장음표시 사용
181쪽
eap.6. Melinum candidum & ipsum est, optimum
in Melo insula. Paulus i. 78. s. s. D. de lega. tertio, Quin minus porro coracinum, aut hysginuin,aut melinum,suo nomine quam coccum , purpuravedesgnatur8MELivs aequius, formula erat iudichrei uxoriae, que soluto matrimonio repetebatur.Cicero li. de Om. s. Reliquorum autem iudiciorum liaec uerba maxime excellunt: in arbitrio rei uxoriae , m lius aequius. In Top. In primisq; in arbitrio rei uxorie, in quo est quod squius melius. Iauole. l. pe. s. ut . Sol .ma. Quia nec melius nec aequius esset, qd exigere uir ab uxore non potuisset,&c. Proculusi.octu ogelima secuda, D. de tui. Nec melius nec aequius esse existimarem eum Diadum Seiae reddi. MELIORA RE , pro meliorem & fructuosiore emeere.Vlp. l. I s. s. s. D. deusius. Si quidem usu fructuario permittitur meliora re proprietatem.
NENI ANA , inquit Festus, appellata sunt a Menio Cesere, qui primus in foro ultra columnas tigna proiecit , quo ampliarentur superiora spectacula. Hi ne M E N I A N v M , Opus pergulis extra aediscium proiectis factum. Asconius uerbi originem sic explicate Menius , quum domum suam uenderet Catoni de Flacco Cesoribu s, ut ibi basilica aedificaretur, exceperat ius sibi unius columnae , super quam tectum pro ij ceret ex prouolantib tabulatis, unde ipse & posteri eius spectare munus gladiatorii pol sent. Ex illo Menia columna uocitata est. Ide tra.dunt Festus,& Porphyrio. Paulus i. 2 o. D. de seruit . urb. Idem eueniet sc si Menianum in tuum emissum habuero,aut stillicidium in tuum proiecero . Idem Iauolen. l. 2 2.D. deuer. si g. Ulp. l. . s. q. D. Ne quid in loc. pub. lmp. l.pen. C.de aedic priu. M eniana , quae Graeci δεδιυ appellant. Nonia nulli tamen κρε solli στας legunt. MENfAR r,qui numariam negociatione exercent,
Liuius libro septimo, Solutiones aeris alieni in publicam curam uerterui, quinq; uiris creatis, quos Mensarios ab dispensatione pecuniae appellariit. Cicero pro Flacco,Cum ei uitate mi H res est acerrima & conscientissima literarum, in qua num usmoueri nullus potest, sine quinq; Praetoribus,tribus Quaestoribus,quatuor Mens arsis qui apud illos a populo creantur. Hi ne MENfvLARi I,il de qui numularii. ut patet ex l.quadragesima septima. D. de pact. ubi: Gaius Seius
modo mensularius, mod5 num illarius appellatur. alios autem num utarios suisse ab Argentarijs patet ex l .nona, S. 2. D. de edendo. quum tamen Grςcὰ τραπεζιτιυ, id est Mensari j, ijde sint, qui Latine Argentarii:ut constat ex Plauto, locis innumeris. De Mesulariis quoq; inctio fit apud Vlp.in l. 2 f. 2.D.de reb.auct. iud. Vtru igit Mensularii dictisnta mesulis, quas in minore negotiatione si illi qui Argentari, aut τω dicebantur, exercebant:an interda pro Argentari jusumatur , equide neq; negare neq: affirmare ausim. Donatus Turi inquit,in foro & de mensae scriptura, magis quam
ex arca domoq: uel cista pecunia numerabatur. MENfivM Duo sunt genera. na alii naturales sunt,
alii ciuiles. naturalium species duae, quod partim solis, partim lunae esse dicuntur. secundum solem fit mensis dum sol unumquodque in Zodiaco orbe sis num pereurrit. Lunaris autem, est tempori τquod da si acium a noua luna. Civiles menses sunt numeri quidam dierum, quas unaquaeque ciuitas suo instituto obseritati ut nune Roma a Calendis in Calendas. Naturales & antiquiores,& omnium' gentium communes sunt: Civiles Ad posterius i stituti, & ad unam quamque pertinent ciuitaten Haec Censorinus libro De die nat. p. I 8. MERCATOR ps diuersos a negociatoribus essed cuimus in Comment. Verrinae III .R Orat. pro Fonteio ante annos octo. idq. in hunc Comine tarium sub vocem Negociatores se inmatim retulimus. Postea extitere Itali quidam, homines ingeniosi, qui locuti tu in suos comentarios transtulerat .ac plane totide uerbis ae syllabis tr ascripserui. MERCATOR s ergo dicebantur, qui chm Romae domiciliu haberent, interdum tamen exportandarii uel importandarii merciu causti in prouincias ad aliquod te pus excurrebant. Sabinus aute in I. D.de penu .leg. lepus illud ut logissimum definites se non plus annuum Negociatores uero ciues quide erant Romani,sed in prouincijs sedem so tunarum suaru constituerant, sic ut raro in urbe. nee serὰ nisi cessendi caussa redirent . quales erant aratores, pecuari; argentarij, &c. Locu aut in Verrina Ii l .hunc notaui: Cives , inquit, habent pro pinquam fructuosamq; ptouinciam, qud facile excurrant,ubi libenter negocium gerant.: quos illa partim mercib. suppeditandis, cum quaestu copendioq: dimittit: partim retinet, ut arare, ut pascere, ut negociati libeat, ut deniq; sedes ae domicilium collocare. uide Negociatores. MERCps fere dicitur pecunia quae ex praedioru riasticorum locatione percipitur: quae uero ex urbanorum, Penso uidet. 17 & 29. D.de hered.petit. ME R C I s appellatio,inquit Vlp.ad res mobiles tantum pertinet. l. 66. D. de uerb. sign. MERCis appellatione, quit Africanus, homines non contineri Mela ait, & ob eam rem mangones non mercatores , sed uenalitiarios appellari ait, & recte. l. 2o7. D. de uerbori significa.
MERITOR I A,sunt loca quae mercede Iocanturia metrendo dicta. Ulp. I. t 3 . 3. 8.D.de usu se. Quod autedicit meritoria non facturum, ita accipe quae uu Ito diuersoria uel fullonica at pellant. Sic in l. v bana, i 98.D.de uerbo. significa .l. 3 2.9.si quis, D. pro soc. M g Ru si , inquit Festus, antiqui dieebant solum. in nunc Merum purum appellamus. Hinc
ME Ruri factum , quod ab omni datione seiun
182쪽
ctum est. in l. 3. . mihi,D. de solui. M RVM officium Praetoris, quod a iudicis officio secret uiri est,t .s . D de uerb. oblig. MhR6 poena, quae a rei persecuti otie seiuncta est. l. . , -D.de eo per quem iaci l. i . D si quis ius dic. MFRura imperiit,quod in reru capitali ii queitionibus uersat,&a priuataru, retu ruris lictone purii est. l.3. D. Militisci. a. s. ult. D. de Oscius cui inad. M. RVM ius gelium, quod a ciuibus institutis seiunctum est. L; i. D.depos. MεκvM ius,stricta iuris ratio. l. is. D. de minorib. l. Pen. b. ul. D de conir tab. l. F. ii uiam, D.de usucop. L 9 7. D. de administ. tili. ME RAM actionem negociorum gestorum sequi. ini etsi, i S.idem Labeo, D. de relig. pro strictam eius actionis naturam & conditionem. MEso NA va A, qui in editi inter nautas, id est remiges locu obtinens, reliquis remigandi sigmi praebet: eode opinor,modo dictus, ut με o a M.Vlp La. s. I. D. natat. caup. stab. Sed de exercitore solummodo Praetor iei Rit. nec enim debet inquit Pomponius. per remigem aut inclo nautam obligari:
sed per se, uel per nauis magistrum. ML r Atest inferior pars mois:ait Paulus in l. i S. S. I. .D. de init ruet.& inst.
