장음표시 사용
191쪽
Item mancipatio& nexus,auctore Cic. in p.in Orat. pro Caec. Varr. li. De rerust.2. ln manu conuentio, testamcti factio,iisurpatio, id est, usucapionis interruptio, cum surculus defringeretur. Teestamenti factio per aes S libra,Cretio, Accepti l tio Aquiliana, Manumisi. per censum,&Testametum. l. t. de interd) releg. Acquistio per legem, auctore Vlp.in Inst. Operis noui nunciatio δε re. missio, Bonoris o in niu emptio,& Sectio. Uar. auctore li. De re rust. 2 Iura aut ciuilia nuc dicimus non actiones,sed uim quanda ciuiu R. propria,cuius peregrini omnes expertes sunt. huius generis
sunt Agnatio,& Gentilitas, Patria potestas, Silitas siue ius sui, Vsucap. id est ius per usum capiem di, Dominium iure Quiritium,Testamenti factio id est capiendi ex testam . ius, Acquisitio lege, de qua Ulp. in Inst. loquitur, Postliminium. Atq: hscquidem hactenus.l Nunc illud animaduertendum
est,eorum quae ciuilia sunt,quaedam magis, quaedam uero minus ciuilia dici posse. Minus ciuilia sint, quae per solam ciuitatis amissionem intere ut quae media capitis diminutio appellatur: ues uti cognatio quatenus ciuilis est,hoc est ex nouis Legibus siue Senatusconss. instituta: mater.n. filii in peregrinitatem redacti, mater esse desinit. l. 2.& l. I. S. capitis, D. ad Tertyli .l. 7. D. de cap. min. item Testamenti factio, l. 8. D. de testa Tutela praetoria de testamentaria, l. 7.de cap .min.Vsucapio, auctore in Ostic.Cic. Obligationes ciuilesa. ula. de duob. reis.l. si debitor, 7. de fideius. Item Soci rus. l. uerum est,6 s. in sine, D. pro socio. nam illa emancipatione non tollitur.l. actione, 6 I . S. socie
M. D. codem. Item Matrimonium . quatenus est
iuris ciuilisa. in bello, i r. s. s. l. 8. &l. Iq. D. de capi.& postli. .siquis, s 6. D solui.nat. nam quatenus naturale est, per ciuitatis amissionem no tollitur.l. I. C.de repud. l. res uxoris 2q. C. de dona. int. uir. l. S. D. de bon.damnat . Atq; hoc est quod ait Paulus in i sunt quidam, i s.D. lep . Ciuit te spoliatos ea quae iuris gentium sunt, retinere :quae uero Ciuilis iuris sunt, amittere Magis uero
ciuilia dicuntur, quae no tantum ciuitatis. iterum .
etiam familiae amissione, id est emancip tiones quae minima capitis diminutio uocatur 9 intereunt : cuiuimodi sunt Agnatio. s. ulti m. De legit. agnat. tui. Patria potestas. l. 12. D.de cap. Scpostlim .s.cum autem,Quibus m .ius. Suitas, i.
sed eum. 6. β. l . D.de bon. possessi. Testandi facultas.S. I .Quibus non est promisi. Tutelae legitimae de fiduciariae,Vsusfructus olim auctore Paulo, libro Semcn. temo,cap. 6Dostremd quasi corollatij nomine illud adiiciemus: In hoc disputationis
genere contraria contrariis tolli, quae modo eluiadem generis sunt.Nam, exempli caussa, cotractus
iuri lcntium per distractum, id est per solam contrariam conuentionem extinguitur. l.ab empti ne, 68. D. de pact. Item pactum per pactum contrarium. l. si unus. ν pactus, D. de paci .l.Stichum ,
9 s. naturalis, D. de se Iut Item obi gat o naturalis per iustum iusiurandum, d. l. Stichum, & l. ult. D. de iureiur. Itemq; per accepti lationem: quatenus no formulam, sed materiam spectamus: id est remissionem. l. 8. in san. De accepti lat. Eode modo etiam Nuptiae per diuortium, quod uerbis certis,3 septem testibus adhibitis fiat,dirimuntur. l. I.& 7.D.de diuort.& apud Ciceronem libro . de Orat. I. Item ciuilia per eontraria civilia disso J-turi ueluti, obligationes ciuiles per accepti lationem & nouationem. l. t in pass. D. de accepti l . de De nouat At neq; ciuilia naturalibus, neq; naturalia cilii libus extinguuntur.=.ult. De legit agn.
NAvALIA uasa, in quibus onera recondita in naues imponuntur. Vlpianus l. I S . . . D. de auri argent. Vasorum appellatio generalis est: dicimus uasa uinaria, & naualia. Nonnulli roponebant Niv AL A, pro colo niuario r quod de Vlpiani sententia repudiat , & loquendi co suetudo. Niv ARI A enim per R. legendum esset. NA vcE LLA,uide Naui cella.
NAvEs actuariae , naues quae praeter uela r
mis etiam aguntur . sed proprie sic dicuntur que uoluptatis caussa paratae sunt. Marcellus L 2. D. de capi.& postlim. Nauibus longis atque onerariis plopter belli usum postliminium est: non piscatoriis,aut si quas actuarias uoluptatis caussa pa
NAyis oneraria, suae oneri serendo parata est, quae non remis, sed uelis utebatur. Ulpianus l. prima. g. quinto, D. de exercit. act. Quaedam enim naves onerariae, quaedam, ut ipsi dicunt .
c. i. MarcelLL 2. D. de captin postlim. Nauib. longis atq; onerariis propter belli usum postliminium est. NAvus piscatoriae, naves piscibus eapiendis accommodatae. Marcellus i. i . D. de capi.& postlim. re
vers. Nauibus longis atq; onerariis, propter belli usum postliminium est: non piscatoriis. Liuiusli. 33.Ni mare propinquum, & haud procul littore naves piscatoriae pleraeq; conspectae peritis nandi dedissent effugium.
NAvi CEI LA. diminutum a naui. Marcell. l. 17.s. I.
D. de inst. uel inst. Instrumento piscatorio contineri Aristo ait naui cellas, quae piscium capiendorum caussa comparatae sunt. I egitur tamen Naucella. NAVLvM, merces quam uector nautae dissoluit. Vlpianus l. 6. D. Qui pol. in pigu. Si quis
in mei cessibi obligatas crediderit, uel ut siluae fiant , uel ut naulum exoluatur. Vlpianus l. 39. D. de legat. & sid. libro so. Et id in operis seruorum,uel licet uris iumentorum, uel nautis nauium dicendum. NAvPEGus , ναυπηγ' , nauium architectus: apud Tarrunte num in l. ult. D. detur immunit.
192쪽
NAvT AM accipere debemus eum, qui nauem exeracet, quamuis nautae appellentur omnes qui nauis nauigandae caussa in naue sint, i .prima , S. I. D. Naut .caup. stab.
NA vT I C A pecunia quae & Traiectitia dicitur . est,
quam creditor usq; ad certum locum, uel in omne itionis & reditionis tempus suo periculo praestat. qua de caussa permissum est, ut eius nomine& ex pacto usuram petat, de usuram grauissimam petat. l. 1 .& pass. D. de nau. scen. Dicitur & Nauticum scenusδε usura maritima. l. 6. D. illo. tit. rQEC raro, pro Et raro, postum uidetur a Celso geminata negatione ex Graecorum consuetudine,
pro simplici.Si tibi nupsero, inquit,dece dari spodes8eaussa cognita denegandam actionem puto.
nec raro probabilis eaussa huiusmodi stipulati
nis est,t. 87. g. 2. D. de uerb. ob l. ubi optimus A eursius insolentia locutionis Ostensus, Nec raro,
inquit, id est nunqua sed & NEC RARA legi quibusdam in libris testatur: quod absurdius muruto est.
