Philippi Ambrosii Marherr ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones medicas. Cum praefatione Crantzii. Transitvs et mvtationes alimentorvm per primas vias, nec non chyli per sva vasa [electronic resource]

171쪽

INs ΤΙΤ, Τ IGNES MEDICAS. IIIlidorum adest, hominem vivere dicimus; verum etiam licet videantur omnia cessare et iam quies perfecta ad sit, si tamen possit restitui commercium illud, quod ineuitabili lege diuina inter mentem et corpUS intercedit, homo nondum mortuus dici potest, ut docet perfecta syncope, ubi omnis corporis motus sublatus est et verae mortis inmago adest, silet respiratio, quiescit cor, nullus arteriarum motus percipitura nec differt a vera morte status hic, nisi quod in isto motus hi vitales denuo reuocari possuit Nec calor praesens certum vitae signum est , cum is etiam aliquanto tempore post

veram mortem supersit, et puerum peste mortuum per duos continuos dies calorem retinuisse, ct in aliis diu satis a morte calorem notabilem superfuisse obseruationes medicae tectentur. Hinc certe dissicultas maxima est, ut determinetur euidenter, num mors perfeci a adsit, num apparens tantum Nam si etiam omnia vitae

signa absint et adsit persed a quies, quomodo determinare audebis illud commercium animae cum Orpore sic esse sublatum, ut non queat restitui amplius 'Verum quidem est, si corporea machina destructa iam et ipsa liae destructio euidens sit, certam determinari mortem poste, uti dum homo valido pondere totus conteritur, dum ruina domus opprimitur. Hunc perfecte mortuum esse quis non dicet Ita enim fabri a corporis uniuersa destructa est, ut ad illud commercium, et ad illas funes iones vitales et animales obeundas omnino inepta sit. Nerum 1ic agitur de homine, qui moritur morte, haud ab externis causis fabricam animalem destruentibus, oriunda, sed morbo corpore inhaerente. suis, inquam, in tali accurate determinare poterit, quando fabrica corporis et an ita destructa

sit, v ad obeundas funes iones vitales inepta sit an ita sit destructa, ut iam commercium illud animae cum porpore ultra nec durare possit, nec restitui. Hoc sem-

172쪽

13 PRAELECT. 1 H. BOERII AAVE per visum fuit dissicillimum antiquis etiam medicis.

Clusura ipse lib. a. c. h. mentionem iniicit, fama proditum esse, quod quidam ex funeribus reuixerint. Quin etiam, ait, virum iure magni nominis D E I- vi, ne sinitae quidem vitae satis certas notas esse, proposuisse. Et multae omnino sunt obseruationes, quod homines pro mortuis habiti reuixerint Et videtur omnino mens a corpore aliquo modo separari poste,

aut mutuum illud inter mentem et corpus commercium posse tolli absque eo ut inde reces lario mors consequatur. Id enim suadere videtur status syncopticorum, qui omnibus vitae signis desiit uti saepe tamen praeter spem ad vitam redeunt. um ipse Saluato S. in in iraculis suis mortem perfectam et consummatam ab incerta et apparente distinxit, ut apparet ex sacris litteris aegito minget. ειc. c. I Hode filia latri, quam mortuam credebant omnes lesus autem re- spondit patri puellae noli timere, crede tantum, et salua erit. Et cum venisset domum fiebant omnes et plangebant illam. At ille dixit nolite stere, non est enim mortua puella sed dormit. Et deridebant eum, scientes, quod mortua esset. Ipse autem tenens,,manum eius clamauit dicens puella surge. Et re versus est spiritus eius et surrexit continuo. Ipse itaque Saluator non mortuam esse dixit. Similis et amhistoria exstat in libro Rigmn III cap. 7. de proplieta Elia, viduae filium resuscitante. Sic autem textu sonat Et ait Elias ad eum, da mihi filium tuum. Tu--iitque eum de sinu eius et portauit cum in coenaCU-selum, ubi ipse manebat Et posuit super lectulum suum, et clamauit ad domitium et dixit Domine Deus meus, etiamne viduam, apud quam ego utcun- que sustentor afflixisti ut interseeles filium eius Et expandit se, atque mensus super puerum tribus vici bus, et clamauit ad domitiunt, et ait Dontine Deus

173쪽

meUS, reuertatur obsecro anima pueri huius in viscera, eius. Et exaudiuit dominus vocem Eliae et reue a est anima pueri intra eum et reuixit se Quod autem vere mortuus fuerit puer, non constat , nec probabile est, cum in scriptura solum dicatur l. c. v. I. aegrO--tauit filius mulieris matris familias, et erat languor forti munus , ita ut non remaneret in eo halitus. ,,

