장음표시 사용
621쪽
nem quaeratis cur hoc factum, illud omissum, cur ex
illo calamitates, ex hoc optata contigerint. Atque
hoc primum es de historiae studiu. sequitur dignitas. Res gestae narrantur inter summos R es , potentissimas ciuitates , bessicosissmas nationes . caufisae porro bellorum sunt, quae sunt humanarum rerum maximae,imperium,salus,gloria: quae ponuntur in armis omnia , a consilio ducum, a uirtute
militum, ab ipsa fortuna pendent. Neque vero dignitatem quidem habet, ac studium , uoluptatem autem historia desiderat. nam, si uoluptas e i,quarumagnarum uariarumq. rerum adipectus animis no-sris infundit: nulla pulchrior species, nulla grair,
nulla prorsus historia iucundior. vides , ut in tabula picta, aduersa ducum excellentium Aratagemata , artes , insidias , spem potiundi, metum amittendi ; caesos exercitus, urbes captas, imperia deletarage , fortuna commutata, cadere insultantem , vi-.ctum exsurgere; eodem paene momento laetitiam pelli maerore su cedente, maeroremq. laetitia. haec dum legimus, haurit animus uoluptatem incredibilem is aliturq. pabulo suaui*mo, nec satiatur, donec ad exitum peruenerit. Drus ille, Persarum Rex , qui orientem subegit, Pyrrhus Epirota , ca-Blrametandi laude praeter ceteros insignis, duo illi, barbarorum omnium clarissimi, Alexander Retacedo, o Hannibal,praeterea de Graecis Themistocles, Agesilaus, Epaminondas, quo modo, cum eorum facta commemorantar, animos nostros sy
622쪽
ciunt f exspectatione suspendunt, pascunt gaudio .
metu macerant . uerum haec maxime umana parent in historia: quae uel diuturnitate, ac magnitudine bellorum , uel uarietate fortunae uberrimam exemplorum in omni genere copiam suppeditat . Romana porro uiri praeflantes multi cum litterarum monumentis tradiderint; quorum ingenijs,quae cuique merces gloriae pro cuiusque facultate debebatur , ea posteritatis iudicio persoluta; eminet irr-ter omnes, mea fententia, cnec uero secus antiquμ
tas siensit J primum q. sibi dignitatis gradum C.
Caesar iure vindicat . nam ct uixit qua plurimum aetate I 'mae floruit eloquentia: ct coluit ipse eloquentiam praeter ceteros: rebus vero gerendis nouinterfuit modo, verum etiam praesoli: quo factura , ut usum quoque, qui ualet inscribenda hinoria multum, cum doctrina coniunxerit. exstant, bono quodam litterarum fato, praeclari illius de bellis , inoi Duce gestis, commentarθ; quise non solum omnia ibus omnium historijs aequare, uerum, ut omnes fatentur, anteferre etiam uidentur. Breuitatem scis in oratione magnam esse laudem, cum eo tamen , si uitetur obseuritas. facile enim, dum illam sequi- 'mur, in hanc incidimus. quod in Thucydide uitium Cicero notauit, cum esset alioquiser tor egregius . vero C. Caesar , cli bretiitatem maxime mnium adamaverit, ita tamen pressus en , ut eodem
nihil feris illustrius. proprie loquitur, Oxu mero ornamentorum santum habes, quan tum
623쪽
lFRAgν AT 1 oripstum in exponenda re decet. nam elaboratam Budio pius orationem , nimiaq. excultam elegantia prudentium aures non modo in commentari s , uerum
in historia quoque re*uunt. Hic tibi est, Rhamnusi