METALLvΜ, genus poenae mediocris numeratur a Paulo lib. Sent.V. cap. xv I l .cum nocentes ad crucdas metallorum uenas damnabamur inter eos au
te qui in metallum, S eo, qui in Opii et in talii di-riantur, differentia ua uinculis tan .sini Oi : quod qui in metallum damnantur, grauiolibus uinculis premutur qui in opus metalli, leuiQrib. quodque refugae ex opere metalli in metallum dantur , ex metallo grauius coercentur. l. 8. b. t a. de Poen. NET R ET E s,ἰ μετρο ης, vasis gunus, quod Cadus Larine dicitur: decem cogi oruin capax. Caius i. ss. s. s . D.de contr. empl. Quod si uinum ita uenierit, ut in singulas amphoras: item oleum , ut in
sngulos metretas. Item , Quia uenditio quasi sub hae coditione uidetur fieri,ut in singulos ni
loquitur, in quam olei metretum tria millia,srumenti modium octo millia imponebantur. METROPOLI S, μητρα - , ex& πο, e . id est matrix di urbs iuncto nomine dicitur ea ciuitas.
unde colonia deducta est.Thucydides lib. . ἀ--
isti prvi: id est,Tolonia beneficio affecta, honore ubi matrici tribuit: iniuria uero affecta, abalienatur. Itaq: Vlpia l. q. f. . . D. de Oisc. procons. Ephesum metropolim appellat:Proconsuli,iquit, necessitatem impositam per mare Aliam 'pplicare, τωνι του - λυον prima attingerc id est, Ephesum priusquam alias metropoles accedere. NIodestin. l. 6. D. de excusat. tui.εικοι δἐ τῶ εών με -
δατίρω τἀ, Q. M ἀγοράς διμῶν, δέ τρδεν ἐς λοι--, id est,Decet maximo quidem numero uti na
tionum metropoles: secundo. eas quae solii in iudiciorum hiabent: tertio uero,ceteras . Sed sidc iii solers etymologicus, cuius ex schola, tanquam ex
equo Troiano Canon istae sic profectos gloriatur,
ε κτου με πιι .id est , ex mens a fictum iri tabuli in tradit. quod homines ingeniosi ωα 'κ τριπιδος
exceperunt: item ut illud eiusdem Cephas, id est,
METus, est instantis uel futuri periculi caussa mortis trepidatio l. prima. .i . D.qtiod mei .ca si Periculum autem non cuiuslibet uexati cinis ,si d maioris mali accipcre oporto nec hominis uani, sed iustum.& qui uel in constant Lm cadat. l. .f. 7.depass. D.eod. METus cauila abesse uidetur,qui iusto timore mortis uel cruciatu et corporis conterritus abest. l. s.
Mic RARE inquilini dici intur,cum exacto locationis tem p ore ex habitatione cum suis rebus illatis inductis , discedunt. unde tit. Digest . de migrando. . M iLIAR tura , columna aurea in capite Romani
fori statuta:de qua Plinius lib. s. siescribit: Roma
diuiditur in regiones x i i i i . compita earum cc v. Pass.ciusdem spacii menstra currente a
miliatio in capite Romani fori statuto ad singulas portas , quae sunt hodie numero triginta ie-Plcm. Corn. Tacit. lib. 17. Oilio innixus liberto per Tiberianam domum in uelabrum,inde ad miliarium aureum sub aede bat uini pergit. Macer. l. D. deuerisi g. Mille palliis non a miliario urbis, sed a continentibus aedificiis numerandi sunt.
Mi L AR vM , uas aquae calfaciendae paratum . uti docet Athenaeus li. s. o wλω ειον, inquit . κου με-
De miliario arget eo meminit Vlp L
MILLs appellatur uel a militia, id est, dui itia quam pro nobis lis stinent:aut a multitudine: aut a malo quod arcere milites solent: aut a numero mille hominii ductum a Graeco uerbo , tracta a lagmate. na Graeci mille hominum multitudine appellat: quasi milliesimu qtieque ditau: unde ipsum ducem χ Mαρχον appellam. l. l .g. i. D. de test mil. MILIT dicebatur, qui sacramento militiae obstricti .cuieti,& in numeros relati essent. l. milites, g. mi istonu,S: Lul D. de re mili l. miles, D. de adult.
l. 2. D. de uetera. l. filius sis. l. Titius, D. de mili. test.
Mi Li Ti AM urbana Cicero, mironoriu,qpost Advocati dicti lunt, labores, & assiduitate appellat: no affirmas, ut quida putat, sed eos eludes potius, quum ita res & tempus postularet. In Murirnia enim se loquitur eruitis hic, inquit, nobiscu hac urbanam militia respondendi, scribendi, cauendi.
plenam sollicitudinis & stomachi secutus est, ius ciuile didicit , multum laborauit , praesto multis fuit . Sed impp . quidam postea nihil simulantes, in L decima quarta. C. de aduo. P α diu.
183쪽
sed eiusmodi tamen tegmen erat,ut ornatum quoque afferret.nam idem VI p. in I. 2 s.f. .eiuid tit. inter ornamenta muliebria mittam ad semimitra
NiτΥΕRn in possessionem Praetor dicitur , cum seruandi crediti caussa, uel uentris, uel doti Gegatorumve nomine, damnive infecti caussa reru custodiam alicui mandat, non ut possiderat,sed ut in possessione sint. l. i . D. qui b. ex causin posci. s. S. ult. Se l. II. D.de q. hae r l. 26.& 27. D. deludi. Mix TAE actiones duorum sunt uenerum .na m alietam in rem quam in personam sunt, ueluti familitersciscundae: aliae uero partim re partim poena ni persequunturis. quaedain, IS. 9.sequens, I S. Inst. De action. Mi QM imperium,uide Imperium. MORII Es res , proprie ac praecipue appellantur,
quae anima carent, ut uasa : Mouentes ueris, quae per se mouenturmimirum animalia,serui, quadrupedes, pecudes. l. .la. de aedit .cdici .l. C. fam .er
cisc. l. pen.C.de ivr.dot.l. 2 .& ῖ . C. de quad. p script . Interdum tamen promiscue usiurpantur, &Mobilium nomine antinalia intelliguntura. I. D. de rei uind. l. s.f.Nerua,D.de acquir post MODICAM summam Paulus in actione de dolo dada interpretatur usque ad duos aureos l. I OD.dedol. mal.
MOMENT v M proprie est punctum, siue indiuidua pars temporis: ut cum dicimus haereditatem ne momento quidem subsistere in persona eius per quem acquiritura. placet, 79. D.deacq.haere. Obseruatum est autem plerunq; , MOMEN Turi pro hora usurpari .l. . b. minorem, Dde minorib. NousMTi beneficium in libris nostrix dicitur restitutio possessionis, per iam, aut alio iniquo modo ablatae, quia confestim de ipso momento facienda est l. un. C. si demona .poss. l. l . C. si per uim uci al. mod l .momentaneae, C. unde ui. Itaque Celerem reformationem appellanta si coloni, C.de agric.& een itaq; ne appellationi quidem retardari potest. d. l. r. C. s de mom. posses Isidorus lib. s Nometuit, inquit, di istu est a temporis breuitate, ut taeito quam statim saluo negotio reformetur, nec in ullam partem produci dcbeat, quod repetitur. MONACHIO, sodalitas& conuentus monachorum, apud Impp. l.gznerali, I I. C.de si croceces. Mπομερῆς coditio dicitur in l. si duo. Is .g. idem D.de iureiur. pro ea quae geminae opponatur. COpetebat enim aduersus ciuepia,& ta qui in furis ligrede,& tanq; in sere ipsum, remq; dolo coirectante. Vlpianus aut eo casu scribit quasi μωμερῆ codictionem dandam esse aduertus turis haeredem dutaxat ,non ut etiam ipse furti arguatur . NONO MEPΩΣ agere , dicitur is , cuius adue satius in iudicio non adfuit: ex quo eremodicium contigit. na ut ait Hesychius seu an is su ρας δἰκηPaulm l. vlt. n.ad S.C.Trebell. Polycrates fidei lusi. ult. Ina
commisit in petierat, o obtinuerat apud Aureliu Proeulum Proconsulem Achaiae . appellatione facta cum soluin Phoebus egillet , uictus est. subaudi Polycrates. MONIMENTVM,est,quod&mortui caussa aedificatum est , & quicquid cib memoriam eius factum est: ut fana, porticu ς, scripta, & carmina. Sed monimentum quavis mortui caussa sit factum, non tamen signiticat ibi sepultum. Festus. MONITOR Es , serui akolono praesecti ut operariorum, ueluti uini toruin,& aratorum turbam obelites,unumquemq: moneant, & segniores castiget. Vlp. l. 8. D. de inst. uel inst. leg. Quaerendi, ueluti homines qui agrum colunt , & qui eos exercent, praepositi ve sit nihil. quorum in numero sunt uillici.& monitores. Columella lib. 3 eap. illi. Et in
turba, inquit,&siub monitore uinitor opitu facere debet. Item, Decurias appellauerut antiqui, ct maxime probauerunt, quod is numeri modus in opere commodissime custodiretur nec prseuntis monitoris diligentiam multitudo confunderet MONvM EN TvM'generaliter res est memoriae caussa in posterum prodita : in quali corpus uel rcli quiae inferantur, fiet sepulcrum: si uero nihil eo fit
inferatur, erit monumentum memoriae caussa fa
tia existit. l. I .f. t. D. de rest.