Hinc videtur fuisse svncope grauissima ita etiam filia Iairi de qua prius egimus, syncoptica fuisse videtur,

quum ipse Saluator dixerit non est mortua, sed dormit. Sine Saluatoris voluntate benefica status iste procul dubio in veram mortem abluisset. Hoc ideo moneo, quia aliis in locis ubi mortuos resuscitavit Dominus, diserte additur , mortuos vere fuisse. Ita Lucae cap. VI l. viduae filius prope urbem Nain a Christo domino resuscitatus vere mortuus erat; sic enim habet sa e textus: et accessit lesus et tetigit oculum,

siet ait adolescens tibi dico, surge. Et resedit, qui erat mortuus et coepit loqui; et dedit illum matri

suae. Mortuus ergo in hoc textu dicitur, non dormiens, ut in exemplo priori, et confirmiant hoc sequentia scripturae, quae mox subiiciuntur: eUntes renun-

Metate oanni, quae audistis et vidistis, quia coeci vi dent, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi au-

diunt, mortui resurgunt. . Vere item mortuus erat

Lazarus iam per quatuor dies et foetebat. Donn. c. I. Sic textus habet: Lagarus, amicus noster dormit, sed vado, ut ex somno excitem illum. Dixerunt ergo sediscipuli eius Domine, si dormit, saluus erit. Dixe serat autem Iesus de morte eius, illi autem putauerunt, sequod de dormitione somni diceret. Tunc ergo esus sedixit iis manifeste Lagarus mortuus es . - os ea secum ad monumentum venit, ait: tollite lapidem. Dixit ei Martha soror eius, qui mortuus fuerat Do-

174쪽

Jesus nonne dixi tibi, si credideris, videbis gloriani Dei Tulerunt ergo lapidem. Iesus autem eleuatis sursum oculis dixit Pater, gratias ago tibi, quoniam,audisti me; ego autem sciebam,quod semper me audias: sed propter populum, qui circumstat, dixi ut credant, quia tu me misisti Haec cum dixisset, voce magna clamauit Larare, veni foras. Et statim prodiit qui

Ex hisce exemplis apparet, in ipso quoque sacro

eodie bene distinctas ite historias vere mortuorum, ab illis, qui apparenter solum mortui erant. Interim et hoc certum manet, nisi fabricae manifeste destructae signa adsint, vi de morte perfecta liquere Potest enim commercium illud animae cum corpore pro tempore tolli, ut mortis ima o sit sed et id ipsum quandoque restitui potest, ut redeat vita, si fabrica nondum destructa, fluida nondum corrupta, aut coagulata sint. iura id genus exempla habentur hominum pro mortuis habitorum, qui praeter opinionem reuixerunt; et talia hodiedum contingere possunt. Ita iam olim g sprodidit Hist. L. VI l. c. sal .Auiola consularis, It mroo reuixit, et quoniam subueniri non potiterat,' praeualente flamma vivus crematus est. Similis causa in L. Lamia praetorio viro traditur. -- Haec est con- ditio mortalium ad has et eiusmodi occasiones for- tunae ignimur, uti de homine ne morti quidem de beat credi A A exemplum refert hortulani in Succia, qui alteri homini opem laturus ad Ivinariana profunditatem in aquam demersus, ut glacio delituit. Extractum absque vitae indicio cadauer pannis calidis fricatur, fasciis calidis obuoluitur, vita pii

redditur, quam per 8 adhuc annos protraXit. IOSEPH.

ac ALIGER refert subulcum in domo patris tui, ter

175쪽

INSTIΤvTIONES MEDICA s. Is pro mortuo habitum, omni respiratione priuatum, et frigidi stimum ter reuixisse Not in Crisam p. 8 I. In laqueo suspensis idem quandoque contigisse visum

est. Ita Viennae a. 144o furis de patibulo Lanatomen deportatum cadauer, iamiam secandum, reuixit. Eadem in animalibus obseruata sunt exempla Indu- serius Ra A vi V R, volens inquirere in reginas apum, Omnes una submersit aqua, et dein pro mortuis habitas examinauit portea vero in calido loco repositas, sponte sua reuixisse deprehendit. In muscis bm rsis facile quoque hoc experimentum succedit, si in cinerem tepidum reponantur. Hominum subn ersorum, aut fumo carbonum suffocatorum ac denuo reuiuiscentium plusculae sunt obseruationes et 1istoriae. Hinc euidenter apparet, nullum fere eripe mortis signum esse, nisi constet, fabricam solidorum, indolem fluidorum, ita iam vitiatam esse vi commercium illud animae cum corpore ulterius durare aut restitui non possit. Atque haec ratio, cur interdici iam si prudenti consilio, ne cadauer ante duos elapsos dies sepeliantur Inter certissima tamen mortis verae signa est foetoralle peculiaris, cadauerosus, quem Omnes nouimUS, verbis tamen exprimere non possumus. Hic foetor 1

adest cum frigore corporis abolito motu fluidorum et solidorum, abolita respiratione , aliisque lethalitatis signis, tum quidem de morte certi es e pos mus. De- notat enim hic foetor, iam putrescere machinam animalem, adeoque hoc ipso ineptam esse ad commercium illud mutuum sustinendum. Obiici quidem potest iam aliquo ante mortem tempore foetorem hunc nonnunquam percipi et hoc verum est. Sed nos non solum hunc foetorem, verum cum aliis dictis signis coniunctum, pro indicio mortis ponimus. Et denique, ubi semel foetor ille peculiaris cadauerosus percipitur, aegro

