De arte Rhetorica libri quinque lectissimis veterum auctorum aetatis aureae perpetuisque exemplis illustrati auctore P. Dominico Decolonia ..

201쪽

, Elementa Rhetoricae.

os et H Scyllaeam rabiem , peniturium

, sonantes

' Accestis scopulcis , vos et Cyclopea saxa Experti ; revocate animos , moestumque ti

morem

Mittite i sorsan et haec olim meminisse iuvabit. Per varios casus , per tot discrimina rerum Tendimus in Lalium , sedes nbi sata mi etas Ostendunt ; illic sas regna resurgere Troiae.

Durate , et vosmet rebus servate secundis.

Ad Spem pertinet Audacia seu confiden- tia , quae' est assectus quidam animi adversus futurum 'malum , quamvis arduum ac dissicile ; quod tamen vinci possit , consurgentis. Quomodo coneltatur Atidacia λγ R. Iisdem serme artibus quibus Spes. Ita magnanimus Annisat, trajeelo Rhodano , Italiam recla petetis , suos milites hortatur, apud Livium Deeade 3. ut obstructarum nivibus Alpium dissiculta es superent , Bomanorumque vires contemnant : Quid aliud ' Alpes esse creditis, quam montium aItitudines' ingite alti ores Pirenaeis : An tisi as aliquas ' Coelum contingero , et inexpugnabiles huma- 'no gEnori esse creditis p et alio meo : Cum 'eo nimirum hoste res est nobis , qui nee bonam , nec malam ferre fortunam potest: seu vicit, serociter instant victi, seu victus est,

inflatirat cum victis certamen. Hac eadem ratione audax Turnus suorum Latinorum animos ad pugnam accendit : A neid. IO.

In manibus Mars ipse, viri i nunc conjugis, estos in Cieiliam , aut Aethnam. Accestis pro accessistis Per 3 neven.

202쪽

Elementa Rheto cae. Quisque suae tectique memor , nunI 'gu Facta patrum , Iaudesque : ultro occurram ad undam , Dum trepidi , egressisque labant vestigia pri-

AUDENTES sorinna juvat. i ,Multum etiam addit fiduciae presuasio dasavore divino. Hinc illa, Tolumnii Auguria

audacia a d eid. I 2.

Tum vero augurium Rutili clamore salutant, Expediuntque manus : primusque Tolumnius augur , . ὶ Hoc erat, hoc vo is, iniquit, quod saer tivi. Accipio, agnoscoque Deos, me ma duce.

Corripite, o Rutuli . . . . . . .

I. III. De Misericordisi. . Quid est Miserieordia IB. Est dolor animi et aegritudo quaedam

ex , malo alterius, praesertim immerito laborantis. In hoc excitando commiserationis an sectu triumphare solet magni Oratoris industria. Si quidem , ut vulgo dicitur , Lacrymao

auditorum sunt laus Oratoris vel maxima. Quaenam sunt artes ad misericordiam eo eitandam idoneae. 'R. Variae ac multiplices sunt artes. Prima

est, si qui malum 'patitur, eo plane indirus esse dicatur. Unde ad ciendam misericordia valet hoc Virgilii a . Nec te tua plurima , Panthu , :Labentem pietas, nec Apollinis insula texit. a. Est, si de patria, vel O nobis a AEneid. . '

203쪽

'ctoo Elemensa Rhetorieae lim bene meritus suisse ostendatur. Hoc ari, scio mire usus est senior Horatius apud L, vium , ut filium , ol, intersectam sor ei a , parricidii reum , ab imminenti morte liber

Oratio P. Horatii ad populum pro Nioρarricidia reo. Lιμι us lib. I. Hunccine, quem modo decoratum ovantem. que victoria , incedentem vidistis s Quirites , eum sub furca vinctum, inter verbera et cruciatus videre potestis p Quod vix Albanorum oculi tam deforme spectaculum serre possent. I , lictis , eolliga manus , quae paulo ante armatae Imperium populo Romano pepererunt I, caput obnube liberatoris hujus urbis: Arishori inselici suspende et Verbera , vel inistra α) Pomoerium , modo inter illa pila, et

spolia hostium : vel extra Pomoerium, modo inter sepulcitra Curiatiorum. Quo enim duc is hunc juvenem potestis, ubi non sua decora ' eum a tanta foeditate supplicii vindicent p=.3. 'Ars est , si calamitatis magnitudo , vel diuturnitas, caeteraeque hujusmodi in cumstanetiae luculenirer exponantur.