MoxvMxNτvM sepulcri est id quod monumenti. id est eaussa muniendi eius loci factum sit, in quo
eorpus impositum sitat. 7. b. i. D.de reli S. MORA, est culpa praetermittendi officii in soluendo, recipiendove debito, que alteri damnosa est. Eius. enim duae sunt species: quarum una in debito non praestando, altera in non recipiendo quod Oblatum est uersati ita MORA non prestandi debiti, est culpa debitori pretermittentis soluere, quod soluere & debuit S po ruit:cum aliquo creditoris incommodo colueta. MORA; non recipiendi debiti , est culpa creditoris non recipientis solutione quae a debitore idone e oblata est,ude aliqd ico modi ad debitore pumit. MORA ex persona aestimari dicitur, cum debitor opportuno loco ac tempore a creditore appellatus, soluere tamen praetermisit.l. mora, 32. D. de usur.
MORA ex re fieri dicitur,cum ipso iure ac solo tempori' decursu sine ulla creditoris appellatione, praetermisito illius officii reprehenditur. l. sed e ii, 2 3 .D. de usur.
MORAM purgare,est re integra contractam ex mora culpam sic eluere, ut eius omnis poena uitetur. nam oblatione solutionis omne periculum suturorum casu uni a debitore in creditorem transfertur. l. Interdum. 7 3 . I .D.de uerb. Obl. l.cu dece,
72 .f. i. D. de sol.Quod ide et creditori eocessiim est, ut ei morae purgadae facultas , ut agere possit permittatur.l. si ita quis, is S .g. I. D.de uer. obli. Atque haec summatim ex nostro tradi. De mora
184쪽
Most EVM Sabinus se desnit , Habitum cuiusque
corporis contra naturam , qui usum cius ad id facit deteriorem,cuius caussa natura nobis eius corporis sanitatem dedit. haec Vlpianust. I . . . D.de aedit. edidi. ubi uitium a morbo multum differre est: quod ex Ciceronis uerbis constabit, quae de lib.Tuscul.disput. . subscribemus. Morbum appellant totius corporis corruptionem: Aegrotationem,morbum cum imbecillitate:Viti uin,cum partes corporis inter se dissidem.ex quo prauitas membrorum, distortio, deformitas. Itaque illa duo, morbus & aegrotatio, ex totius ualetudinis corporis conquassatione & perturbatione gignutur, uitium autem integra ualetudine ipsum ex secernitur. sed in animo tantummodo cogitatione possiimus morbum ab aegrotatione seiungere. Hactenus Ciccro.Gellius quoque libro q.cap. 2. locum Sabinissed non integrum,retulit. MOREvM , inquit Modest. uerum est esse temporalem corporis imbecillitatem: uitium uero perpetuum corporis i mredimentum : ueluti li talum excussit . nam & luscus utique uitiosus est,t. Iol. S. 2.D.de uerb. sign. ubi tamen oculum excussit, legendum putarem. MOREvs Sonticus,vide Sonticus morbus. MOREO si qui dicantur, cognosce extract. D. de aedil.edict. Nox si maiorum quod fit , recte ac decenter fit. nam populus R. maiorum instituta atque exem apta pro legibus ducebat. Cicero de Legib. i I .Ergo adeo expectatae leges, quae genus illud optimum Reip.contineant:& si quae forte a me hodie
rogabuntur,quae non sint in nostra Rep. nec fu rint, tamen erant sere in more maiorum, qui tum ut lex ualebat .Paulus i. Ii.D. de iust.&tur. Vbi
cunq; praetor salua maiestate imperii sui, saluoq;
more maiorum ius dicere constituit,is locus recte ius appellatur. Iulian.l. S . D.de iuri Q. More maiorum ita comparatum est, ut is demum iurisdictionem mandare possit, ut eam suo iure, non alieno beneficio haberet. Vlpia.l. II. D. de his qui not. insa.Si talis sit maritus, quem more maiorum Iugeri non oportet,&C. MoRx maiorum puniri,quid sit explicat Sueton. Nerone his uerbis, Legitq; se hostem a Senatu iudicatum . & quaeri ut puniatur Inore maiorum. interrogauitq; quale esset id genus poenae, & cum comperisset,nudi hominis ceruicem inseri furcae, corpus uirgiς ad necem caedi, conterritus, duos pugiones quos secum extulerat, arripuit. Mo Rhs honesto uocabulo Iurisconsulti coniugum uitia,& minus honestis actiones appellant. Vlpia.
cap. Insiit.6.Mores grauiores sunt, adulteria tantum leuiores, omnes reliqui. Maritus propter maiores more prssentem dotem reddit:proter minores,sinu mensum die.Sc ola l. 7. D. l. mat. eode uerbo utit. uide l.un.I. taceat, C.de ux.reach.
Mo Rivus constatutumius:uide Consuetudo. MoRs alia Naturalis dicitur, animae stilicet a eo ore distessus:alia Ciuilis, hoc est,cum iuris ciuis ratione aliquis pro mortuo numeratur. Int reunt enim homines media di maxima capitis deminutione ,aeque ut morte.l.6q.9.ult. D.prosoc.
tati mortuorum loco ha tur.l. q. D. de bon.liberi.l. I.f. ult. D. de coni. tab. MORTI solamen nomine,in re dubia, sola naturalis intelligitur.l. quadragesimaoctaua,f.ul.D.detur. fisc.l. I 2I .f.ult. D.dc uerb.oblig. MORTI sicaussa capitur, cum propter mortem alicuius capiendi occasio obuenit : exceptis his capiendi figuris quae proprio nomine appellantur.
suae mortis caussa nobis donat, sed etsi propter alterius mortem id faciat: ueluti si quis titio uel fratre suo moriente, donet Maevio ea conditione,ut sconualuerit alteruter eorum, reddatur sibi res: decesserit, maneat apud Maevium. Mon Ti s caussa donatio: uide Donatio mori. us.
