장음표시 사용
191쪽
INs ΤΙΤvΤIONE MEDICA s. 17 Itura hoc Manifeste indicat. Nascitur infans dentibus desii tutus, quia nec pabulo duriore thur, ad quod
opus sit dent iux armatura. an huic natura benefica prospexis facillimum nutrimentum et humanae naturae maxime analogum in uberibus maternis praeparauit
post, ubi corporis robur sensim fuerit auctum et amolimentum paullo firmius perferre puer potest, primidentes pullulant, hi tamen ipsi debiles, non constantes et lapsuri certo tempore, donec alii firmiores succrescant, cum durioribus alimentis sine noxa velli per-Imittet aetas. Certum itinc est non omnia alimenta omni homini, nec omni aetati , aut temperamento, conuenire; sed proportionem exactam requiri inter
ipsam alimenti indolem et vires corporis subigentis Verum et praeparatio diuersa per artem inducta vario mutare potes indolem alimentorum, in peius perinde ac in melius, unde et liae respici debet. Reipsa quidem omnis praeparatio, quae in alimentis suscipitur, aut gustus gratia, aut melioris digestionis causa fit. Saepe tamen etiam, dum nimis palato student 1omines, ipsa praeparatione deprauatur iam suapte natura melior alimenti indoles. Quae vero sint eiusmodi praeparatio- ales, declarantur paragrapta sequente.
Inde cerealia matrira, reata, mundata, trita, climaqua subacta idonee fermetitata, compor ignem, aptiora sunt vitae sanae conferriandae. Anirnasium vero partes mundatas tundendo, Tri exp0nendo, siccando, eoquenda, ossando, frixarido, condiendo, in meliores fas experientia redegit. Cerealia. Ita vocantur omnia illa, ex quibus mitis Praeparari potest, licet non ex omnisus ubique loco-Tum paretur. Nomen obtinuerunt a Cerere, quia ut Poeta canit: Priona
192쪽
ΡRAELECΤ. IN H. BOERHΑΑVEPrima Ceres homini ad meliora alimenta vocato Miιtaiιit g rudes utiliore cibo. Talia sunt omnia semina, quae in farinam conteri. cum aqua subigi et fermentationis motum subire possunt.
Matisra. Tunc enim magis blanda et oleos sunt, nec adeo facile corrumpuntur. Cruda, non bene matura, sanitati non fauent; quin pestimas inde dyssenterias ortas fuisse, tristia docent exempla, maxime in exercitibus obuia, dum frum entum nondum bene maturatum demessum, in alendos milites impenditur. Sitta. Humida enim omnia cerealia nunquam bd
num panem largiuntur, sed noxium, te cem, facile corruptibilem. Docent etiam obseruatu, frumentum siccum per annos conseruari posse citra corruptionem, aut virium diminutionem, dum contra humidum exibguo qmporis spatio in putredinem vergere incipit. Videmus iam id cognitum fuisse antiquissimis Aegyptiis. Iosephus enim per annos illos septem locupletes omnia cerealia collegit, non solum pro Aegypto, sed etiam
vicinis prouinciis, ut per septem alios annos steriles possent distribui Metis cerealia per bellum obliuioni tradita, per centum et viginti annos conseruata fuiste, constat ex historiis imo Gedani frumentum excavata in lapidem humidum tamen fossa reconditum, per Centum et decem annos seruatum fuit. In Hungama ossa in terram fodiunt, illuc ingentes frumenti aceruos
conperunt et per plures annos seruant. Cur autem mloco etiam humido sic seruari possint, ratio est videtur, quod quae superficiem occupant grana, germinentast pollicis plerumque cum dimidio distantiam ii cohaesione inter radicula germinum facta, crusta naicitur totum aceruum inuoluens, atque ab aeris liberi accessu et ulteriore humiditate reliquum defendens
193쪽
Quodsi autem minus bene sicca conseruentur, OX corrumpi incipiunt, tumque sanitati maxime nocent. Docent id acerbi calus, dum ex annonae defectu in obsessis urbibus corrupto frumento vivere debuerunt homines non solum pertinacissimos inde morbos ortos
fuisse, sed piam etiam pestem ex historiis constat. Inter cetera , huiu rei veritatem confirmantia , exemplum habetur apud , L. sin Rama. II. bHI ci-tiit qui sic habet: Massilienses omnibus defessos malis, sere frumentariae ad summam inopiam addu flos bis praelio nauali superatos, crebris eruptionibus fusos, graui etiam pestilentia confii statos ex diutina conclu--sone et mutatione victus panico enim vetere, atquc hordeo corrupto omnes alebantur, quod ad huiusmo--di casus antiquitus paratum, in publicum contulerant Minidata. Ab aristis scilicet, lumis, culinis, re' purgata, quoniam haec neque digeri commode possunt, neque succi nutrientis quidquam fere continent. Trita, cum agit subacta. Vt enim in sitim alimentarem hominum inserviant, et facilius digerantur teruntur primo omnia semina et comminuuntur in far,
seu purius ador tunc intime aquae miscentur subiguntur, oritur tenax pasta, quae indomabilem visceribus nostris visciditatem habet Verum si in imoderato calore sibi relinquatur, incipit in ea massa motus intestinus fermentationis, Xtricatur copiosus aer, totamque
