장음표시 사용
151쪽
quoque addas. Arabi eam linguam vix aut certe longe minus huic qua in aliis verbi illius notionibus favere, sieut etiam etymon ex ' p qua silum, quo insuper semel aecepto iam viegius noster priorem illam significa liouem gracillare nec opinans rei ieit. Quid de illo Isaiae capite, ex dicendis inserius l19ὶ, quid de Symmacho deque septuaginta interpretibus sentiendum sit, apparere ex die lis superius il 3. 14 . Finena denique integramque sententiam totius oraculi, alque appellationem fit rum Setia, quod ex die enitis palam siet, minime exposcere, ut Αliingit sententia eeteris omnibus anteferatur.
16. Ipse Alberius Sehullensius sie habet: A I p uva o p p
itaque p p esse frauERE, AEDIPI ARE, FBNDARE lat. Id vero arabicis elymis confirmal, quibus et quaedam elialdalea addi possent, quae fundum signifieant hH. Duae autem leguntur apud Isaiam, ea sic interpretatur: Est, qui reparat murum. Est, qui clamat: Montes petite fc'. Bosen mullerus id rei ieit quidem haec, sed non resulat, neque, cur reiiciat , rationem ullam directe profert. Duo tamen Schullensio ossiciunt. Unum est, quod, etsi faelle intelligamus, quid sit struere vel aedificare ecclesiam, id est, Christianorum coetum, obvia quippe ac perspicua metaphora haec est, non aeque haec altera claret, quid, inquam, sonet struere seu aediscare Omnes flios Sethi, ite ei hi sint omnes Meles. Alterum, quod, si verbum 'p' p iungendi im est nomini stella li4 , quam ineoneinne constructis seu aedi alio stellae tribueretur, atque aliunde quam a stellis metaphora petenda suisset. 17. Sunt, qui animadverterint vocabulum istud esse ipsissimum nomen , quo Arabes voeant fines et Plagas regionis patentis. Quae
signifiealio belle respondet κα τ' ἐπεξή πσει nomini m Nn prioris hemistichii, et apprime eonvenit planitiei Moabitidis fel . Quare, qui opinantur n. 'da non esse flios Sethi, sed vel ipsos Moabitas , vel populum finitimum, opportunissima iis foret haec explicatio, illudque
152쪽
unum ea peeearet, qnod hoc paelo lateret, quid stella hie agat, eumve a stella metaphora pelatur. 18. Ex hae tenus dispula lis apparet vocabulo 'p' p, si per se ipsum absoluteque illud usurpes, quatuor subesse posse notiones, quarum tamen nulla hute oraculo plane explieando opportuna omni ex parte videatur, quandoquidem voeabulum illud aliquid sonet, oportet, quod stella praestitura erat, idque omnibus hominibus aut salie momnibus probis , ii quippe, ut longe probabilius est, voeantur filii S thi, quodque rationem praeserat, eur voeabulo stella, potius quam alio, tropus fiat. Iam vero, allendas, velim, in omnibus linguis se milieis radi ei vip propriam primigeniamque notionem subesse frigus, hine vero et translatas refrigerium, recreationem, quietem. Quare nullus dubilo verba Balaami ita explanare. Et recreabit, quietosque praestabit, Omnes flios Sethi. Id enim Christus, qui hae stella designatur, omnibus hominibus saltem probis praestiturus re ipsa erat. Metaphora autem hoc pacto sese concinnam quam maxime euique probat ; nam et magnos principes astrorum nomine vocare mos fuit, neque orientalibus modo sal , sed ei aliis gentibus ibὶ , et astris sive eo metis eos portendi selieemque sub iis rerum vicissitudinem ereditum est ic , deque ipso nomine stella ila Festus : Stellam signiscare ait Atreius Capito Iaetum et prosperum, auctoritatem secutus P. Semilii auguris id . 19. Demum et participio I p pu apud Isaiam let notionem hane
subesse plura eredere suadent, non vero eam, quam Rosen mullerus propugnat, ui participium hoe vertendum sit destruens. Incipit quippe vates deseribere grave malum IIierosolymae ab hostibus obventurum , ex orditurque his verbis: Dies enim interfectionis, et conculcationis, et siettium, Domino Deo exercituum in valle visionis, continuo
De Ponto L. III. ep. S. v. 2. Vid. Ge- aenius Thes. Philol. erit ad v. Id P.