NEcgssARI I sunt,ut Gallus Aelius ait, qui aut cognati , aut amnes sunt, in quos necessaria officia
conseruntur,praeter ceteros. Haec Festus. ut suspirari aliquis possit, Necessarios haeredes dici liberos, in quos necessarid cx Officio haereditas cosertur. uide Haeres suus Ad necessarius. NEC EssARIus haeres, est seruus haeres institutus.
ideoq: sic appellatur, quia siue uelit,sue nolit, omnino post mortem testatoris protinus liber & necessarius heres fit. ait Imp. S. I. De haer. qua l. Zodiis. NEΚPOΘΑΠ S,ο του ι θἀEων, id est qui momtuos sepelit.Vlpianus Libitinarium Latine dici testatuti Si Libitinarius,inquit,quos Graecὰ νε
ι voeant,seruum pollinctorem habuerit, Icc. l. s.f. I. D. de inst .acit.
NEGAT IvA , sue Negatoria actio dicitur, actio in
rem negantibus uerbis concepta, per quam aut libertatem an seruitutem uindicamus .l. s. D. si usus se. petat. l. 2.&q. D. si serui. uindi. formula. n. illius
haec erat:Nego tibi ius esse uti frui, inuito me: Nilus tibi no sit,uti frui. Si pateret Titio ius non esse utendi fruedi:Nego tisi ius esse altius tuas sdes tollendi.
NEO LI G ENTI A,magna culpa est: magna culpa, dolus est.ait Pau. I. 2 26. D. de uerb. sig. uide Culpa.Nrco C r v M proprie est, cu quid reru contrahendarii causa ultro citroq; geritur:hoc est eu quid datur,uicissimq; accipitur. cu enim seu tantu accipitur, non dicitur negociva.si in area, 3 3 .D.de condiet. indeb. Sic in L I .i 9. 2 2. D. de praestri. uerb. Nico C Iura autem generaliter pro eo omni quod ad rem alicuius familiarem attinet usurpatur.l. I.
N pass. D.de negoc. gest. Hinc Nacoci AT I o dicitur in mercaturis faciendis, ueluti Negociatio Sagaria.l. S 2 .f. quidam, D. pro socio. Hi ne NEGOC I A Tong s serui, qui negoch exercendi caus-sa,veluti ad emendum, locandum, conducend iam
praepositi essent .l.legatis. s. D. de lega. 3. & l. si
hocH9. D. pro soc. NEGOCi A TORRs non ijdem sunt,qui Mercatores: ut uulgo creditur. Negociatores enim dicti tur ciues R. qui in prouinciis sedem ac domiciliu fortunarum suarum habent : neq; Roma sere nisi cesus topo re, hoc est quinto quoq; anno ueniebant. At Mercatores sunt qui cu Romae domiciliu familiamq; sua habeat,interdit ad aliquot meses in prouincias excurrui, merciu exportata rui aut importandaru caulla. Ex negociatori b.aut in prouinciis couentus costabat,hoc est, Propraetores ac Pr
eo sules cu sorii haberent,ac ius cicebant, in priuatis quide caussis,Recuperatores ex eo numero dare solebant: in capitalium uero rem questionibus eos in consilium adhibebant. si cui patronus dandus esset,ex eodem numero togatum aliquem dabant. Haec ex longa obseruatione Verrinae quarte inquarenim istarum usus perspicitur.Nunc quaerendum est Negociatorum nomine, an etiam Publiciani & Argentarij, qui in prouincijs domicialium habebant, contineantur. Sed de publicanis iacuis & expedita ratio est. nam & in epist. I. ad Fratrem apertissime distinguitur, ubi sic scribi e: Constat Asia ex eo genere ciuium, qui, aut quod publicani sunt,nos lumina necessitudine attha giat aut quod ita negociatur, ut locupletes sint. c. Ite in Maniliana: Na Ie publicani suas rationes Zc C pias in illam prouinciam contulerunt: deinde ceteris ex ordinibus homines naui & industrii parti
in Asia negociantur, partim suas ta morum in ea prouincia pecunias magnas collocatas habet. Deniq; tum ex illa orat.tuni ex ea pro Fonteio plane constat,Negociatores dici Aratores, presertim Sc pecuarios: Publicanos uero eos fuisse, qui ab Ar tori b. decimas, a peeuarijs scripturam,a mercatori biai ut portoriu exigebant. Nunc de Argentari s& Foeneratori b. uideamus. na hic sanc locus, que modo ex Maniliana protulimus , Argentarios a
Negociatori b.distinguere uidetur. Sed hoc restricta & angusta ratione intelligendum est. na in ea pro Fonteio Foeneratores le Argentarii perspicue Negociorum nomine significatur, A quibus uersuras tantaru pecuniarum factas esse dicu tur Reserta Gallia negociatoru e. plena ciuiu R. ne mo Galloru sine clite Ro. quicqua negocii gerit. numus in Gallia nullus sine cluna R. tabulis comouet. unae tabi ilae proferatur, i qui b. uesti si sit aliaq tu, significet pecunia Foteio data. unu ex toto
negociatorum,colonorum, publicanorum, aratorum, pecuariorum numero testem producant.
NEPO s ex fratre,ide e qui nepos fratris: neq; unquaaliter obseruare potui. tametsi uulgata opinio sit, Nepote ex fratre aut sorore ee,si filius fratris aut
sororis super ab antiquis appellatur. Paul. in. l. ult.
D.de gradib. Illud notandum est, non quema e modum
193쪽
modum patris matrisque fratres & sorores, patrui, amitae .auunculi , materterς dicuntur, ita π
tris lororisque filios filias nomen speciale cognationis habere sed ita demonstrari. fratris sororis. que filios filias. Nepote aut ex fratre post fratris situm costitui,docet aperte Caius m l. 7 . D. de Iegit. tui.Veluti,inquit,frater eode patre natus, se tris filius,neposve ex eo. ite Imp. b. I . De legit. gnat tui. totide uerbis. Ite in l. nemini, I7. C.denupt. Nemini liceat eo trahere matrimoniu eu s
roresororis filia,& ex ea nepte: praeterea fratris tui filia,& ex eo nepte .ut facile appareat Nepote ex fratre eude omnino esse,qui nepos fratris diei tur. Neq; satis intelligere pollum, quid cruditis quibusda hominibus in mete uenerit,cum in testa meto C. Caesaris,qd ita scriptum est, Sororii ii potes haveris instituit C. Octaui uin, Ne ita interpretantur,Nepotes ex sororibus, id est , sororum filios,etam fatis costet Octauiu ex Accia Iuliae C. Caesaris sororis filia natum esse. qua de caussa paulo supra Suetonius Octauia in lororis eius ne ptem appellarat.