optime , mihiq. multis nominibus carissime, in ma-mbus habendus , tractandus assidue, obseruandus , ediscendus: ut eum penitus, si fieri potest, aut certe quantum potest, imitatione exprimas. nam, cum . tibi Veneta bellum illud memorabile , omni-nmq. dijcillimum , quod Hemico Dandulo Duce. aduersus antiosgesum es, latina oratione tradiderit explicandum ; magnisq. etiam tuam iud Iriam praemiis honestandam decreto publico censuerite debes eniti vehementer , ac omnes ingenis tui nervos contendere, ne quis te tanto imparem qneri fuisse umquam putet . Atque ego quidem, qui te fero in oculis,qui tuae gloriae faveo,cum in ipsam rem intueor, grauem sane, admodumq. di*cilem, paullulum commoueor et rursus, cum ad ingenium tuum, ad industriam, ad illos animi tui praeclaros ad laudem impetus mentem o cogitationem res ro , facile confirmor, o huiusce tibi commiss muneris eum, quem cupio , ides plane gloriosum eatium exspecto. Verum, ne mi in te ipsis, quae sunt; σset haec, quae tibi ineunda via es, quantumnis lubriaca , incerta, impedita : an tu potes labi, potes errare , potes usquam ossendere, ducem secutus patrem tuum , Ioannem Baptisam Rhamnusiunt, sycctatae sapientiae uirhm , consiliorhm omnium summix virum
624쪽
x uirum Collegus parastipem; cuius elucent in urbe
nostra uirtutes eximiae, nomen autem, aeternis consignatum atque impressum ingeni' monumentis , per orbem terrarum fama dissipauit. is te sua doctrina thseruet, consilio monebit, prudentia reget ..t quo nudis ' quo scilicetpater filiani , quotalis pater talem silium debet. necsane uideo, quem deceret magis, aut in quem haec aptius, quam in te,
prouincia conueniret . nam, cum eas res, quae tibi
Dnt latinis litteris tractandae, magna ex parte Mber , ut audio - contineat Gallica scriptus uetere lingua , tum ipsa perobscura, tum multis praeterea uersarum linguarum uocabulis permina , atque consius; eum porro librum pater tuus o unicum habeat, unus ipse me noIiris quidem hominibus o optime omnium intelligat: sapientissime, ut in omni re semper , ita proximis mensibus decretum a x viris est , ut haec tibi potissimum Venetae pars historiae mandaretur , cuius haurire scientiam non aliunde, quam ex tuis aedibus , licebat. Ego quidem, etsi intelligo, qui sis, quam te delectet uerus bonor, quam tua θonte incumbas ad decus; tamen hortor te, sensus huc omnes tuos , cogitationesq. conuertas; excites ipse te; consideres etiam atque etiam, quidssceperis, a quibus commissum, qua tua aetate, qua omnium exspectatione. Venetam scribis historiam, nec uniuersam , sed quod in ea maxime putatur excetrere: scribis Principum RSip. decreto : scribis adolescens: qua
625쪽
eetate magnas res aggressos uel insignis admodum manet gloria, vel temeritatis nota sempiternae . Quibus ex rebus, ct quod ante Iludiorum tuorum praeflantes fructus edidicli; O quod patris tui uim tus tua uirtus putatur, nec tibisunt petenda extrinsecus quae domi tuae nascuntur; orta es inter homines opinio, historiam te nobis daturum egregiam sin qua Venetae urbis ita narres precatara facinora , ut aliena cum laude tui nominis immortalitatem coniungas. quod ita futurum, mihi persuasum est, si te ad legendos vidue Caesaris commentarios contui vis , eorumq. ad imitationem , o quasi imaginem totum estinxeris. hoc enim in genere nihil habendi perfectius latinae litterae: ct eos, quo tibi essent,tui iuris quodam modo facti, cariores aliquanto, cum hoc tempore no ris ex aedibus haud paullo, quam antea, emendatiores exirent, volui in tuo nomine apparere, multis in hanc mentem caussis , ijsq. min me vulgaribus adductus . nam, ut omittam, quod historiam scribenti nihil aptius,nihil omnino bis commentar3s utilius quisquam dixerit: velde me commouit multorum annorum, ac paene saetulorum in fovendis optimarum artium studijs praeclara tuae gentis consuetudo. ac volo mihi, quod attinet ad illa uetustiora, silentium imponere: venio ad ea, quae
propius ad aetatem nostram accedunt. Avo tuo,cuius tu nomen, ct una cum nomine uirtutem resers,
quis in omni vita iuirtutem amauit ardentius qui cum in litteris usquequaque excelluerit, tum uero