L. I. Od. 12. v. 47. dj Do verborum siqnifica . L. XIX.
153쪽
obsidionem urbis laὶ apparatumque propugnationis lη. Seelatur itaque
ordinem rerum, quo cum minime congruit murum urbis destructum
diei ante obsidionem. Quid, quod paulo post sc , sieul ipse Bosen- mullerus loeum hune enarrat, murus dieatur defensoribus nudatus, inserius vero ivi, non denuo exstruendus, sed muniendus p Verum, quod eaput est, ipse Rosen millierus se Hieronymum is sequutus re-ele sentit vatieinium hoe pertinere ad bellum Iudaeis a Sennaeheribo illatum. At nihil in murum urbis gessit Sennacheribus , ut comperimus ex historia iudaiea igi, in paralipomenis autem, quod et Bosen- mullerus adnotavit, narratur Ereehias ad urbem muniendam defendendamque ea omnia praestitisse, quae ab isaia praedicta legimus ib ,
Praesertim vero , antequam ad urbem adveniaret Sennacheribus, a in icavit . . . . omnem murum, qui fuerat dissipatus, prosecto nona Sennaeheribo , sed vel incuria vel alia quacumque de caussa , et extruxit turres desuper , etc. Quare hebraica illa explanare oportet vel secundum sententiam Sehullensii li6ὶ , vel hoe modo : Ese , qui quietum praestat, id est, qui defendit murum, est , qui clamat: Ad montem confugite ; sei licet ante omnia βραχυλοPH,
ut quandoque sulet, deseribit Isaias, quid futurum erat ut Hierosolymae ageretur accepto nuntio de Assyriis contra eam eontendentibus, ei vesque alios de defensione urbis, alios de fuga arripienda, cogitasse. 20. Verbum vastabit, quod habet vulgatus interpres, belli eum est, ab eodem autem hoc interprete passim redditur pro verbis hebraicis, quorum communis notio est bello capere. Sie in Erechiele illud: VasThaurir Opes tuas iij, idem est ae: boliabunt te opibus tuis, ut evincit tum verbum hebraicum m, lum parallelis mus poeticus institutus eum iis, quae statim sequuntur : Di Ripi Enτ negotiationes tuas. Idumaei quoque di euntur pastasse terram Israelitarum , quam optaverant sibi IN HAEREDITATEn tkὶ, quum tamen nemo vastari optet, mul
loque minus ipse vastet ea, quae haereditario possidere eupit ; ideo-
154쪽
14 2 Liaga II. Qu1Esrio VII. que neque hie verbum illud sonat cladem et calamitatem inferre, sed solum bello capere ae potiri inj. Quare illud vastabit apprime convenit eum verbo προνομSυσει, quod usurparunt alexandrini interpretes, proinde nequeunt interpretem vulgatum in suas partes cogere ii,
qui 'ap p vertunt destruet. Quum autem Messias subinde a seri ploribus saeris indueatur bellum hominibus inserens ad eos sibi subii elea-dos ibi, verbum pastabit acceptum in eum sensum , quem diximus, id est, bello capiet, peropportune tu hoc oraeulo usurpari patet. Quum que praeterea etiam septuaginta interpretes in hune sensum acceperiat verbum hebraicum , nee aliter syrus aeeepisse videatur, quidni dieamus hvie hebraico verbo talem notionem reapse subesse P At enim, si stella non apte fingitur destruere Ii 4 , eur fingatur praedari Z Settieei quia praedatio haec , non hostilitas quaedam sutura erat ad captivos dueendos, sed maximum polentissimi et elementissimi regis, qui per stellam illam signifieabatur, beneficium, quo in libertatem eos, quos sibi subiiceret, adseriurus erat. 21. Omnes filios Seth. Plurimos reperies , qui negent nomellhebrat eum a G hoe loeo significare Adami filium, quibus omnibus eoae munis haec ratio est, notionem verbi p p esse destruere, perde re , hostiliter praedari, quae neque Christus, neque David, neque alius Israelitarum, diei potest in omnes filios Seth, id est, in omnes homines, egisse. I um quorsum hie mentio omnium h0minum, et quidem inter Moabitas ei Idumaeos p Hinc illi, prout eorum quisque pu tabat hoc vaticinium vel de Christo, vel de Davide , vel de populo
lsrael illeo, die lum esse, diversas nominis I interpretationes in suis commentariis seribendis excogitarunt, quarum ad duodecim usque et sorte amplius numeres. Has saltem perstringere iuvat, quo discrepan tiae inter interpretes vel in una vocula specimen lutulentissimum prae
22. Pars enim sentiunt an esse Moabitas, nomen vero ποvel proprium esse
155쪽
I Regis alienius ignoti Moabitarum sal, II Urbis alicuius item ignotae in Moabitide lη,
vel appellativumlII Ignotae signifiealionis, aut unum significans ex iis, quae subdimus.
