장음표시 사용
151쪽
Iu v I TvΜ aceipere in procuratore dado debemus, non eum tantum qui contradicite uerum cum quoque qui consensisse non probatur . l. 8. S. D. de procur. INUOLARE , eripere,&secum auferre,Callist.L6. D. de ineend. naus. Aut uela conscinduntur, tutanchorae in uesantur de mati. IN v MERAT A quies, falsa opinata tantum, sed falso
credita. Celsus l. i8. s. i. D. de acquir. post. U. Sisurioso que in suae mentis esse existimas,ed quod fortὸ in conspectu inumbratae quietis suit eonstitutus, rem tradideris: id est, quia tum erat co statu Sc ligura, ut me te costare uideretur, sed falso. IN UT 1 L F., pro perniciosum,& ab utilitate eommuni alienum. Vlpianus i. t .s. s. D. depos. Est enim
inutile in caussis huiusmodi fidem frangere. L quitur de ijs quae incendii & ruinae caussa deponuntur. Paulus i. I 2 . b. I . D. de admin. tui. nam Ad
inutile est pupillis,si administratio eorum no seruaturmemine scilicet emente. IOANNrs Andreas Iurisconsultus, Bononiae natus,ibidem ius ciuile publicE docuit, glossasque ad Iuris Pontificii libros, multosq; praeterea de iure libros conscripsit. tandem peste oppressiu
anno M. CCC. xLVi I. uita excessit.
IOANNEs Blenascus Iurisconsultus Burgundus , Bononiae circiter annum CCL. ius ciuile pro sese sus est: scripsitq; De actionibus,& alia nonnulla, que ad ius ciuile omnia pertinent. Io Α v Nps Imolensis Iurisconsultus,Patauit iura publicὰ interpretatus est: eo in pluribusque de ea disciplina editis commentarijs, Anno Μ. CCCC. xxxv. uita est functus. IOA NΜ E s Odosredus Iurisconsultus, Ahonis & Aecursis preceptor, eirciter annum M. C x. in Italia docuit,summamq; Pandectarum scripsit. Eius percepe Aecursius in glossis mentionem facit. IPs ι , pro integri, antiqua consuetudine. Paulus i. m. D. de uerb. oblig. Sed si ipsorum uiginti annorum erit, no impedietur manumissio. Cic. ad Att. lib. 3. Epist. 2 i .Triginta dies erant ipsi, quit has dabam literas,per quos nullas a uobis acce
Ipso iure consistere dicitur id, quod iure duodecim tabularum,aliarumque populi R. legia in consistit. Vip. l. 9. b. t . D. de usus quem .cau. illud sciedum est,sue iure i piso quis ulum fructum habet, siue etiam per tuitionem Praetoris,&c. Paulas l. 9. s. i . D de distract. pig.Quod in pignoribus da dis adicii solet,ut quo minus pignus uenisset, re liquum debitor redderet,superuacuum est: quia ipso iure ita seres habet, etiam non adiecto eo. Caius i. 29. D. de usu & usus Licet iure ciuili morte,& capitis diminutione ex persona legata ij pereat usus fructus,qudd huic ipso iure acquisitus est: tamen Praetor iurisdictione sua id agere debet, c. Vlpian. l. i .in s. D. Quod sals tui. auct. Tune enim ualebit per praetoris tuitionem, non ipso iure. I tem apud eundem in l. r. in fin. D. de
de supersi c. I Pso iure, non simpliciter spnificat iure ciuili: sed
definite iure duodecim tabularum . nam Ius ciuile non modo pro eo iure ponitur, sed di pro Iurisprudentium inuentis. Papinianus l.q9. s. l.
D. de fideius L Habeat qui dein decem, quae ipso
iure non debuit,condictionem. ΙRa agere, coniunctim in libris nostris crebro legimus,pro disiunctim aliud enim est Ire, aliud Age re . Ire, hominis est: Αgere iumenti . Qui actum
habet, iter habet:at non contra. Ergo Ire, Agere. passim coniunguntur, ut tres seruitutes compendio sermonis comprehendatur, i ter, uia,& actus. nam sub uerbo Ac E R E, tacite quoque vEHERReomprehenditur. cuius rei ratio haec est, quia qui uehic illum ducit,iumentum, id est uel equii uel bouem: qui uchem trahit, git. unde lex in xI I. Si uia sit immunita,qua uolet iumentum agito quare cui agendi ius absolute concessum est, ei non modo armentum aut gregem,uerumetiam uehiculum agendi facultas permista intelligitur . uide Iter.
IRE in bona alterius dicitur, qui a Praetore in eius bonorum possessionem mi illas est. l. s. s. ult. & Lultima, in lin. D.de lib.hom. exhib. Ista in duplum, sponsionem dupli facere. Cicero pro Flacco, Frater meus pro sua aequitate pru dentiaqne decreuit . ut si iudicatum negaret, in duplum iret.
IRENARCHAE , ειρ μαγνυ, praesecti paci: sic dicebantur Curatores ocij, tranquillitatisque publi- 'cae: qui tum urbem, tum subulbana loca obibant, uti quos in crimine deprehenderem cum elogio ad Magistratus mitterent,aut ipstinet accusaret. Arcadius i. vlt.f. i . D. de munin honor. Eircnar-
ebae quoque, qui disciplinae publicae N eorrigendis moribus praeficiunt. Marcianus l. 6. D. decust . reor. Irenarchae quum apprehenderint latrones, interrogant eos de sociis S receptatoriabus, ut interrogationes literis inclusas & obsignatas ad cognitionem magistratus mittant. Vlpianus Stationarios milites appellare hos uidetur in LI. . sexto, De osti. praesec. urb. Et sane, inquit, debet etiam dispositos milites stationarios habere ad tuendam popularium quietem,& ad reseredum sibi quid ubi agatur.
IRNx R i vs Iurisconsultus, Bononiae Anno a Christo nato Millesimo Ocnua gestino floruit. Cum ibi primum bonas artes publice prosteretur, &eo tempore Pandectarum libri ex Malsitanae urbis direptione a Pisanis uictoribus Pisis depio γtati essent, captus eorum lectione, iuris studio nauare operam,tandemque illos libros publicὸ interpretari coepit. Glosias etiare inultis in locis
eoni libroru adscripsit: de ex Nouellis Itillima-
152쪽
ni quae ad Codicis constitutionum quarundam argumentum pertinerent, decerpsit, sum; loco appendiculam quanq; attexuit. Ixsti Tu M seri testamentum dicitur, quoties statu testatoris mutato ipso iure testamentum conciadit.l.si quis,6.D.de inius rupi. uesiui si capite deminutus suerit. Itaque Rumpi & irritum seri se differunt, quod irritum status testatoris immutatus facit: rumpit autem casus extrinsecus cotingens,ut agnationis,adoptionis,testamenti noui. Rursus inter Irritum esse Ae Iritum seri hoc interest,quod irrita fieri ea demum dicuntur quae
eum antea iure constarent,euersi sunt. Irrita uero uel iniusta esse dicuntur,quae nunquam constiterunt, sed infirma semper sua spontes rut
IRRixv M seri testamentum dicitur, quu id quod
iure factum erat,infirmatur: ait Imp.9. s. Qui mod.test.infΙΣAZON , parita par utriusque ratio Vlpianus l. I 3.D.de stip. sit. At hic va- corrumpit sipulationem. Loquitur de duobus dominis,quorum seruus sub disiunctione iis stipulatus erat rquos pares esse ait inter se,quia uterq; capax erat obligationis r quum unus dominus & extraneus adiectus pares non sint. Is AvR i, de quibus mentio sit ita l.ulta de ferijs.l. ult.C.ad leg. Iul.de ui pub. Latrocinio nobiles, ut ex Dionis lib. M. & Marcellini lib.xo in intelligitur. Isci I Nus, uide Hysginus. IsTHΜus, terra angusta Inter duo maria, oblonga, ceruicis instat obtines. Paulus l.37. D. de seruit. rust. - τλἰ M αν σου τ o mus . In domum tuam quae est in Isthmo. , ITER, est ius eundi ambulandi homini,non etiam iumentum agendi l. i.D.de seruis. Praed. rust. ITER, est ius eundi,ambulandi, non etiam tume tum agendi ues uehiculum:ait Imp. titide seruit.
praed .in principio. ITtR & actus quid differam,uide Actus& iter.