NExvM , inquit Varro, Manilius scribit, omne qδper aes & libram geritur,in quo sint mancipi. For
taste,Res mancipi, legendum .Festus autem:
N E x v M est,inquit,ut Aelius Gallus ait, quodcun- que per ps & librani gerituri idque Necti dicitur quo in genere sunt haec, Testameti factio, nexi da '' tio, nexi liberatio. Nexum aes apud antiquos dicebatur,pecunia quae per nexum obligatur. Cic.autem in Topic. Ab alienatio,inquit,eit traditio alteri nexiti&c. Quibus ex locis ueni in suspicione. . moris fuisse, ut manceps,id est is cui res abaliena- batur, diei s caussa alterum alligaret ac necteret unde obligationis uerbii apud Iurisconsultos. nam qui non satisfaciebant, nexi addicebatur, abducebanturque. Liuius lib. 2. Nexu uincti solutique se undique in publicum proripiunt. Quum
autem rem Manceps accepisset, debitorem soluebat. Hoc patet ex libr. Cice. De leg. 2 . ubi legatarius qui non uult accipere quasi ex testamento, stipulatur ab haerede,& per aes di libram ab eo accipit. Ira legatarius, inquit, hae redunt soluit. Qui uero abalienabat,aes a libripende, ut Caius osten .dit, iccipiebat. NEx A res,& Nexa pignori dicitur, quae pignoris nomine obligata est. l. I.s.si quis. D ne uis fiat ei, qui in possest. 22. s. i. D.de ivr.fisc.l. 2 .& 7. C. de
NExus , prouinculu obligationis. Vip. l. 26 . f. 7. D. de cod indeb. Si emptor fundi damnauerit haeredem suu ut uenditorem nexu uenditi liberaret. NOCER noxa . Paul is s. D.adleg.Falcid. Eademeaussa est eius serui, qui noxam nocuit . nec enim
delinquendo quisque preciosior sit . . rNOMEN generalis appellatio est,quae de praenome.& nomen familiae te cognome coplectitur. Sene- ea lib.De benctii II I.bi quod a Seneca accepisses, Annaeo te dieeres debere, I Lueso, no crediatorem mutares,sed nome. Quonia sue prae nomerius, sue nome dixisses,siue cognome, ide tame ille esset. Proprie tame Nome a praenomine,cognomine, agnomine distinguit: uti patet ex l. . C.detesta.&g. si uide, 27. Inst.delegat. itemq: ex his Charisii uerbis: Propria nomina, inquit, in quatuor species diuidun se praenome,nomen, com
me, agnome. ut Publius, Cornelius, Scipio, Africanus. Praenome est qd nomini praeponitur, ut Publius: Nome,qd familiae origine declarat, ut Comnelius: Cognomen quod nomini subiungitur, ut Scipio: Agnomen, quod extrinsecus adiici solet,
ut Africanus. NOMEN CvLATOR, qui ciuiu nomina omnisi tenebat, quit opus esset pronunciabat. lis ueteres dum ambitioni seruiebat,uteban8. Cicero in Muraeniana Monitores cos appellat. Vlpia. l. . b. 2. D . de
Op. lib. Na huius quini est ministeri u , si fortE uel
librarius, uel nomeculator,uel calculator sit. Venuleius i. vlt .in fi. De lib. eau. Potest tamen S: im
Dubes operas dare: ueluti si nomenculator sit, uel
Distrio. Cicero in ili: in illa qui ante nominaui: Quid pquod habes nomeelatorerin eo quide fallis, & d cipis: nam si nomine appellari abs te eives tuos honestum est turpe est eos notiores esse seruo tuo , quam tibi: si etia noris, laine per monitorem adio pellandi sunt' cur non ante petis, quam insusurra-Dit,aut quid , cum admoneris,tamen quasi tute noris, ita salutas e No ΜEN este capitis, pro delatum esse & receptum in reos capitis. Plaut. Asnar. Nam iam ex hoc loco Ibo ego ad Tresviros, uestraque ibi nomina Faxo erunt capitis a . Noxii Ni avs obligatio, scriptura fiebat: ut ait Iu sin sub tit. De liter. obligat. Ea ut intelligamus, ' :illud scire oportet, Romae moris fuisse, ut unus- 'ut': pateriam. tabulas domi haberet, in quib. et ι, - iruicquid p singulos dies aut acciperet, aut expe- ιαν. ας Teret, perscribebat: ut Cicero in ea P Cluetio domo strat. De earu tabularii fide C lores quinto qυoq; anno ciues ad Ius urandum adigebant: uti
Dionys. Halle .lib. . tellatur. Hine fide in iudieij, facere solebat: ut in Orat. pro Q Moscio demonstrauii s. Vlpia .in l. . D. de peculcit uero nomina ita secerit dominus, ut quasi debitore se seruo
faceret,cum reuera debitor no esset,no obligatur. re enim, no uerbis peculiu augedum est. Pomponius i. i. D.de annuis leg.Cum in annos singulos
quid legatu fit, neq; adscriptum quo loco detur, quocuq; l oco petetur, dari debet: sicuti si ex stipu
latu,aut nomine facto petatur. Extat etiam apud .
Scaevolam faciendi nominis mentio in I. Thais, t .insn.D.de fideico. liberi.& alibi non ullisl eis. In quibus Triboniansi hallucinatum, nec satis specularibus suis usum fuisse,uerisimile est i cualiis in locis ea uoce expuxerit. ut in l. l . D. deno-
194쪽
Cur autem populum adduxit huc congregans inridestin non Helenae gratia puti comae e usoli amant uxores diuersi uocorum hominum Atridae M pe qui bonus e prudens est, Suam amarin cura ut ego quoque hanc Ea animo amabam , quamuis captiuam. Sextus Caecilius hoc dictum uenustὰ transtulit ad eos qui uxores quamuis iniustas habenti ut adulterii accusatio non minus ipsis, quam iis qui iustas uxores habent,permittatur. vlp . l. I R. D.de adulter. Plane siue iusta uxor fuit,liue iniusta: a cuiationem instituere uir poterit . nam ut Sex. Caecilius est haec lex ad omnia matrimonia per tinet.& illud Homericum adfert, Nee enim soli, inquit, Atridae uxores suas amant. λ ηι - a. ρωπων α' πώδει. ζon soli amat uxo. res Atridae. Quod enim cum interrosetione pronunciauit Aetalles diic negative retulit. NON ut que,non restrictemon praecise . Up. l. LI.
D. mand. Sed si non utique unius, sed utriusque mandatum intuitus id fecerim. Sic Pompo. l. s. D. ad leg. Aquit Dominum enim lex Aquilia aprpellat , non utique eum qui tunc fuerit, cum dam
Noxo Co MivM , --: M , locus ubi ae roti e rantur , quem Valetudinarium Latinξ diei suo loco docuimus. Vtitur Iust . l.illud, 16 .& I sa
cimus, i 8. C . de sacros. eccl. νι sautem mo lium . - εω uero curare significat: unde uocab
NOTAE , scripturae compendiumina literis distinguuntur. Paulus i. .D. de test. milit . L. Titius milites notario suo test nentum scribendum notis dictauit,& antequam literis perscriberetur, uita defunctus est. Idem l. 6. in si . D. de bon. Eois. Notas literas non esse, Pedius ad edictum seribit. NOTA Rivs , idem qui Librarius , si modo notis scribat .Paula .D.detest. milit. Lucius Titius miles notatio suo testamentum scribendum notis dictauit,& antequam literis perscriberetur, uita desunctus est.Sic l. 26.C.de pignorib.l. I .f.Sei D.de fideic.liber. NOTA E pro appendiculis, quas Iurisconsulti ad ueterum scripta reprehendendi explicandiue caussa
D.decalt pecul .unde Ex NOTIs Pauli ad N ratium, Marcelli ad Iulianum,saepe legimus in i scriptionibus legum nostrarum.