pastam distendit, tumefacit, simul glutinositas illa farinae hoc motu fermentationis frangitur iamque ita praeparata farina , ac dein igne exsiccata panem dat facibus digerendum, et bonum sanis visceribus allimentum dum contra aqua solum coci a cerealia, aut farina horum aqua solum subacta, citra praegres in aliquam fermentationem disticillime digeritur et viscerum pertinaces obstructiones , aliaque incommoda corpori
194쪽
infert Testatur G A L E VI de se ipso, quod tritico assumto aqua solum Coc nec ullam fermentatio anem passo , mox Ventriculi grauitatem , tensionem molestam oculorum caliginem, capitis dolorem, naeum alui adstrictae molestiis passus fuerit. Et cortisti alium ess plerosque infantes ante diem extingui ob incongruum maxime alimentum, quod ex cruda sarina, lacte subacta et cocta, paratum, matres tenellis ineterunt salubria medicorum monita pertinaciter spernentes. Tale enim alimentum pastam constituit mare me glutinosam, quam vix adultus homo diutius sine sanitatis detrimento assumere posset. Cocta per ignem. Dum modis antea dictis aquasi ac sta et sermentata pasta, igni exponitur, omnis humor superfluus statim exhalat, ulterior fermentatio, nocitura alias et destruci ura mallam supprimitur. Talis enim hic tantum requiritur sermentationis gradus, qui viscidum illud indomabile attenuet ad ubi
sat non vero ut in integrum absoluatur sermentatio. Simbi tunc aer praegressa fermentatione extricatur, aetacedente calore clibani magis rarescit, totamque pastam distendit et uinumeris cellulis replet, quae dissecto in pane apparent interea igne forti continuato diffatur superabundans humiditas, pasta siccatur, firmior sit
leuior etiam et edulis, iam longe minus , quam antehac lutinosa, et tunc panem VocamUS, Cuius multae
vara possunt species. Si panis eiusmodi semel coctus f medium diuidatur, seceturque in taleolos et hae
denuo in clibano coquuntur panis biScoctus dicitur, qui omnium minime lutinosus, salubertamus, facillune digerendus, etiam longissimo tempore incorruptus servari potest. Haec panis species conuenit inprimis c-bilibus onualescentibus et qui glutinoso spontaneo suapte natura obnoacti sunt. Nam debili uno quos uis
195쪽
lio pane vires suas cito recuperasse obseruauit Ill v A NEtsi vero Europae; ex cerealibus praecipue panis
paretur , aliae tamen nationes ex alii ctiam substantiis panem conficiunt. Sic Americani panem, Uem Cassau vocant, ex radice arbusculi, Mandi hoc didit, praeparant, licet liuius radicis succus praesentaneum homini venenum s1t, quod coctione mutatur Farina huius radicis , quam in puluerem terunt, nostrae farinae
perfecte similis est. In Insula Guam, quae ex insulis
latronum est, ex fructibus arbori pomiferae panem conficiunt incolae frues uni bene maturum in furno coquunt, exterior cortex exussus aufertur, secundus micam albam teneram sine semine, nucleo aut flamen iis continet, micae panis frumdiit simillimam, nucis
auellanae sapore. Hoc solo pane, non alio, huius o ci incolae octo vel novom mensibus, quibus hi fruetus durant, tuntur. In Philippinis insulis, maxime in Mindano insula ex medulla interiore arboris cuiusdanahqUae ex palmarum genere est et sagoti aliquibus, aliislibbus dicitur minabili artificio panis paratur, quem
itinerarii etiam laudant, bonum alimentum et ex ea
dem medulla pastilli conficiuntur, ad omnes fere insulas orientales vehendi, in dysenter a celebres, acto amygdalino soluti, adstringentes. Vide Lai CR, Trait de asini T. I. p. sit. Quin et farinam sagoi in grana compactam, ut gelatinam eiusdem, acgris suis ob facilcm digestionem et bonum ali mentum , in cibum concedunt Angli haedici H v x-D A de eo Damnon. In insulis Indiae Nicobar, qua
ad num hengalensem sunt, arbor peculiaris, Melamydicta, fructum largitur, qui maturus conquassatus et a lamentis repurgatus in panem elaboratu optinuia utruncnti Scit et in Europa ex nucibus castaneis,
196쪽
ex solani esculenti tuberibus panem parant multi et ex piscibus siccatis, contritis, appones et standi. Iam de animalium praeparationibus in usum alimentarem agendum es . Truadendo. Inter optimas carnium praeparationes leuis contusio est. Recens mactatum animal carnem lentam tenacem habet contundendo autem frangitur nimia illa fibrarum tenacitas et mollior fit caro. Hoc barbaris quoque nationibus notum est. Scuthae veteres pro more sno carites cruda , sub sella equina positas, equitationis motu contundebant; et hic hodiedum Tartaris Rullicis mos est . Et idem, quod contu o etiam praestare potes vehementillima animalium ante mortem per venationem Xagitatio.