1 4. , tristia quaedam recentis miseriae signa , monimentaque xib oculos auditorum ponantur , ut camentae Vestes, vel ipsum mortui cadaver, ant imago. Nam ut isonet Horatius ad Pisones :Segulus irritant animos demissa per aures, Quam quae sunt oculis subjecta fideli-

Sic Μ Ahionius, qui postea Triumvir sui . prolata Iulii Caesaris veste pugionibus ac

204쪽

Elementa Rheloricae. 2ors adiis perforata , sanguineque cruentata , Iiomanam plebem ita accendit, iit ad coniuratorum aedes inflammandas e vestigio provol

vhrit. Sic Clottidis Clodovaei filia dure et inclementer habita a marito Almarico Visigothorum rege , cum sudarium suo imbulum sanguine ad fratres suos Francorum reges misis in

set , αὶ immane illud bellum excitavit. quores Visigotliorum penitus attritae, deletaeque fuerunt. Sic olim summus ille orator Anto Ditis, cum defenderet Aquilium, in causa peroranda , tunicam eius diloricavit , ac discidit e puctore, et adversas senis cicatrices iudicibus ostendit. Sic otia in aeneam flectere Dido conatur a

pud Ovidium in Heroide, hac lamentabili sui

imagine ac pictura :Aspici as utinam , quae sit scribentis imago I Scribimus , et glaeinio Troicus ensis adest. Perque genas lac mae strictum Iahu uitiae iu

Qui iam, pro lacrymis , sanguine tinctus erit. I. IV. De Ira et indignatione. Quid esι Da yR- Diccre possem cum Horatio : Ira breis is furor est : sed malo cum Aristotele sie illam de filii re : Ira est sui , propter contem pium , Ulciscendi cupiditas , cum dolore conjuncta. Unde non maximopere dissert ab odio quod est Ira quaedam inveterata-Q-modo eacitatur et incenditur fra R Accenditur commemoratione illatae inis iuriae, si praescrtim iniuria sit mn .coulemmus Conjuncta. Hinc nimirum apud Virgilium Ae-

205쪽

oa Elementa Rhetorieae, meidos T. tantopere esservescit Iunonis R. tontra Trojanos , ob spretam a Paride Troiano Armam suam , et Hebem filiavi Ganymedi Trojano postpositam:

Μanet alta mente repostum

Iudicium Paridis spretaeqne injuria sormae .

. Et simus invisum, et rapti Ganymedis honores. Et rursum in eodcm libro suam iratia sic exsuscitat eadem Iuno:

Ast ego , quae Divum incedo Regina, Iovisque

Et soror et coniux , una cum gente tot annos

Bella sero Z Et quisquam numen Iunonis

adore .

Praeterea Z aut supplex aris imponat honorem pQuo quis vero est gloriae appetentior, vel dignitate illustrior , hoc ob sui contemplum vehementiris solet irasci. Cujus rei memorabile in primis est exemplum Narsetis Eunuchi rea militaris gloria praestantissimi. Is enim pore res sortiter gestas adversus Toxilam Gothorum regem , - cum invidia quorumdam , α Iustino Imperatore Italiae Praefectura fuisset exutus atque etiam ab Imperatrice Sophia, impotentis animi foemina virulento hujusmodi fuisset impetus convitio : Narsetem Eun chum ad pensa lanasque eum laeniinis esse rem Iegandum : illud adeo acerbe tulit, ut se te- Iam brevi orsurum dixerit, quam Imperator eu Coniux dum viverent, nulla vi industriaque reteXere possent. Ac paulo post; e . catis in Italiam Longobardis , Imperatori trux-gnam Italiae partem ademit.