ITERvM, duas res significat:alteram,qua demonstraretur tempus secundum,quod Graeci δdicunt:alteram,quae ad insequentia quoque tempora pertinet, quae Graecὰ dicitur παλιν. l. 7. D. de edendo. IvEERA , nonnunquam decernere, inquit Festus.
hine illud apud Imper. g. r. De testam. Neque ij quos leges iubent improbos intestabilesque esse, possunt in numerum testiu adhiberi : id est quos statuunt ac decernunt. Caius L 26.D.de testam. Quum lege quis intestabilis iubetur esse, pertinet, &c. Iva ER I possidet uide Possidere iuberi. Ivv xx a Dico,quod iudicat accepta potestate, id est quibusdam uerbis dicendo finit. Varro. Iunxx in priua, k eaussis dicitur, ciuis aliquis priuatus,cul Praetor ex morum consensu de lite co' gnoscendi sententiamq: ex formulae praescripto pronunciandi potestatem dedit. Cicero in Cluetiana, Neminem uoluerunt maiores nostri non
modo de existimatione cuiusquam, sed ne pecuniaria quidem de re minima esse iudicem, nisi qui inter aduersarioa couenisset.ubi fortasse Qv E M pro Qui scribendum fuit. Privatus autem di xi,quia dari qui eum imperio uel potestate erant,
iudices non poterant: ut ex Verrina 2. constat. Quod autem de consensu diximus,non est contrarium ei quod scribit Pomponius in t .s in iudicis, 8o. D.de iudic. ibi enim conuentio intelligitur, quum ipsi rei antequam in ius uentum csset, certum iudicem elegissent. Vtriusque autem consensum requiri,dixi propter i.obseruandum, q7. D. de iudie. Ubi Callistratus scribit, obseruadum esse,ne is iudex detur,quem altera pars nomin tim petat. Dixi De lite cognoscendi: quoniam iudex alia de re quam quae nominatim in iudiciua Praetore deducta est,cognoscere non potest . Lut iundus, 18.D.comm.diuid.ubi Iauolen.ait, ultra id quod in iudicium deductum est, excedere potestitem iudicis non poste. Itaque neque ea quae ante,neque ea qua post acceptum iudicium
euenerunt,adcius officium pertinent .l. aediles ,2 .,.sciendum,q. D. de aedit. edic.l. non potest, Σχ.De iudic. Postquam autem semel sententiam
dixit,iudex esse delinit.nam seu bene seu male dixerit,officio suo iunctus est.I.iudex, s. De re iudie.quid enim pertinet ad officium iudieis,futuri teporis tractatusZait Paulus,in l. I . D. de usuri Eius porro sententiam exequebatur is magistratus qui est dederat .l.a diuo Pio, is .D.de re iudi. IvoLx & arbiter inter se multis in rebus & similes.& dissinules sunt. nam ut ex utriusque consensu iudex dandus est,se etiam arbiter a. litigatores,
se no potest.l cum leg. eod. Vterq, preterea de re sola de qua lis contestata erat. cognoscebat. Lut tandus, i 8.Comm.diuid.Lno distinguemus, 3 a in s n.l.de liis rebus, 6.De arbit.uterq; sententia dicta uel iudex, uel arbiter esse desinebat, I.qualem, I9.D.de arbit. utriusque sententia Praetores exequebantur.l .a diuo Pio, II. De re iu- die .si tres dati sint, duorum cosensus absente tertio non ualet.I. item si, 3 7. in s.& L seq.De arbit. Vterque incertam sententiam inutiliter pronum ciat. l.quid tamen, a I. eod. utriusque sententiae quamuis iniustae parendum est.l.diem,27.e e.
Differunt autem in eo quod is qui proprie iudex
appellatur,ad certam Praetoris sermulam astri-etiis est:in eaque ipsa uerba quibus Praetor usus est, proferre sententiam debet. Arbiter autem est,qui totius rei habet arbitrium & facultatem: ut Festus & Donatus scribunt itaque qualem sententiam serat,Praetoris nihil interest.dicta l. qua Iem De arbitr. Iudex,si conuenerit inter litigatores quid pronuncietur:eiusmodi scnt etiam pro-
153쪽
ferre potest l. si conuenerit,1 6. De re iud. at s siesuit in arbitrum compromissum, ut certam sententiam dicat,nullum est arbitrium d. l. qualem, De aib. I iudex, ut antea dicebamus, priuatus esse debet:arbiter autem etiam qui cum imperio est dari potest. l. 2. Ic q. De arbit. Ignominiosus iudex esse non potest. l. cum Praetor, i . Deiud. arbiter potest. l. Pedius,7. De arbitr. Iudicis sementiae propter Praetoris imperium parendum est rarbitri uerbi propter compromissum I. I. Ac pag.
eod. Atque haec quidem hactenus de iis arbitris, qui Compromissarii appellantur, de quibus pleni sunt Pandectarum & Codicis libri. Intelligendum est autem aliud praeterea Arbitrorum penus esse, qui usque eo i iidicu m similes sunt, ut internosci uix, ac ne uix quidem possint. Hi ne in formulis illud ustatum, iudicem sue arbitrii
dicere oportet.Cicero in Muraen. Tot homines per tot aetates constituere nondum potuisse,utruiudicem an arbitrum dici oporteret. Ii uero
erant qui bonae fidei de arbitrariis iudieiis adhibebantur. nam qui stricti i uris iudicium exercebat. quoniam ad certam formulam adstringebantur, arbitri dici non poterant. Quibus uero liberi atque infinitam potestatem Praetor permittebat
de re controuersa ex aequo & bono arbitratu suo
discenptandi,ij Arbitrorum erant simillimi, eoq: nomine appellabantur: quemadmodum in Quin
Iuni cxM quaestionis'alium fuisse a Quaesitore
qui capitali iudicio praeerat, locus i extrema Uer a s . perspicue declarat . Eum autem Asconius eodem loco principem iudicum appellat. nunc quaerendum est,que inter utrum; differentia fuerit. Quaestor igit magistratiis erat,&, ut ait Corenificius,accusatorem, de sensiorem, testem in os cio continebat . uim ac potestatem iudicum coereendorum ioc est sit b pignoribus cogendorum, habebat. in sella curuli eburnea, pro tribunali sedebat .ipse nec iuratus erat, nec sententiam sere bat sed urnae inquam&caussarum sortes eoiiij eiebantur,& iudices sciat etiam serebant, praeerat.
