Philippi Ambrosii Marherr ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones medicas. Cum praefatione Crantzii. Transitvs et mvtationes alimentorvm per primas vias, nec non chyli per sva vasa [electronic resource]

521쪽

acescentis naturae, cui materia alibilis inest, apta partibus corporis detritis restituendis et ob acescentem indolem corruptioni putridae tumorum tib strorum resistens Nunc videndum est, quomodo sic elaboratus cliylus in vasa aes ea propellatur. Eam propulsionem potissmurn ab actione musculari intestinorum repetit

Cel. BOERHAAvius, unde hoc et sequente paragrapho contractionem muscularem intestini expendit. Uerum ante omnia notandum est, causam primariam propulsionis chyli in iactea esle quaerendam in vi propria absorbente villorum et ampullularum aes earum et in adlaaesione chyli ad haec oscula. motum est ex physicis, quotiescunque tubulus aliquis adeo angustus est, ut

diameter eius capilli crassitiem non excedat, si talis tubulus liquido immergatur,liquidum, tubulo sponte hauriri, sorberi et ultra libellam assurgere, atque ad altitudinem assurgere eo maiorem quo proportio soliditatis in tu- bulo maior et quo diameter minor fuerit. Veium Villi intestinorum veri tubuli capillares sunt, imo vero ingenti ratione tubis capillaribus physicorum angustiores ergo illi et ampullulae villis inclusae vi propria chylum sorbent et hauriunt et ad ortam altitudinem illum sponte euehunt Non autem sola ratio resorptionis est in minuti villorum; si altera ratio cum priore necessario concurrens, in adhaesione chyli ad villos et ampullulas lacteas. mam liquida quae tubulis non

adhaerent etiam ab his non resorbentur. Ita ubi capillares vitrei physicorum non sorbent mercurium uiuum, quia his non adhaeret Et haec ratio est, quare me curius non transeat per poros chartae bibulae, cui non adhaeret, transeat autem per poros metallorum, immens minores, quoniam metallis adhaeret Haec ratio etiam est, cur mercurius vivus assumtus totus per aluum elabatur, nec penetret in vasa lactea, quoniam.

522쪽

vivus his non adhaeret Neque enim credere quis debet in crastitie particularum mercurii phaenomen rationem latere quin contra particulae hae adeo tenues sunt ut subintrent vas multo angustiora viis intesti. norum, modo prius intermedio aliquo corp0re ita disponatur mercurius, ut his adhaereat. Ita pinguedino subael us mercurius adhaeret corpori nostro; sed tunc etiam per vasa inhalantia cutis in sanguinem penetrat, licet haec vasa multo minora sint lacteis; non subactus autem, non adhaerens corpori, non resorbetur. Ita pariter interne datus mercurius aliquo menstruo Iutus, vel subactus iam adhaerens , facile penetrat in vasa lactea et mesaraices vivus nunquam penetrat.

Ergo iam clarum est, ad hoc, ut liquidum aliquod a tubulo sponte sugatur, requiri non solum tantam tubuli minutiem, ut diameter eius diametro capilli maior non sit, sed etiam ut liquidum ad ipsam tubuli solidam substantiam adhaorcat quibus conditionibus praesentibus constanter liquid uni ultra libellam uehitur et absorbetur, absente vero alterutra tantum tale phaenomenon nunquam sequitur. Iam vero utraque haec conditio in intestinis adesi ; nam villi sunt stri tubuli capillares, imo multo capillaribus exiliores et simul laylus ipse ad villos et ad parietes intestinorum adhaeret, ut experientia testatur ergo necesse est, ut chylus a villis et ampullulis lacteorum sponte sorbeatur, ea vi, qua liquid alia a tubulis capillaribus absorbentur in experimentis physicis Et hanc causam primariam esse, cur chylus vasa lactea subintret, nec eam absorptionem a motu peristallico intestini repetendam esse, ex eo patet, quod non particula mercurii viui in villos penei et licet motu peris altico perinde agitentur intestina, licet alias subactus mercurius in vasa multo minora pe', 'netret. Haec neque og HAAvius neque in L LI'

Ixu , neqtie multi qlii animaduerteruat, sed omnium

523쪽

INsΤi TVTIONES ME Dic As. O3 optime Cel. Η ΑΜ fCRGE V demonstrauit, ex cuius elementis physice multa utilia disci possunt, quae apud

alios Lustra quaeruntur. Aduerterunt quidem pia R-H A AN IV metur L LAE R AE et plerique alii physiologi,vasorum laeteorum initia tubos capillares esse et liquidum sugere sed non aduerterunt, praeter minutiem capillarium s serum, etiam requiri adhaesionem ipsius liquidi

ad 1aec vasa Hinc quotiescunque alicui mo Erum A A-vi A N O problema proposui, Ur ar entum vivum vasa lactea non subeat, nunquam mihi rationem exactam dare potuit quisquam nec hodie MALLE Rus darei potest, nisi ad principia ΑΜ BER GERI recurrat, qUae aut non bene percepit, aut ex odio aduersatur.