Aeri exponendo Carnes aer expositae validissime mutantur, maxime si calidior est almo phaera. Incipit enim tunc in partibus animalium mollibus motus intes inus, primus putredinis gradus, etiam in veram putredi non abiturus, si sibi relinquantur. Verum per eum motum intestinum aetricatur aer elasticus in tali corpore antea contentias, soluitur plexus et eo haesio fibrarum, sapor exaltatur, cum olea et sales per eum motum acriora fiant et tandem in putridum acre liquamen corpus degenerat, nisi imminens putredo mature adhuc arceatur. Hinc patet, cur carnes aeri X-
positae aliquamdiu teneriores, molliores, etiam sapidiores fiant, hinc facilius digerantur. Siccando Exsiccatio carnium non quidem ad sa-ciliorem harum digestionem quidquam sacit, quin eam potius impedit ted id boni in oeconomia praestat,
quod siccata caro diu satis conseruari possit, dum recens et succulenta citissime corrumpitur. Requiritur enim et ad putredinem, ut ad sermentationem, quae-
197쪽
dos hosce motus intestinos. Haec ratio est, quar navigantes carnibus fumo siccatis et induratis tantur, cum recentes carnes in dies complures, multo minus in diuturna itinera, citra corruptionem seruari non pollent.
Coquendo Coctio proprie dicitur praeparatio cibi per aquam et ignem, simul agentes in partes coquendas, seu animales, seu vegetabiles fuerint, ut ex iis nutriens substantia eliciatur. Fit vero coci io vel vasis clausis, vel apertis clausis quidem melius, quia sic omne illud, quod alias vas aperto exhalat et adstantes reficit, seruatur. Hac coctione tota carnium substantia in aquam eiicitur et cum hac diluitur. Iura iuscula vocamus laaec decocta partium animalium. Et potest quidem diuturna decocitione per aquam caro ita priuari omni succae, inutritio, ut sola fibrosa pars, seu exsuccae carnis
quasi cadauer supersit et id inspidum et vi nutriente
orbum. Ipsum vero ius inspissari vitet 1us potest, euaporando aquam superfluam , ut magis concentretur alibilis humor, et elatinae tremulae peciem exhibeat, quam Galli Gnf0nim vocant et quae ulterius inspiLsata cogi potest in masas siccas profuturas in itineribus, ut inde extempore pareturiusculum, si aqua fervida resoluantur. Quod vero in iusculo tota fere haereat vis carnis, inde elucescit, quia pratii ius cuia carne
cocta sunt longe sapidiora fecimi , quod tonse citius
putrescunt ruscula enim aestiuo tempore non diu servari incorrupta possunt, carnes diutius tertio quia et citius reficiunt iuscula quam carnes in iure enim iam continetur soluta materia nutriens et aqua diluta facito fuit per omnia vasa corporis nostri, ut perdita queat restituere ex carnibus vero non nisi vi viscerum elidi debet, quae adhuc his inest, nutriens materia et quae
pauca est, plurima iam in iusculum translata inerate ratio, cur iuscula adeo adcommodata sint resi-M ciuu-
198쪽
178 IRAE LECT. N H. BogRΗA AVEciendis debilibus corporibus et exhausti, Quidquid enim
sapidi et alibilis in carne fuit, hoc coctione ita educitur, ut insipida iere caro post diuturnam coctionem remaneat. Est igitur coctio ventriculi vicaria huius enim ossicium in eo consistit, ut educatur per affusos humores animales omne ex ingestis solubile et nutritiuum sed per coetionem id ipsum praestatur. Cum ergo iuscula iam habeant extractam alibilem massam et dilutam, facile intelligitur, cur adeo cito et adeo efficaciter nutrians cur in debilibus vitam fere sola possint sustentare, ut in casu a Lo ERo recensito factum est, ubi
adolescenti profusissima haemorrhagia correpto, iusculis interim solis refecto ultimo post effusum sanguinem, ipsi etiam iuri carnium similis humor profluxerat, vita interim conseruata, ac demum restituta etiam sanitate. Vide LM, E R. de cord pag. 7.