iudices in consitum uocabat .videri nesne reum, vel non fecisse pronunciabat. Hine Virg. Rumsitor Minos, urnam mouet: ille silentum Consi. liumque uocat. quod Servius eodem modo e planat . Atq; haec quidem Pretor. Iudex autem quaestionis priuatus erat, ut patet ex l. i. D. de s carijs. ut ex Bruto coniecturam capio, post Aedilitatem interea dum Praeturam petiturus erat, sese in iudiciis tractandis exercebat.ea nanq; quae Praetoris praesentiam atque imperium non requirebant apse quas eius uicarius,in tribunali,no i men in sella curuli sedens administrabat. quod ex
Vatiniana interrogatione cognoscitur. Praecone nanq: Iudices testesve citante, ipse respondentes obseruabat,eorum';quasi ci istos erat .iuratus sententiam una cum alios icrebat.&, ut ex eo coniicere libet, quod iudicum princeps uocabatur, primus omnium serebat.Quaeri autem potest, cum Praetor urbanus iudices rerum capitalium sortiretur ac subsortiretur, quemadmodum Cice. in Cluent. dc Pedian. Ver. s. testantur,quid si, quod
idem Asconius scribit, iudicem quaestionis i nium subsortitum fuisse in locum non reiectorii. sic enim apud Asconium legendum Cluentiam
oratio demonstrat .sed ,ut opinor, ita non incommode respondebitur, Aseonium subsortiri dixis se pro subsortitorum ei tationi & responsioni prς
esse. nam naulo superius sc loquitur, Princeps illorum iudicum damnatus est lunius, quod diceretur alios supposuisse, qui reum damnarent, noeos quos Praetor fuerat subsortitus. Haec cum ita se habeant, uideo tamen & Qtiaestorem ipsum Iadice quaestionis dici,& uicistim Iudice quaestio is
Qua litorem . na Cic.in Clu. de Praetore in V conio Nasone loquens, Iubet,inquit, lex qua lege haec quaestio constituta est,iudicem quaesti nis,hoc est χyoconium, cum iis iudicibus qui
ei obuenerant, quaerere de ueneno. Pedianus
autem Verrina it. Iunius, inquit, Quaestor fuit in Cluentii caussa Uerre Praetore. Quod autem Asconius his uerbis scribit, Curtius iudex questionis subsortiebatur, improprie locutus est, pro sedere, quas subsortito ductum,patiebatur. Atqr hac quidem mea de iudiee quaestionis sententia
est: quam sine aliorum reprehensione, quem a modum Ae natura & consuetudo mea fert, breuia ter exposui. Marcian. l. prima, s. primo, D. ad i. Cornet. De liea. Quive magistratus iudex ve questionis ob capitalem caussam pecuniam accepe rit, ut publica lege reus fieret. Nam paulo an tu dixerat, Quive quum magistratus esset, publico ve iudicio praeellet. IVDEx eompromissarius, id est arbiter ii l. I. D. de recepi. qui arb. IvD ICARE .a dico,quod tum ius dicatur. Varro. Iv D I C A R E capitis, uel pecuniae,est diem rei capi
talis,& multam dicere, uel capitis, uel pecuniae anquirere. I iutius libro 16.Quoad uel capitis uel pecuniae iudicasset,priuato. IVDICAT Io, pro Propria iurisdictio. Vlpianus l. aliud fraus est, I s i. D. de uerb. fg. Multam is dicere potest,cui iudicatio data est. Magistratus solos de praesides prouinciarum posse multam dicere, madatis permissum est. Similiter in l. 2.in ii. D. de iudi c. His datur multae dicenda ius, quibus publice iudicium est. id est, qui iure magistratus qui, que a sui principe uel populo acceperunt, iudicium exercent mon autem qui ab ipso magi- stratu iudicandi potestatem acceperunt.1vDICAT us, addictus. Plautus Menahemis, Nam ego ad Menahemu nunc eo: quo iamdiu Sum iudicatus:ultro eo ut me uinciat.
IvD ICA TvM est. de quo iam ante sinitentia alicuius uel aliquorum constitutum est it Cicero lib. de Inuenti
154쪽
Iuni Civ M priuatum, pro iudicio ex contractu&obligatione pecuniaria nato, apud Vlpia n. l. . D. de crimin. stellio. Qtiod enim,ait,in priuatis iudieijs est de dolo actio, hoc in criminibus stel-
Ilionatus persecutio . Crimen a priuato iudicio separat: quum tamen hoc publicum non stiudicium. Iuni civM, inquit Asconius,dicitur res, quae caussam litemque determinat. Vel sie, Iuni Cru M, est decretum eorum qui pro potesta
te quam a lege acceperunt, caussa cognita de re ad se delata sententiam pronunciarunt. Ivo i CIvκ autem duplex est: aut Privatum,aut Pu
blicum. Privatum est,quod rei priuatae caussa institutum est, neque ad Rempub.directo pertinet rueluti cum de re pecuniaria, aut priuati hominis iniuria quaeritur. Publicum est, quod eius iniuriet eaussa susceptu est, qua Respublica lege aliqua lata ad se pertinere statuit,& semper in crimine aliquo cognoscendo uersatur. Vel sic, Iunici A priuata & publica differunt . Privata
sunt, in quibus iniuria quae homini priuato illata
est,uindicatur: Public in quibus quae Reipublicae. Plato lib.de ll. 6. Ceterarum rerum duo iudi cia sunto. alterum quum quis priuatus a priuato quopiam iniuria se incctum queritur, eumque in ius educens de ea disceptari postulat. alterum quum Rempub. a quopiam ciuium laesam esse aliquis existimat,&vult Rei p. persequi iniuriam. Itaque illa Rei priuatae a Cicerone no minantur: haec autem, Reipu.Rus uero sint iniuriae,quibus Respublica, siue populus uniuersiis laedatur, in ipsius arbitrio ae uoluntate positum est.' Itaque non modo peculatus,aut Repetundarum aut sta milia crimina, si populus uolet, publica nominabuntur,eorumque quaestiones caussae publicae tuerum etiam surti, rapinae,damni iniuria dati, inliseriae:& omnia deniq; quae non sua sponte, sed prudentium interpretatione malescia nominantur.
quod ex lese Lectoria planissime intelligitur,
quae aduersus eos lata est,qui minorein circumuenissent. siqui dein lege lata, ea caussa quae priuata semper antea suerat publica facta est . Cicero de nat. Deor. 3 . Inde,inquit, iudiciuna publicum rei priuatae, lege Lectoria. Rei priuatae .id est, que semper antea priuata fuerat. Quae quum ita sint, falsam certe esse apparet Iustiniani sententia, qui Iudicia publica ex eo dicta putauit, quod cuiuis de populo agere liceat. non enim publica sunt, aut dicuntur, quod cuiuis de populo liceat age
re: sed cotra, quia caussae publicae sunt, id est quia quiuis de populo laesus est, quia cuilibet de populo iniuria tacta est,quia denique cuncta Respub. laesa est: propterea licet cuiuis de populo, quasi pro sua uirili parte,suam Reique publicae persequi iniuriam .d nim ob eam cauilam unicuiqueaeeusandi potestas permissa est , quod ad uni usi cuiusque singulatim,& publice ad uniuersum populum ea pertinet iniuria.