176쪽

aegro licet adlauc superstite, non diu tamen mors abest, et breui tempore superueniet. Certissimum enim dat indicium, iam corrumpi ac destrui machinam corpoream, qua destructa tollitur foedus illud mutuum a Creatore sancitum, et anima vinclis libera, illuc, quo Deus iusserit, migrat. Nou uim hic vitae definitionem te Vita enim quid proprie sit intelligi non potest, nisi post explicatas omnes illas functiones, quarum concursu et auxilio mutuo vita fit. Hae functiones per decursum huius physiologiae primo innotescent, leo potest vita intel- ligi, nisi tota prius physsiologia perspecta sit. Hinc interea generalem solummodo vitae notionem praemittimuS.

Vt nitiem sciatur acciιrate, tιid requiratur in corpore, ut hae ambae adflint i colligenda curiose timora phaenomen vitae, et sonitatio a inquiranda subiecta, in quibus haec: . indagandae ars iae, a quibus η in fri enta, per quae saut S. essectusque , quos iterum

produculli.

Vt avfena te. Haec generalis certe est methodus in indagandis omnibus incoonitis. Non enim intelli untur res creatae priori, sed per obseruationes solum eruuntur. Vnde ut intelligere possimus, quid requii a-tur ut mutuum illud inter animam et corpus vinculunt subsistbre et durare possit, per obseruationes eundum est , atque I colligenda curio se cuncta vitae ac ja nitatis pharasmena. Qtio Caecula non elapsa sunt antequam cognitum fuerit vitam conssistere in motu circulatorio humorum, in motu cordis, sanguinem per totum corpus prope lontis Verum odi adhuc additum est, etiam cel-

177쪽

sante illo motu nominem ominciare audere ex hoc solo signo, resuscitari amplius non posse hunc motum. . Ex

quibus discimus, quam cauti esse debeamus in observandis vitae phaenomenis et inde deducendo iudicio. a. Inquiretida fabis i in qtιibiιs haec. In separabilem a vita dixerunt esse motum sanguinis; sed qua in parte corporis motus ille incipiat, dum vita incipit, qua in parte desinat dum vita cessat id est, in quo

viscere haereat illud primum vivens et vltimum moriens, de hac re varie disputatum est, variaeque eXOrtae sunt sententiae, quia multi non tam inquisitibni et colle stioni phaenomenorum se dederunt, sed a priori perperam id eruere voliterunt. Albi cor, alii cerebrum primum vivens esse dixerunt fatuit tamen postea ex obseruationibus, AL Ρ1 GAI 1, nec cor quidem primum vivens esse , sed auriculam cordis dextram et

sinum venae cauae iam moueri , antequam cor adhuc

evolutum et formatum sit proinde cor 11o1 es subiectum primi motus in animali, nec ipsum per se, sed motu aliunde suscepto, moueri 3 Indagandae cursae, a rtibus. Ad intelleci unire non solum requiritur, ut res ipsa cognoscatur huiusque ectectus, sed etiam scire oportet, qua posita conditione talis sequatur effectus. Non e11im susscit scire, auriculas, sinus, ventriculos cordis moueri, sed etiam indagare debemus causas, a quibus hic motus pendet; indagare debemus harum partium structuram; atque tum docemur esse musculos adeoque omnes causae, quae ad motum musculi requiruntur, his partibus ut

moueantur, accedere debent. Ad aes ionem vero musculi requiritur sanguinis arterio si ingressus venosi egressus, spirituumque seu quid ne rue liber influxus et emuna in ipso musculo irritabilitas et stimulus adveniens , qui irritamenti vice fungatur Qtiare ad

