장음표시 사용
31쪽
XXIX. Germani in universum ab impavida ad pericula
mente suique secura laudantur. Caudent muneriινυι, δεήnec data imputant, nec acceptis obligantur, ut jam olint ii
quit Tacitus. Magnificentia eorum escit, ut tanto hodie ui bium, aediumque splendore sit conspicua. In iram au tem videntur esse faciles, quamvis id a morum, qui vino torquentur& ira, simplicitate proficisci dixeris. Sunt pra terea intemperantiores non tam in Venere, quam in cibo& potui Quod in consesso est vitio & jam ab antiquissimis
temporibus nostris exprobratum, quantumvis ipsi nescio qua urbanitatis nota insignire & excusare semper usque laborarint. Mores in universum omnes olim ad feritatem accessisse videntur. Et humanitas cum illis malis luctata est, donec cum externis bella & tandem mutua comine cia sortita, peregrinos mores, quorum semper est aut λmulatrix, aut retinens, induit. Quoad justitiam deni que illud monendum, quod cum illa duplex sit, altera ei ga Deum, di erga hominem altera; ita quod primam a tinet sic satis benὰ nostros se habere dixeris. Gens enim: facilis est & cum primis dedita religioni adeo, ut de ea et iam saepe suis magistratibus credat, &sacrorum ritus, quos princeps civitasq; probaverit, rarius videas ulla privatorum pertinacia perturbari: secus quam in Gallia &Anglia alibique fieri itet. Jus autem sacrorum in Imperio, non Romano modo Pontifici per Lutheri dogma sed & Imperatori per Pacem religionis penitus est abrogatum: ita, ut quilibet Status qui juris Victionem habet, pontificatum, id de religione statuendi potestatem obtineat. Scissa tamen est Germania in duas quas classes, quarum primam constituunt Catholici, alteram Ref
32쪽
mati sive Protestantes dicti. Hi licet numero longe sint inores, nihil vel vi sibi eripi patiuntur, vel per pluralitistem votorum de religionis capitibus quicquam decidi, utpote cum ea in ijs rebus proprie locum habeat, quae ipsarn societatem civilem concernunt. Alia vero longe est societas & resp. civilis, alia Ecelesiastica, quarum utraq; ad diversa me obligat. Hominibus enim heriliter 'imperare interdii fas est, conscientiis dominari non item. Quare religio non tam praecipi quam doceri ,& quicquid de ea statuitur in societate, per amicabilem compositionEtransigi debet. Ulut igitur exercitiuin cuilibet parti reli. gionis maneat integrum, observare tamen licet, leges a libi atque alibi multum hac parte distrepare, ita ut in omnibus prope locis ea pars , quae praevalet, reliquos licet eives sint ac pars civitatis, a publicis honoribus atq; munes ribus, siue expressis legibus, live receptis moribus etsi ini- que excludat, arceat. Quod consiliu quoq; Papa Clemens LX de Hugonottis exstirpandis dabat Franciae Regi: ut praeclare disserit BarcIajus. Haec Vero ut consilia sunt lib. a. mitiora, ita videas etiam alibi aliter obtinere: Principes. A g que nonnullos in ano quodam zelo agitatos subditis suis omnem religionem non tam propositis praemijs, quam exquisitis panis imperare. Quo ipsas divinas & naturae leges trantiliunt: quae ea, quae solum per revelationem,
non autem natura limi nota conscienti S'imperare vetant.
