장음표시 사용
191쪽
oraculum, quod vix umquam sallere possis. . Usia pabis imprimis aureum illud Plinii dicium ad Trajanum : Singuli decipere , ac decipi
Possunt nemo omnes , neminem omnes se- sollerunt. Confra vero , si tibi , 'causaέque lΠae ruinmor adversetur erit amplificanda verbis Famoe Iovii 5s atque inconstantia, quae Saepe viris integerrimis maculas amet aspergere. Di-Ces, ex opinione magis, quam eX Veritate res aestimari solere. Usurpabis auream Sedecae, opinor, sententiam : Pessimi argumentum tu ha est. Dices cum Iuvenali Sat. I. Dat veniam corvis , vellat censura columbas.
Add me denique poteris de fama cum Virgilio AEned. 4. cum Tertulliano etiam in Apologetico quod nimirum sit: Tam voti yr vique tenax, quam nuntia Veri. Ila Tullius pro Plan io judices obsecrat , ne disseminatis rumusculis fidem habeant: Il.
Iud usum vos magnopere oro atque obsecro ,
cum hujus quem defendo , tum communis periculi caiisa , ne fictis auditionibus, ne disseminato dispersoque sermoni fortunas innocentium subiiciendas puletis ..... Nihil est tam Diuore , quam maledictum ; nihil facilius emittitur ; nihil citius excipitur ; nihil latius
dissi patur. 'Quid stirie Tabulae pH. Nomine Tabulamin intelliguntur omnia testimouia scripto exarata, quibus pacta Conventa, contractus, Codicilli, stipulationes , testamenta , et alia id genus continentur.
Quid est Iusjurandum pB. Est virmatio , vel negatio rei alicujus ritu religioso facta, et Deo optimo Maximo
192쪽
Elementa Rhetoricae. 18a in testem appellato. Sic olim Scipio apua Livium , lib. 23. Si sciens salio , tu me Iupiter Opt. Max. domum , familiam , remquameam pessimo a loco assicias. Quod si foris juramenti fidem velis iii si1 male, dices cum eloquenlissimo illo b) Massilliae Sacerdote Salviano : Plures invenias qui saepius pejerent, quam qui omnino non jutent. Et rurus idoni
Salvianus libro 4. Si pi jexat Francus , qui incivi facit Z Qui perjurium ipsum sermonis
genus putat esse , non criminis. Quid sunt Tormenta , sisee quaestio λB. Sunt cruci istus , vi quoruin veritas ex larisquetur a Reis. Ialet aulem plurimum locus illo ad saciendam fidem, si post quaestionem reus in saeu consessione perseveret. Facit item maximopere ad probandam ejus , qui accumsetur , inti Occntiam , si tormentis adduci non Potuit , ut crimen lateretur. Quomodo in firmari poterit loetis ille PR. Dices periculosam esse sallacemque con sessionem , quae tormentorum vi exprimitur; quando si idem compertum est , beue multos innocentes , vi lorinen 'orum ac metu doloris ad salsa dicenda persaepe suisse adactos ὁpoterisque hoc loco usurpare sapietitissimam
illam siri clarissimi Hugonis c Grotii sententiam , MENTIETUR , qui ferre poterit; MENTIETUR , qui serre non poterit. Ita etiam Cicero pro Sylla t Quaestiones , inquit, a Lelso, ita lapides antiqui. b Saloianus scriptor eloquentissimus , IN
Ueris natus floruit Massiliae saeculo quinto. c) mgo Grotius Balaseus, Mir Summae iet exquisiti/rimae litteraturae , Obiit an Ro
193쪽
Elementa Rhetoricae.' servorem , ac tormenta nobis accusator mi
ni latur , in quibus quamquam nihil periculi
suspicamur , tamen ' illa tormeula . gubernat dolat , moderatur natura cujusque cum ani-
mi , tum corporis , regit quaesitor : flectit libido , corrumpit spes , infirmat metus , ut in tantis rerum augustiis nihil veritati loci
relinquatur. Quid sunt Testes pn. Sunt qui de re , quae vocatur in Conmtroversiaim, xoce, Vol scripto testimonium serunt. Aceedit huic testificationi majus pondus atque auctoritas: I. Si iustes sint oculati: a. Si
sint jurati : 3. Si sint viri probi atque integerrimi : 4. Si sint viri illustres ac prima.
