장음표시 사용
201쪽
INsTII v Tio ΝΕ MEDICA s. 18 Iet hemicis prohiblio oris externi libero acccssu et fermentationem et putredinem impediri quin ita simul
interni aeris fuga praecauetur, quam semper consequitur corporum destructio. Hinc vinis Italicis, quoniam sacillime corrumpuntur oleum superfunditur, quod aerem arceat. Imo et ipsae carnes animalium si oleo vel pinguedine undique ita superfundantur, ut omni aeris externi accessus praepediatur, diutissime citra corruptionem seruari possunt, ut testatur BovL de viil philosophiae emerini. Et quod ipse expertus sum, qui methodo
hac in quintam usque hebdomadam seruaui carnes ferinas et aue quoque, quae alias citistime putrescunt, ita seruaui, ut dein mensae illatae viderentur recentissimae. LV.Fructurun quidem horaeorum, si natet , ea est, resoluantiιr faciis, mollities, quae vix ulla praeparatione
Fractvim horaeorit m Mirum forte videbitur, quod inter cibos recenseantur fruct us hora ei, cum plurimi hos damnent tam veteres medici , quam recentio I QS. Verum enim vero ab ipso Creatore honio primus in horto positus scentiam obtinuit comedendi omnem frues una arboris, ac dein post lapsum primorum parentum genus humanum solis fere fructibus vixit. Quare inaxime naturalis semper fuit hic cibus. An ergo cre- dibile est , venenatam , noxiam qualitatem his inessse, quibus antelis tot hominum millia impune vixerint, et hodie multae nationes sine detrinient sanitatis vivunt Si consideres tempus, quod iosce fi uctus ad maturitatem perducit, maxime conuenientes naturalesque videntur esse. Nonne aestigo tem ore hos natura abundanter largitur tum scilicet cum iii latis per vim
caloris liquidissimis humoribus sudore ditituimus, aestuma et
202쪽
et siti inexplebili torquemur, siccitate languescimus.
Ast quid magis refrigerat quid melius reficit et sitim
et siccitatem nimiam corrigit a temperat, quam Oderatus fructuum horaeorum lasa an non et acidula
sua qualitate putrediit resistunt, quam nimii caloris intemperies tum nostris corporibus minitatur Leue denique et suaveolens odoratum in his principium, quam est opportunum in debilitate virium reficienda Quodnam medicamentum adeo naturale, omnibus symptomatibus his adeo cito subuenit aut omnibus his indicationibus adeo exacte respondet' Nullum certe. At nocere pollunt et nocent subinde , sed nostra potissimum culpa si vel immaturi, acerbi adhuc et adstringentes, vel maturi etiam iam repleto aliis cibis
ventriculo, aut nimia quantitate assumantur. Ingentem enim aeris copiam continent, qui calore rarefaetus in corpore flatu lentiam producit molestam ructus. borborygmos et spasmos intestinorum ciet. Hunc aerem demonstrat assatio fructuum horaeorum, tum enim vi ignis agitatus et rarescens ingenti cum sibilo prorumpit aer copiosus admodum idem demonstrat anilia
pneumatica, in cuius recipiente positi. fructus horaei ablato incumbente aere atmosphaerico, ingentem aeriselastici copiam et repetitis vicibus generant. Videantur de his soYL Ex pus mech c t. p. 3o et maxime
Cl H A L E saura, qui vim aeris generati ex aquae compressione reperit et obseruauit pomum unicum gignere aeris volumen 48ies toto pomo maius, eundemque aerem vires stupendas elasticitate sua exserere. g. flut e . X et JS. raeterea sua natura in sermentationem admodum proni sunt omnes fructus horaei, maxime in loco moderate calido est ventriculus. Verum per fermentationem non solum extricatur aerelasticus, antea in corporibus xatus sed et acer spiritus et penetrantistimus, neruis maxime inimicus, quem
203쪽
Gas Duιoire ΗΕ LMONΥius nominauit, producituΓ. Unde tam ob flatulentum copiosum aerem , quam etiam ob repentinam et impetuosam fermentationem, indeque nascentem aerem, neruis infestum halitum, pellime nocere possunt, praecipue dum nimia quantitate corpori ingeruntur aut ventriculo iam aliis cibis distento in ultima mensa deuorantur, insuperque his vinum, cereui si et eiusmodi liquores superbibuntur, qui fermentationem iam passi sunt et in nouam denuo ruunt promptissime. Tum enim destructo ventriculi robore, aere copioso extricato, nata acrimonia ex sermentatione, pellimas di arrhoeas, dysenterias, choleras etiam lethales inferre corpori possunt et non raro inferunt. Aer enim ille et spiritus per fermentationena extricati, tantarum virium sunt, ut in experimentis