626쪽
llaris ciuilis cognitionem egregie cofecutus st: eius se rei teses habuit amplissmas Veneti Imperii ciuitates , in quibus tum ciuilium , tum capitalium rerum iudiciis , magna pariter ct integritatis , est doctrinae laude , praefuit. Mitto Hieronymum, patruum, medicinae , ac philosophiae studi's pim santem: qui cum in Syriam eo consilio esset profectus, ut Arabicis litteris imbueretur; paucis annis tantum profecit , ut plerosque Avicennae libros iam latinam linguam egregie conuerterit. Alios quo que possum de tuis maioribus , hac laude praestan-
res, minime paucos inuenire:sed parente tuo con
tentus uno esse possum, quo semper in hac ciuitate
non solum amico , uerum etiam patrono eruditi bomines insunt, neque sibi ornamenti, aut praesid plus in eius amicitia, atque auctoritate, quam commodi repositum in benignitate senserunt. Accedi illud, quod idem pater tuus cum in Gallia,re .cauF. sa, diu uixerit, eamq. provinciam, Rege Ludovicox I I, uniuersam fere peragraverit; magnam eorum locorum partem , de quibus mentionem in his commentarijs fieri uides, praesens ipse nouit, eaq. tibi timsermone, non secus ac in tabula picta, diligenter,uα. spmeq. ostendere solitus est . itaqae, cum hunc librum ad te statui mittere, illud intellexi, magistruo
te habere excellentem in hoc rerum ac locorum Gallicae prouinciae Liudio, parentem tuum: qAo sum asquanto magis insuscepto consilio confirma ins. Tr-bi uero disj licere meum erga re oscium non exist
627쪽
iso . mibi quidem ipsi ob eam caussam gratismum
fuit , ut ex tenui munere beneuolentiam in te meam perspiceres: quae cum a parentum nonrorum co iunisione, qua nulla maior esse potuit , originem duxerit, quotidie tamen aligetur nudi s erga me tuis., maxime uero cavis sis, unde facile manat amor , uirtute, ac probitate, quarum adtera tuis inscriptis, altera in moribus elucet.
C v'M omnes me litterae , omnisq. libero ora ne digna cognitio uehementer delectat, Antoni Tria, viti Cardimalis amplissime: tum uero pascor incredibili uoluptate, O 'victor maiorem quendam in modum sensibus intimis, dum historiam tracto . quid enim potea esse iucundius f Rerum interitus obli- viis eis. at eae reumiscunt historia, cum in nostram' memoriam reuocantur e quae q. multorum annorum
spatio, multis abhinc saeculis gesta sunt, ea nos, exi' suo uolumine comprehensa , ct tamquam in conlpe-- diu no tiro posita, cognoscimus. Si sermonibus de-- lectamur: resonat inscriptis hominum uox eloqueη-- tismorum, nihil temere, nihil incomposite narran tium, omnia grauiter , suo quidque ordine, O lo--co. si consuetudine clarorum uirorum: uersamur , - uetera legentes, cum Regibus, cum Principibus ui- ris , magnis in bello ducibus ,sapientissmis rerump. . t rectoribus
628쪽
' 'η v x I . M A N V ΥΟ vectoribus: ora ipsa mehercule, lineamenta , O sormam non tam corporis, quam animi, eorum, quos numquam vidimur , videmur tamen quasi praesen- res intueri Quod si recte instituendae uitae rationem ac doctrinam sequimur: usu maxime rerum quaeri- tur prudentia. usus in, uel cum experimur ipsi,uel eum , experientibus atlys, quid euenerit, obseruamus. nobis ipsis, experiri multa si uelimus facile , non licet. labore opus est, ac tempore: fortuna
tentanda; nec tentatur interdum sine periculo.commodius ergo, ac tutius, euentis aliorum examina dis, prudentia comparatur. id autem, profecto uia