Ivn t C ι A populi,& iudicia publica differunt. nam illa dicuntur, quae populus in foro per tribus, in
campo per centurias distributus exercebat: haec uero, quib. Praetores qui& Quaestores dicit tur,sella in foro posita cum consilio iudicum praeerant.de quibus suo loco explicauimus. Illiusmodi fileiunt illa, quibus quis ius ciuitatis ac libertatis imminuisse dicebatur, ut ex Verrina 3 .cognoscitur . Erant autem haec uehementissima grauissimaque iudicia. Solus enim populus in ciuem R. uerberibus di securi animaduertendi potestatem habebat. Repetundarum uero & aliorucriminum quaestione in ad populum non perti nuisse, idem Verrina s. his demonstrat uerbis rQub confugient socii ρ quem implorabunt λ ad Senatum deuenient, qui de Verre supplicium sumat λ non est usitatum, non Senatorium. ad populum R. confugient λ facilis est caussa populi. Legem enim sociorum caussa iussisse,& ei legi eustodes ac uindices praeposuisse dicet .haec ille. Praeter haec autem populi iudicia lege lata constituta, illud scire oportet, licuisse Tribunus pl. Aedilibus. Quaestori b.iudicium populi Omnibus de rebus constituere,& cuiuis ciui diem ad populum
dicere, ut de eo quaestio exerceretur. cuius rei
cum alibi pleraque exempla stippeditant, tum uero apud Val. Max.lib. q.cap. De pudicit. & apud
Cie. in Verrinis,ubi saepe populi iudiciunt Verri minitatur. Quae sane populi iudicia, si quis publica quoque nominanda contendat,dutaxat ob ea caustam,quia non intra domesticos parietes, sed palam ac sub dio item ut alia exercerentur, non magnopere luctabor: praesertim quum ita Liui. quoque lib. 2. ea nominet . Nam de Cassio dam
nato & necato comemorans, quem nonnullus a patre domi caussa cognita uerberatu necatumq;
dixerat, Invenio,inquit apud quosdam a Quaestoribus Cssone Fabio, & L. Valerio diem dictam
perduellionis: damnatumque populi iudicio, dirutas publice aedes. Ceterum siue illud domeasti eum,sue publicum fuit iudicium, damnatur S. Cornelio, Q.Fabio Coss. Iuni C I ORvM publicorum quedam,inquit Paulus, capitalia sunt, quaedam non capitalia. Capitalia sunt in quibus poena mors, aut exilium est, hoc esta us & ignis interdictio. per has enim poenas exi
mitur caput de ciuitate . nam cetera non exilia,
sed relegationes proprid dicuntur. tunc enim ciuitas retinetur. Non capitalia sunt, ex quibus pecuniaria, aut in corpus aliqua coercitio poena est .l. 2. D. de pub.iud. IvDic Io Rusi alia criminalia dicuntur, alia ciuilia.
Criminalia sunt,quibus iniuriam Reip.factam ulciscimur. Ciuilia,quibus suam quis': ciuis pitu
rara ac propriam iniuriam persequitur . nam ex
155쪽
eo Ciuilia dicuntur,qubd ciuibus priuatisque hominibus ulciscendis dantur l. 9.g. D.de publie.&uect Itaque quum liuaec De re familiari appellei
tur a Paulo l. .D.de piab. iud. illa fortasse non male De re publica nominarentur. Vnde criminaliter & pecuniariter agere opponuntur . I. ult. D.
de priuat. delict.S . l. i. D. de testib. quod ciuiliter alibi dicitur in I. un C. Qua . ciuitact. crina. Prae.& l .ult. D. de surt.Nihilne igitur inter publica& criminalia iudicia intereste imb uero interest .criminalia nanque iudicia generaliter dicuntu r,tum quae lege lata exercentur quae publica Macer nominat. l. i . D de public. iud. tu quae nulla lege,sed extra ordineni diculur.qualia sunt furti, rapinae & similia. Ulpianus l. ult. D. de furi . Meminisse oportebit, nunc surti plerunque crimina liter agi,& eum qui agit in crimen subscriberemon quasi publicum sit iudiciumsed quia uisum est temeritatem agentium etiam extraordinaria animaduersione coercendam. Paulus l. 9.s. 3 . D. de pubi.& uectig. Per uim uero extortum cum poena tripli restituitur, amplius extra ordinem plectuntur.alterum enim utilitas priuatorii,
alterum uigor publicae disciplinae postulat. Imp. autem in i .uia . c. Quando c ivit .adt. iudicia publica legibus constituta manifesto criminaltu appel , latione complectuntur. Ex quibus omnibus illud constat,Criminalia specialiter ac proprie ea dici, quae non lege aliqua publicorum iudicior sed extra ordinem magistratus imperio ac potestate exercetur. Macer in I. prima, D. de piab. iud. Non omnia iudicia,in quibus crimen uertitur,&publica sunt: sed ea tantum quae ex legibus publicorum iudiciorum ueniunt. IvDICIA omnia sunt absolutoria: id est, Iudicia Praetore dato tacite permittitur reum qui ante sententiam actori satisfacere paratus est, liberatu ab actione dimittere me in infamiam quae ex quia busdam iudiciis contrahitur, incurrat . uti docet Imp. .ult. De perpet.& temp) patet ex l. 7 ι .D. de procurat. IvDi Civ M turpe,quo damnatus infamia& turpitudine afficitur. Cicero pro Flacco,iratus Flacco dixit M.Lurco,quod ut ipse aiebat, libertus erat eius turpi iudicio condemnatus cc. Pro Sex. Roscio, Itaque mandati constitutum est iudieium non minus turpe,quam serti. Itein , In minimis rebus qui mandatum neplexerit,turpissimo iudicio condemnetur necesse est. Pro Caecin. Est. n.
iurpe iudicium facio quidem turpe. Iva A praediorum quid aliud sunt, inquit Celsus, quam praedia qualiter se habentia Zut bonitas, salu
vn AR E corporaliter Imp. in Codicis pleri'; constitutionibus dicunt, opinor, Ethnici quidem de iis qui aras in iurando tenebant: Christiani uero de iis qui Euangelii codicem attingebant. Ve- Iuti Diocletianus l. 3. C.s minor se maior . di x. Huiusmodi autem sacramento corporaliter praestito, nullum tibi superesse auxilium perspicui
iuris est. Iustin. l. I . C.de iureiur. propi .ces. Non aliter conccdimus, qui quaestiones seruorum exposcunt, ad hoc uenire, nisi prius tactis sacrosanctis scripturis deponant &c. I tem in. l. i .C. si aduersu end.& l.properandum. 2.C. de iud . Cicer. pro Flacco, Ergo is qui si aram tenens iuraret, crederet nemo, per epistolam, quod uolet iniuratus probabit plauius libr. 2 r. Fama etiam est, Annibalem annorum ferine nouem pueriliter blandientem patri Amilcari. ut duceretur in Hispaniam, cum sacrificaret, altaribus admotum tactis sacris, urei tirando adactum se,cum primum possietatostem sere populo R. IvRARE pcr genium Principis uide Genius. IvRAMEN TvM calumniae dicebatur olim, quod litigatoribus. ita deserebatur,ut actores quidem iurarent se non calumniae caussa litem intendere: rei uero, non calumniae caussa ad inscias ire. l. inter, q. s. q.D. fam.ercis c. idque Cie. Iurare in
item dixit in ea pro Ra oscio: Proh dii immortales, esse ne quenquam tanta audacia praeditum,
qui quod nomen referre in tabulas timeat, id petere audeat Θ quod in codicem iniuratus reserre noluit,id iurare in litem non dubitet λ Iustiniarii autem instituto & rei,& aetores, &aduocati iurare coguntur, se non calumniandi animo, sed bona fide & ex animi sui sententia litigare: l. r. C.
de iureiur. propi. cal. dad. 9. 2. de poen. t cm. Et g. l. rem non novam, I 2.9.patroni,st. deludi.