Norti v ses& Spurius quid differant, uide Spurius &Nothusa Notioriis uerbum latissimum est : nam &inciuilibusn in criminalibus caussis usurpatur. itaq; Notio dicitur Praetoris, qui utrum actio danda, an deniganda φ,cognoscit. l.ult. in fit. D.de oblig.&act. Sieini. 8. D. de transact. Praetoris diacitur esse notio, eum de habitatione aut uestiario, aut alimento relicto transigendum est. & in LM.quomod.& quand iud. At in l. I. s. r. D. de ossicipraefurb.Notio ad caussas di animaduersi nes capitales resertur.ubi Vlpianus scribit,ea quae ultra centesimum lapidem hunt, egressa esse Profecti urbi notionem itemque in l. nult. D. de calumniat. Proprie tamen notio uidetur esse rerum quae neque criminales sunt,& in facto, non in iure consistunt: ueluti tam Cicero in Orat.pro domo scribit, omnem esse notionem Pontilicum cum quis adoptatur, quae caussa cuique sit ad ptionis , quae ratio generum ac dignitatis,quae sacrorum. Item cum disceptatur apud Praetorem,
utrum qui filius esse dicitur , in potestate sit, an non sit. Praetoris notio esse debebit: inquit Vlpianus L 3. s. i. D de lib.exhib. aut eum de illius aetate qui manumittit, uel de manumittendi eaus. si quaeritur. Atque haec quidem ita se habent, cum propria uerbi cuiusque significatio exquia ritur . Vlpianus autem in I.notionem, 99 . D. deuein.ssint. Notionem se posse accipi scribit, ut de Iurisdictio & Cognitio intelligatur. Itaque idem in Lait Praetor, A .de re iudicaeum Praetor dixisset, cuius de ea re iurisdictio est: Melius, inquit, dixisset: Cuius de ea re notio est. et ni in Notionis nomen etiam ad eos pertinet, qui iurisdictionem non habent, sed habent de quavis alia caussa notionem. Noro Ri A dicuntur denunciationes criminum,elogia quibus crimina ad magistratus deseruntur. Paulus l.6. D. ad s. C . Turpil. Nunciatores qui Per notoria indicia produnt, notoriis suis adsistere iubentur. Imp.l. 7.C.de accusat. Ea quide quae per officium Praesidibus denunciantur, de citra solennia accusationum posse perpendi incognitum non est.ue Qui si falsis necne notoriis insimulatusi perpento iudicio dispici debet.
Novri Lis , inquit Paulus,est terra praecisi,quae amno cessauit.Uilua, Io.D. de uerb.sς. ubi P
sciss A fortasse legendum est: cum in libro Vorior . auctor. De limitibus scriptum ira sit: Noualis ager est primum proscissus , sue qui alia
temis annis uacat , novandarum sibi uirium caussa. Et apud Seruium Georg. I. Proerie Nouales sunt primum arua proscissa,& primum lego tam ferentia. Plinius autem lib. I 8.cap. I9.No Ie est quod alternis annis seritur.Duae ergo huius
uocis significationes sum' quarum altera notatur ind.l. silva:altera inl.ult. D.de term.mor. l. inde fund .dot.I. utiles, 3 9M.de petit . haered. NovATIO est,est Vlpianus, prioris debiti in aliam
obligationem uel ciuilem uel naturalem , transetasio atque translatio , hoc est, quum ex procedenti caussa ita noua constituitur , ut prior periniatu r. Nouatio enim a Nouo nomen acee pitn a noua obligationea. I .D. de nouat. -
195쪽
plex autem nouatio est:prima,cum unius peti nae obligatio in alterius personae obligationem
nouatur,altera,cum alterius generis obligatio in uerborum obligationem nouaturricrtia, cum uerborum oblisatio in alteram formam commuto tur: id est cum ei ues adiicitur, uel detrabitur. I. I.& 2. D. illo tit. NovpRCA dicitur uxor aberis ex alia uxore munait Modest.l. .s. .D.de gradibus is Nova operis nuciatio,iride Nuciatio noui operis. Novi Ti i serui proprie dicuntur,recentes:Veter tores uerodiue Veterani, Inveterata. Vlpian. l. r. D.de aedit .edict. Praecipitini Aediles, ueter tor pro nouitio ueneat. I dem, Quia uenaliuarii sciunt facile decurri ad nouitiorum emptionem, iccirco interpolant ueteratores,& pro nouitiis uendunt. Item rita uero mancipia &ueterana
disseile est reformare. Sed Venuleius in I.ultdubtilius rem explicat.nam ueteratorem seruum esse
ait turpiali cui ac sordido ministerio, quamuis recen ddi inim: Nouitium uero,qui uel nulli adhue,uel nobili alicui Se liberali Lomine dignae a ti , quamuis multo ante, deditus suit: ueluti picturae, medicinae, musicae . quod Valla, opinor,
Nox pro noctu Dacemuiros in x i i. tabulis posuisse,Gellius Γ.8AMi.docuit, ut ex indice intelligi turiLex autem erat haecini nox surtum faxit, dec. Noxx , inquit Iustinianus, est ipsum corpus quod nocuit,id est seruus:Noxia ipsum maleficium,ia Iuli furtum,damnum, rapina,iniuria:inquit imp. ti De nox ad .in princ . Hoc sine dubio Trib nianus est suspicatus,ex eo quod Caius scribit l. i. D.hoc tit.Liceat nobis deditione ipsius corporis
quod deliquerit euitare litis aestimationem. Et quum alibi dicitur Noxae deditio, interpretatus est argute homo sagax, id est, corporis deditio.
NoxΑ , damnum,uitium ex re aliqua sentractum. Hine Capere noxam, Se concipere re contrahere apud Columellam dicuntur serui ex nimio labore. Hine Noram nocereapud Liuium in antiqua formula:& Noxius semus qui noxam nocuit id est damnum intulit,&ob eam caussam obnoxius est. Columella libro 3 . operam uinitoris quem uulsus quidem parui aeris,uel de lapide noxium posse comparari putat. Hine eundem se uum Noxae dedere praecisa locutione dicimur, pro Noxae nomine dedere et id est ob damnum& noxam quam intulit.Sic Verrina. s . Lueri & aecessionis dare frequentissime, pro lucri & accessionis nomine.Et in Topicis, At si quis in pariete communi demoliendo damni in sini promiserit. Et Liuius eleganter hoc transtulit, obrui Aetnae ignibus aut mergi freto satius illi insulae esse, qua uelut dedi noxae inimico Consuli. Hinc magis deo concisa locutione, Noxis solutus dicitur se
uus ocio contrarius, ob cuius noxam nihil debetur , uel qui nemini est obnoxius nam hine quoque fictum obnoxii uocabuliam uidetur
quasi liber ae solutus omni obligatione, quae ex noxa contrahitur il sue quod nullam admiserit, siue quod eo nomine satisfactum sit. Ulpianus ex Aedilium edicto in I. I .Certiores faciant empi res,quis fugitiuus errovest, noxave solutus nonst. h t in stipulationibus apud Varronem libro De re rustic.r. illosce boues sanos esse noxisque praestari,id est solutos: Sc supta, Illaste sues sanas esse,habereque recite licere, noxisque .s. praestarespondesZVbi tamen S stera desideratur:haec enim stipulationis erat formula, ut constat ex l. .& I o. ude euic Hinc Nora caput sequitur, id est obiugatio ex noxa contracta Leti auctorem sequitur. nam siue alienetur seruus, in nouum dominum transfertur actio: siue ipse manumittatur, in ii sum demigrat.uti docet Imp. F. s. De nox. actae Vlpianus i. i .5.6.D.Si qua. pavp.& leg. I. s. rq . D. de positem Caius i. 1 o.& ult. D. de nox . adt.& sibi petiaepe Noxia autem a noxa hoc dissere, uo species a genere.Nam quum utraque pro ipso peccato scri potius actione peccandi ponatur, tum uob noxa pro effectu qui ex peccato redui dat d est obligatione de culpa plerimque usurpa
tur. Unde noxe eximere, di noxias actio, re noxis solutus, & noxa caput sequitur et non autem noxia , aut noxialis dicitur. vide. . Caput noxa sequitur. MN t NoxA apud poetas & oratores ponitur pro culpa et ad noxa peccatum. aut pro peccato poena. tu Ac-.cius Menalippe,Te cile huic noxae obnoxium.
Item quunt lex iubet noxae dedere, pro peccato dedi iubet.Festus. Nox Ag uerbum in hac stipulatione Noxis solutum praestati, non existimatur inquit Iulianus
ad eas noxas pertinere, quae publicam exerciti nem & eoercitionem capitalem habent a.2oo.D. de ueriasigni f. NoxAa dedere, est animal tradere uiuum. LI.6.6.