des, Antoni docti me, ac sapienti me, proprium esse historiae bonum: in qua patent fortunae uicissitudines , regnorum mutationes, hominum siue uiaria, siue uirtutes: ex quibus,quae uitanda nobis sint, quae expetenda, nullo nonro periculo, nullo lab re, sedentes in otio docemur . Atque hoc in gene- re Polybius inter Graecos, de nostris maxime is,cu ius nunc id ros tibi inscriptos emitto, Sallanius e - cellit. euenta enim ita narrat, ut caussus simul π ' riat . ex quo oritur illa omnium pulcherrima si en- tia int, malorum, o calamitatum origine perly
' Na, nihil Egamus , nisi quod ratio praescribit; o--aq.nostra consilia,omnes actiones ueterum exemplorum regula metiamur . Quae cum sit omnium, qui annales antiquorum euoluunt, commvxus utilitas:alia quaedam tua condicio est. habes enim historiam in familia tuae neque tibi , si quid inuenire uis egregium
629쪽
egregium, O imitatione dignum , confugere ad libros necesse est, neque longius euagari , O quasi
peregrinari animo , ac mente, more multorum . d mo petas , licet, omnium uirtutum exempla . perse quere maiores tuos cogitando. quae fuerit eorum in
pace iustitia, in bello uirtus cim omni fortuna mode latio, si attendes, nihil ad gloriam domesticam requires . iustus Aristides, prudens Themistoclescio tis Epaminondas: de manis multi, multis exi-πῆsq. uirtutibus insignes. horum alij facta dum legunt , bonas artes ex eorum uita discunt , ct ad easdem res . eademq. Iludia laudis cupiditate rapiuntur .auu reser animum ad tuos maiores . eminere
uidebis, instructum egregijs artibus, Ioamem illum Iacobum Triuitium, magni animi, summi consiliruirum, scientia rei militaris aetate sua facile principem ; praeterea,tustum iberalem, abstinentem, plane , praeter decus , ct gloriam, nihil in uita cogitantem . Nam de laudibus Hieronymi, parentis tui, quia tecum quasi loquor , ne seruire tuis auribus uia dear , nolo multus esse: tantum dicam ; quam diu uixerit,Gallicam rem in bella floruisse onea quam honium multitudine oppressus, fortiter pugnans in acie perierit, concidisse. tantum in uno viro momenti Dit , ac roboris . Age, sint haec , ut ita dicis, in campeliri quadam luce posita: quide in urbema , idest in omnium gentium celeberrimo theatro , nonspectata, probataq. uehementer est trium tuae gentis carianasium doctrina, religio , sapientia j ut, Trialtiorum
630쪽
PAVLI. MANVTII Triuitiorum nomine multorum uocibus in multor partes dispato, non ipsa tantum Roma , sed omnis plane Italia, omnis, ubi colitur humanitas, Euro papersonaret. Omitto alios: fiunt enim multi: nec 'tu quemquam ignoras. non enim sunt ex imagini bus , aut ex ilia colorum inani specie maiores tui cognoscendi. quaerenda tibi facies tuorum non est. cla-ri sunt ex recte facitis: virtute distinguuntur: cum alius in alia, in omnibus simul omnes enituerint..-Quae tu quoniam a primis annis ad hanc aetatem non modo cogitarii, verum etiam uita, ac moribus, expre sini; propterea te, Episcopatu Tolonensi iam antea insignitum , legationibus honestatum, primum verusina ct Auenionensi, in quibus miram iuuia lige laudem tulilli , deinde ad IRegem Galliae, ad - Venetam Remp. ubi prudentiam , ubi grauitatem incredibilem praestitisti, proximis diebus Cardinalem creauit Paullus IzV . Pontifex omnium optia. mus , Omniumq. maximus, iudicio praeditus acerr mo in aestimandis hominum ingeniis , ac morib/ s , attag. animatus , ut, quae cuilasque meritis praemia. debentur,ea libentissime, ac liberalissme persoluat. in quo, nemo en , qui tuam animi singularem aequi: tatem, ac moderationem uehementer non admiret..tur ac laudet; qui summae nuncium dignitatis, cum . est ad te, multis praesentibus allatus, ita acceperis, . ut nemo, te commotum, nemo, ne leuiter quidem affectum, ex uultu, aut oratione, aut ullo corporis. νHalotuerit intectigere. ita patuit , quod ab inmpientibus