xii : 5. Si nulla nec spe nec cupiuitate impulsi testimonium dicant. . Porro Testimonium potest esse Vel hUma μnum , vel divinum. Humanum ost illud , de quo supra dictum est. Ad divinum reserebantur olim oracula, seu voces Dei ipsius; Auspicia, seu Auguria , quae erant testimo-Dia ex aVium Volatu , cantu, pastisque duci solita ; Vaticinationes , quae erant responsa Valuiu; Responsa denique Sacerdotum et Ha- ruspicum, qui vel interpetrabantur somnia, vel ex extorum, i/spectione sutura conjiciebant; unde vocabantur Conjeetores. Ad divinum hu- manumque Testimonium spectat vulgaris illa , sed egregia Lucani senten. ia de caesare ac Pompejo : . . . . Quis justius iuduit arma , Scire nefas : magno se judice quisque tuetur: Victrix causa Diis placuit : sed victa Catoni. Quomodo infrmatur loeus a testibus r
itum ruabitur locus ille, si dicas, Testet
194쪽
Elemensa Rhetoricae. 19 Iesse homines vel insanies, vel leves ae laliles, vel servos domesticos , amicos, aut quomodocumque suspectos. Si ostendas , illos non se eum ipsis cohaerere , sed pugnantia loqui. 4. Si graviores Testes illis opponas. 4. Si cotij2cturis et argumentis illorum testimonii futilitatem demonstres. 5. Denique si dicas, Te stes illos esse homines infimae sortis , atque egentissitnos , qui sucile subornari potuerint.
De secunda Inventiorns parte , sed de molibus. excitandis.
Ratoris munus ac partes sunt Prlatum, ut persuadeat, doceatque audietitium aut mos: deinde ut eosdem moverat inflammet ac flectat. Diximus in luerima hiusce' libri parte do argumentis ad docendum et ad fidem sacien- dam idonesis. ' Ρostulat nunc instituti nostri ratio, ut m pluum , si Vsi allectuum concitandorum sotites apeviamus , dicamusque qua ratique saces ac stimuli sint auditorum ani--mis subiiciendi , quod est in Oratore Paeaecipuum. Siquidem homines assectu magis, quam ratione ducuntur , et quod approbant bonum' non semper amplectuntur , exedit,lo Medeae
. . . Video meliol'a , proboque ;
Sud' antequam usecius omnes sigdia lim persequamur, pauca quaedam, ut sit, de . lloruin natura numeroque. Praemittamus.
195쪽
R. Est animae sentientis , ex Dpinione boni vel mali , nata commotio. Vel, ut clarius dicam , est quidam animi impetus , quo impellimur vehementius ad aliquid vel appete dum , vel aVersaodum. Quot sunt Asmetus pR. Sunt, qui cum Stoicis quatuor tantum
statu uut assectus duos circa bonum , nempuspem et gaudium : et duos circa malum , scilicet tristitiam et metum. Quatuor hoses motus eleganter expressit Virgilius Aeneid. 6. cum ait : Hinc metuunt cupiuntque , dolem
gaudenique. Eosdem b Boetius hisce qualuprversiculis est complexus:
Pelle timorem ζSpemque sugalo , . Nec dolor adsit. Philosophi vero longe plures flatuunt a GDctus , de quibus ita dicemus , ut primo illorum definitionem asseramus , deincie , quo modo sint excitaudi quain accuratissime prae cipiamus.