physicis fortissima etiam vasa inde disrumpantur et in
hominibus ventriculus ad crepaturam usque agatur. Quare inhediocri solum quantitate et ventriculo non repleto, assum debent et cum pane manducari, ne Vinum his, nec cereuisi superbibi debet, quae citius fermentationem excitant in corpore iam in eui motum
prono. tacet plurimi medici in errore versentur et VI- num superbibendum commendent, quam grauissime
prohibeant, quae tamen longe magis conuenit etiarnientaturam massam certius eneruat ut experientia et meipsum docuit Mediocri quantitate sumtos, et vacuo ventriculo, nunquam nocuisse obseruauit Ill. L. B., ANS, E T E N. Falso etiam ut dysenteriae epidemicae causa accusantur nam certe longe deteriores dysenteriae
grassantur, bi horum fructuum penuria est, ut ante annos aliquot Viennae vidimus; et vicissim saepe nulla dysenterica epidemia grassatur licet maxima sit fructuum abundantia, quod etiam obseruauit Cel FRID. ΗΟFFΜANNus, hinc etiam hos fructus inter alimenta innocua reposuit. amo vero dant fructus eiusmodi
204쪽
rratissimum et ab omnibus ae oris expetitum in acutis putridis morbis aliment uir , ubi praeter hos omnia alia 1astidiunt aegri, neque sane ab ulla alia re quandoque certius leuamen habent, quam si vel fraga, vel cerasa Tibe a poma odorata, contusa cum hordeo coquantur aliquantulum, ut superfluus aer expellatur, et deincolatura pauculo succi citrei et accliar condiatur. I aceo quod ex his fiant utilissimi et stratissimi sue rupi. etiam ii emali tempore profuturi in eiusmodi morbis, cum ipsi si uetus haberi non possunt.
Fotus autem, aqua pura, et ursu exercita, crumis optimus; si qua iis , et horum ovis, inquinata, colatu per uinta Hos , purosque , lapides, Omon Avus a, et mite breui optima reditur. Potus vero cerealibus, aut fructibus, em aqua coctis, intelligiatur facile. V et sile, qui ex cerealibus siccis, isn iis, humectando, inmitia vegetationis si citando, mox Areundo, terendo, infundendo in aqua, deinde coquendo, Iermentando, depurando denique conficitur, atquς cereus uominatur. Ne obscura ratio tandem et illius. qui ex maturis horaeis pre , fermentatisque, et drymratis, addo laudatur, et expetitur, celebri nomine vini.
Omnium liquidorum naturalissimias potus aqua est; hac sola primi hominum ad sitim delendam sit sunt, et hodie dum plurrimi pauperes utuntur sine sanitatis detrimento. Verumtamen , cum multae sint aquarum disserentiae, congruum erit eas nosse, ut sciatur, quae optima , et quae minus nostris sibus accommodata,
possit facili artifici ita , ut in usum quotidianum sine noxa cedat, mutari et corrigi. Optima est autem qua pura , cur ita exercita et cruda, qualis montanis e locis vim scaturigine e saxo
205쪽
Purissima aqua, si malliematico rigore sumas, quae hi omnino eterogenei contineat , non existit Etenim omnis aqua certam ignis elementaris et aeris copiam in sinu sito recondit, aliquam etiam terrae si1btilissimae portionem habet, a qua nunquan in int
grum liberari potest, et cuius aliquam semper partem in vase retorto post destillationem relinquit, ut confirmant ei. ARGGRA FI experimenta. Praeterea aqua perpetuum cum aere atmosphaerico commercium
habet is autem chaos est exhalationum cum vegetabialium tum etiam mineralium et animalium . Ea exhalationes cum pluuiis in terram delabuntur et permiscentur aquis. Sed et ipsa aqua vim habet soluendi
corpora varia, atque hinc iter strata subterrane a dum
labitur, varia ibidem obuia salia, sulphura, imo et metalla soluit et secum miscet. Dum ergo nulla absolute pura aqua habetur, ea erit optima, quae saltem reliquis omnibus purior deprehenditur. Quare necesse est v sciamus criteria, quibus aquarum puritas exploratur. Si valde impurae sunt aquae, ut etiam pelluciditas turbata sit, tum quidem criterio non est opus,