IvRAMEN TvM in litem: uide Iusiurandum in lites IvRR. pro ipso iure. Papin, l. 9 .F. l. D. de solui. aditio haereditatis nonnunquam iure confundit obligationem. IvRcium,& I is. Cicero de Repub . Admiror nec rerum solum, sed uerborum elegantiam . Si ita fant liquit: Benevolorum conccrtatio non Lis.
d Iurgium: Inimicomm, Lis dieitur. Et in sequenti. Iurgare igitur lex putat intei se uicinos non litigare. IvRi s alia dicuntur, alia si timide Facti. Iustis alia quaestio est,alia facti ut ide Quaestio. IvRis Cous vi rus dici debet, non Iureconsultus: licet Cicero pro Lluraena ita dixerit, & Lucilius secundo, Et iure peritus. Haec Charisius ti b. i. IvRIs Cous v Tvs est inquit Antonius apud Cice ronem lib.de Orat. 1 . qui legum & consuetuditanis eius,qua priuati in ciuitate utuntur ,& ad respondendum,& ad agendum,S. ad cauendum peritus est. Sed uideamus ne qui huic absit des nitioni. quum Pragmaticis,ut alibi diximus haec eadem quadret definitio. Iuriseonsulti enim ius in ciuitate costituunt, de iis negocijs de quibus ius
certum est nullum, consiliti. Itaque eorum responsa, iuris ciuilis in parte numerantur. C
sulebantur autem ut Fab.ait t de uerborum proprietate.
156쪽
. proprietate ueluti si detestamenti stipulationisve uerbis esset controuei sia, uel de aequi disputatione, ut in Sergi di Oratae caussa illa nobili:aut deuolum itis coniectura . ut quum testatorem aliquid amplitis uoluiste,quam dixisse contenditur. Cic. pro Plane io, Quaeris num Iurisconsillius pq ii si quisquam sit qui sibi hunc falsiim de iure reii potui ille dicat. Omnes enim illi iis modi artes in iis repi in eliduntur,qui cum professi fuerint, itati stacere no possiim:non i iis, qui ab iste ab illis studiis confitentur. Quare uideamus ne uerior haec sic desinitio. Iurisconsultus est, qui tum ium ciuilis, tum aequi boniq; peritus, populo se ad agendum, cauendum,interpretandum, respondeduntque dedit. nam his omnibus in rebus Iurisco sulti officiu in uersari, nos in Iurisconsulto nostro copiose ostendimus. IvRIs i CTio, pro Iuris ratio, aequitas, recta sententiae serendae ratio. Vlpianus l. ro. D. san .eseciscit. Naena imperitia, inquit, cohaeredum iuris dictionis formam mutare non potuit. IvRIs Di CTlo, pro iudicialieognitione, sed qua exercet magistratus. Scaeuola l. 88. D. de soluta Claudius. subest enim illa ex iurisdictione pen dens quaestio,an precia rerum quae sciebant esse pupillat,bona fide matri soluerint. IvRISDICTIO, pro uniuerso Praetoris ossicio &munere. Gellius. Verba Praetoris ex educto perpetuo adscripsi.Sacerdotem Vestalem, & Flaminem Dialem in omni mea iurisdictione iurare nocogam. Haec lib. o. cap. I S. IvRιSDICTIO Nis forma, pro Iudiciorum ordo. Imp. l. I .QVbi in rem actio ex.Nee enim iurisdictionis forma in eadem prouincia constitutis,tapetitore, quam possiessore, ut auctoris personam, quem in alia prouincia dicis consistere, debet c mutari. IvRasPRvnsuri A es diuinarum atq; humanaru
Ius uariis modis dicitur. Plemnque autem I v s est aequitas intra eos constituta,inter quos aliqua communio est. neq; enim aut communio sine iure, ut sine communione ius esse potest. Ius, modo est aequum ac bonum: ut ius naturale:
modo quod omnibus aut pluribus in quaque ciuitate utile est: ut ius ciuile. modo quod Praetore dicit,aut decernit, etiam si. inique decernat: ut ius honorarium. modo locus in quo redditur: appellatione collata ab co quod fit,in eo ubi sit. modo necessitudo: ueluti est mihi ius cognationis, uel amnitatis .l. ii .& in. D.de iust.& iuri Ius pro loco,est ubicunque Praetor salua maiestate imperii sui, saluoque more maiorum ius dicere constituit. l. ι 1 .D.de iust & iuruIus , is solus locus c,ubi iuris dicendi,uel iudicandi gratia magistinus consistit: uel si domi, uel initiaere hoc agat:.S. I a .de inter Ius a iudicio distinguitur a Paulo manifestissim Eini. t s. D. rat. rem hab. illud enim ad Praetorem, hoe ad iudice ab ipso datum pertinet. Amplius, inquit mon peti uerbum Labeo ita aecipiebat, si iudicio petitum esset: s autem in ius eum uoca. uerit,& satis iudicio sistendi caussa acceperit, iudicium tamen coeptum non suerit, ego puto non committi stipulatione amplius no peti. hic enim 'non petit, sed petere uult.Cicer. lib. de Inuent. r. Translationes, inquit, in iure plerunque uetia tur. ibi enim & exceptiones postulantur, 3c quodammodo agendi potestas datur. In ipsis autem iudieijs rarius incidunt.. IV Aelianum, liber erat in quo Sext. Aelius noual quaedam adtionum genera praeter legis actiones perscripserat: quem librum populo tradidit a. r.
Ius ei uile,est quod in legibus,senatusconsultis, robus iudicatis, iurisperitorum auctoritate, edictis magistrat uia, more,equitate consistit.Ci. in Top. Ius ciuile,est quod neque in totum a naturali uel I gentium recedit, nec per omnia ei seruit . itaque quum aliquid addimus uel detrahimus tur eommuni, ius propriti, id est, ciuile efficimus . l. 6.D. Ide iust.& iur.
Ius ciuile,est quod populus quisque sibi suaeq; elui
tatis proprium constituit. l. 9. D. de iust.& iuri Ius ciuile,est aequitas constituta iis qui eiusdem ciuitatis sunt,ad res suas Obtinendas: ait G. in Top. Ius ciuile,est quod ex legib. plebiscitis,senatusconsultis,decretis principum,auctoritate prudentiu r
Ius ciuile nomen generale est,& coe legibus, plebiscitis,&c. eo tame noluine indesinite usurpato intelligit disputatio sori & ius quod sine seripto a
prudenti b. est compositum S. 6. D. de orig. iur.
Ius ciuile Flauianu, liber erat in quo Appius Claud. 'legis actiones copositerat,& ad sorma redegerat: inde dictum v, Cn. Flauius eius scriba surreptum librum populo tradidit. l. r.5 D.de orig. iuri Ius ciuile Papirianum liber erat in quo Sext. Papirius leges omnes curiatas a Regibus latas coscripserat: non quia Papirius de suo quicqxiam ibi ad-leeit: sed quod leges sine ordine latas in unum coposuit l. r. D. de Org.tur. Ius ciuile, pro iurisdictione praetoris. Cicem Verrina iii. Petere auxilium a Chelidone , quae illo Praetore non modo in iure ciuili, priliatorii et lOmnium controuersi s populo R. prae iit, ehe.ssus ciuile, ius a Ilirisconsultis institutum, Sopponitur legibus. Cice. de Om. s. Ac de iure quidem praediorum sancitum est apud nos iure ciuili ,ου tin his uendendis uitia etiam dicerentur, quae no- Ita essent uenditori. nam cum ex x t Iaab. satis esset cautum,ea praestari, quae essent lingua nuncu-
pars Nauae qui inficiatus csset,dupli poena subiret: a Iurisconsultis et reticetiae poena est constituta.
157쪽
Ius ciuile,pro Iurist sultorum resiponsis,ueIconisuetudine. Paulus lib. Sententiq.cap. 8. FCeminae ad haereditates legitimas ultra consan guineas successione ς non admittuntur: idque iure ciuili uel Voconia rogatione uidetur ellcctum. ceterum lex xI 1 .tabularum nulla deseriptione secus e gnatos admittit. Ius consuetudinis esse putatur id,quod uoluntate omnium sine lege uetustas comprobarit. quo in senere S alia sunt multa,& eorum multo maxima pars,quae Praetores edicere consueue runt. ait Cicer. libr. de Inuent. t i. quibus uerbis edicta translatitia ligni ficat. Ius comment; tium moribus inductum. Paul.l. 2 o. D.de p. en.Si poena alicui irrogatur, receptu est eommentitio lare,ne ad haeredes transeat.