D. Si quad.pavp. Nox A solutus dicitur, non qui nullam noxam commisit,sed qui noxali iudicio subiectus non esta. II. . 16. D.de Aedil.edici. Nox AM Vlpianus & fraudem ita distinguit, ut italam ad priuatum delictum, hanc ad crimen publicum reserre uideatur.Noxas, inquit, accipere debemus priuatas, hoc est eas quaecunque committuntur ex delictis, non publicis criminibus: ex quibus agitur iudiciis noxalibus . denique specialiter cauetur infra de rapitalibus fraudibus haec ille l. 17. f. t 6.D.de Aedil .edict.
Nox ALEs actiones appellantur quae ex noxa a que maleficio seruorum aduersus nos instituuntur:quarum uis& potestas haec est, ut s damnati sierimus,liceat nobis deditione ipsius corporis quod deliquerit euitare litis aestimationem . l. I.
Novi A , est delictum et a nocendo dicta . unde
196쪽
noxiae aestimatio,quum quadrupes pauperiem socii.l. I .D. si quad.pavp. Nox t A E appellatione omne delictum eontinetur rait Caius ta 38. . t . D. de uer sς. Nun dici intur in iure, quae simplicia sunt, neq; id quo de agitur, adiunctum habent. ueluti, Nuti A proprietas dicitur, cui ususfructus deest l. 2 9. D.de usus. l.8.D.de usus. legata l. 3 D.de rei uindici Nu DA possessio, quae sine proprietate obtinetura.
NvD A conuentio, quae sine traditione est l. i. D. Pign.ae .l. q.D.de pignoribus. Nun a pacta, quibus caussa nulli subest praeter coi uentionem i. 7.D.de pact.l. S.C.de coni.stipui. Nun A conuentio quae in se negoctu, id est σ- non habet. l. i. D. de praescript. uob. Nunus consensus, sine rei traditione, aut literis, aut stipulatione. l. 3 2. D. de obligat do actio. l. iq.
NvDA promissio, quae sine ullo fideius re aut iure iurando praestita est apud Imps. t. De satis d. l. i. s. sed utrum, D.de iudi c. Nuo ratio, dicitur a Pomponio nomen aeris alieni. in codicem accepti, sic relatum ut qua de cauisa debeatur adscriptum non sit. Si dominus, inquit, in rationes suas referat se debere seruo suo,qitum omnino neq; mutuum acceperit, neq; ulla caussa praecesserat debendi,nuda ratio noti tacit eum debitorem.l.q9.D.de pecul. Idem in l. 26.D.de do nat. Nuda ratio non tacit aliquem debitorem. utpote quod donare libero homini uolumus, licet referamus in rationes nostras, debere nos: tamen nulla donatio intelligitur. NuMAR i pro albo,in quo lecti milites conscribun tuta quem Graeci appellant. Vlpianus i. ex eo, 2 D.de tes .milit Ex eo tempore quis tu re militari incipit posse testari,ex quo in numeros relatus estiante non proinde qui nondum in numeris sunt,licet etiam lecti tyrones sint, & in publicis expensis iter faciunt,nondum milites sunt. debent enim in numeros reserti.Sic in l. l. 3 9.f.
Nusi is antiquis pro gemmis uti plero': solitos, Poponius scribit in L 2 8.D.de usi LNvMo addicere, ut mancipio dare, est ita dare, aut attribuere, ut quamuis uendita res non sit, uendita tamen esse uideatur.nam dicis caussa,& ut uulgo loquimur pro forma numus unus da tur.Vitruvins lib. I .cap.4. in si. Secundum mare mercatus est possessionem loco salubri de M. Hostilio loquitur ab senatu populoq; R.petijt, ut liceret
transferre oppidum,constituitq; moenia, & areas diuisi,muroq; sestertio singulis munici p. mancipio dedit. Cic. pro Posthum. Ecquis est ex tanto popul.qui bona C.Rabirii Posthumi numo sestertio sibi addici uelit Z Vlpianus l. D. locat. Si quis conduxeri numo uno.conductio nulla est: quia & hoc donationi, Instar indueit: id est, quia
non est uera conductio, quippe quae merceacinduntaxat dicis causta conitituta in habet. . . N vado uendere. Pomp. l. 66.D.de iur. dot. Quidam ergo remedii Ioeo recte putauerunt introducendum, ut uel locet hune usumfructum mulieri ma
N UMvLA R II ,a numulis dicti:collybistae,permutatores numorum: qui maioris precii numis acceptis, numulos,id est, minusculam moneta per partes reddebant:aut certae regionis acceptam pec niam .regionis alterius pecunia permutabant: ite ut Collybis .Paulus l.9.6. 2.D.de edend Numularios quoq; non esse iniquum cogi rationes edere Pomponius scribit: quia & hi numularii sicut
argentarii rationes conficiunt: quia & accipiunt pecuniam & erogant per partes, quarum probatio scriptura eodicibus'; eorum maxime continetur:& ire luctissime ad fidem eorum decurritur. Vlpianus autem in l.7.g. r.numularios pro argentariis ponere uidetur . Numularios praeterea pecuniam spectasse probasse patet ex l. 9. D. de solui. NuNcvpAT A pecunia est ut ait Cincius in lib. r. De olfiecturis consulti nominata, certa, nominibus propri s pronunciata: Quum nexum seciet, mancipiumq;,uti lingua nuncupasset ita ius esto. Penus. NWN TvR testamentum in hunc modum:tabulas testamenti testator tenens ita dicit, Hac uti in his tabulis Grisve scripta sunt, ita do. ita lego, ita etstor. itaq; vos Quirites testimoniu praebitotet quae nuncupatio,& testatio uocatur. Vlpianus Glast.x x . Iulian. L S.I. 3. D. de hon. post . sec. rab.
Quidam testamentum in tabulis sibi fecit, filio autem impuberi per nuneupationem substituit.Ite, Nam quemadmodum scripto fili; haerediseparatim ab haeredibus patris,ita nuncupato potest ui deri separatim,&c. Nuin i Ar i O noui operis in Pandectis,sic accipie-da est. Praetor edixit ut si quis putet uicinum n uum aliquod opus molientem non habere ius id iaciendi,liceat ei denunciare uicino, ne id ficiat: itaq: eum prohibere: uetatq; ei cui denunciatum est, sine ius habeat, siue non tamen ne quid instituat:quod si edictum neglexerit, Praetor aditus interdicit, ut opus iactum restituat, id est, interim id decernit, dum apud iudicem a Praetore datu planum sectat sibi ius esse se aedificare: omnino autedituere id cohitur,propter edictum Praetoris,sive iure,siue iniuria aedificarit. quod si nuntiator u lit remittere enunciationem, licebit aedificare, licebit etiam nouatori siti stare se opus demolit rum, si nuntiator actione sua nepatoria qua continuo post nuntiationem debet intendere probarit apud iudicem id non licuisse.Haec ex tract. De
NuNTIATOR Es, dicuntur delatores criminum: ex quo
197쪽
quo eorum indicia, notoria dicuntur.Paulus I. s. D.ad S.C.Turpil.Nuntiatores qui per notoria indicia produnt, notoriis sitis adsistere iubentur. Iidem ad Imp. denuntiare dicuntur in l.7. C. de
accusat. NuNTivbi mittere dicuntur coniuges facto diuortio,cum ut suas res sibi habeant, denuntiant. l. s.& l.7.D.de iuridot.Cic. in Top.Si mulier eu fuisset nupta cum eo, cui connubis ius non esset, numtium remisit. Nua TALIT ivs,nuptialis.Vlpia. l. I94.D.de uessi. fg. nam Munus esse donum cum caussa,ut puta natalitium,nuptatilium. NuPTIAE, siue matrimonium, est uiride mulieris coniunctio,indiuiduam uitae consuetudinem c tinens' ait Imp.De nupt.in prin. Nu PT IA E sunt coniunctio maris & Deminae,&y sortium omnis uitae: diuini & humani iuris communicatio.l. I. D.de ritu nup., o NuPTIAE iustae dicuntur,quas ciues Rom. ubcres .ia parentibus, siquidem in eorum potestate iunt,auctoribus,inter se contrahunt.