MovENT I v M,inquit Celsus, item mobilium appellatione idem sanificamus: si non arearet deni
ctum animalia duntaxat, quia se ipsa mou rent, mouentia uocasse.quod ueri, cst. l.9 S. D. de uer. sign. uide Mobiles res. NavLiεREs dicuntur omnes quaecunque sexus sceminini sunt, cuiuscunque sint aetatis. l.argumento,2 2. D.de aur. & arg. itaque mulieris appellatione uirgo uiri potens continetur. l. mulieris,as. D.de uerb. sign.& mulierib legatis etiam uirgines debentur.Meruis,8 l .D. de legat. 3 .Consuetudo tamen tulit,ut nuptae,mulieres: innuptae, uirgines appellentur. Itaque Cic. Verrin. I I I.Nego
ciuin,inquit,dat illis suis comitibus, ut uideant de inuestigent, ecquae uirgo sit, aut mulier digna , quamobrem iste Lapsacii diutius commoretur. Et paulo pdst:Eius esse filiam,quae cum patre habitaret,propterea quod uirum non haberet, mulierem eximia pulchritudine . Significat enim ita iam a uiro suo diuertisse Item aliquanto pdsti Qiii legesea haereditatem ademit nulli neque uirgini, neque mulieri.Sanxit in posterum, ne quis haeredem uirginem, ne ue mulierem faceret. M vL I ER, Pro uxor:apud Scaeuolamini. 93.J. I. De
legat.& sest. 31. Semproniae mulieri meae reddi iubeo ab haeredibus, Sc.De Graecis sontibu a d riuata locutio uidetur. MuLTA , pecunia quae a magistratu dicta, ut exigi possit Ob peccatum.quod singuis dicuntur,appellatae esse multae:quod olim unum dicebant, Multa Itaq; cum indolium aut culleum unii addunt rustici, prima urita addita,dicut aia nunc, Multa. Haec Varro lib. De lin. v. Festus aute sic: Multa esse dici putant poena quada:M. Varro ait. poena es se , sed pecuniariam . Et alibi, Ouibus duabus multabantur apud antiquos in minorib . crimi
185쪽
nibus: in malo m. aut, is ginta bubus: nec ultra hunc numeru excedebat multatio. quae , posteaq; aere signato uti ciuitas coepit, pecoraq; multa titia, incuria corrumpebantur unde etiam Peculatus
crimen usurpari coeptum est facta est aestimatici
pecoralis multae, & boues centenis assibus, oues denis aestimatae. Inde suprema multa, id est niaxima,appellatur tria millia aeris. item uicesis minoribus delictis. M vLTAM quae appellatur suprema, Gel. scribit institutam in singulos dies duarum ovium, triginta boum, pro copia scilicet boum, proq; ovium p nuria . Sed cum eiusmodi Multa pecoris armeti ;a magistratib.dicta erat,adigebatur boues ouesq; alias precii parui, alias maioris:eaq; res faciebat inaequalem multae punitionem, Idcirco postea lege Aterina conitituti sunt in oves singulas aeris
deni, in boves aeris centeni. Minima aut multa est ouis unius. Suprema multa est eius muneri cuius
diximus: ultra quam multam dicere in dies singu-Ios, ius non est: & propterea suprema appellatur, id est, summa & maxima. Quando igitur nunc a
magistratib. Pop. Ro. more maioru multa dicitur uel minima uel lupicina, obseruari solet, ut oves enere uiri appellentur. Atq: ita M. Varro uerba aec legitima, qui b. minima multa dicer tur, concepita M. Terentio quando citatus neque respondit, neque cxcusatus est, ego ei unum ouem multam dico:ac nisi eo genere diceretur, negauerunt iustam uideri multam. L rA,species poenae est,pecuniaria duntaxat, quae
arbitrio eius qui multam, pro suo iure dicit, cum specialis poena constituta non esset , imponitur. nec ante debetur, quam si aut non est prouocatu, aut prouocator uictus est. nec aliter, quam si is dixit,cui dicere licet Laliud, t I i . Se l. ii qua, a M. D.
M vLTAM dicere, pro multare Iurisconsulti nostri ubiq: usurpant, V lpian.I. 1 A. 8. D. de iudie His datur multae dicendae ius, quibus publicum iudiciuest,& non aliis: nisi hoc specialiter eis permissum
est in P. Flor legitur puBLICE. nulla,aut certc absurda sententia.Nam Qui nus P. I. EsT, Ulpianus
dixit, pro qui publici iudicis habet exercitionem,
ut Papinianus i. t . D. de ost.eius cui mand . Venuleius i. I o. D.de cust. reor. Si quos ex his qui in ciuitatibus sunt, celeriter & sine caussa solutos a magistratibus cognoueris,uinciri iubebis,& his qui soluerint, multa m dices id est, multam statues,multabis Sic enim Vlpia. l. t . D. de s r. fug. Senatus censuit ne sugitivi admittantur in saltus meque protegantur a uillicis uel procuratoribus posset lorum: S multam statuit. Vmul. l. 2. D. quis&a quo app.
Appellari a legatis Proconsul potest:& si multam
dixerit, potest Proconsul cognoscere. Nu AM irrogare, est rogare poeulu in multa alicui uelit i ponere. Irrogabit aute ibit masistratus:
Cic. E. 3 .de I egib.Cum magistratus iudicassit, irrogassitve , per populum multae poenae certatio esto. Idem in Orat. pro domo rationem harum irrogationum suis te tradit, ut ter ante magistratus accusaret intermista die , quam multam irroget aut iudicet, quarta sit accusatio trinundinum prodicta die qua iudicium sit futurum. M v N Dv s muliebris,est quo mulier mundior sit: ii quit Vlpiana. 2 s A. . D de auriargent. Cato apud Liuium, Mundi tiae, ornatus & cultus sceminarum
indicia sunt: his gaudent & gloriantur. Hinc Mundum muliebrem appellarunt nostri maiores . Sic Varro lib. de ling. . Mundus muliebris, dictus a mundiciam. I linc enim maxime sumitur, quod ea deceat. Postea Ornatum a Mundo distinguit. cpidem lutis consulti faciunt. na in mundo muliebriliae e numerant: speculum, unguenta,uala unguentaria , argentum balneare: non citam ornamcnta,
uestes,monilia, annulos l. 2 7. f. mundus, & l. R q. s. Titia, D.de aur. & argen . Sic Paulus lib. Sentent. 3.cap. 6. Mundo,inquit,muliebri legato ea cedui, per quae mundior mulier,lautiorq: efiicitur.uelut speculum conchae , situli item buxides unguenta, ct uasa in quibus ea fiunt. Orna metis lcgatis ea cedunt, per quae ornatior esscitur mulieri ueluti annuli catenae, reticuli,&cetera quibus collo,uel capite,uel mani b. mulieres ornantur. Sic Tertuli. in in lib. De habitu mulieb. Habitus, inquit,sceminae duplicem speciem circumfert, cultum & ornatu. Cultum dicimus,quem mundum muliebrem v
cant. Ornatum,quem immundum muliebrem couenit dici. Iste in apro,&argento,& gemmis,& uestibus deputatur ille in cura capilli,ec cutis, & e
rum partium corporis quae oculos trahunt.
MVN M significare certu est officiosum. unde ecotrario Immunis dicitur, qui nullo iungitur ossi-eio Festus. MVNεR A, sunt procurationes quedam Rei p. quae sine imperio potestateve alicui irradantur: quarum aliae industria ge opera, aliae sumptibus faciendis
administrantur, aliae com nui niter. Patet ex l. I. dculti D.de munerib. de honorib. Mus sRA ciuilia, inquit Arcadius , aut personalia sunt, quaedam patrimoniorum dicuntur, alia mixta. Personalia sunt, quae animi prouisione & corporalis laboris intentione sine aliquo gerentis dea
trimento perpctrantur .ueluti tutela, uel cura. P
trimoniorum sunt munera, quae sumptibus patrimonii , & damnis administrandis expediuntura.
I 8. D. de mun.& honorib. MVNERARI , pro munus gerere ac sustinere.
Vlpian. l . prima. s. seconuo. Digest. de uacat.&excus. Qui in Dandem ordinis in honoribus gerendis , clan inter eos , ad primos honores creari possint , qui in ciuitate munerabantur , euitandorum maiorum onerum gratia,&c.
MuNtCEPs , ut ait Aelius Gallus, qui in municipio liber natus est Ite municipes erat, qui ex aliis ciuitatibus
186쪽
ciuitatibus Romam uenissent,quibus non licebat
magistratum capere,sed tantum muneris partem.