Hac primaria causi resorptionis clivi cognita, facile intelligemus, motum peris fallicum intestini etsi in eo non sit ratio sussiciens ipsius resorptionis hyli non

parum tamen ad hanc resorptionem conferre. Nam per eum motum contrahuntur intestina diuersis in locis arctantur, tunicae ergo intestinorum magis ad axincanalis accedunt, maxime vero rugae interioris tunicae

villosae sic villi undique chylo immerguntur et immersivi propria hunc sorbens rursus per eundem motum chylus prouoluitur et reuoluitur saepius in eodem intestino, ideoque frequentius . iisdem tubulis sugentibus applicatur, quam fieret, si is motus abesset Denique is ipse motus est, qui chylum ampullulis lacteis iam haustum ulterius promouet, atque per vasa lactea in mesenterium adigit et propellit. Nam ubi capillares vi propria solum ad certam altitudinem liquid euehunt, non vero ulterius propellunt. In vasis lacteis igitur et villis ratio quidem sussiciens continetur absorptionis chyli, non vero eiusdem propulsionis vlterioris Uerum hic effectus motu peris altico inprimis, tum etiam motui praeli abdominalis debetur. Nam dum intestiatium peristallice contrahitur, Uniςae intestinorum ma- Ι sis

524쪽

gis ad se inuicem accedunt et simul versus axin canalia1ntestini pren tantur, illi chylo profundius immerguntur, vasa lactea ex ampullulis orta, inter tunica intestinorum decurrentia, premuntur, premitur ergo ipse

chylus iam vasa iactea ingressus ergo pressus intra vasa lactea fluidus hylus illuc se debet subducere, ubi mi τnorem resistentiam inuenit. Iam vero illi ipsi hylum semel haustum dissiculte dimittunt nec sinunt illum in intestina relabi, perinde ac ubi capillares liquidum semel haustum retinent, nec illud denuo labi

sinunt, etsi ex fluido, cui immersii fuerunt, eximantur.

Nec potest etiam accedente prestione peris altica chylus a villis semel haustus in intestinum retropelli, quia per

ipsam contractionem intestini illi omnes chylo, in cauo intestini contento, Dinersii sunt, adeoque ipse chylus in intestino contentus resistentiam ponit chylo iam hausto hac ex parte et obstat, quo minus ille retrogredis Tertio vasa lactea verae venae sunt et minimis initiis in tunica villos ortae venae lacteae, dein inter subsequentes tunicas decurrentes, eundo semper latescunt et ampliores fiunt ergo chylo minor resistentia Osfertur in progressu vasorum lacteorum superest ergo, ut accedente presione se subducat magis magisque in vasa aes ea sensim latiora. Quarto vasa lactea, ubi tunicam muscularem intestini superarunt et in cellulosa exteriore decurrunt, valvulas habent, quae regres umehyli omnem versus intestina impediunt, egressum ex intestinis versus mesenterium facile concedunt. Ergo etiam ex hac causa retrogredi chylus non potest sed accedente motu perissaltico eo magis in latiorem vasorum lacteorum partem adigi debet. itinio denique vasa lactea ex intestinis ad mesenterium exeunt per illud spatium triangulare, quod relinquitur a mesenterii la- mutis, ubi cylindrum intestinorum amplectuntur et

quod spatium laxissima cellulosa repletum, omni Imminime

525쪽

multo minor versus mesenterium, quam versuScauum

intestini resistentia opponitur. Ac proinde iam intelligitur, quomodo motu peris altico chylus semel ampullulis lacteis haustus magis magisque semper in vasa lactea propellatur. Et liae explicatio, minime ficta,

sed naturae consentanea es . Quam autem H A A-vius dat explicationem ea minus clara est, quia primo considerat actionem fibrarum longitudinalium hoc paragrapho, dein sequente actionem circularium intes lini fibrarum expendit, licet illas simul cum prioribus agere statuat. Iam autem supra cop. de intest. seorsim harum fibrarum aes tonom et in abstracto considerauimus; hinc nolui haec repetere. Monui etiam tunc, nequaquam solitarias agere aut bras longas intestinorum, aut circulares sed ambas, quoniam se intersecant et sibi mutuo implicantur, simul agere et coniuncta opera motum illum vermicularem mcere, quem in vitiis animalibus deprehendimus et quem ibi loci deseripsi. Hinc vi omnelacconfusionem euitarem, hic loci actionem harum fibrarum a BOERHAAvio separatum coniunxi, ut effectus motus peris altici in propellendo chylo intelligeretur, utque nemo vestrum malam sibi deam formaret et conspirantem duplicium fibrarum actionem

separaret.