Nustus est filii uxor, ait Modest in I. . s. q. D. de
de extraor.cognit. Ad nutricia quoq; Oisci ii praesidis uel Praetoris deuenit. nanque di nutrices ob alimoniam infantium apud Praesides quod sibi debetur petunt.Sed nutricia eousq; producemus, quoad infantes uberibus aluntur. NYcTALops υκτέες qui occaso sole oculis est hebetioribus.Pli.lib.8. cap. t . Caprinum iecur uestentibus restituit uespertinam aciem his quos Nyctalopas uocant.Vlpiant. ro. . s. D. de aedit. ediet. Sed & mi λππα morbosum esse constat: id est ubi homo neq; matutino tempore uidet, neque uespertino,quod genus morbi Graeci uocat.
Iopas appellant quum accidit ut interdiu quidem
cernant: cidente uerb sole, hebeti motae uero neutiquam.
C.orx consilio, quam locutiol nem exponit Paulus in l.saepe , t 3 .D.de uerb. fg. apud Paulul Diaconum igitur mendum es.l se, O. C. ore concilio, uel oret concilij.
U. D. M. Pera ,donum. munus . nam apud Paulum
Diaconum eorruptὰ legitur Domus.Haec tria ut ait Paulus noster in l.*pe, ς 3.D.de uerb.sig. sine dis unctione ita pronunciabantur λ Erant autem ea quae Patroni suis libertis quum eos libertate
donabant, imponere consueueran ut ex tractata
de operis libertorum facile intellectu est, in quo
mendum harum notarum ignoratione natum est
apud Paulum in I.qui libertinus, 3 7.ubi legem Papiam edit, NE Qvis EORVM Operas, doni, muneris, aliud ver pro operas, donum, munus, aliudve. O.L.o. N.Opere locato, pere conducto.Adserubi autem solebat Esprino PROBATOQUE,
quum perscctum esset. Et hoc est quod Paulus significat in L s. De uerb.signi f. Opere locato, O- ducto:his uerbis signiscatur.Nam raci se Paulus loquitur, pro opere locato effecto , opere conducto effecto. Quare apud Val. Probupro operas conduxit,Operas locauit, reponere, opere conducto,opere locato. In lapide autem uetusto legi operis faciundi adscriptum est, Alte- . rapecuniae pars dimidia soluetur opere effecto probatoq;. ut apud Macrum in L 7. . t .D. Repetund. Illud quoq; cauetur, ne in acceptum feratur opus publicum iaciendum, frumentum publice dandum, praebendum, VP bandum, sarta tecta tuenda, antequam persecta probata, praestita ,
O LATum furtum dicitur, ait Imp. quum res surtibua ab aliquo tibi oblata sit, eaq; apud te coccptast: utiq; si ea mente tibi data fiterit, ut apud te potius,quam apud eum qui dedit, conciperetur . nati bi apud quem concepta sit, propria aduersis eum qui obtulit quamuis sur non sit, constituta est acetio,quae appellatur oblati. s. q. De obligat. quae ex delici. OsLic ATro, est iuris uinculum. suo neces irato adstringimur alicuius soluendae secundu nostrae ciuitatis iura.ait Imp.tit.De oblig. in prin.
OBOGATIONvM autem aliae naturales dicuntur, i
aliae ciuiles, aliae mixtae . Naturales sunt,quae cum s uera contractae sint a iure tamen Quiritiu non approbanturmeluti si semus ciui I o. pecunia cre diderit:iure quidem naturae,quae parem omnium hominum conditionem este uoluit,obligatio nata est sed Praetor de ea ius non dicit. Civiles sunt,
quae uel nunquam reuera contractae sunt,uel cum
reuera contractae essent, facto tamen aliquo, sed ad iuris civilis rationem non accommodato, disia solutae sunt. Mixtae sunt, quae cum reuera & aequissime contractae sint, tum etiam a iure ciuili comprobatae & confirmatae sunt: cuiusmodi sunt, ex mutuo, commodato, deposito, empto eonducto, Ze ceteris similibus. DELIGAT io NuM rutius aliae sunt ciuiles,aliae honorariae.Ciuiles sunt, quae ut Iustinian .scribit aut legibus constitutae, aut certo iure ciuili comproba tae sunt.Praetoriae sunt, qlias Praetor ex sua Iurisdictione constituit,quae etiam honoraria uocatur: ait Imp.M. I . De oblig. OaLic AT I o inanis,m ficax.Papina. 9 s. s. i. Dalo solui. Aliquando euenit, ut inanis obligatio aditione haereditatis confirmetur. e
198쪽
ΟRROG ARE, uide Lex,aut Rogatur. OEscvRARE luminibus legitur in l. Io. D. de usus mendose, ut opinor: pro Obstruere. Casio i AN i lapilli ab Ulpiano commemorantur in l. I9. . s. D.de aur arg. ubi tamen Ois i A NI legitur. Plinius lib. φ 6.c. 26. In genere uitri & ob
sidiana numerantur ad simi litudinem lapidis, que in Aethiopia inuenit obsidius, nigerrimi tot ris , aliquando, & transucidi, crassiore uisu. a que in speculis parietum pro imagine umbras
Osso NATOR Es servi,quieoemendis obsonijssunt praefecti. Marcia. l. 6 3 .de legat.& iid. lib. 3 2. Cubicularios autem uel obsonatores, uel eos qui piscatori b. praepositi sunt Δe. Est autem obsoniuquicquid praeter panem & uinum cibi causa in mensam infertur. ORTEM PER ARx ius dicenti non dicitur, nisi qui quod extremum in iurisdictione est secit. l. iD. si quis ius die.
oavgNT N s, dicuntur emolumenta omnia, quς tum ex corpore ipso rei, tum ex hominum operadi industria obueniunt: ueluti pensiones urban rum praediorum, uecturae iumentorum,&c. l. I.I. exercitorem, D.de exercita. sq.D.de usur.L7. D. de usustioccinis si dicitur uulgo is qui mortis caussam
quolibet modo praebuit. sed lege Aquilia is demum teneri uisis est, qui adhibita ui & quasi manu causam mortis praebuisset: tracta uidelicet interpretatione uocis a caedendo.& a caede. l. II . D. ad leg. Aquit. Itaque Vlpanu. 7.f. I.eod.titu. Occisum, inquit,aecipere debemus, siue gladio, sue fuste,uel alio telo: uel manibus, si forte strangu lavit eum,uel calce petiit, uel capite, uel qualiter qualiter. Occ ip ER E magistratum,inire.Liuius lib. 2 I .Cre tur Marcellus qui extemplo massistratum occiperet. Item ilia I .Collegam, qui extemplo magistratum acciperet creauit. OcCvPARE pecuniam exercere, ociosam non relinquere. Collumella lib. 2.ca. s. de uillico loquens, Neve negocietur sibi, pecuniamq; domini, aut animalibus, aut rebus aliis promercalib. occupare. Quin eadem uerba ipse idem iterat lib. II . cap. I. Hinc occupare pecuniam, pro locare scenori . Cicero pro Flacco, Pecuniam adolescentulo gradi scenore,fiducia tamen accepta, occupauisti. Ide Verrin. s. Praeterea pecunias Occuparat apud p pMlos,& syngraphas fecerat. Ios A pecunia,uide Otiosa. Onos Ra Dus,ui de Ioannes Odosredus. OnosvM Vlpianus meminit in in s . . i7.D. de auri arg.Alia,inquit, caussa est Monum: quia usum calceamentorui 'praestata Significare uidetur soleas laneas aut lineas, quarum alteras caloris, alteras mundi ciet eaussa induimus. Udones tamen apud Martialem legimus . nam de Udone ei licio nocex Epigramma
Non bos lana dedit, sed olentis barba mariti, Cin bio poterit planta latere sinu.