IV Verticem montis fractum, ex arabi eo OA , quia aetale illa Moabitae planitie pulsi ab Amorrhaeis let montana solum ine Iebani M. At non incolebant solummodo fractos montium De
V Eleoationem, μεταρροφικως, id est, superbiam, quia I I idem est, inquiunt, ac i NU, quod rimationem sonat; in loeo autem hule parallelo apud Ieremiam Moabitae r RU 'aa fili superbiae sty voeantur is . At verum non est J NU esse et pationem , quasi si deductum sit a Noa et avit , ut salso ponitur, quum illud litera u , hoe autem litera E , scribatur. VI Podicem, ob Moabitarum originem duelam ex incestu . , quod
tamen turpiter sordet, nec rei exprimendae aptum est.
VII Ebrium, ob Loii Moabitarum patris ebrietatem th , ut I sita rin v bibit , sleut a. I . a. zzν sunt a i da mr , pira , ἰ zz si . Desunt tamen exempla , quibus haec signis-eatio nomini illi tribui possit.
23. Pars , quum neque Christus neque ullus Israelitarum Moabitas omnes deleverit , aeeipiunt I esse nomen appellativum , sed alias ei notiones assingunt, et nvj aa ,n aiunt esse hostes Israelitarum. Noliones vero illae sunt , quas infra enumeramus. VIII Podex, ita ut I da sini populi, quotquot Balaam tune loquens versa laete ad Israelitas eontra Oeeasum post tergum ha-
ehaelis Not. hrevior . in h. l. bibl. hebr.
156쪽
Liaga II. Qv Esrio VII. bebat, id est, omnes Orientales sal; eui interpretationi eonsonat
interpretatio hierosolymitana , ubi hebraica vertuntur: Omnes μlios Orientis. At iranslatio nimis aspera est, longeque nimis atque indeeore petita. Tum longe plures populos deleverunt Israelitae ex iis, qui tune erant coram Balaamo, hoc est, quorum regiones occasum versus porrigebantur, puta, omnes Chananaeos.
IX Obsidio , ita ut fili obsidionis sint hostes, per quos Ista litae quasi perpetua obsidione pressi essent , ducto nomine a verbo mei , quod M. III, 7 signiscat opponEa Ee setax ibi. At in illo psalmo OPPONERE CASTRA non est sensus verbi nVia, sed interpretatio totius dietionis I ad circuitum seu gyrum Posuerunt scy, ubi verbum ipsum nihil sonat nisi ponere. X Fundamentum, ut mula lis vocalibus hebraica vertenda ita sint: Omnes aediscatores fundamenti, id est, aediseantes bene sun-dalas et munitas urbes d . At id quoque nimis durum est, nimisque audax vocalium immutatio. XI Antiquitas, ex syriaeo ita , unde hoe idem sonans. Sunt autem Omnes fili antiquitatis populi, qui iam per ta secula contra omnium hostium impetus sese defendissent, tamen ab Israelitis subi ieiendi se . Quae interpretatio et ipsa longius petita est , nec rerum eventui respondet. XII Strepitus seu tumultus , qui fieri solet ex ruina, elade , vastatione , irruptione hostili. Putant quippe Tm dictum esse pro nso, huic vero eam subesse significalionem is , utpote orto ex eadem radiee Ner , ex qua nomen an NU, quod strepitum , tumultum, significat. Cui interpretatioui illud eummode saeit, quod in loco parallelo apud Ieremiam fg , Moabitae dieantur 'PR. ' a fili tumultus seu vastationis ; idque t tum illustratur verbis Amosi : P na 2Si
Iunius et Tremellius ad h. l. in
altera hiblior. editione. lbi Iunius et Itoaenmuli. Schol. in h. l.