Quid est Indignatior

B. Est dolor perceptas ob secundas res bonaque alterius , qui hac felicitate judicatur indiguus , ut apud Maronum Eclog. I. -

206쪽

mementa' Rhetor σε. . . to h/ec tam ciata novalia miles habebit t

osmodi est etiam illud. Eclogae 8 . t , . Mopso Nisa datur a quid non speremus amantes

um canibus limidi venient ad poculis damae. Quomodo M inoidia dFert indicηatio PR. Hoe disseri , quod indignatio ' sit tantum an indignos , eo quod Duuntur bono , ut vel, ex ipso n sine liquet. Unde indignatio prae sertim suscipitur ab his , qui sunt viri probi , et honoris cupidi ; nuta b mr ferunt indigne malos noxere : et Itonoris studiosi indisguantur , immerentes anteferri sibi. Invidia vero est erga bonos, et sua felicitate dignos. Quomodo conellatiar indignatio pia R. Excitatur duplici modo. r. Si vitae prioris sordes , et xilitas eum praesentis temporis opibus , potetitia , arrogantia praesertim Conserantur. 2. Si hominis, m quem iudignamur , vitia cum vim, cri antefertur, v se tutibus comparentur. Ex primo capite Tullius indignationem ita movet in vatisium: Atque . illud lenebrieosissimum tempus ineuntis

aetatis tuae patior latere . 'o . . . G Dein s. Commemorat, ut homo vilis et obscurus paulatim ad honores aecesserit, tandemque illa subjungit: Te cognati respuunt, M tribulas execrantur , vicini metuunt , - assines er Gophes gentis ferarum omnino fabul sum , cum alis , et eo te o luilae , et reum quo corpore leonino , vulgo Griso. b Ex eadem dui

207쪽

eto Elementa Rhetoricae. bescunt, a strumae denique ab ore improbo demigraruut, et aliis' jam se locis collocarunt. Quasi nempe adeo sit impurus , ut vel ipsae strumae foedum hominem aversan

Similiter Horatius indignationem concitat adversus Menam Pompeii Magni libertum in hae Uda cedro linenda: Licet superbus b) ambules pecunia ,

Fortuita non nicitat genus. Videsne , sacram e) metiente to viain Cum his ter ulnarum toga , b Ut hora vertat liue et huc euntium ,

Liberrima indignatio P. Sectus flagellis hic triumviralibus ,

Praeconis a d fastidium , Arat Falerni millo fundi iugera :

Sedilibusque maguus imprimis eques, . Ochone contempto sedet. Ex secundo capite vehementor indignatur Aiax apud Ovidium , quod Ulysses secum ausit de Achillis armis cantendere :

i sc) Via facta sic dicta , . od ad Iovis templum et Capitolium recta duceret. d) Iudicia de serpis ac juribus exercebant tres jud ces , qui triumMiri capitales Picebantur. e Aia Roma Briandusium usqiae Per tingebat , nometa traxerat a Claudio Arem

208쪽

Elementa Rhetoricae. GOS . . . Agimus , pro Jupuer, inquit. Atile rates causam, et mecum consertur Ulyssess Praemia magcia peti sateor: sed demit honorem - Aemulus Ajaci. Non est, tenuisse superbum ,

Sit licet hoc ingens) quid maid speravit

I. V. De Mansuetudine. Quid est mansuetudo P . R. Mansuetudo , seu lenitas, ac clementia, est motus oppositus irae : Deque aliter desinitur, quam irae remissio , atque . mitigatio. Quomodo mitigabitur Ira , et conciliatitur mansuetudo PR. Mitigab tur ira , eL eonciliabitur man- suetudo , primo ingenua quadam ellipae consessiotie ac dolore. Ita Cicero Caesarem ira--lissimum licet i lameu Ligario placavit : Adiudicem sic agi solet, sed ego patrem loquor , erravi, temere seci , poenitet , ad cle- meuliam tuam confugio ; delicti veniam peto, ut ignoscas , oro: si nemo impetraVit, a re

-ganter: si' plurimi , tu idem fer opem qui 'spem dedisti. a. Facit ad placandam iram humilitas, et supplicis animi demissio , praesertim apud

hostem magnanimum. Ut enim pulchre ait uidius lib. 3 Tristium ζ a. Corpora magnanimo scis est prostrasset leoni

'Pugna tuum sinem , dum incet bostis , habet Addere poteris cum Virgilio tritum illud. lib. 6.