Ius dicere translate, pro praetoris Imperium sbiusurpare.VIp.l. t. D.Quod legator. Aequissimii Praetori uisum est,unumquemq; non sibi ipsum ius dicere occupatis legatis, sed ab haerede pet re . Callist. l.pe. D.de ui prin. Quisquis probatus fuerit, rem ulla debitoris tumet E poisidere, sibiq; ius in eam rem dixisse, ius crediti non habebit. Ius sentiu est quo gentes humanae ututur, quod solas hominibus commune est l. t .s. 3 .D.de iust.&tur. Vel sic, Ius gentium,est quod societatis humanae conse
nandae caussa excogitatum pleraeque gentes communi consensu receperunt.l.ε j. D.eod. v
vel sic, Ius gentium, est quod naturalis ratio inter omnes homines costituit:dictuin, quasi quo iure omnes
Mntes utuntur. l. 9. D. eod. Vel sic,
Ius gentium, est id quod plemq; gentes communi
quadam ratione & intclligentia, ibcietatis humanae tuendae dc consei uandae caussa compararunt: ueluti pondus,numerus, mensura:item artes ac disciplinae omnes:item ut legatorum corpora sint sacrosincta, ut bello capti serui fiant uictorum, ut fides in rebus contrahendis data servetur. Ius honorarium,id est praetorium, ait Iustin.idci
circo quod sui honores gerunt, id est magistratus , auctoritatem huic iuri dederunt 6. De
Ivs honorarium,idem quod Praetorium ad hon rem Praetorum sic nominatum.l.7 D.de iust. detur.uel,quod ab honore Praetoris uenerat a. r. . . D.de orig.tur. Ius merum pro communi & usitato, siue quod nullo singulari ac praecipuo iure mixtum est. Ulpia. l. 16. D de minorab Nam si minor communi auxilio&mero iure munitus sit,no deliat ei tribui extra ordinarium auxilium. IVs naturale,cst quod homines una cum ceteris aniinantibus a natura didicerunta. i. . r. D. de iussi&tur. Vel se. Iv, naturale, est quod non hominum ingemjs exe agitat .sed ut quadam innata cuiusq hominil menti insitam atque ingeneratu est: ut teligio ,
pietas,uindicatio,matrimonium,liberorum procreatio, & educatio . .
1vs natum est quod nobis non opinio, sed quaedaintrata u.s asserat,ut religionem, pietatem, gratia, uindicationem,obseruantiam, ueritatem: ait Cicero lib.de Inuent. r. ubi suae Iuriseonsulti iurinaturali & iuri gentium distincte ac proprie attribuunt,permit cet. ita us praedis,est potestas in alieno praedio aliquid rigendi,quod alteri agere non licet: ab ipsius domino data & permissa. Eine Iura p diorum urbanorum & rusticorum,quae etiam seruitutes appellanturiinquit imp.9.ult. De reb. Orpor. Ius praetorium est, quod Praetores introduxerunt
adiuuandi,uel supplendi, uel corrigendi iuris ciuilis gratia propter utilitatem publicam. quod &honorarium dicitur. ad honorem Praetorum sienominatum.l. 7. Date iust.& iur.
1vs priuatum, est quod ad singulorum utilitatem speestat l. t . . r.D.de iust 5e tuta Ius publicum, est quod ad statum rei Romanae spectat,quod in sacris,in sacerdotibus,in magistratibu et onlistit i. i .f. t . D.de iust.& iur. IVs singulare, est quod contra tenorem rationis. propter aliquam utilitatem , auctoritate consti tuentium introductu est.l.i6.D.de legib. senat.
Ius singultire pro iure ex responsis prudentum eonstitillo. Papinia. l. q.I. S. D de usurpat. Noni dii maditae haereditati rempus usucapioni datum est uiue seruus haereditarius aliquid comparat,sue defunctus usucapere coeperat. sed haec iure singulari recepta fiant. Ius solenne,ius duodecim tabularum & aliarum legum populi R. Pomp.l. 27. D.de reg. iuri Nec ex praetorio nec ex soloeni iure priuatorum conuentione quicquam immutandum est. Ius strictum,id est ius summum. Paulus i. o. D.de pecun constit. Si quis duob. pocuniam constituerit, Tibi aut Titio,& si stricto iure propria actione pecuniae constitutae manet obligatus , etiari, si Titio soluerit, tamen per exceptionem adiuua lbitur. Ius accrescendi est Him inter eos quia testatore conium ti sunt,unius pars alteri accedit. Coniuricti autem alij sunt re, inter quos ius accrescendi est alii uerbis tantum,inter quos non estalis re de uerbis, inter quos accretio locum obtinet.l.re cctiuncti, 89.D.de legat. s.l.triplic. I 42.D.de uerbis signi fuide Accrescere. Ius sui, pro eo quod vulgus Suitatem appellat.W- .L pia l. I.6.ult. D.de lib.agnosc. Nihil praeiudicate Nfilio,non tantum in iure sui,uerum ne in alimentis qnidem. Ius aureorum annulorum erat, quod libertis ho minibus concedebatur a Principe, ut scilicet eo- de iure essent quo equites ii, Irib. aureu annulugestare licebat. Na et ii aureus aliarulus i signe o
158쪽
dinis e lite stris erat,ut min.tellatur: non omni bus tamen equitib.sed iis tantum qui quingenta sestertium in censu his tant um licuille geli re,uel ex eo intelligi potest, quod Sueto. & Ma-ercita de Laberio scripserunt: qui quum Caesaris postulatu mimum egisset,ataeo aureo annulo, &H-s quingentis donatus sessium in quatuordecim ex scena incirchestram transiit Sed φ huiusee didisputa Lionis caput est,quodq; traditu ab aliis non
arbit ror aliud est ius aia lotu,aliud annulos liabere:ite ut ius liberoru & liberos. Non n. quibus ius annulori, dabat,il continuo equites erat. Nautis. Vip in I. D.de iure aur. annui. etiam im minae ius illud impetrare poterant. At quibus an nullis dabatur,is continuo equites fiebant inquatuordecim eos debatiui de QRos Comoedo memoris proditum est,qui annulo aureo& quiligentis 1 - a uulaci re Sylla donatus eques factus
estIn eo igitur positum Loc ius est: uti de liceae
ei qui hoc impetrauit,u, ei licet qui reuera aureo annulo donatus est, id est, ut pro ingenuo lubea tur,neq; patrono ullum ossici excepta reue rentia obsequi um, operamve debeat: duntaxat, quandiu in uita manubii. Nam ut ait Ulpianus, quati ingenuus uiuit,tanquam libertus moritur l. I .D.de hon lib.l.4. de iure auro ul. id est aduersus eius tabulat patronus praeteritus bonorum possessionem obtineti Item Ulp. lia I o. s. 2. de in ius uoc.Seddi ius annuloru accepit, puto eum reuerentia patrono exhibere debere k quanis omnia ingenuitatis munia habeat. Similitier Tranquillus Mena Sex.Pompeii libertum quem post elailem patroni sui proditam aureorum annutarum iure ab Augusto donatum , Dio bit: in ingenuitatem ab eodem assertum.w- statur. Sed de Mena Dio apertius elocutus essetasiaurem eii anmilo,non iure aureoruiab Augusto donatu m dixi siet: quum Horatius id perspicuὀostendat. Z aras autem libro tr. sic scribit,
re' ν id est, Sed quidain Antonius Musa Augustum ita male affectuin frigidis lotionibus &potionibus curauit.qtia de causa pecuniam tum
ab ipso tum a Senatu aceepitrium; illi quamuis libertino Eomini aureorum annullorii datum est ruacationem praeterea tum ips,tum alijs medicis
non modo qui tum erant,sed de qui post futuri essent, concesserunt.