157쪽
nuci , da et morietur in tumultu Moab, in barritu, in
Ooce tubae fa=, ubi reliquae voees confirmant illum esse sensum nominis PNU. Ηaee interpretatio a Versetiuiro lη proposita pluribus reeentioribus in Germania plaeuit sc . Sed primo in threnis, non nN y, sed nN legendum seret secundum transelationes alexandrinam et vulgatam , codicesque ac libros typis editos bene mullos, ex parte autem etiam vetustos et bonae notae, quo iam in nulla bibliorum pagina appareret nomen nNU. Tum, quia PS a illud sonat apud Ieremiam, ideo ne n I idem necessario sonet in Balaami vaticinio p neque enim duo haee loea parallela sunt omni ex parte il2j; imo miraberis talia ea haberi, et ad sensum verborum Ieremiae I NU da, qui procul dubio sunt Moabitae, et quidem soli, exigi a praedictis interpretibus verba BaIaami n I da, quae tamen ex ipsorum sententia, non Moabitas, aut saltem praeter hos alias quoque gentes, signis- eant , quaeque iidem ipsi mirum quantum vexant, ut ea hute
24. Verum , quum omnes istae interpretationes exeogitatae sint ideo, qnia creditum est verbum ' p p idem valere ae destruere seu hostiliter pastare, quod tamen secus esse demonstravimus si 4 , nequeant autem componi eum illa huius eiusdem verbi notione , quam superius veriorem esse eontendimus li8. is , longiore refutatione eae non indigent. 25. Nobis vero nomen nur nihil est nisi Seth, hune vero diei-mus esse ipsum Adami filium ita nuneupatum. Nam interpretes omnes,
demptis Onheloso , hierosolymitano i23 Vlli , et Mauritano , voeem
ipsam retinuerunt , neque orientales modo , sed et graeci et latini; Onhelos vero, etsi nomen ipsum non retinuerit, pro suo tamen instituto παραρρατοῦ γ agens magis lavet sententiae nostrae, quam si relinuisset , hebraica enim sie vertit: omnes flios hominis , siequesul Am. II, 2.
158쪽
vertit etiam maurilanus interpres. Ex patribus, qui Secus senseril, neminem reperi. Ε Iudaeis , qui nobiscum plane eonsentiunt, habes nobilissimos , puta , Salomonem Iarchium , Abrahamum Aben Ezram , Mosem Maiemonidem sal, Mosem Nachmanidem, Bechatum Ben Aseer, Iaeobuin Ben Ascer vulgo Baal Haliurim , Isaacu in Arama b , Iosephum Albo ci, omnes saeculo decimosexto priores, quibus procul dubio alii adnumerari possent. Praeterea nomen hebraicum nu , si lo- eum unum demas, in quo aliam habet significationem sed ab hoe va-iieinio prorsus alienam ldi , in bibliis numquam est nisi nomen S lhi. Denique, quum hoc oraculum, sicut in serius palam fiet, de Christo editum sit, non modo nequit eum significatione verbi ' p ip alia significatio nominis πο simul componi , sed haec , quam propugna
mus , adeo apte cum illa componitur , ut pulcherrima inde exsistat sententia, maximeque obvia torique Balaami vaticinio imo et integrae eius parabolarum seriei aeeommodata , ae mire elegans parallelismus. An vero verba : omnes flios Seth, in proprium sensum sint acet-pienda , sonentque idem ae Omnes homines , an potius in sensum translatum , et Omnes Probos Christi asseclas significent, ubi I
eus erit, disquiremus i56 . Sunt, qui signis eationi tum translatae tum propriae illud obesse autumani, quod omnibus filis Sethi loeus esse nequeat inter Moabitas et Idumaeos; quae tamen disseultas disparebit, ubi explicabimus, quomodo et Moab et Edom in hoc oraculo transelatum habeant signifieatum l49-55l. 26. Inter verba , quae ex hactenus disputatis ita reddamus, opori et : Incedet stella iacobaea , et surget virga Draelitica , et percutiet latera Moabi, et recreabit omnes filios Sethi, parallelismus , ut dictum est 25ὶ, deprehenditur αντιθιτος et inversus. Opponuntur quippe, ac veluti pugnant inter se, stella et Dirga, MOMet Seth , Percussio et recreatis. Ex quatuor autem periodi membris quartum primo , tertium secundo , respondet te .