Interim eo ipso nihil committitur contra leges nostras Imperij , ut quae oninium contensu multum iniquitatis habent, & noxae inquidem ab eo quo latae sunt tempore, plurimum in Imperio turbarum dederint, ceu patet ex omni
hujus & superioris seculi historia. De justitia erga hominem quandoquide etiam aliquid dicendum, ea in re sane E non
33쪽
non e Imus multi. Cum enim se complexus ac liam nia quaedam reliquarum virtutum omnium, ex iis utique quae jam diximus apparebit, quam bene vel male hac par te sese nostra habeat Germania. In universiana autem invisa ibi estperfidia: de adulteria, furta, scortati nes, caedes &c. iastequentius apud nos, quam alibi audia
sed, cum ubiquet virtutum ac vitiorum certamen I eriamus; centumque cuiuslibet gentis haud raro mi quadam senectute marcessere videamus ,dissicile sane erit mores cujusdam sentis scire ac certo definire. Investigare tamen ea pollumus, quae scire haud ita Iicet, eaque in re cumprimis ejus, qui civitati lcge, condit, opora debet esse collata. Inepte enim se gereret is, qui tot satis virtutibus militarem fortitudinem praeferendo, id agat, ut leges quamvis optimas ad hanc rem condat, eos tamen, quibus leges seret, habeat tales , qui trepident ad fulgur ex pesvi, & metuant praetervolantes mulcas. In nem similiter operam locabitis, qui justam ac temperan tem,& ad id facientibus legibus civitatem optimam redditurus, populum habeat, qui haud ab ineat, a qMopiam rit eorum, quae distrema sunt, ut inquit Aristoteles, of s expori in invadar Modi, aut bibendi, aque ob quadranum i terror carissimos sibi amicos s ehue rapto vivens cuncta ca
dibus, spolijs atque rapinis a bracum inmorem misceat. Quemadmodum & is peccaret , qui ad alterutrum horum facientibus legibus civitatem ad alterum aptam reddere; eamque legibus vitae militari accommodatis virtutis imgatae, aut contra legibus temporibus pacis accommod iis vitae militaria studiosam sacere moliatur. Deinde
34쪽
mioque ut cognito morbo facilius est laboranti parare remedium, ita morum gentis suae cognitio Legumlatori hunc usum praestat, quod, si mali sint, facilius leges ac imsthula invenire possit, quibus illi corrigantur. bimiliter autem atque de virtutibus intellectualibus diximus, hoc cum primis leges spectare debent , postquam constitetit quid invita ac moribus sequendu, ut esciant ad id homunes natura quasi sua proclives: nec desiit qui id doctrina primant, & praescriptae educationis beneficio in sanguianem oc succum convertant, ut vero in virtutibus intellectualibus plurimum potest naturai haec ipsa tamen in moralibus etiam cum doctrina conjuncta ad virtutem inducendam vix suis ciet, nisi accedat educatio & proba institura, quae vim cogendi habeant non solum pueros recte educent, sed& adultos exerceant & in virtutum exercitio firment. Cum enim perturbationes atque assectiones animi, quae olim natura sua neque erant bonae neque m Iae, nunc in statu naturae corruptae non paream rationi, ita ut temperanter & patienter vivere insuave sit vulgo hominum . hinc adeo e Marionem se exercitationea legia ι- ori iras se necesse ea ut accurate maet Aristoteles.
H Et haec de iis hactenus. XXXI. Bonis animi de quibus modo egimus subsunt & quasi
ancillantur bona λουοῦ virtutes corporis, exercitio siquidem virtutis sua ac propria oportet adesse instrumenta, quo. rum vicem corpus praestat. Corpus autem ut animo
prius est generatione squamvis id quod generatione est prius, dignitate soleat esse posterius 1 ita haud infimum ac postremum Legumlatoris est opus videre , ut corpora in civitate degentium recte se habeant; & talia sint, ut reci
35쪽
da c magna pulchra o decor , Primum illud quod Itinet, facile apparet here civium numerum pro negoti js cujuslibet civitatis essς definitum, ita ut nec major vel minor eorum hominum fit numerus, qui vel magistra tus gerere, vel alia reip. munia obire, vel mercaturam aut artificia exercere, veI agrum dici colere debeant. Est autem regio alia quide alia longe foecundior: quod fit pa tim caeli solique, partim ipsorum hominum vel virtute vesivitio. Qnare si numerus in civitate hominum deficiat, neque soli coelique bonitate peregini in spontaneam vacuarum sedium haereditatem vocari possint; haud raro Legumlatores immunitates ac privilegia cum com intercandi, transcundi , commeandi ac remeandi iure novis illis hospitibus atque incolis concedere solent. Deinde quoque cum haud raro ipsorum civium vitio decrescat hominum numerus, hinc cumprimis ea, quae .l societatem conjugalem pertinent, legibus probe constituta esse oportet. Haec denumero hominum. Deinceps autem cumprimis illud agere dcbet Legislator ut . non solum multa sint hominum corpora, sed & sana. - Nemo enim eum populum diceret esse beatum, qui adeo imbecillo sit corpore, ut si a consueto cibo paulatim rec idat, continuo aegrotet, &non nisi accuratillimae dioetae beneficio aetatem trahat, & ad morosam senectutem perveniar, quod de infelici Herodico affirmat Aristoteles hq Porro haud temere ab eo populo ad famam ingentia '' facta exspectare licet, qui vix pygmaeorum procerit tς
excedens , nullo membrorum robore ad perficiendam
vitam civilem quae in militarem usum & proprium pacis distiu-
36쪽
distinguitur valet. Utraque autem, & sanitas & robur
corporis , nunquam populo deerit , si eas quae ad rati rem vidus, de societatem con ugalam pertinent, ut jam νerbo indicavimus de quibus mox plura dicendi locus erit, recte omnia sese habeant. Pulchritudo denique corporis est ea, quae ex pIurium membrorum concinnitate 'ritur gratia, estq; alia adolescentis, alia viri, alia senis. Cuiu autem multa in civitate non solum debeant essentilia, sed de pulchra, ita cumprimis haec ipsa ad decorum . civitatis facit, quo ipso tali populo in reliquos imperium,. dc tanquam procerae & pulchriori Deorum imagini, honos ac reverentia a cuntiis deberi videri possit.