I x trium liberorum institutum est, ut qui quive tres liberos ex iusto matrimonio suscepi sient, ij plurima praecipuo quodam S singulari iure
Praeter cetems cocederent,ut mulieres uiuo P
tre resim codere,& re sua sine tutorii auctoritate administrare po9ent:quod Plut .in uita Nunia: vestat. Vt uiri excusaret ab Oinnib. ciuilibus muneribus,quae patrimonii no essentu.2. Dc de vaeae. mun.Ut qui Romae tres liberos aperstites habe
cusint. Id autem ius etiam iis qui tres liberos licthabebant conceditur aliud enim est Tres liberos habere:aliud Ius trium liberorum. Extatq; Plinii Iuniad Traianum epistola,qua Suetonio suo ius illud petens : Hinc,inquit, ius trium liberoxum neces arium farium duae causae nam & iudicia a micorum promerctur,di parum selix matrim nium expertus est: linpetrandumque a bonitate tua per nos habet quod illi fortunae malignitas denegauit.De hoc iure Impatium S.C Terisum princ. SI Ll .C.de legat. IvsivRANDUM est affirmatio religiosa ut ait Cicero liliae . t t r. Est autem duplex:Conuentionale,N Iudiciale. Illad ex pactione adueti tiorum,sive extra iudicium, siue in iudicio inte potatur et hoc ex iudicis itastu de auctoritate s. I. de iureiu ubi Caius hane ponit diuisionem. quam ego triplici nostrorum interpretum deseriptioni longe antepono. nam Conuentionale se dicimus, ut nucutionalem stipulationem : de bipartito diuidere possumus, ut aliud in iudicio, aliud extra iudicium des ratara.ius uraduin, 17. D.eod. Iudiciale necessarium estdi est, neq; resertior rceuiari potu seneraliter sinatis.& I. delata,C. d. Conuenti nate ueris,siquidem e tra iudicium deferatur,olim recutiri poterata r ferri uero, quia relatio necessi talom inert, no poterat d.l.iusiurandii, i 7.D.eo.sed ex dict costi Iustinia reeusari & reserti psit. sin aut inludiacio, necessarium est. nam,ut ait Paulus, trianifests turpitudinis ei uiol le nee iurare, nec ius iuridum referri. LI D eod.
IvstvRΛNDum calumniae, uide Iuramentum c lumnia a
Ius I WRANDv M in litem est, v actor iudice deferente praestatile litem aduersario suo ex squo αbolio aestimatu rum: neq; .n. res aestimat tir uti patet ex l. l. D.de in lit. iurand cum interdum rem
certa di notaritimatio st: luti nummoria apud
Vlp.L 3 .eod.Id autem per solum iudicem defecte di nisi iudex certa quantitate de finiat, in infinita
iurare licet. l. .F. 2 M. d. Huius aute iurisiurandi rationem Marcel. in L&hine assert: v cum dominus rem sua ucdere cogat,hre in ei potestas relinqueta est,ut re no precio,id e quati est, sed quati eius inter est ea carere, arbitrio suo definiat. IvsTA , saera S ceremoniae quae placandia manibus fiebat.V L .D. inius uoc. Iustave mommo faciete subaudi. Inius uocare n. oportet. Vlpia .l. 2o.D.de acq.uel emitt. Vtputa patre sepelii dies iusta et fecit. Fictu inde uocabulum quasi amnibus debeat.itaq; τα Gneci appel-
s Post uero,ci eoru aliquis e moi tuus,uist ici N i fiunt,
159쪽
si ut,ipse medius ad sepulcru seques,&c.Cic. pro
Sex. R. Hunc miserum luctu perditum,qui nondum etiam paterno funeri iusta soluisset, nudii eiicit domo. Festus libr. x I. Membrum absciniadi mortuo dicebatiir, cum digitus eius decidebatur.ad quod seruat tim i illa herent, reliquo corinpote conbusto. Idem lib. I a Praecidanea agna uocabatur, quae ante alia caedebatur. Item Por- ea quae Caereri mactabatur, ab co qui mortuo
iusta non fecisset, id est glebam non obiecisset,
quia mos erat eis id facere prius quam nouas seuges gustarent. IvsTA , operae debitae. Cie. Ossi. i. Est autem insima conditio 3e fortuna seruorum: quibus, non male praecipiunt,qui ita iubet uti,ut mercenarijs ad operam exigendam N iusta praebenda. IusTA haereditas ea proprie dicitur,quae iure legi timo, id est agnato proximo obuenit: ait Paul.l. 3 D.pro secio. Varro autem libr. it. De re rust.latius accepit pro ea quae iure, di quovis modo alicui obuenit. IvsTA aetas,cui pupillaris opponitur: pro pube tale apud Vlp.I. I 6.D.de ivr.sse. Nec non illud aequὸ no intereritaeuius aetatis sit is qui se defert. utrum iustae an pupillaris. nam pupillis etia per mittitur deserre. Ivo A etas dicitur pro cuiusque quaestionis ratione,ra quam leges in ea causta exquirunt: ueluti, in nuptiis duodecim & quatuordecim annorum. hi apud Neratiu in l.quod Servius,8. D.de cond.
IUNA possessio, possessio bonae fidei. Iauolen.l.
quod leruus, 24.D.de acq. poli . Is qui in tua potestate est,ignoranti tibi non corporalem possessionem,sed iustam potest acquirere. Iustin.f. penul.per quas perscuique acq. Item per alienos seruos in quibus neque usumsructum habetis, neq: possessionem iustam. IvsTA sepultura dicitur, quum terra corpus est coditum.I. 3 9. D. de relig. IvsTA se tu pro, seruitiis bona fide usurpata . Africanus l.At generaliter, et S. D. de nox. act. Et
generaliter salieni serui nomine qui tibi iustam
seruitutem seruiret,noxali tecum egerim.
IvsTA uxor,legitima.Vlp.l.s senatori ,3 3. D. de ritu.nup. Si senatori indulgentia principis fuerit permissum libertinam iustam uxorem habere, potest iusta uxor csse.Suet.in Calig.Mox L. Cassio Longino Consulari collocatam abduxit,&in modum iustae uxoris propalam habuit. Et in Vespas. Antoniam libertam quondam dilectam
reuocauit in contubernium, sabuitq; etiam Imperator pene iustae uxoris loco. I.sori matrimonium est,si inter eos qui nuptias contrahunt,connubium sit,& tam masculus pubes quam sceminapotens sit:& uti iqi contentiat, si sui iuris sunt:aut etiam parentes eorum,si inposes late siti t. Vip calalas . . Ivsetvs pater,& iustus filius dicitur qui ex legiti
mis nuptiis pater siliusve est .l. 2 s. D. de capi.I.