Nam de calceo loquitur,ut apparet, non de ueste.
ut qui de uestibus Vndulatis Vlpiani locum intelligunt,uehementer errare uideantur, quum Vlp. de calceis loquatur,non de uestibus. OENOM EL , INμελι, mellitum uinum, ut origo uerbi declarat, Latine mulsum. Vlpia n. l. 9. D de tri. Din. l. Oeno ineli plane, id est dulcissima uuium, uini legato continetur.
Ors E RRL se liti dicitur, qui sine mandato in alienalite iudicium accipit .l. . Date re iudic. I. Plautius
Οεν. RR a se liti dicitur, qui rei ad se non pertinetis
actionem excipit. l. qui se, qI. inde Kaered.petit. Lis qui, 2 s. D. de rei uindic. Opsi ci QEs,ministri magistratuum Paulus libro. Sent. s.c. de fisci aduoe. Quoties sine auctoritate iudicati ossiciales alicuius bona occupant, uel describunt , uel sub obseruatione esse faciunt, adito procuratore iniuria submouetur. V l .l. I S. si quis ultro, r9.D.de quaest Potes itaq; decreti gratiam facere,& eam per osscium distrahi iubere. OFFi C I vM, pro Irenarchis. Imp. l. 7. C. de accusat.
Ea quidem quae per officium praesidibus denum ciatur, & citra solennia accusationem posse perpedi ancognitum est. oppi C l vM, pro custodia liberiore. Paulos l. . Defugit. Magistratus munie ales ad ossicium praesi. dis prouinciae uel proconsulis comprehensos fu-
.gitiuos recte trans inittunt. os p I c vM Praetoris, cellula, opinor, erat in qua scripta quaedam ad ea quae pro tribunali agenda erant pertinentia reponebantur. Ascon. in Verri. a. Moris erat, celebrata iudicum reiectione,& ha-
. beri in officio praetoris, S in arca reponi nomina. iudicum selectorum. Modestin. l. 72. D. de furta Sempronia libellos composuit, quasi datura cc turioni ut ad officium transmitterentur: sed non dedit.Lucius pro tribunali eos recitauit, quasi otai scio traditos: quaero,non sunt inuenti in olscio, . neq; centurioni traditi. Paulus i. r . D. de in ius uoc. Eum pro quo quis apud ossicium cauit, exbibere cogitur. Item eum qui apud acta exhibiturum se esse quem promist, & si officio non caueat,ad exhibendum tamen cogitur. Oppi civM, pro eo qui gerit Oiscium sue magia stratum,sive quam aliam potestatem. unde depo- . nere apud officium. . si si delusi. 7. b. ult .st. Qui si ii ld. cog. Sic cauere officio & apud ossicium cauere,id est apud eum qui potestatem exercet. Diffetunt autem promittere apud acta,& officio cauere. qui promittit apud acta s obligatur quide,
sed non tam solenniter atq; is qui apud osticium
199쪽
cauet .Hare ditarentia notatur is l. Eum pro quoa 7. si quis in ius uoe . non ierit. Oν, i e i v M & Artiscium in struis distinguiatur apud Marcianum in L legatis, 63. D. delegat.
Ur Fi e ivxs eorum dic tur, qui ad corpus domini ei. cultum destinati sunt:quales sunt tonsoles, unctores,cubicularii, minis ratores:de quibus in L ios . D.de uerb.sg. Rrtilicium autem eorum, qui arxe aliquam exercent: quales sum textores, fullones.
lecticari j, pictores edi ei da. 63 in L pen. D. de
reb.dub. psi Cio nidicis contineri dicitur , quod ei tacitE' oro suo iure permissum est,quamuis nullam Praetor in formula mentione eius secerit. lmp. f. ult. 3l M perpet. de temp. Si ante rem iudicatam is cum auoactum est,satisfaciat actori officio iudicis cotaenit eam absoluere. Pompon. l. 9. D. de furt.Sed it si eam a sure uindicassem, condictio mihi man
i dii taed potest diei ossicio iudicis qui de proprietate cognoscit, contineri, ut non aliter iubeat trestitui, quam si condictionem petiitor remit-
G ς Ris serendi seruitus dicitur, que ut uicinionera sustinere quis cogatur,imponitur. l. I. & l. 3. D. de seruir. urb. Alia autem est seruitus oneris serendi,alia Tigni immittendi. nam cui prior debe tu gere cum uicino potest,ut ruinosum pariete Tineiat,eumq; oneri ferendo idoneum praestet .atqui tigni immittendi ius habet, crae te uicinum
ut parietem reficiat, non otest .l etsi forte, 6.9. t. I. 8.f.competit,D. si te ruit .vindic. I. eum debere , γ 33. D. de seruit. urb. ONERI s nomi ue, quaecunq; in nauem uehendi caussa imponiatur,intelliguntur. l. 6.D. ad leg. Rhod. I. 3 1. l. pen g. pen. D. locati. unde.
ONERANDAE libertatis causta facta, ita definium tur quae ita imponuntur, ut si patronum libertus ossenderit, petantur ab eo, semperq; sit metu exactionis ei subiectus. propter quem metum quid, uis sustineat, patrono Praecipiete. l. I .g. .D.quar.
sllis auers actio,iii de Actio oneris auersi. t k eonsilio surtum factum dicitur, non conium. Gm,sed separatim: quia aliud factum est eius qui. ope, aliud eius qui consilio surtum facit. l. saepe, s. D.de uerb. lig.Consilium autem dare uidetur; qui persuadet & impellit atq; instruit consilio ad fimum faciendum. Obs M seri, qui ministerium atq; adiutorium ad surripiendas res piaebet. l. in furti, Io. D. de fuit. Jops RAE libertorum ossicia sunt quae liberti patronis in gratiae de remunerationis loco praestant. m ut ait Catio inticum patronus. 22. Dcie Oper. liberi. operarum editio nihil aliud est, quam os ei j praeitatio. Earum autem duo genera sunt sum ma officialium & Artificialium. Oiseiales die untur,quae non in arte ulla certa, sed in Patrono quibuscunq; ossiciis adiuuando uersantum& personam eius potissimum attingunt: ucluti, cum nul Io suci detrimento negocia eius gerendi, peregrὰ cum eo proficiscendi. l. hae demu, 38. D. ὸe Oper. 3 libere . Tironem inim erga Cicerone officio nim esse, semper ei praesto esse, ab eo dum fgro uel corpore,uel animo est,non discedere, doctissimi seu sermonibus & colloquiis oblectare: Dion usit in porro Attico idem praestare, Ciceronum liberos erit dite, humanitatis est potius, quam ullius artificij munus,atq; hoc est quod Vlp.ait in l.opere 9. D. eod. proprietatem ossicialium S in dantis, & in accipientis persona consistere. Artificiales autem appello generaliter omnes,quae artis alicuius propriae sunt,neq; sine illa praestari possunt: uel ti si libertus pictor, medicus, faber, architectus vest A: patroni sui iussu pingat, medeatur, fabrico, architecteturve,hoe officium non tanquam liber γtus patrono, sed ut quiuis alius euiuis at 3 praestabit. Quid enim illum libertum, aut hunc patronueste necesse est , ut ille naui ni domum ve huic aediscet Hinc Vlp.eas operas quς hoc in genere sunt scribit quasi iri pecuniae praestatione consistere. l.
