familiarissimae . f. 73. Ad mentem ultimo quoque referuntur ideae segulares , peculiares , Lenerales , atque universalos. Etenim vel mens concipit unam substantiam, tanquam
individuam , vel cum aliis confusam . Vel denique plura'substantiarum genera ad unam duntaxat classem relata. Primolcasu idea dicitur singularis , uti est idea Petri, Francisci, corporis A. Secundo casu idea est: in determinata , proindeque appellatur particularis, ut aliquis homo , aliquod animal . Tertio casu dicitur specialis, ut leo , homo , equus. Si plure species sub una id ea comprehendantur, Ut planta, dicitur generalis. Denique si id ea universae substantiarum genera sive corporea sive incorporea includat, denominatur
f. 74. Ex diciis , patet primo ideas
materiales simplices tot idearum classes continere, quot sunt sensus exteriores , quarum nulla est divisibilis, uti sunt ideae coloris , saporis , boni. Compositae vero quasi semper ex mentis reflexione oriantur. 73. Ex dictis etiam patet ideas cla
ras &Qobscuras ; distinctas & confusas ;
68쪽
De mentis actibus. 33 completas & in in completas; adaequatas &in inadaequatas aliud non denotare, quam diversos nostrarum cognitionum gradus , sive ut ita dicam mentis lumina . Hinc intelligitur nos paucissimas ideas adaequatas
habere. Quin imo, illas quas huiusmodi
putamus , si probe consideremus, inadaequatae invenientur. Quid multa Ipsa corporis idea , nobis tam nota , ut nihil supra, nonne est inadaequata 8 Quid sit vis, & quotuplex ; quomodo consumpta instauretur, quis unquam scivit , etiam sit pene innumeri scriptores de viribus tantopere disputarunt 8 Nonne haec sunt philosophiae arcana inexplicabilia Τf. 76. Ex dictis ultimo patet indefinitas esse relationes, quae inter substantiam& substantiam; inter modum & modum inter substantiam & modum; denique inter substantias , earumque relationes , Rinter ipsas relationes intercedunt , proindeque sequitur paucissimas esse ideas absolutas , sed pene omnes esse relataS . Hujus generis sunt quoque ideae generales , universales , atque universalissimae , . quae non nisi in mente nostra existunt. 8. 77. Sic exposita omnium idearum directarum varietate , ad reflexas ex-
69쪽
planandas pergam , quae Omnes ad Rationem quam maxime explicatam referri debent.
C A P. VII. De ideis Reflexis , sive de iudicio aerariocinio, quae en idearum combinationibus oriuntur,
i f. 78. Ι mens humana solis ideis dire- ctis imbueretur, homo parum, vel nihil a brutis secerneretur , ejusque scientia angustissimis sensationum limitibus definiretur . Uerum intellectus quadam nobis incognita vi ideas inter se conferens adeo multiplicat, ut ex paucissimo numero infinitas alias producat, & creet. Quod cum ita sit, videamus in quo haecitanta vis confistit. f. 79. Primo judicium est mentis actu quo ipsa convenientiae, vel disconvenientiae relationem percipit , ex duarum, Vel plurium idearum comparatione, Sic si mihi est idea tam corporis, quam gravitatis, dico corpus gravitare . Itemque si scio , quid
si inertia , & quid cogitandi vis , ajo
70쪽
De mentis actibus. 336. 8o. Ex quibus intelligitur primo me comprehendisse relationem convenientiae inter corpus, δc graVitatem : secundo relationem disconvenientiae inter inertiam ,& vim cogitandi. g. 81. Ex his secundo intelligitur, judicare non esse aliud, quam inter se conjungere , vel separare duas ideas, ut compus es durum p lapis non cogItat. q. 82. Ex ipsis tertio intelligitur , duplicem dari judicandi modum . Alter dicitur adfrmans, alter vero negans . Primus in idearum unione, alter in earumdem separatione consistit. q. 83. Et hinc postremo intelligitur pro sacilitate iudicandi consequenda duo requiri, idearum nempe multiplicitatem,& quamdam vim Rationis, quarum una, vel altera sublata, infirma omnino est , ac pene nulla haec mentis facultas . Hac de causa δc puelli', & viri senes sunt infirmo iudicio, quia pqellis deficiunt ideat,& quaedam fluidorum aequabilitas . Viris autem senio consectis deficiunt idear ob memoriar labilitatem , ac labentem fluidorum energiam. Ratiocinationem nunc expendamus .f. 84. Sive mentis imbecillitate, sue C et idea-