At Servii lilius aiebat initio fuisse qui ea conditione ciues Rom. suissent, ut semper Rempub. scparatim a populo R . haberent, Comanos uidelicet. Acerranos, Atellanos, oui aeque ciues R. erant, &in legione merebant , icd dignitates non capi bant. Haec Festus. Nuru ici Dps sunt ciues Romani ex municipiis, suo iure & legibus suis utentes. muneris tantum cum populo Romano honorarii participes:a quo munere capessendo appcllati uidentur, nullis ullis necessitatibus, neque ulla populi Ro. lege adstricti: quum nunquam populi Roma. eoru in fundus sa-ctus esset.Gellius lib. I 6. cap. I s. Muruicii Es dicuntur suae cuiusque ciuitatis ciues cx eo quod munera ciuilia capiant. l. i. D ad
munici p. l. munus, i s. D. dc uer. sign.
Murui C i prs intelligendi sunt. ἰχ qui in eodem municipio nati sunt. l. municipeς, 22 S. D. le uer. sq. Musici DALis lex dicitur, in Rubrica ad munici. quae cuiusque municipis propria est. l. 3. D. de septi l . uiol. q. f. plane D. quod vi aut .
Musicivi v M id genus hominum dieitur, qui
quum Romam uenis sciat, neque ciues Ro. csciat, participes tamen fuciunt omnium rerum ad munus fungendum una cum Romanis ciuibus, praeterqu.un de suffragio serendo, aut magistratu capiendo: sicut fuerunt quondam Fondani, Fociniani, Cumani, Acerrant, Lanuuini, T usculani, iiii post aliquot annos ciues Rom. effecti sunt. Alio
modo quum id genus hominum definitur, quo
rum ciuitas uniuersa in ciuitatem Ro. lienerunte
ut Aricini, Cerito, Anagnini. Tertio desinitur. quum id geniis hominum, qui ad ciuitatem Ro. ita uenerunt, sic ut municipia essent sua cuiusque ciuitatis & coloniae: ut Tiburtes, Praenestini, Pisani, Arpinates, Nolani, Bononienses, Placentini, Nepesini, Suti ita,Lucrenses. Haec Festus.
M v vi C l P I A,coloniae, oppida, praesecturae, uici,castella,conciliabula, sora, baliticae. Haec in legibus coniungi de singulatim enumerari consueuisse, duobus ex locis intelligitur. primus est apud Paulum libro sentent. quarto,cap. sexto:alter est in lege Fabia de terminis, quam suo loco in Indice te. in R descripsmus.
NuN Ochis milites dicuntur . ait Paulus, ut munera militaria subeunt . l. 38 . Digest. e uerbo. signis. Festus, Munifices, qui non uacabant, sed principi munus faciebant . contra
Beneficiarii dicebantur , qui uacabant muneris ossicio. Muruus, inquit Vlpianus, proprie est,quod necessa rie cibimus,leste, more, imperiove eius qui iubendi habet potet latem. Dona autem propriὰ sunt, quae nulla necessitate iuris, officii , sed sponte praestantur, quae si nen praestentur, nulla reprehenso est:& s praestentur, plerunque laus inest. sed in
sumnia in hoc uentum est , ut non 'iiodcunque
munus, id & donum accipiatur: at q. iod donum fuerit. id munus recte dicatur. l. 1 ι . D. de uerbo.
Vide hac de re quae dixi sub voce, Donum. Mus v s cipeeticulum gladiatorum. Cicero Varroni,
Et si munus flagitare quam uis quis ostenderit, DC populus quidem solet, nisi concitatus. Paulus i. I 22.D.de leg. di s d. libro 3 o. iuitatibus ad honorem legari potest. pitta, quod ad munus ede dum, uenationemve, ludos scenicos, ludos Ci censes relictum fuerit. Quibus uerbis Paulus lodorum genera manilest 5 dii linguit. Marcellus I. 6. D. de c ond.de demo. Viuo Maevio Seius Consul designatus est, & munus edidit. Paulus l. 9.in s. D. seleg. N sid. Si testator dari quid ius illet,
aut opus seri, aut munus dari, pro porri Onc sua,&c. Quibus cimnibus ex locis apparet, M v Nus generale nomen esse, quo genera omnia ludorum complectuntur. tametsi La tantius lib. De uero cultu v l. cap xx.scribat, Muneris nomine proprid uenationes intelligi. qua de causia hi mines carpendi cupidi seri plerum in Sextianae commentariis non satis intelligenter fecisse , qui illud in Verrem, Vllum munus Aedilitatis, de ludis dictum existimarunt, suaq: in scripta retule runt. Sed uideamus ne Cicero manifestiis imE Muneris nomine quos uis ludos significet eum in lib. De of s. ii . ita scribit: Cralsus functus est Aedilitio maximo munere non cnim lolain, ut opinor,
lienationcm Crathis praebitit. Quin etiam Paulus in d. l. t 2 r. apertissi inὰ munus a uenatione illi tinguit.Senecet autem lib. De bcnesi c. l .re gladiatores S uenationes eo uerbo comprehendit: Nemo inquit,tam stultus est, ut monendas iit. ne cui gladiatores aut uenationem iam munere edito im lat. Suetonius autem in Nerone,Vespasiano, Do
mitiano,& alibi persaepe, munus perspicue dixit, cum de gladiatorib sentiret. Hinc illud Saenecae initio libri Declamat.' i iii. Quod Muneraris Q lent facere ad expecitationem populi detinendam, noua patia per omnes di ex dispensatu, ut sit quod populum di delectet,& reuocci: hoc ego sa
M v s publicum est,ait Pomponius, ex quo commodum ad singulos uniuersosq: ciues , rem que eorum imperio magistratus extraordinarium peruenit. l. 2 3 9. . 3. D.de uerb. fg.
M v Nus personale, inquit Hermogenianus , illud est, quod corporibus , labore, cum solicitudine animi ac uigilantia solenniter extitit: patrimonii
uero in quosumptus maxime postulatur. I.prima,
Muruus, inquit Callistratus,aut publicum, aut priuatum est. publicum munus dicitur, quod in administranda re publica cum si imptu sine titulo dignitatis stabimus.l. q. D.de munerib.M. Nus,iquit Paulus, trib. modis dicit: uno donu,&inde munera dici dari, mitti ve:altero uv. t i qua' emittatur,
187쪽
remittatur, uaeatione militiae munerisq; praestat rinde immunitatem appellari.tertio ossicium: unde munera militaria, di quosdam milites munifi
de aur.arg.ite ut μυρα Ionice pro μι Πα. ponius recenset interea unguenta quae ualetudinis causa
parata sunt.Ergo significat unguenta ex eo liquore cosectu, qui ex myrrhae arboris eortice inciso defluit, qui etiam Myrrha uocatur: ut auctor est Plin lib. r2. p. . e I 6.NvRRHA, lapillus splendidus & in precio habitur. inde Murrhina uasa, uasae murrha apud Paulu in l. 3 . s. r. D. de se pp.lefat. Ulpia. aute in l. i9. in fi. D.de aur.arg. Murrhina autem. vasa, inquit ngemmisnon esse Cassius scribit.
MuTIANA cautio,vide cautio Mutima. divo Aτio , sumptio mutuae pecuniae.Cicero prFlacco, Quin multos minutis mutuationibus fradauiset .Et sic in S.C.Vellapud Vlpianum I. r.D. ad S.CNeli. Quod ad fideiussiones & mutuati nes pro alijs quibus intercesserint faeminae pertinet. Sic enim legendit ese in Obseruationibus nostris iampride docuimns: auteΜvTVI DAT io NEs. Prohibet enim S.C.ne mulieres pro alijs mutuam pecuniam accipiant: non autem ut ne dent. NUTvvM, est contradi us quo rerum quae ponder numero,incsura constat,usus ita coceditur, ut postea non eaede, sed alia potius generis eiusde reddantur.l. 2 .Si cer. pet.indeq; appellatu est .quia ita a me tibi datur,ut ex meo tuum fiat: Ae ideo si nosat tuti,no nasciitur obligatio.l. io 2.D. de reb. cred. Quaquam ita ludere Iurisc5sultis placuit, in quorunda uerboru notatione: ut in Testamen tu, Sacellia est alijs non paucis.Varro autem libro Delin. t. iii I.Si datur,inquit.'uod reddatur. NuT-M,quod Siculi Ita seribit Siphron με - τον aiaritas-.Veia aute sic se res habet, ut Mutuuin eius persona propriE sit,qui reddit.Pla. Trinu. Lesbon quid agit filius'
P. Bene uult tibi. L. Aedepol. mutuu meeu iacit. Ide in Cureul.ει uult meretrice facere, ea me deperit. Ego aut eu illa facere uolo mutuu. a.quidat apPH.Quia propriu facio, ino pariter simul.Cicero Q Metello: od aut ita scribis:Pro mutuo inter nos animo:quid tu exi stimes esse in amicitia mutuum,nescio.equidem hoc arbitror. cum paruoluntas accipitur & redditur.