1Vstinianus familia ortus est abiecta & sordi
da. Is a quo adoptatus est Iustinus, ipsius auuculus primum suum,deinde bou custos fuit. Sed posteaquam militare coepit propter insigne corporis firmitatem, animi q: uirtutem,& rei studium militaris,ordinum ductor est creatus; tandemq; corruptis largitione militib.Imperator factus. Ab eo Anicius Iustianus de quo scribere
ingressi sumus,Salonae natus qliae urbs Dalmatiae,pollea,ut ipse idem Nouel. l3I. testatur, Iustinianaea noua nominata est Consul est cum Ualerio creatus,ad extremum etiam adoptatus, inq; imperii societatem,quae menses quatuor fim,ad
Ex quo quidem error intelligitur eoru qui Iustinianu a Iustino producto nomine,ex uetere adoptandi consuetudine appellatum tradunt . quum Sc tanto ante hoc nomine uteretur, & consuetudo uetem in producendis adoptatorum cognomini b. quaqua huic Iustiniani nominis productioni c5ueniat. Auliculo quo cit meses quatuor imperi u administrarat. A.DA Augusti mortuo. solus imperi u ,euius tum Byrant ij sedes erat, administrare coepit,quum annu ageret aetatis quartum de quadragesimum. Qua in administratione
duorum usus egregia summorum uirorum Opera fuiste traditur: militiae, ilitari j: domi,Triboniani,natione Pamphili .quorum de utroq; dicedum necesiarib uidetur. Nam Bellilarius quide homo rei militaris scientia claru Persas,qui Mesopotamiae ac Syriae bellum intulerant, multis praeliis fusos fugatosq; suos in fines repulit: omnemq; orientem Tigrim ultra Euphratemque quietum pacatumque reddidit. Vandalos qui
Africam annos nonagintaquinque occuparant, eoq; cuncta imperii ornamenta, capta Roma,sublata transbiterant,uariis cladibus bellique offerisonibus affectos trium mensum spacio deuicit rLib3amque & Carthaginem capto eorum Rege Gelimere:atque in triumphum quem ei Iustinianus ex populi R. consuetudine magnificentissimum apparauit, ducto, sub Imperatoris sui ditionem potestatemque subiunxit. Siciliam pos haec Italiamq; uniuersam, quarti utranq; Gothi, gens bello serocissima,multos iam annos occuparant,intra annos quinq; , factis compluribus praeths,recuperauit:eorumq; rege Vitigidem magni animi egregiaeq; uirtutis uirum, bello captu, ad Imperatore suum, ipsius cum opibus thesauris'; omnibus abduxit.quo tepore L ira eius promissist Iustiniano discedes dederat,fide collauaq;se uauit.
160쪽
nauit. Quum enim Gothi suis necdum magnopere accisis rebus .semel atque iterum regnum illi Iubentes ac uolentes detulissent,quod Iustiniano iusiurandum dederat sese illo uiuo nunquam
Imperatoris Regisve nomen recepturum , co
stanter se inma fide utens recusauit. Annis autepost paucis,quum iidein Gothi rege Tot illa duce , uiro ad bella gerenda planὰ nato, Italiam ducibus qui Bellisario successerant,eripuissent,bel- Ium quod cum V edis interea gerebat, relinquere, inque Italiam redire eoactus est. Vsus est alio praeterea Iustinianus egrego belli duce, eunucho tamen,ut fertur,cui Narseti nomen suit. I, Bellisario ad Medorum bellum reuocato,Ita-
Iico bello praefectus, Gothos compluribus prae-lijs stactos eorum rege Totila intersecto, quum
annus eius ageretur belli decimia clauiis, ad in ternecionem redactos celeritate mirabili planὰ deleuit. Cuius rei argumento etiam nunc uetus
inscriptio est,in ponte Salario propὰ ab urbe Roma inuenta,quam subscribemus.
Ita multis maximisque rebus ubique terrarum
praeclare gestis, Iustiniani Imperium propagatum ac nobilitatum fuit. Quarum tamen in rerum non dico praesuisse, sed tantum interfuita
illum uel minima, nusquam reperio. quin con tra dum per uniuersum serὸ terrarum orbem Bellisi ii ligna magna & illu stri cum gloria inferrentur, Byzantii consedisse perpetuo Iustinianuiti ab omnibus memoratur. Nam inertiae sane illius non paruum illud argumentum suit, quod quum orta illa in ciuitate inter Prasinos de Venetos qui
contrariarum partium colores atque insignia fuere seditio lamet,in arcem se ipse cum uxore millierculisque nonnullis celeriter abdidit. ibique dum ciuitas tumultu intestino tanquam aliquo incendio inflammata conflagraret,magistratus et per urbis uias interscerentur, delitescens, suaq; ignauiam tenebrarum ac parietum custodijs t ges Triboniano Quaestori suo, de quo ante commemorauimus,itemque Ioanni praetorii Praei cto, quorum ille uirorum Opera, consilio, industriaque usus tapetub suerat,ad caedem a populo quaestis, magistratum abrogare coactus cst . quo tempore quu actu de ipsius imperio, nullael: costernati s ignauia Imp. militu animis , sedandae illius tepestatis iniri posse ratio uideret, praeclara orationem Theodora ipsius uxor habuisse dieitur,militesq; pristina ad uirtute ac fortitudine excitando saepenumero praedicasse, honeste dimicado mori esse latius,quam turpiter iugi ed o uiue re. qua quide sic excitati milites oratione fuere,ut
Bellisario Mandos ducibus,Hippallii & Pompeium seditionis principes,quiq; ia imperii insignia occuparat,tu praelio in urbe facto ceperint: tu ciuibus amplius triginta millibus eo praelio ipsa in urbe intersectis, postero die in carcere secu ri percussos necarint. Adhuc quae res essent Iustiniano Imp.bello gests memoratu digne,strictim
comemorauimus.Nunc pacis ad itudia quod attinet, quapropter ille in ore sermoneq; hominuuersatur,disserendum uidetur. Erant inde usq; ab
Romuli regno Populi Ro. leges scriptae complures: quas ad leges Iurisconsultoru ita copiosi,it que uberes erit scripti cometa ij, ut tu ipsoru responsis eoiuncti facile ad libroru duo millia, uersuum aut ilicies centena millia c5ficeret. Qua ex multitudine,copiaq; immesa necessario illud aeciderat,ut quu permulti ex ijs libri noti perpau- eis essent,ium eoru in iudici js usus esset omnino nullus. Artis sane huius ea uidetur esse natura, ut eaussaru infinita perpetuaq, uarietate scribendi
materia suppeditante, si hominibus scribedi licentia permittatur,ea neq; modu,neq; fine habitura esse uideatur. Itaq; longo ante Iustinianum tempore,commentariorum ac scriptionum quaedam quasi lues ius ciuile occuparat:ut cum Iulius Caesar,tum alij nonnulli poli eum Imperatores de hac disciplina constituenda,certisq: finibus circuscribendasaepenumero cogitaritat. Verum quod illi Sc multo paucioribus in libris, & illa aetate ingeniosissimorum hominu seracissima, quia opus post homines natos difficillimu maximeq; arditu uidebatur,attingere ausi non erant, id Iustini fius de longe pluribus in libris,& omnium bon rem in artium interitu ac seculo infelicissimo, Triboniani unius suasu atque impulsu aggressus est . quo ille insgni ac peraudaci facinore ustus fortasse uerbum comprobauit, Ex imperitia audaciam,ex doctrina atque peritia dubitatione
diffidentiamque gigni. Fuisse traditur Tribonianus ingenio peracri uersutoque,& magnae apud
Imperatorem suum auctoritatis. Honores assecutus apud eum maximos Consul enim de Quaestor. quem Paredrum Graeci nominant, de Magister ossiciorum fuit sic eos administrauit, ut homo auarus,nulla fide,nulla iustitia, ius quotidie nouum uariumque constitueret. Et qui auctor huiusce consilii fuerat, Princeps totius curam negocij non modo commisit, uerumetiam