s. i. De Amore , et Odio. Quid est Amor pli. Est affectus, quo alicui bene volumus, eique benes cimus , nou Dostra , sed illius causa. Ubi vides tres omnino esse germaniauioris coaditiones ac dotes. I. Est ut ei, quem amamus , optemus bona , vel saltem quae bona esse aibitramur. .a. Couditio est , Ses erinus Boetius ingenio , eruditiον. et Poesi nobilis . capite truncatus a reSe Tacumdor ι eo sinuo
196쪽
Etimenta Rhetorieae. 193 ut iplae bona iudicamus , noli optemus illi dumtaxat , sed etiam pro virili parte procu remus. Ut enim ait Iulius Scaliger. Tu si ex animo sorte velis a) cui be
Addas operam ; sola cadaver est voluntas . 3. Conditio est, ut ita simus animati non Propter propriam utilitatem , sed illius causa ,
AEuem diligimus. Nam , ut ait b) Cicero : Si
ad fructum no 3trum Peseremus, non ad 'illius commoda , quem diligimus , non erit ista amicitia, sed mercatura quaeda in utilitatu
Quid dissert Amor ab Amieitiar
B. Differt , quod sit Verus amor , etsi qui amata non redametur; tu amicitia vero requiritiir amor mutuus. Unde Aristotiles rogatus quid esset amicus , pulchre respondit. Anima uua in duobus habitans cor
Quo ρacto conciliandus est Amor Z , Amoris conciliandi causae ac viae praecipuae sunt I. Excellens quaedam et rara viristus. Ita Illioneus Trojanorum Orator Draeclaram Aeneae virtutem collaudando , Didonem illi conciliare conatur, Aeueid. T. Rex erat Aeneas nobis , quo justior alter Nec pietate fuit , nec bello major, et armis , . a. Utilitas, et collata b0neficia. dia Cicero Miloni hensevolos mirifice facit judices ab ejus in patriam benesi contia : Hi iue vir patriae natus , usquam nisi in patria morietur etc. α .Cui ρro balteui. . ' Η' i. De Ναί ura Deoriam.
197쪽
ratis Iunonis erga se beneficiis , suum erga illam gratum ac memorem animum testatur a r- Tu mihi qiaodcumque hoc regni, tu sceptra, lovemque Concilias, tu das epulis accumbere Divum.. Ninaborumque facias , lem es talumque Poretentem. γ, 3. Nulla re magis comparatur amor , quan amore mutuo , ut monet pervulgala illa Senecae vox : Si Mis amari ma. 4. Denique eonciliatur amor oris ac corporis dignitalis, si sit cum virtute coniuncta, unde Rex Euan dei' apud Virg. lib. b. . . . . Sed cunctis altion that, Auchis . Mihi mens juvenili ardebat amore Compellare virum, et dextrae conjung*ro
Q iiii est odium 8 iR. Est a flectus animi aversantis id , quo
Quaenain arte concitandum erit Odium p ' R. Ex hiis quae de amores diximus, facile euivis palebunt odii sontes , quod erit a contrariis capitibus excitandum , iii mirum ob i' signibus vitiis , ab improbitate superbiaque , ab illa lis injur iis. Cuius rei mirificum babes extio plum opud Cornelium Tacitum in Agricolae viti , ubi magnanimus ille Galgacus
suorum Britannorum animos adversus Ro- Diauos hac eximia oratione irritare covatur Galgaci Oratis contra Romanos. a
198쪽
ibus desuere terrae , et mare scrutantur. Si locuples hostis est, avari: si pauper , ambitiosi, quos non oriens, non occidens saliaverit. Soli omitium opes atque inopiam pari assectu concupiscunt. Auferre , trucidare , rapere falsis nominibus Imperium, atque ubi solitudinem faciunt, Pacem appellant. Liberos cuique a C. propinquos suo 3 natura Carissimos esse voluit. Hi per delectum alibi servituri auseruntur. Conjuges soroi esque , etsi hostiis Iem libidiu'm est ulliant , Domine amicorum atque hospitum polluuntur. Bona fortunasque in tribulum coegerunt, in anaonam Dumentum : Corpora ipsa ac manu g silvis au paludibus emuniendis , verba inter BC. Contu, melias conterunt. Nata servituti mancipia semel veneunt , atque ultro a dominis aluntur. Britannia servitutem suam quotidie emit, quotidie pascit, etc.