Maxime in ieiuno Chyli resorptio ceteris paribus se habet in ratione directa numeri villorum resorben tium et inuersa resistentiarum, quae resorptioni obs1- sunt. Verum m ieiuno non minores, quam in aliis intestinis resistentiae chylo opponunturo numerus atltem illorum et ampullularum multo maior est, quam in omnibus aliis ergo resorptio chyli necessario maior an ieiuno, quam in aliis seri debet.

526쪽

Contractis simu fhris orbicularibris, mesenterio, ut tendini insertis, patia cylindrica arctantur, validisque ad se miluo pressis clauduntur, quare layIus hac vi, et action ambientium, pressus, dilutus, missus, attritur, interceptus, adigitur maxime versus loca moenieri propiora, hoe est adigitur in ora lacteorum, ex omni puncto caui huius intesinalis emergentia motu peristastico optinis aperta. Au ergo voinpetu lactea intrat essem vescens hylui non. Nam est iam necesse vi seorsim fibrarum orbicularium actionem consideremus cum paulo antea has una

cum longitudinalibus motu peristallico agentes expenderimus His autem viribus, chylum resorptum per lactea promouentibus, vim propriam contractilem lacteorum addere oportet, quam haec vascula possident

tractilis multo, quam in vasis rubris, validior et obter-Vante Cel. R ALLERO; Elem phys Tom. VII. p. D. nam et in Quo animale inciso et in mortuo, quando

omnis iam praeli abdominalis actio sublata est, ala lactea deplentur, ac mox visa disparent. Haec chyli fuga per ala lactea, quando omnis alia pressio iam abest, pice propriae contractilitati vasorum lacteorum

tribuenda videtur Et eam contractionem suis oculisse vidisse testatur Ill MALLE Rus, aliosque citat, ut pariter hanc viderint. Ad haec obseruatum, o aliud vasorum genus ab acidis hemicis applicatis adeo prompte constringi et inaniri, quain quidem vata lactea pereRperimenta, Alii, i, dum venas mesaraicas non perinde inaniri obseruat Cl. L A GH i. Nec fragor soli eam lacteorum depletionem tribuere possumus, cum etiam in cadauere adhuc appareant lacte et tamen ut eodem

527쪽

dantes, spuenus, soli vel subtili imo risi misti semper vena lacteas Urediantiιν, licet a passu tantum conseL

Qui ergo intrat in oscula lacteorum hylas, male ha, betur soli1ι tibi et potus soboles te. Si iam considere- naus ex antea dictis, quam ingens humoriani nostrorum copia toto digestionis tempore ingestis affundatur, si salivae, liquoris Oesopliagi, humoris gastrici, enterici mucioris et faucium, succi pancreatici bilis utriusque offusio- item perpendamus, si internam superficiem tunicae villosae, quae pluries externam eorporis superficiem excedit, fi copiam arteriarum gastri carminet mes iraicarum computemus, facile intelligimus, eam chyli partem, quae ex iuginis extrahitur, admodum exiguam esse, ipsumque chylum maxima quantit te nostris humoribus

constare.

Simul vero intelligimus, tempore inediae, quo nullas in intestinis chylus adest, solos nostros humores per vasa fluere lactea quae tunc nullo albo colore con- ipicua fiunt, siquidem solam lympham vehunt tenuem mimirum aquosum laticem ab arteriis in araicis secretum et lympham pancreaticam Hinc etiam est, quod thntum a prastu conlpitii fiant haec vasa, dum scilicet thylum album vellunt et eo colore se produnt. Idisnor tum veteribus sui praecipua causa, cur tamdiu

528쪽

sat Lavi usque latuerint vasa lactea. Quod autemper vasa lactea non solum chylus ex ingestis elaboratus sed etiam humores 11tistri huic admisti fluant et quod hi soli tempore inediae per ea vasa fluant, docent experimenta l. Virorum. Nam non solum liquor aquosus colore tinctus et in intestinum iniectus, in vasa lactea subintrasse visus est Μvs GRO AFio et OsΤERo, sed

protractum ieiunium recens pasta incidentes, in eodem vase lacte lympham et chylum deprehenderunt, qui nunc post pastum primo subintrauerat. Necessarium autem hoc erat, ut etiam tempore inediae nostri saltem humores per haec vasa fluerent, eaque aperta seruarent, ne concrescant alioquin enim vasa nostra facile collabuntur et parietibus suis concrescunt, quando liquida per haec fluere cessant. Hoc docet foramen uale, vena umbilicatis, arteria eiusdem nominis, callosa

cutis etc.