MovvM ergo, non eius est qui credit,sed eius qui
reddita ut mutuo dare non sit ex meo tuum fac re:sed credere re ut mutuit ab eo eui ereditur fiat.
MuTvv M a credito quid differat, uide Creditia pellatio.
inquit,appellantur,qui natura qus prope liliat cernunt:quae uero procul,non uidenta Mnes uerb cotta ac iustitiosi affecti sunt. na quae proxima sunt non uidentes, quae procul sunt perspiciunt.
L. nota erat,non liquere significax, qua iudices in ampliada caussa utebantur.uide A.litera. Nam, pro sed apud ueteres usurpari solitum,in Verrinaru cometarijs- cxposuimus . itaq; Paulus locutus eli ι.inter stipulate,8s .f.sacra. De uer.obli.& Papinianus in LStichu 9 s. usumsi ictu, D. lesbiu.
NARDvM,Pomponius in I. 2 .F. I. D.de aur.arg. numerat interea unguenta, quae ualetudinis caussa parata sunt. Ex nardo igitur confectum unguetulignificat:quod Plinius s. t 3 .c. I. Nardinu appellat.sed Pu RuM addidit, ut ab illo P iniano distingueret, quod aths permixtis costat, & uoluptatis ac suauitatis caussa tatummodo paratur. tametsi hoc quoq; puro elegantiores ungi mulieres suauitatis latum caussa subiungat. quod etiam Tibululus libro secundossileg. r .perspicue sgnificat, Illius puro distidem tempora nardo. NATAL illus restitui dicebatur liberti, qui benesi .eio Principis ingenuitatis ius ae dignitate adipiscebatur. Natalia enim sunt,ius libertatis quod natura principio generi humano aequabiliter tribuit ut alter alterius ne pareret imperior quemadmodum docet Marcianus i. a. D. de natat.restit. Plinius ad Traianum Postulantibus quibusdi, ut de agnoscedis liberis restituendisq; natalibus,secundum epistola Domitiani scripta Minutio Ruso.& secundum exepla Procosulum ipsa cognoscere, respexi ad S.C.pertines ad genera caussarum.Qui ergo natalibus rostituti erant, eo loco habebant, quasi serui nusquam fuissentat. s. D.de bo.lib.LAE.
NATI accipiuntur etiam ij, qui execto uentre editi sunt:quin eis no stegrum animal editum si, cum spiritu tamen,natum dicimus.'.quod dicitur,duodecima, D.de liber.& posthum. praeterea qui statim posteaqua editi suerunt, mortui sunt, nati dicuntur.l.tertia,C. de posthum.haeredat qui mortui,aut mostruosi, aut prodigiosi editi sunt, pronatis non habenturidicta I tertia, & l.qui mortui, I 2 9. D.de uer.sg. Natum tamen ab eo qui ex socto matris uentre extractus est,distingui videmus in t .sexta,L2.D. de inofitc.testa.l.decimatertia,F. ex omnib. D de publician. NAT i .liberi:ut apud Terentium persaepe. Iurisco sulti tamen ad eos qui ex ancilis nascuntur voce hanc contraxerunt.Imp.f. t 8.De t Vat.Si quis ancillas cum suis natis legauerit,etia si ancillae mortuae fuerint,&c. NATvRALI
188쪽
tror, accuratius exponere. presertim cum qui eam
re pro dignitate explicarit, udierim adhuc nemi ne . ea uero disputatio tripartita est. Tribun enim modis de naturali & ciuili iure disseritur. Primus modus lite est. Res nanes, de quibus Iurisconsulti disputant, aut Naturales esse dicuntur, aut Ciuiles, aut Mixtae.Naturales dicuntur, quae cum uer ξsint, & extet, tame populi Romani legibu ac forma Reipu. qua populus R. usus est, reccpta non sunt. ueluti cognatio ex eo cocubitu cotracta, qa legibus Romanis, ibitus est.l. . s. r. Degra. Nam siue liber cx serua siue, tutor ex pupilla, siue seruus ex ancilla, siue senator ex liberta liberos suscipiat, is naturae iure atque ordine, & ucre liberi
sunt illorum, & uicissim illi eorum parentes : sed quia contra populi Rom leges id fa ctum est, propterea sinpliciter naturales liberi & parentes appellantur. l.adoptiuus, De ritu nupt. de toto titulo Cod. De naturalibus lib. Naturaliter enim lieri dicitur a nostris, id quod reuera factu est: & ut uulguς loquitur de facto. unde naturaliter aperte Senaturaliter clausae tabellae dicuntur ab vi p. in l. 3. s. ia. D. de sen. Silan. de naturaliter interrupit Dses io dicitur,quu no surciatus dicis caussa, ut moris erat,defringitur:sed si de possessione quis deij-ciatur, uel alicui res eripiatur,l. . D. de ulula. Vnde passim ea quae naturaliter fiunt, in iure dicii tur esse facti,ueluti traditio,i.s rem, 28.& l. in conuetionalibus, S a. s. ι .D. de uer.oblig. ite posscstio,i. decimanona, F. Iteq; D.ex quibus caussis inaior. l. t r. s. si uir,l. i. cum haeredes. 2 3. de l. possessioneni, 29. D.de acquiri osse ite solutio, uenditio , Ira ditio, l. septima, D.de cura. r. item legatu in annos uel menses sngulos, l. l o.D. de capit. minut. Civiles dicuntur eae res, quae cum reuera no lint, in ijs tamen 'ius sunt, iure Quiriti si habentur atq:- numerantur, ueluti cognatio ex adoptione cotracta.d.l. . de gradibus. Et hoc exemptu ita perspicuum est , ut explicatione no egeat. Constat enim Aeschinum Mitionis filiu no esse uere, sed iure fa ctu & sctione. Item ususfructus pecuniae, l. 2. D. de usu fruct.ear. m. Mixtae dicuntur, quae cu rcuera sint,tum etia a iure Quiritium coprobatae sunt: ueluti cognatio ex legitimis nuptiis cotracta, p ta ex Cicerone & Terentia. d. l. eodem . sic Matrimonium naturale dici pol, quod cu reuera contractum sit, a iure tamen Qiuiritium approbatum non est, ac propterea iniustum uulgo appellatur. l.si uxor, I S.f. I.D.de adulter.l.s quis, 27.l. si Se . nator, 3 I. de rit. nupt. ueluti si senator libertinam duxerit:aut tutor pupilla, curatorve adolescente. Ite si liberta quae patrono nupserit, diuortio facto' alteri nubat.l.ul. D.de diuor. Ciuile est , quod etsi reuera, id est eo modo que natura instituit: cotractum non est, tamen pro cotracto habetur: ueluti cum in absentis di uolentis domum uxor deducta est, aded ut si rediens moriatur, ab uxore i genduς sit. l. .& 6. De rit.nupt. Ita cum apud hostes est maritus l. 6. De diuort. ubi Iauole. ait, uxores eoru qui in hostium pol citatem peruenerunt, posse uideri nuptarum locum retinere eo solo, . quod alii temere e pubere no possimi. Nuc exemplum de possessione proponamuς Posi essio naturalis dicitur, cum quis corporaliter quidem, hoc est manibuς ae pedibus sed tamen aut iniuste, aut non accommodate ad iuris ciuilis rationem rem aliquam obtinet. Iniuste, ut qui liberum homine uinxit, s.cumh m des, 2 3 .f. . D. de acquir.posse. qui ui posessionein inuasit, aut uxor, ut constate matrimonio maritus quod prohibitum est donauit. I. i s .D. de ui & ui arm. l. si eu,r 6.D. de donat. int. uir & ux. LI.9. I.l. uxor, D. de ac q. post. l. nec ulla, D.de petit .haered. Non accCmodate ad iuris ciuilis rationem,id est, utiliter ad usucapionem. ut coloni,iu quilini , fructuarii, deposita iij,
commodatarit,en phyleutae, conductorcs. l. communi, 7. s. 6.D. commv. diuid .l. 2.D. probaerede.