eum vel solus aspectus doceat. Sed in ipsis etiam pel-ducidi sanisi aquis multa saepe eterogenea haerent, quae non nisi per experimenta detegi possunt. Signa ergo, quibus aquae puritas detegitur haec sunt Primo. Levitas, quae per hydrometrum, seu per libellam hydrostaticam cognoscitur. Quo leuior nunc aqua deprehenditur, eo melior, eo minus corpus grauat, eo minua de salinis aut terrestribus particulis, quae aquae pondus specificum augent, continet. Verum leuitas iii eadem aqua non semper eadem est, quoniam et pro anni tempestate mutatur, et eadem aqua aestiuo tempore ob maiorem partium suarum ex calore rarefactionem specifice leuior est, quam si tempore hiemali: Vade etiam a b nc cireumstantiam in expertinento M s atten-
206쪽
attendere oportet. Secundo. Pura censetur aqua, quae ad ignem cito incalescit, quae citius eodem igne applicato ebullit, et remota ab igne citius refrigeratur. Et ilicleuitatis esseetus est passim enim, quo leuiora sunt
corpora, eo citius incalescunt, et citius etiam calorem
receptum perdunt, licet per recentissima obseruata hoc non in uniuersum obtinere deprehensum sit in aqua tamen et plurimis aliis corporibus obtinet. Tertio. Si legumina cito concoquat leuior enim et purior aqua citius penetrare potest et soluere gluten illud quod leguminibus inest, atque adeo illa citius emollire Verum et hoc criterium fallere potest, cum e g. sal alcati fixus aquae additus, hoc plum efiicaciter praestet, etsi aquatum pura non sit. Quarto Si sapore caret hic enim salis alicuius praesentiam denotat licet verum sit, aquam peculiari sapore quem verbis exprimere non possumus gaudere et quem si vellemus exprimere, pecificum aqueum deberemus appellare. Quinto. Si caret odore omnis enim aqua pura inodora est; et odor peregrinam aliquam vel salinam vel oleolam volati, leni substantiam admixtam esse docet. Sexto. Si agitata,
vel in vas aliud effusa dissiliat in bullulas minimas, cum subtili quodam particularum strepitu. Talis enim aqua
mobilior ac penetrabilior est , et astumia nec ventrem grauat, nec stagnat in corpore, sed cito resorpta per omnes corporis vias penetrat, et magis reficit, omni alia ob admixtum copiosus aereum elementum.
Septimo denique, si instillato oleo tartari per deliquium aut affusa solutione argenti vel plumbi in acido nitrisael , non turbetur, nec lactescat, nec album deponat sedimentum, quod criterium omnium optimum est; sed ipsas has solutiones metalli eas oportet esse saturatissimas , ut nihil acidi praedominetur alias fallere
207쪽
INs TrivTIONE MEure1 s. 87 Ex hisce ergo criteriis aquae puritas perspicitur;
sed necesse simul est, ut omnes expendantur una enim solummodo nota, seorsim considerata non semeit si desint aliae. Ita e g. aquae pluuiae leuitate superant fluviatiles et fontanas, et proximae sunt aquis destillati schemicorum; non ideo tamen purissimae sunt aquae pluuiae. Sunt enim hae verum aeris lixivium, et quidquid antea in aere suspensum haeserat, secum una devehunt. Hinc et ouulis insectorum scatent, et insecta multa excludunt; sed et asseruatae vitro puro primum nubeculam, dein viride sedimentum ponunt, ac deni quo cito putrescunt. urior est aqua nivis liquatae; haec non solum nihil cedit aquis ohemicorum destilla tis respectu leuitatis, sed multo puriores pluuiali, quum hiemali tempore exhalationes telluris et aliorum corporum ipso frigore coerceantur. Interim in sum communem laudabilissima est aqua iugi cursu exercita
vitia scaturigine e saxo prosiliens, bi nihil subsit, quod
eam inquinare possit. Minus bonae sunt aquae cisternarum , quae derivatum aliunde laticem solummodo continent, aut puteorum, qui sitratam per strata telluris aquam recipiunt. Fluviatiles aquae ob iugem cursum meliores essent, sed innumeras sordes recipiunt et retinent. Pessimae omnium sunt aquae stagnantes, paludosae, quae et insecta multa fouent, et corrumpuntur citisiniae, et viscera grauant, variosque corpori nec leues morbos inferunt, vel sola exhalatione noctuae.