g. CVI. An non tenuis biliosa et lymphatica magis, pars LM chyli recipitur si tulis absorbentibus, hiantibus

in inte sinorum eruilia, et se exonerantibus in venas mesaraitas, unde in vena portarum dilatio, bilique secernendae notia materies γ Certe harum numerus amplitudo fabrica singularis circa intesina, communis natura omniabus venis humor hine fluens venosus in portarum Uenam ut in arteriam; sanguini huius indoles ingen copia humori in intestina consuentium, qui nec lacteis omnes recipi, ne aluo expelli, obseruantur anatomo comparptiua in Oiι aris a re non reperiens, interimque aditum in mesaraitas ex alio intesinorum experta venarum mesenteritarum in homine aperti in tunica virulosa fines valvularum in his venis humanis absentia re- pletio

529쪽

plitio rii chlana per venam insentericam in cati intest, nortim iacia; rsm es pone materiae respondent ad hoo quaesitum. Intestinis motu peristastico contractis, Dasambaraica mire tortuosa, et crispa, sirint.

An non in venas me aratras ete. Diximus antea ex obseruatis Cel L DE Bain clivi, singulum illum intus

praeditum esse ampullula ovali, spongiosa in eamque

ampullulam litare arteriolam secernentem hiare etiam venulam resorbentem de systemate venae mesaraicae,

hiare denique initium vasis lactei; cumque vasa lactea pariter venae sint, intestina hinc pluribus venis, quam arteriis praedita esse. ocro, quod nondum dixi et

praecipue notari meretur, hoc est, quod omnium villorum in toto tractu ubi intestinatis comprehensorum numerum intuerit et hic Vir et cum in unius lineae geometricae quadrato spatio intestini contracti, ex adulto deprompti, numerasset villos compreliendi i latitudo vero intestini duos pollices, longitudo totius tubia pedes aequaret, deducto calculo facile inuenit numerum omnium illorum esse OOopo et capacitatem illorum simul sumtorum aequare quatuor digitos cubicos, dissert. p. 27. Vt adeo facile pateat ex hoc calculo, ingentem quantitatem chyli et aliorum humorum excatio intestinorum per hos villos intra breue tempus

absorberi posse, L nihil obstaret Et omnino, quam insignis quantitas liquid per hos villos resorberi possit,

docent exempla strenuorum bibonum, qui enormem Vini vel cereuisae copian ingerunt et satis esto per uri inam reddunt docent id ipsum quae medicatae, quae imagna saepe copia laaustae cito per urinam reddunturi Refert ii, ab octo bibonibus, intra duas horas, exhaustas fuisse cereuisae tenuioris o et ivltra mensuras, ut si hos aequaliter ompotasse ponas vixitim in singulum I minimum mensurae venerint

530쪽

Haec quidem ut mira videri possunt, ita mirabilitas disparet, si ingentem illum illorum et vasorum resorbentium numerum computamus ex calculo L DE ME R-

Verum ut ad rem redearmis notum iam est, ampullulam villo contentam non solum vas laeteum, sed etiam venulam mesaraicam emittere. Hinc quaestio oritur, num claylus per solas venas a fleas , num vero etiam per mesaraicas resorbeatur et num aliqua hyli pars per vasa laci ea ad cisternam lumbarem, aliqua per venas mesaraicas ad hepar feratur num solum te-liuio cliylo rumor per has velias fluat Id hoc para- grapho quaeritur. Non est hanis quaestio et in utramque partem limmultum disceptatum est. Ac primo quidem tota antiquitas, ignotis vasis lacteis, hepati ansuificationis

niunus attribuit, omnemque per venas mesaraicas chylum ad hepar ferri, ibique in sanguinem immutari credidit. Imo postquam iam vasa lactea ab A ME MI odenuo detecta et a Pinae ductus thoracicus de Dionstratus fuisset, tamen haec in scholis medicis ad huc viguit sententia; et ipse AARvΑsus hic aliquid humani passus est et AR ae Hor 1 Nus, licet vasa a die et ductum thoraci eum ipse viderit, adhucdum eam sententiam tenuit; tandem conuictus palinodiam canere coepit et victas veritati manus dedit. Sunt nihilominus argumenta quaedam, quibus ostendere volunt Cl. Viri, etiam chylum vasa mesaraica subire, quae tamen perinde refelli possunt. Primiani argumentum est, quod venae mesaraicae suis arteriis capaciores sint, adeoque necessario aliquid ex intestinis in has venas transire debeat, siquidem alias non habeatur ratio lassiciens maioris capacitatis. Ad hoc respondetur, esse utique apaciores venas mesaraica suis arteriis sed nou esse maiorem proportionem disteren