Nam hi omnes usqueadeo ciuiliter non possidct, ut plerunque dicantur non possidere quod tameita intelligendum est non possidere ciuiliter. Videliciendum est,s. creditor, P. qui satis u. cog . . si seruus depositus, . I. D. nox. I act. l. 6.F. i. D. Precario . l. C.coniun. de usu. magis qUippe tenere dicuntur,L I. F. 4. D. quos legatorum-Hinc ros sessio naturalis dicitur esse facti. l. l .f. si uir l. cumla aeredes, 2 q. l. pollessionem, 29. D.de a C qiit r. pos.
Ciuilis possessio dicitur, cuin quis non corporali Vter qu demata tamen & animo & accommoda: Ead uti capiendi finem possidet. ueluti debitor qui
pignus creditori dedit .l. serui, i 6 l . usuri at s. qui Pignoris,l. 1.D. de ac q. post . Item qui ab hollibus captus cst l. iii bello, Q. s. facti, D. d p capiti & po stlim. Item qui ad nundinas prosectus est l. clam Possidere. 6.9. l . D.deacq .pO. Mixtgaut poscis oest, qui quis re corpore di animo, iuste & cogrii ter iuri Ciuili possidet. Deinceps exemplia dc na' iurali obligatione proferamus. Naturalis obliga tio est , quae cum uere contracta sit, a iure tamen Quiritium non approbatur. u luti Ieruus aliqui civi Romano mutuo centum aureos dcdit .s D tu Iam spectemus quae parem omnium hominii conditione statuit,l. 3 2. D. lereg. iv. nemini dubium
est, quin ciuis ille seruo illi sit obligatus. Id quod cx praesenti rerum statu qui nunc Europa cis,clarissime quiuis pol intelligere. At ius populi Romani quod seruos nullo numero habebat. l. quod
ctione & iudiciu dedisset seruo aduersus illii debitore. Praetor enim Vrbanus, no seruis, sedclitibus Romanis ius reddebat. Hine ergo dicu tur serui inco tractibus ia turaliter & obligari & obligare, l. serui, i . D. de obligation.& acti .l.s qa dominus, 6 . de condict. inde b. t. nec seruus, qi . de pecul. Hinc debitum quod dominus seruo debere in t bulis
189쪽
bulis scripserat, non esuile sed naturale esse dicitur in l. quibus, o . b. dominus,5: de condit. 8c demonstr. Hinc Ulpianus in l. fidei uitar, 36. f. secundo D. de fideius i. scribit abusionem tale uocabuli, cum dicimus seruum debere,)iel seruo deberi nimirum quia deberi proprie id dem im intelligitur, quod apud Praetorem peti potest. seruus autem nec a e re apud Praetorem nec conueniri potest. deest ratio, si qui eius de familiae sunt, inter
se contrahant. ueluti duo fratres. qui in eiusdem patris potestate sunt: uel pater eum filio, uel filius cum patre,seruus cum herili filio, uel hic cum illo. l. frater a fratre de alibi sppe, D.de cond indeb. Meministe autem oportet, in ista disputatione regulae cuiusdam ab Vlpiano nobis traditae in l. Stichum, 9 s .s naturalis, D. de solui. ubi ait, Firma mentum quo solo nititur naturalis obligatio, esse
unicam aequitatem. facit a. eas obligatio ites, cta ua. D. de capit. minut. ubi Caius scribit, actione inde dote in bonum de aequum c nceptam esse, eiusq: obligationem habere naturalem praestationem facit. l si noxali, tr. D. de pecul. l. nam hoc,
De condiet. indebit. quapropter ubicunque equuest, ibi naturalis oblisatio est: tanquam eius obligationis caussa es iens, aut certe catissa sine qua non, sola sit aequitas. Hine Illud apud Sallust. in Catii. Ius bonumst: apud maiores nostros, non legibus magis quam natura ualebat. Quo ex praecepto triplex et iactus naturalis obligationis nascitur: pri num, ut solutum ab imprudente non reperatur.d.I. fides istar,d .l. si quod dominus , item l . naturales, De obliga t.& aet. secundum, ut compesandi lus piae beat. l. etiam, D. de compensat. tertium ut ad constitutum ualeat. l. t . D. de const. Pecun Ciuilis autem obligatio est, quae uel nunquar era contracta est, uel eum reuera contracta esisset, facto tamen aliquo, sed ad iuris Ciuilis rationem non accommodato,dissoluta est. Quae nunquam contracta est. ueluti ex inani chirographo. nam si se ipsi me centum abs te mutuo accepisse, quae tamen nunquam credideris, tamen chirogra Phum atq: cautione mea habeas, re quide uera tibi obligatus non sum: at ciuiliter obligatui sum. s. idem iuris est, De except. lib. Inst. Item obligatio ut, metu, dolo ue malo contracta propterea naturalis non est,quia aequitati contraria est. Dicebamus autem paulo ante obligationis naturalis robur & firmamentum esse solam aequitate. l. Si
clium. De sol ut .attamen obligatio haec ciuilis contracta est: ut 3. η .& quarto, De excepi .l. l .& pag. D. de doli excepi. unde constat propter istas obligationes actionem dari. pacto uerli aliquo naturaliter quidem dissoluta obligatio, ciuiliter autem manere dicit, ueluti cum pactu est ne peteret. nam
pactu nud sit, id est,sne stipulatione facti J, ciues R. neque obligabat,neq: ab obligatione dis luebat. i. iurissen D. de paci. de tamen propter istud sa-ctu,naraliter & ex ε quo & bono dissoluta erat.Ni
hil enim rugis aequum fle naturale est , quam pacta seruari. l. l . de pact . l. i . D.de cons .pec. t tem si iudicatum est, de uere quidem iudicatum . pecuniam non deberi . nam etsi aequum est omncm Ο-bligationem dissolui, manet tamen ciuilis. l. q. D. de excepi .l. i.&pass. D. de excepi. rei iudi c. Mixta autem obligatio est, quae cum reuera & aequissime contracta sit, tum etiam a iure Civili comprobatur,& confirmatur. Postremum exemplum sequitur de solutionibus. Naturalis solutio cst, quae cum reuera facta sit , rata tamen a iure ciuili non habetur. ueluti cum pactum de non petendo factum est , aut iustum iustitandum dat una. l. 'ti. chum, 9 naturalis, De loliat. Solutio ciuilis est, quae cum reuera facta non si, tamen pro facta numeratur. ueluti cum dies actionis praetcriit. l. 2 . Scrassim, D. de diuersdo temp. act. item cum salso iudicatum est non deberi. I. iudex, l. lulianus. D. de condi et indebit. item clim falso iuratum est rem petitoris non esse,uel nitul ei deberi. l. ult. De iureiur. item cum debitori maxima de media canitis diminutio contigit. Hi debitori , q7 . D. de
fideiuss.l seruus, o. D. de oblig. N act. l. ultima, In de duobus reis. Mixta solutio est,quae cum ue-ia facta sit, tum a iure ciuili rata habetur: ueluti solutio pecuniae, uel accepti latio, quae ideo iuri e-
tium appellatur,t .an inutilis, R. in fine,D.de acce
pri l. cum tamen per stipulationem c quae ciuilis est fiat:& a C. Aquilio lurisco n. primum cogitata sit . Secundus modus quo Iurisconsulti de naturali de ciuili iure disputant , non ad res omnes , sed ad paucas , & certas duntaxat periinet I eas nimirum quae utriusque iuris sunt participes . In iis igitur duo considerantur,