159쪽
27. Quas secundum praedicta leguntur, sic ex hehrateo sermone ad verbum sunt reddenda: Et erit Edom hereditas, et erit hereditas Seir, inimici eius. Nomina Edom et Seir non tamquam propria regionis hoc
loco usurpantur, construuntur enim eum verbo masculino, sed laminquam nomina gentis. Senientia vero haec est: Fore, ut ei, quem siet Ia virgaque significant, hereditate obveniant ipsi eius inimi et Edom ei Seir. Quorumdam opinio est Seir, non seeus ac Edom, esse cognomen Esau, nam 'v'ν P pilosum sonat , ipsamque regionem ab Esau possessam sic de eius cognomine appellatam suisse la . At, si aliente legas eaput XXXVI geneseos, interque se conseras potissimum versicul' 10, 19, 20, et 21, eertior, puto, fies nominibus illis duos
viros distingui. Ceterum, licet uirumque Esau cognomen foret, ins lens non est in poesi Hebraeorum virum binominem veluti duos viros
indueere ib), quod a Balaamo ipso saepius laetum est ic , adeoque in hoc ipso vaticinio ldj ; quin et apud historicos bibliorum scriptores huius rei exemplum luculentissimum non deest let. Τum eo tempore utriusque posteri iam in unum populum eoaluerant , atque Idumaei voeabantur. 28. Israel pero fortiter aget. Hebraica ad verbum sic vertas: Et Israel faciens rirtutem , id est, vim , robur. Verba haec sunt primum membrum periodi , quae ex his et ex sequentibus constat, ut prodit analogia inter utraque exsistens.
29. De Iacob erit, qui dominetur, vel, si verbum verbo reddamus : Ee dominabitur de Iacob; in quibus ellipsim haberi manifestum est, dictaque haec sunt pro : Et dominabitur pir, qui erit de stirpe Iacobi, quod optime expressum est in translatione vulgala. Εtenim verbum dominabitur hoe loeo non construitur eum nomine Israel, quod prius legitur , quum nullo sensu sorent haee: Et Brael dominabitur de Iacob. Sed neque eum nomine stella aut rima construi potest, iam enim sermo de iis absolutus est. Praeterea illud de Imcob vel significat Ioeum, de quo stella seu virga esset egresSura ad
160쪽
dominium exereendum, sed line ineluditur in illis: orietur stelia ei Iacob etc; vel locum, in quo stella seu virga veluti imperii sedem regiamque haberet, id est, dominabitur ex regione Israelitarum,
at sensus iste nee commode siuit, nec salis eongritit eum reliquis ora- euli partibus, nee unquam verbum τ' tonstruitur eum praepositione tu de ; vel denique loeum , ex quo imperii seu ditionis initium dueeretur, sed et hoc iisdem disseulla libus premitur. Superest igitur,nt dieamus haberi in hae sententia ellipsin pronominis qui poetis hebraeis per quam samiliarem , et de Iacob idem valere, ae qui erit
de stime Iacobi. 30. Et perdat reliquias civitatis. Bebraica sie sonant: Et Pe det relicitim, de cisitate, in quibus, ut accentus indicant, utque ars grammatica IIebraeornm postulat, quae casum eum praepositione IV de recipit utique post verbum 'INI Perdet, non item post no men relictum, illud de cisitate, non eum relictum, sed eum perdet iungendum est. Nomen proprie is est , qui superstes
elabitur ex clade, ex ruina, ex vastatione hostili. Unde solemnis illa formula , quum de expugnatione urbium aut regionum vastatione
agitur, Navri sal, et huie opposita I d Ner ib); hine ad posteros quoque signifieandos nomen hoc usurpatur sc . Quaenam vero sit illa civitas , inserius dieemus. 3l. Deelarata singularum vocum significatione ila secundum hanc totum vatieinium exprimi poterit: Videbo eum , sed non sesu modo ; intuebor eum, sed non festi Propinquus. Incedet stella foritura) ex Iacobo et surget Dima uerminaturri ex Israele , et Percutiet utrumque latus Moabi, et recreabit omnes filios S thi. Et erit Edom hereduas fetus=, et erit hereditas fetuu Seir, inimici eius. Et Israel faciens robur, id est , robuste , et Perdet de urbe , quom relictum fest'.