I. II. Do Metu, Spe . et Audaeia.
est Metus , sisee Timor pH. Est perturbatio nata ex opinione mali impendetitis. Quaenam sunt artes et industriae eoncilonis
R. Tres sunt potissimum. Prima est , si denuncietur malum aliquod magnum ac gra- e , ut bellum , pestilentia, pauperies , inta mi a , infelix aeternitas. Si ostendatur mali vicinitas, imminensque periculum: neque enim solent homines metuere vel issam mortem , si longe remotam arbitrentur , at illius horrore concutiuntur , ubi urget morbus , PQ
stilentia , vel naufragium su)
199쪽
lyi aegentemque viris intentant omnia mortem. Hac arte mirabiliter, suo more , utitue Tuli ius in a. Catilin. ubi funesta Catilitiao consilia et impendentes urbi calamitates ita describit: Videor mihi hanc urbem videre,
Iucem urbis terrarum atque arcem omnium sintium, subito uno incendio concidentem. Cerno animo sepultam patriam , miseros atrique insepultos acerVos civ um. Versatur mihi
Ito oedios aspectus b) Cethegi in vestra
caede bacchantis. Ouapropter de summa sa- Iule vestra, Populique R. de Vestris coniugibus ae temptili, de libertate ac salutetiae deque universa republica decernite dili- Eont x, ui instituistis , ac sortiter. Elidem arte Aeneas Anzhisem patrem--meris gestans apud Virgilium lib. I. limorem suum sic exponit ab imminentis calam1tatis in
Vaceelque oneri: dextrae se parvus Iuliis
implicuit . , sequiturque patrem sPone subit conjux. Ferimur per opaca loco me Et me, quem dudum 'non ulla Tela', neque adverso glomerati
Nunc omnes terrent aurae , sonus excitat
Suspensum , et pariter comitique ouerique
et. Concitandi mesi ing-ma , ot ars haec est , si proponatur malui', puluicum b) Cethegui unus eae principibus conjuraiιο-nis Catilinariae.
200쪽
Elimenta Rire torisae. 397dumluxat et continuae, sed privatum et Prolirium. Solent enim nos privata multo rnagis .langere , et acriori doloris sensu serire quam publica .elsi homines vulgo videri mali ut publico potius dolore moveri , quam Suo. Hoc probe intellexerat olim nobilis ille Graceus histrio momine Polus , qui Athenis acturus fabistum Sophoclis , curia Te praeseri landus esset dolor taclxae gestantis cinerios Orestis , clanculum eruit e sepulchro cineres , ossaque silii , quem amaverat unice , urnamque detulit in scenam . et cum lugere videretur aIiena mala , desistat sua. Ita A. GaIlius lib. 7. Quid est spes pB. Est gaudium ex opinione immentis boni.
Quaenam sunt incitamenta , animum ad Spem erigentia PB. Haec duo numerantur. I. Honestses 1 et magnitudo boni : a praesidia certa ad illud comparandum , qualia sunt opes , ires, industria , prudentia , amici. adversariorum imbecillitas et favor divinus. Hinc Tullius Romanos ad certam victoriae spem excitat Sanuluculenter , M. Catilin. Instruite nutic , Quirites , contra. has tam praeclaras Catilinae ca-Pias , Vestra praesidia , vestrosque exercitus ei primum gladiatori illi consecto et saucio , Consules , Imperatoresque vestros Opponite ;deinde contra illam naufragorum ejectam ac debilitatam manum , florem totius Italiae , et robur educite. Hinc etiam Aeneas suorum latinos mirum in modum erigit , et bono sperare jubet. Aeneid. I.