Recensiimus jam virtutes corporis, quibus subluissemus speciatim aliquid de causis ipsarum. Quarum prima
coelum, ac stestarum in sublunaria corpora influxusa quibus aliquam vim inesse dicimus, non tamen tantam, ut omnia quae ad formas & mores hominum attinent, coe si siderumque temperamento ascribamus , quem erro
rem in doctissimo alias Medicorum Corypheo Hippo
crate . mplis in Dominus Praeses jam tum redarguit obro de Germnlcorum corporum habitus causis. Militat enim
contra Hippocratem non solum ingens argumentorum via ,sed & ipsa expertentia: quae coeli qualitatis impressam imaginem subiectis terris quandoque inesse patitur, quan doque vero plane contrario se reni habere modo, abunde testatur. Disponere igitur coeli regionem formam homa minis ad id, ut sui similem reddat, forsan concedimus, proxima tamen ejus rei causa nulla est alia, quam victus di connubiorum ratio.
37쪽
i XXXm. observare hoc licet si repetita ab antiquissmis tem- -
poribus memoria , saltem veterum Germanicorum cooporum habitum videamus, de quo ea cumprimis a Tacito alijsque memorantur, quod fuerit omnibus idem, proceritate insignis, cute candidus, oculis caesis, capillo recto flavi ac ruis coloris. Verum haec omnia ita mutavere
ut Germaniam in ipsa Germania quaerere possimus.' Quis enim non minor majoribus nasciturὸ quis septipedeni puta pedes Romanos, quorum unus plus quam dimidium ulnae nostratis esse putaturin se gloriari posset, si paucos excipias praestantes ea, qua proceritate olim omnes erant, spectabiles. Habitus de caetero idem omnibiis tot
passus est metamorphoses, ut quot homines nostra hodie terra alat, tot vultus, & cutis, & oculorum & capillorum variepatas prodat species. Conferenti igitur vetera cum hodiernis haud immerito cuiquam cum illo, qui orem, quod puerum AEthiopum more nigrum peperissset, adultexij incusabat, ignarus, quod imaginem e r pione thori suspensam puer in utero materno indiseiset, dubitatio suboriri posset, anne dispares adeo in joribus ac degeneres iure illorum, quos Germanorum nomine inclaruisse accepimus, non sanguine cretos esse gloriemur' Sed inanis est haec dubitatio. Siquidem lanae aliam esse hujus rei causam eum minime potest latere. ui partim ipsorum parentum vitium videat, partim h
ternam tenerae aetatis educationem , & victus rationem cum veteri contendat. Haec enim ut majoribus optima fuit, ac eadem , ita posteris pessima ac diversa , ut multis docet Ampl. ac clari . Praeses luro de Germanicorum corporum habuin antiqui ct vi causis. Qui liber nunquam non
eos , qui rerum nostrarum cumprimis antiquarum sunt studio-
38쪽
cussios, insigni perfundet voluptate. Quod mihi quidem
contigisse, cum debita laudum ipsius Autoris Venerandi mei Praeceptoris praefatione, ingenue fateor. XXXIV. Tantum igitur cum intersit ad corporis virtutes a quirendas, hinc ab initio cumprimis opus est videre L gumlatorem, ne quicquam circa Victus rationem peccetur. Videre hoc est in altura boum atque equorum: quorum corpora sola cultura, & sana, & robore magna , &frontis sormositate tata redduntur. Postquam autem cives ita sunt educati, ut & sani sint, & robore quodam insignes, & pulchri, apti quoque utique erunt talibus nerandis, corporumque suorum virtutes in sobolem Propagandi. i HI, nos, fui inquit Poeta eLI in equis., hiram: Nec imbellam feroces latrum rogeneror aquila columbam.