Sunt tamen adminicula quaedam, quibus et impurae aquae in usus oeconomicos adhiberi possint. Fluviatilis aqua facile depuratur vel per sttrationem, vel subsidentiam. Ita udae omnes incolae bibunt aquam Danubialem, quae magnis cadis infunditur ibique sola quiete per subsidentiam depuratur et laeterogenea adsundum valorum deponit et salubris si Parisienses aquam Sequanae bibunt, sitratam prius per arenam
208쪽
puram, in qua haec aqua omnes impuritates relinquit, ac dein saluberrima euadit. Immo fatetur et C MAN-ΥZI S, quod huic potissimum aquae resolutam lienis pertinacem obstructionem ex febre intermittente natam, in acceptis referre debeat Aqua vero paludosa, si ea in desedi omnis alterius tendum ei set, prius decoqui debet, ut insectorum ouula, quae insunt, destruantur, demum per arenam filirari sola siliratio sine decoctione parum prodesset Aqua vero alioquin pura et crystallina, nulla coectone indiget, immo potius ob difflatum per ignem mobilissimum principium, peior et minus idonea sanis corporibus redderetur. Cereti ia. Vinum. Sunt vero et alii potus arte parati, ad quos homines inuitasse videtur vel aquae purae defectus, vel imbecillitas corporis. Tales maxime familiares sunt cerculsi et vinum, quorum praeparatio omnibus nota est Cereui si vino ceteris paribus salubrio , minus stimulat simul blanda mucila gine, si bene fermentata esst, demulcet et nutrit. Nec scorbutum producit ut multi arguunt huius enim morbi aliae causae sunt, et omnes corbutici melius cereui-siam, quam vinum ferunt, et iis etiam in locis, ubi non valde familiaris cereuisiae potu es , scorbutus gra satur. Imo et hoc in laudem cereuisae notari meretur, quod eius potatores longe minus podagrae calculo, haemorrhoidibus obnoxii sint, quam vini potatores. Si vero non bene fermentata, aut in actu fermentationis suppressa est, tum quidem pessima etiam mala inducere potest, ceterum saluberrima. Vina non solum ex uis sed ex omnibus fructibus horaeis parari possunt passim tamen solae vitae in vini confect ionem adhibentur. Regiones vini ferae Optimae, quae intra 9 gradum lat. continentur.
209쪽
conciliatrir, attenuatio, mistio, dilutio, Iubricitas sutiditus, liquidioris a crasso secretio, adeoque farisior iueorpore humano subactio, separatis, excretis.
Cibi quidam e mutati, in ore alias subeunt perimntationes, quae I morsu manducatione , alitiae, liquoris in os assuentis, muri, et aeris, permisione, consant. Hactenus vidimus variis modis praeparari esculenta, priusquam assumautur, ut eo minus corpus nostruni grauent, ct facilius viseerum actione succus nutritius inde elidi possit. Verum licet arte culinaria per varios praeparandi modos esculentorum qualitates emendentur, multa tamen assumuntur dura tenacia, quas priusquam deglutiantur, comminui debent et in molio quasi pulmentum conuerti. Eu comminutio in rodentium ope, morsu et manducatione peragitur, simulque tunc per affusam in os lympham saliualem emticum saliuae mixtum, humectantur et lubricantur
assumta, ut facilius deglutiri et per e pliagum de- volui possint. Itaque cibi iam ante mutati, in ore alias subeunt
mutationes, quae I morsu, a manducatione 3. salitias et muci ac aeris admistione sunt. Morsus autem dicitur ciborum solidiorum ope dentium anter torum utriusque maxillae, qui incisores vocantur, diuisio. Manir
210쪽
Manducatio est eorundem in ore per dentes mola. res utriusque maxillae adductos, et supra se inuicem rotatos attenuatio et in partes minutulas comminutio, quae affusione saliuae et muci oris promouetur; sed et praeter eos humores aer simul cibis per manducationem immiscetur atque intricatur, qui una cum his deglutitur, ac dein ventriculo calido rarefactus, non minimam vim in digerendis soluendisque ingestis exserit.
Morsus requirit r. maxillae inferioris a superiore versus pectus ubiim0mm, supra condyliformem processum, tubercula o sis temporum ope ligamenti totum nrt, cuium in orbem ambientis, et intem itu lamellae cari Iagineae undique peninis , et imobilis rigura orbiculari, uenistoide, ab utroque osse liberae, atque in limbo sui orbiculi ligamento articuli accretae, trimque excavatae, artieulatum pressi unctu uinimenti succo de loculis ambientibus articuli huius caua lubricum a dein iterum D tem eius contra maxillam si retorem compressionem. st intercepti octo dentibus, utriusquι mandibula inciso,
piis, tibi solidi conscindi queant.
Vt porro morsus ac manducatio expiscentur, necesse est, illas potentias, per quas hae actiones peragun-tar, exponere. Hinc primo de dentibus et maxilli agendum, deinde lustrandae potentiae musculares, per quas motus maxillarum peragitur.
Dentes sunt ossicula cunei rinia , durissima et omnibus facile ossibus, si petrosunt excipias, duriora, in triusque maxillae loculamentis siue alveolis partim defixa partim nuda, cibis durioribus, tenacibus diuidendis, lacerandis, commolendis destinata. Sine his diffieilis et inefficax est morsus et manducatio. Docenti insanius tenelli solis pulmentis nutriendi et edentuli