AFando Assatio proprie dicitur doctio carnis in propriis humptibus ope solius ignis, absque addita aqua, aut alio liquore optimam carnis as andae methodum habent Angli, qui carnes assandas iusculo oleos prius
inungunt, ut eo magis liuinorum exhalatio impediatur,
dein vero subtilissimo igne aeuem carnium superficiem
adurunt, ut intra hanc coerceantur humores, et velut inclusi vi fiammae exagitentur et carnem tanto magis macerando emolliant. Verum sic caro ad putrefactionem magis disponitur, quam per coctionem, quae mitior igni peragitur nidorem etiam assa caro alium spirat, iam magis exaltatis per sertiorem ignem oleis et salibus. Denique non ita sicile ceteris paribus, uti cocta , digeritur, nam et siccior est et aliqua pars gelatinosi humoris vi ignis densatur. Frixando. Frixatio dicitur coetio in vehiculo pingui, ceu butyro vel oleo. Sapidae quidem sunt rixatae carnes, sed multo etiam dissicilioris digestionis
199쪽
quam octae Aqua enim ebulliens in coctione non ultra ducentesimum ac duodecimum thermometri Fahrenheltiani gradum incalescit vas aperto, oleum vero, vel pinguedo quaecunque ebulliens ad sexcentesimum caloris gradum ascendit; sic fere triplo maiores calor, quam in aqna. Hinc etiam videmus carnes sub frixatione magis siccescere et indurari, difflata per calorem tune vehementem humiditate, imo si diutius iusto protrahatur frixati , etiam in carbonem verti. Carnes ergo frixae dissicit binae sunt digestionis. Condi nido Condimenta potissimum ad conseruan- dos corruptione cibos in sum vocantur Eum in scopum adhibetur a commune, nitrum, vinUm, acetum, aromata varia, quibus putrefaelio cauetur. Haec prima fuit visa utilitas condimentorum accessit postea
alius scopus, quaesita nimirum in his gratia saporis et maior digerendi facilitas ex adiecisto condimenti stimulo Hodi ars coquinaria plurimis eiusmodi gulae irritamentis luxuriat, in gratiam quidem palati, sed et inventriculi detrimentum.
ML acetum, aroma, olea, praecipuam dedere eon.
I. Caro quae sibi reli et cito corrumpitur, si sale condiatur et exsiccetur , longisIimo tempore incorrupta perstat magno nauigantium commodo Sal enim per se putredini resistit, sed ea magis adhuc arcetur per exsiccationem carnis , quae potissimum ope sum gatio. inis peragitur. Sed et praeterea cibis addita salis moderata portio saporem excitat, diuidit Viscosa inspidis gratiam conciliat, simulque leni suo stimulo digestio. nem promouet, irritando fibras musculares ventriculi 'et intestinorum Potillimum condiendi cibi sal com-
200쪽
m me adhibetur, carnibus vero saditis subinde et nitrum additur, quod rubedinem illarum exaltat. Ipsum sal commune ratis ne originis suae in tres species diuiditur, estque marinum, fontanum, et sectile e sal gemmaedi stum. Nulla essentialis inter liosce sales differentia est, sed externis solum notis, acrimonia, puritate, duritie discrepant Buri stimus est sal fontium, sed imbecillior marino et fossili. Istud fossile nempe, ex propriis mineris in Polonia et Hungaria eruitur ingenti copia, estque compactissimum et multo acrius fontano. Marinum salem populi maritimi, ex aqua maris eliciunt,
Ateit . Est liquo acidus, volatilis ex vinosis liquoribus repetita fermentatione productus. Grata inest ei aciditas, neque coagulat humores nostros, sed resoluit, solo lacte excepto aestum temperat et mobili sua aciditate putredini resistit, dum simul solida aliquantulum stringit Piscibus et carnibus condiendis ob id ipsum adlubetur, quae et inde palato gratiore et
sapidiores fiunt. Aroma. Ita vocatur omne vegetabile, quod saporem et odorem eximium prae se fert, cum vi insigni calefaciente. Constant passim aromata copioso oleo, in quo latet mobilissimum illud aromatis robur ct fugaci Lsmaum principium, quod Spiritum rectorem clienaici adpellant. Et liae putredini efiicaciter aduersantur; imo quaedam aromata magis resistunt putredini, quam
sal communis, nitrum et acidi liquores vegetantium, per experimetata l. 'am Gia Praeterea et digestionem promouent egregie, siquidem liae ex inertia vcn- triculi et intestinorum langueat. Olea. Etiam inter condimenta pos uni recenseri,
non quia vi specisca putredini relistunt, sed quia alii
superfusi corruptibilibus serem excludendo putredinem aut corruptionem arcent. Notum enim est ex playsicis