ortus & materia, quae naturae attribuuntur: deinde incrementum 6c sorma, quae a iure civili prosecta sunt. Cuius rei aliquot exempla subiiciemus. Matrimonium dicitur esse iuris naturali in l. r. D. de iust. & iur.constat enim uiri de uxoris societatem a natura institutam, & a gentibus omnibus comprobatam atque usurpatam suisse. itaque naturale ius Ec pudor in matrimoniis contrahendis dominati dicitur in I. adoptiuus, q. s. l. De rit
nupt. uerum ut matrimonia fierent per eoniam reationem,coenaptionem,usunt,ut aliae matressa. essent, aliae matronae tantum, ut per coemptione
contractum matrimonium ius sui de uiro de uxori tribueret, per usum contractum non tribueret,
ut nuptiae sint consertium omnis uitae, diuini de humani iuris comunicatio, scut ait Modest. l. t. D. de rit nup. ut senatoresxorumq; liberi libertinam uxorem ne ducant, l. 2 3. d. haec,inqua, omnia quae forma quanda matrimonijs afferunt, nequaquam a natura sunt,aut gentiu plurimam comunia,sed ab iis qui Rei p. Romanae formam institueriit,excositata, de suoru ciuiu caussa propriε introducta sunt. Sequitur alteru exemptu. Patria
potestas a natura sine dubio instituta est , &ab
190쪽
omnibus gentibus usurpata: cuius rei prieclara disputatio eit apud Arist. lib. Politic. I. cap. . Iustinianus tamen sub tit. De patria pol. & Dionysius Halle. lio. r. & Caius sub tit. De his qui sunt sui
uel al. nominatim affirmant eam esse Iuris ciuilis. etenim ut pater in silium uitae necisq; potestatem haberet, l .ult. C. de par .po t. l. 2. D. de lib.&posth. ut ter posset filium uendere,eundem posset noxae
dedere, abdicare, emancipare, nunquam a natura
institutum sed a Romulo ut ait Dionys. excogitatu,& in suae ciuitatis usum introductu est. Eodepertinet patris co sensus in filii L. nuptiis, quae potestatis illius pars est lustinianus aut ait ei i& naturalis&ciuilis iuris esse. s. i. De nupt. Na hoe fieri debere, inquit & ciuilis de naturalis ratio suadet. Ac de naturali quide & genti si iure inter oes constat. Vetum ut in filii A. nuptiis consensus ille desideretur, in emaci pati uero,nequaqua. l. filius, Derit. nupt. ut patris captiui aut in peregrinitate re dacti cosensus no sit necessariuς. l. in bello,' indidio, D. de capi. N postli. haec inqui, omnia ex iure
Quiritiu inanasse, nemo no uidet.Sequitur exemplis de tutela. Tutela naturae maxime cosentanea:
esse,& ab Omnib. getibus usurpata,nemo ignorat. itaq; iuris naturalis dicitur a iusti. g. ult. Delegit agnat. tui. Quid igitur est Pini. i. D. de tui. dicimus tutela est e iure ciuili datfi ac permissam' Respodetur hoc ad sorma a Romanis Iurisc. excogitata reserendii csse: ueluti ne quis peregrinus ciuis Romani tutor sit:ut certae tutelae sint legitimae s-iduciariae. quali legitim s. Attilianae, tutor suam pupilli uxore ducere,aut filio uxore accipere no possit. l. tutor, i s. De sponc tutoris unius auctoritatuel satis sit, uel no satis sit. l. ult. C. de auct. tui. ut capitis diminutione nonnullae pereant, nonnullae uero amittatur:haec, inquam, oia aliauit
-μπι innumera Iurisc. Romanoru in ueta esse costat sta uero agnatio iuris ciuilis dicitur esse ab Imp. s. ult. De legit. agna.tiit. Atqui dubita nemini est, quin comunio sanguinis, quae uerbo ipso significat,a Iurisc. RO. cogitata non sit . quinetiam certum est ante fundamenta urbis Romae iacta, nomen illud agnationis in Latio usurpatu suisse pro sanguinis communione.uem ut agnatis remotionib. potius quam cognatis propinquioribus haereditates di tutelae
deferantur, ut agnationes per Omnem capitis di- . minutione intercidat, no a scitu aut naturae iure,
sed a pop. R. institutis prosectu e d Eiusde generis est Suitas,hoc est ius illud quod habent filii B. in
parentu suoru intestator u haereditatib. hoc .n. ita naturae co gruit, ut nihil magis . patet ex l .ult. D.debon. damnat . N Arist. in Elia. ueru ut ea per ad ptione & per coemptione acquiratur, ut P cma
cipatione & peregrinitate amittat, ab ingeni s Iuriscos. R.excogitatu est. cognatio quoq; cu si guinis communione significat, naturalis est g. ult. De leg. agna. tui. Itaque naturale est,ut filius intonatus matri succcdiat. quoniam iamcn per luges
x II tabul. neq; mater filio, neq: filius matri succedebat, idq: postremis temporib. per S.C. Orficianum de Totyllianu introductu est, propterea dicimus , cognatione ista materia & ortu a natura, incrementum autem a iure ciuili accepisse. Nemo
. n. haec quae scribit Vlpia. initio legis. r. Ddes. C Tertyll. dicet ex naturae instituto fluxisse.Si filius,inquit uel filia libertini sint ei secti, mater legitima haer ditate uindicare ito poterit: quonia mater esse huiusmodi filioru desit. Ite illud ex eadet. S. si mater. Si mater no petierit tutores idoneos
filiis suis,uel pi ior ib. excusatis reieci is ve non confestim altera nomina ediderit: ius non habet uindicandorii sibi bonoru intestatoru filiorii. Tertius
modus quo iurisconsulti de naturali & ciuili Iura
disputant, eo pertinet, ut Naturalia dicantur ea, quae genatu omnia communia sunt: Civilia uero, quae ciui in R. propria. Communia gentium omnium in libris nostris commemorantur haec : Legatorii sayctitas l. ult. D.de legation. Et apud Cl. multis locis. Emptio, uenditio, i. ex hoc iure, Deius.N iur. Locatio & coductio,ibid.precarium, l. I. D. de precar 'ocietas Manda tu, Mutuu, Commoda tu, Depositu, Pignus,Traditio nuda, Possesso naturalis,Donatio, Pactium, taurisgentium it .si unus, De pact. I risactio, Domimu in bonis, C gnatio. Ciuitium aut tria genera retario: Legis actiones, priuatas siue extiaiudiciales clinium actiones,& iura ciuilia. Legis actiones sunt formulae
sedi in iure apud eu qui iuri dicundo p aeest: velu
Manuniissio p uindicti, l.4. C de uind. lib. In iure cessio .apud Vlpcin Inst. ea. 16. & Boetiit in Top. Cl. ubi nominatim ait hanc fuisse legis actionem, Tutoris in iure datio . ni primu magistratuu maioru suit propria: post in pupilloria fauore et oibus inagistratibus in unicipalib. permissa est, I. r.& 3.De tui. dana. Postulatio iudicii recuperat .ris quae propterea legis actio saepe nominatur proprie,ut verr. s.&apud Valerium, Plinium,alios. Cicero pro Caecina, lam uero ut omnes qui in eadem caussa sunt, & lege agant, de suum ius persequantur, de oes ture ciuili sine cuiusqui aut magistratus, aut iudicis,aut periti hominis, aut imperiti dubitatione utatur, quid ego commemore Ite, Postulatio bonoru ex edicto, stipulationes 3e sariti stationes tu praetoriae, tu et iudiciales: qiis quod apud Iudice fit,fieri apud Praetore uidet: cuius im
tiones quae Praetoriae sunt, quia actionum iustas obtinent. i Privatae autem ciuium actiones a nobis
dicuntur, quae extra iudicium sunt, ueluti stipulatio uulgaris, id est neq; praetoria, neq; iudici