178쪽

motum cordis eadem requiruntur. Niliilominus tamen est in corde mira proprietas, qua sine his omnibus motum suum satis diu continuare potest . Cor enim rescissum ab omnibus suis vasis et neruis, motum no Iararo cotinuat et satis diu quidem, quod de aliis musculis adeo obseruatum hactenus non est unde et haec consideranda sunt, ut in vitae cognitionem assurgamus. 4. Instri:menta. Nam horum cognitio absolute necessaria est licet enim intelligere caussam mouentem,sa ignoras instrumenta, per quae illa applicatur partibus mouendis, non intelligeres omnes potentiae motricis effectus. Eadem enim caussa prout applicatur per diuersa instrumenta rei mouendae, ita diuersos etiam effectus producit. . . si ponas caussam motricem posse exponi per pondus librae unius iam ex mechanicis notum est, si potentia vecti applicetur ad eam distantiam, quae sit centupla distantiae ponderis ab hypomochlio vectis, tunc potentia motrix librae unius erit aequalis libris centum, et has seruabit in aequilibrio, id quod in statera cuilibet attendenti patet. emis omnis caussam habet, cur existat. Sic calor est effectus attritus et motus, quandoquidem in attritu et motu ratio est, quare potius existat calor, quam non. Duplici autem modo cognoscimus caussas rerum, vel a priori, vel a posteriori. Dum a priori has noscimus, etiam omnes effectus caussae perspicimus. Suppone libram plumbi in duas sphaeras redactam, ambas ex silo pendulas ergo ratio est in filo, cur has sustineat, nempe eius firmitas una in aliam impellatur, patet cur ac stioni aequalis sit reactio rupto filo vita cadat, nosci pondus accelerato motu pro ratione temporis in terram labi, o figuram phaericam in uno tantum puncto planum tangere, ob plumbianollitient figuram mutari. Contra vero dum caussae

rerum

179쪽

rerum obscurae sunt, neque a priori cognoscuntur, colligere debemus omnes ellectus, omnia phaenomena, neque tamen tunc statim iudicare, sed his collatis inter se et cum aliis comparatis, casto ratiocinio supersti icto caute edicere aut penitus abstineres, si ne sic quidem ratiocinio certa erui caussa potest ita de cohaesionis, grauitatis, etc. caussa et natura nihil certi scimus, obseruamus effeci us et phaenomen certa, et in his interea acquiescimus.

g. XLIV. tιum vero ipsa haec fere innumerabilia sint, ratio

doctrinae iubet ea reuocare ad quaedam capita, ut ordinate tractetur singulatim de flngulis. Hae ipsa innumerabilia te id est phaenomena vitae ac sanitatis, horum subiecta caussae, instrumenta, effectus haec certe adeo multa et varia sunt, ut nullo numero definiri possint. Considerate omnes motus vasorum, viscerum omnium actiones, ipsum denique hominem, vim mentis in corpus, corporis in mentem, et alia propemodum infinita. Hinc ut ordinata do- strina procedatur, ordo aliquis obseruandus est inania enim simul cognoscere non possumus, neque audemus ex non cognitis ad cognita procedere. Fateri nihilominus oportet, dissicile es se ordinen reperire, qui exceptione careat. Quamcunque serues methodum , semper aliqua erunt assumenda, quae cognita nondum sunt, et quae posthac demum demonstrari possunt. Interim tamen aliquo sto opus est, quo per hunc labyrinthum ducamur meque mathematicum,

ordinem a medico peti posse certum est, cum ipsa medicina hunc non admittat, ut post varia tal. Virorum

tentamina constat.

XLV.

180쪽

Incipiendum itidem a corporeis, sed haec, vel commania furit mari et foeminae , vel propria alterutri is eoque de prioribus primo tractandum erit. A corporeis. Si incipiendum est ab iis, quae ui- dentius cognoscimus , a corpore certe incipiendum est quanquam Platonici intellectum mentis intelleci ucorporis faciliorem dixerint, et C ARTE fius quoque mentem corpore notiorem asseruerit. Illud quidem verum es , quod prima dea nostrae existentiae inuolvat substantiam cogitantem sum conscius meae cuiuscunque cogitationis, ergo existo nemo tamen ideo ititelligit naturam rei illius existentis, quae cogitat. Longe enim aliud est cognitio merae existentiae, et cognitio naturae ac proprietatum rei existentis. In medica corporis humani eXplicatione , non agitur, an existat, sed quibus existens constet de existentia enirn sermo non est, sed de existentis natura, vita, sanitate. Mentis vero naturam in integrum fere ignoramu ;

nam omnes, quas de mente habemus, notiones, mere

negatiuae sunt, id est, concipimus circiter, quid mens non sit dum dicimus non esse extensam, non solidam, non impenetrabilem figurabilem, mobilem etc. neque

aliquid praeter existentiam, cum corpore commune haberes quid vero proprie mens sit, omnino non perspicimus Euidentior ergo ei corporum notio, quorum naturam per flectus et phaenomen certa sensibus deleo imus. Praeterea medicina non agit in mentem nisi quatenus corpus ipsum mutat, et naturalem corporis conditionem restituit Delirans phreniticus, aut mania us ad se nunquam redibit, donec sensorueommunis assectionem morbosam, pure corpoream, non sustulerit medicus. Qui catara ' a laborat, non videbit, donec lentem opacam, quae radiis lucidis transit

tuni