Tales autem cumprimis tum demum fieri constat, si iastra sit hominum Venus, & ignotae promiscuae libidines, scortationes, adulteria; quae aut vitiosum in sobolem proseminare sanguinem, aut plane infoecunda esse serio Politici monere solent. Haec enim ut incommoda multa a serunt; ita tum demum postquam Germanorum lxbido coepit vagari, & in exteros ferri, tanta corporum, quin de animorum coepit esse mutatio. inantum quoque praematura hominum connubia lacum trahant incommodi, praeclare ita disserit Aristoteles: Eis adolesientium copula ad liberorum procrearionem inepta. Nam cunctis mantibus adolescentium farius μοι impersecti , se sam Munor portus quam mares, o brev/ co orogum,quare ne cessario hoc etiam in homi uis ovenis, cui rei loc arguis
39쪽
mem ea, quιὰ in quibuscos civitatibus hoc in more piaricis
eis, ut adole centes cum pue is adolescentulu matrimonio jungantur, imperfecti se brevibus corporibuspraediit r. Quare matrimonio definita tempora beatissimae reip. ponit idem H Aiist- ille H H.rones, inquiens, hac copula jungi circa ararem
septem, aut mis p minusve. Sed haec ita definire propter alia incommenda in quavis reip. haud licet. in potius alibi vulgo lege non scripta, seu consuetudine illud constet rhabearilrq; non tam contra leges, quam in vitio , si praemature nimis adolescentes & adolescentulae connubia: contrahant: quemadmodum apud veteres Germanos i gum non scriptaru tenacissimos in usu fuisse legimus. Haec sunt, quae circa corporis virtutes civibus suis inducendas in universum cavere debet Legislator , alterutrum mim horum si minus recte se habeat, frustra speciosum ali, quod corporis decus exspectaveris.
Nunc igitur ad ea, quae bona dicuntur externa, a cedemus: & quatenus sub prudentiam legislatoriam cadant brevibus indicabimus. Quae enim ad vitam & beatia tudinem civilem , eadem huc quoque pertinere omnino arbitramur. Nunquam vero is populus, quicquid Stoici negent, dici poterit esse beatus, qui omnibus ijs externis sit destitutus bonis. Quae praecipue sunt, divitiae, & potentia, ct honos seu bona existimatio, quamvis tamen haud n gamus, esse &'ipsa non tam virtutes quasdam, in quibus ' beatitudo civilis consistit, quam partim messia, partini virtutum quaedam consequentia. De divitijs & potem da, ut sint necessariae, unde advenire debeant, quem in finem & quae circa eas oporteat esse constituta, fatis su- perquet
40쪽
erque dictum est supra. Addo pauca de bona cujuslia
bet gentis existimatione: quae in eo consistit, si gentis incunabula fuerint &'illustria , M antiqua, rebusque pra clare gestis ad aeternitatem nobilitata; praeterea si populus procrearit homines illustres iis in rebus, quibus ho- linum studia commovcntur, h. e. tales, qui in omni virtutum genere excelluerint. Ita Germanis in laudebo positum est, quod Tacitus de illis ita perhibet: Gem libyGeiri.
in anos indigenas crediderim, minImes aliarum gentium adum
tibus o hQ iiii, mixtos. Haec vere de Germanis dicuntur, ut adco quo frustra sit A eas Sylv ,qui In ua Europa,Fran.-cos putat csse Trojanos, aliarumque Germanicarum gentium originem , nescio a quibus exteris accersit, quem errorem redarguit gloriamque nosti gentis vindicavitncnricus Bebelius, cujus Demo Dariovem, quod Germauisor indigenae, inscruit enhior Musius Potiricis suis Imperialitus M De catero videndum ne in talibus laudibus erogandis nimium simus liberales, adeo ut nos risui melius sentientium exponamus, cum iis , qui quarundam civitatum natales, ab ipso diluvio mirum ni ulterius mentiendi progrediatur impunitas accellere haud erubescunt, quomodo Augusta Trevirorum & Bardevicui i quod inscrioris Saxoniae oppidum ab Hem ico Leone ante quingciatos praeteri p. annos fuit destructum) multum licen;iae arrogarunt b . Quae praeterea populo no- stro honorem concilient, quot sortes procrearit viros suae praeclare gesserit longum hic enarrare et essetque mei ει tri infinitum opus, in omnes gentis nostrae laudes excurrere. Quanquam illud saltem haud p ereundum, quod pihil magnificentius es e pollit, quam quod nomen lum- mi Imperii aquilamque sibi habeat, tanqliam Rota alii. . cermania vicerit in qua tanti nomi uis majestas sine