. Parcere subjectis. et debellare superbos. 4. Ad declinandam iram maxime sunt adl.i-

bendi qui mi uias Imris , et quos duvi inserenda cogitare uulla ρει auspi. N i cuj

209쪽

66 Elementa mie ori re. mod, sunt Pueri, foeminae, senes , Sacrorum sotistites. illa legimus in sacris paginis , Da

vidis iram ab Abigail , iram α) Artaxerxis

ab Esthero suis se repente mitigatam. Roma Da quoque bistoria testatur, Lbinarum intervetitu Romulum inter et Talium foedus ictum suis,e. , item Volumiaa et Veturia Maritum Coriolanum , patriae sanestum 4 ellumini et entem , a noxio proposito dimoverunt. 4. Facit plurimum ad iram inolliendam, si sciax ut capies molIes aditus, et eommoda fandi tempora ; quale est tempus convivii , ludi , fausti alicujus successus , victoriae , se stivitatis as laetitiae publicae ; quo temi'ore solent homines ad mansuetudin- esse pro

'Pensiores.

a. Si prudenter ostendas, quantum pra steti mansuetudo cupiditati vindietae; ut recte monet Iuvenalis hisce versibus aureis S

. Quippe minuti Semper et infirmi est animi, exiguiq- πο- luptas Ultio ; eontinuo sic eollige , quod vindicta 2 EMO: magis gaudet, quam foemina. 6. Donique valet plurimum ad elementiam , si dicat qui peccavit, non dedita vera, non dolo malo peccasse , nec id egisse , uterim Contemneret, quem habet iratum : sed' 'el incautum , vel errore humatio deceptum, et necessitate adactum peccavisse. Vide qua doleritate locum hunc tractet Tullitis ad Caesarem Μ. Mai c. lo Placandum : Atque

Artaxerxes in meris sudiassus dictus

210쪽

Elementa Rhetoricae. 1 odihoe C. Caesaris iudicium, P. C. quam late pateat attendite. Omnes enim , qui ad illa arma fato fuimus nescio quo , reipublicae misero senestoque compulsi , et si aliqua culpa tene-mhr eerroris humani scelere certe liberati sumus. Nam eum M. Malacellam deprecantihus vobis, reipublicae conservavit, memet

mihi , et item reipublicae , nullo deprecante , reliquos amplissimos viros et sibi ipsis , et Patriae reddidit ; quorum et frequentiam ct dignitatem hoc ipso in consessu videtis. Non ille hostes induxit in cariam , sed judicavit a plerisque ignoratione potius , et salso atque inani metu, quam cupiditate aut crudelitate civile hellum esse susceptum. f. VI. De Aemulatione. Quid est Aemulatio pH. Est dolor ex aliena felicitate sΠseeptus,

non quod illi contigerit , sed quod nos illaeareamus. Hinc liquet , Aemulationem esse in laude ponendam , et ud perdiscendum bo quas artes plurimum valere. Sunt enim Aemulatiqni obnoxia , quae maxime praeclara , ut virtus, honores, opes, doctrina, gloria, est.

Quid interest Aemulationem inter et In νidiam p . Aemulationem bonam esse , laudabilem , et honestam , quia nos excitat , ut ipsi quoque

hona conseqNamur. Contra vero In ruta vi

tiosa est turpisque , quia id agit , ne alter bonis potiatur, ut ait Horatius: Invidus alterius rebus marcescit opimis. . - Quomodo excitari potest Aemulaιio p Excitatur majorum exemplo , nominis elo ris , et propositis illustrium virorum egregiis

facilioribus i iis au laomache Aeneidos 3.