fabriles,6. D. e d. nam sabriles.p etoria caeteras- ώquq generis eiusdem artificialium nomine coin- plector,atq; ut omnes complectar. Latinae lingus ratio postulat. Hinc idem Vlpianus in l. operae . . d. scribit fabriles, aliasve generis eiusdem, ut a quocunque & cuicunque solui poste: & iubente patrono etiam aliis edi posse. Hinc idem in. l. 6. D.eod. illam inter utrasque differentiam exponit: quod fabriles, ceteraeq: ad haerede transeunte officiales vero, nequaquam. Cuius rei non obscura caussa est .nam hae;ut ante dixi, personales sunt, nec ab altero facile praestari post lint:illae uero, Sa quouis de euiuis. OPERI s noui nuntiatio, uide Nuntiatio noui
O PER E locato,conducto. His uerbis Labeo signis eari ait id opus quod Graeci ἀπιο σμα uocant: no ἰργον:id est ex opere facto corpus aliquod pc ifectum. haec Paulus i. q. D deuerb sig. OPi Nio plena dicitur in l. inter 6. 6. .L . de intemi dict. pro, Existimatione prssilis siue lentetia no- dum pronuntiata, cui acta & de sensio rei,supplementa partium adiuncta sunt. l. tendum. 6. D. de appell. recip.l. I. C. de relat. l. eos. L super his, i.
tam non utraq; ex parte scriptam uti doctissimo Oiq; placere uideo, sed quae una ex parte deleta , --ιαν, id est pone scripta est. quam opinionem meam Vlpiani uerba confirmant, quae subi; clam ex l. . D.de bon. post . sec. tab.Chartae appellatio inquit,& ad noua in cliartam refertur, & ad dele-
. titiam: proinde & si in opi sthographo quis testa- tus sit,hinc peti potest bonorum possessio. Vete . NS Plerunq; una tantum in parte se ibebant, quia seriptas
200쪽
seriptas chartas postea inuoluebant: unde uol mina dicta sunt.
OPORTERE: uerbum,ait Paulus, non ad facultatem
iudicis pertinet,qui potest uel pluris uel minoris
condemnare:sed ad ueritatem resertur.l. 37. D.de
re oportet,quod praesenti die duntaxat debetur, complectitur:& ideo adiicitur uerbum oportebit,uel ita, Praesens in diemve. l.si stipulatus, 76.l. eum stipulamur, t 2 s. D.de uerb. blig. Ops IDvM , inquit Pompo.ab ope aicitur, quddeius rei caussa moenia sint constituta.l. 2 9. s. 7.D.de uerb. sig. OpT IMA lex quum nominabatur in magistro p
puli faciendo , qui uulgo Dictator appellatur, quam plenissimum posset ius esse significabatur .
ut fuit M. Valerii Marci filii Volusi nepotis: qui
primus magister populi creatus est. postquam uero prouocatio ab eo magistratu ad populum data est,quae antea non erat, desitu est dici, ut optima lege utpote imminuto iure posteriorum ma gistratuum. Haee Festus.Verba etiam quibus Pontifex Max.uirginem Vestalem capiebat,haec Gellius lib. I .ca. I 2.recenset, sacerdotem Vestalem,
quae sacra faciat, quae ius fiet sacerdotem Vestalem facere pro populo Quiritibus, uti quod optima lege fiat,ita te Amata capio. OPT IM v s maximusque fundus dicitur,qui seruitute omni,& obligatione pignoris ac tributo i munis est.Paulus i. t 69. De uerb.signis. Non tantum in traditionibus , sed& in emptionibus, &stipulationibus , & testamentis adiectio haec Ur I optimus maximusque est, hoc significat, ut liberum praestetur preatum,non ut etiam seruitutes ei debeantur. od idem tradit Vlpianus l. 9o.& l 26. eiusd.tit.& l. n.D. de cuict. S l. s 9. De cot.empl.Cicero de lege Agr. Optimo enim iure ea sunt profecto praedia,quae optima coditione sunt. libera meliore sunt quam serua. Capite hoc omnia quae seruiebant, non seruient :soluta meliore in caussa sunt,quam obligata.Eodem eapite legis tuae subsignata omnia, si modo Syllana sunt, Iiberantur: immunia meliore conditione sunt,quam illa quae pensitant. UPTIO , cuiusuis muneris administer dicitur mea quidem sententia Paterno in I.ult. D. de iuriimmunit Mensores, optio, ualetudinarii .&infra, Venatores, uictimarii ,&optio fabricae . nam ut scribit Vegetius, tiones ab optando appellati sunt:quod antecedentibus aegritudine praepeditis, is tanqua adoptati eorum atque uicarii solent uniuersa curare.Varro in pfimo De lingua Latina Piimi inquit,singularum decuriarum decuriones
dicti:quos ii primos administros sibi adoptabant, optiones uocari coepti, quos nunc propter ambitiones Tribuni faciunt. Festus: Optio, inquit, est militati is appellatur, que deca
rio aut centurio optat sibi rerum priuatarum mi nistrum,quo facilius obeat officia publica. Idem e
optio, inquit,qui nunc appellatur, antea appclla batur accensus. Is adiutor dabatur Centurioni a
Tribuno militum:qui quia cooptare que uelint Centurionibus permissum est,ex facto nome sortitus est.Nonius:Optiones,inquit, in cohortibus dicuntur,qui sunt honesti gradus,ut optatos: hoc est electos:& adoptatos, hoc est ascitos.Varro De uita patrum lib. ii .existimat appellatos,qui referentibus Centurionibus adoptati in cohortes subibant,ut semper plenae essent legiones. a quo Optiones Decurionum in turmis & in eohortibu, centurionum appellati. PTION Es , poni uidentur pro Lictoribus:&am raritoribus eius magistratus qui damnatum ad supplicium deducit. Paulus l .penul. D.de bon.&mnat. Ita neque spiculatores ultro sibi uindicent loquitur de damnati spoliis neque optiones ea desiderent,quibus spoliatur quo momento quis punitus est, hanc rationem non compendio suo debent Praesides uetare:sed nec pati opiones, siue Commentarienses ea pecunia abuti. OPTIONI silegatum est,cum testator ex seruis suis, uel aliis rebus optare legatarinna iussit . unde Rub. De optione legata. Eius autem haec uis est,ut cui optio legata est, etiam eius haeredibus si uiuus ipse non optarit, optio debeatur leg.
ult. C. comm . de legat. 6. Optionis, 22. I
stit De legat. ORATION hs principum in iure dicuntur, quibus
illi Senatum aut coram oratione,aut absentes Pepistolam consulebant.l. 3 .C.de legib.& constit. Huiusmodi pleraeque extant D.Marci, ut de transactione alimentorum, de bonis maternis, de fugitiuorum requisitione D. Antonini,de donatio
nibus inter uirum & uxorem.Seueri,de rebus m-
rum qui sub tutela sunt non alienandis. Adriani, de petitione haereditatis:quae ob eam causam Se
natusconsultu appellatilr.l .item ueniunt, ZO.9.6.
in ii. D.de haered. petit.Tacitus libro xx. Orationem Principis secuto patrum consulto, primi Hedui seruatorum in urbe ius adepti sunt. URAcvLvM Imperatores in Codice appellant iussum principis ipsius ore,sine ullo rescripto & annotatione Pronunciatum.Liubemus, I o. C.De sacros eceses ult. C.de divin.rescrip. Caci Nus libertus dicitur, qui dircctam ex test
meto libertatem accepit:nec unquam patronum
uiuum habuit.Orcu enim Latini Ditem patrem appellarunt . quare cum libertus ille nullius libertus sit, ut scribit Paulus L . D. de bon. liaberi. Ditis siue Orci libertus nominatur. Vlia planus l.4.SQ.D.de fideicom.libere.Hi qui ad libertatem peruenerunt,quorum liberti stant, institutio ostendit: ut qui directa libertatem, Orcinierunt liberti .quod idem Iustin.sub Tit. Desin