장음표시 사용
71쪽
Sed enim haec poena magis est, ut aduersus Ipsum locu habeat,qui delatore redemit.ceteroquin adis uersus hqrede eius transire no debet. Ide l. 3 .9. 3.D.de haered.inst.Intelligenduerit reru Italicarusignificatione eas contineri, quas perpetuo quis
ibi habuerit,atq; ita disposuit, ut perpetuo habereticeteroquin ii tempore, quo transtulit in aliu
CETERGRvM & Reliquorum appellatione ait Ulp.
etia omnes continentur, ut Marcellus dixit ei reacum, cui optio serui legata est,ceteri Sempronio. na tentat,si non optet,omnes ad Semproniu pertinere I. i6o D.de uerisig.I. I7.de Opt. leg. CH ARTA E appellatione 3 . noua & deletitia continetur .l. . D de bon.poss. secund.tab.Chartis autem legatis neq; libri iam facti,neq; coepti scribi,
neq; membranae,neq; ceterae ad scribendum m teriae dinentur .l. librorum,s 2 .s. & I. chartis , 76.de legatis tertio. CHARTIATICUM , merces quae officialibus pro chartis datur.I. 6.D.debon.danat.eaq; uox apud Tonara obseruat aer c, ιι ἐπι
do dictu uidetur quo Cerarium, Verrina v. quod pro cera pendebatur. CHASMA, χροφα, terrae hiatus,Ciceroni labes dicitur.Vlp.l. I I .f.A. D. de minor. Praedia suerul,que chasmate perierunt,insulae exustae sunt, &c. Idem I. . D.de eensib.Quare & si agri portio chasmate perierit,&c .sicl. 7. 5.ult.delegat.primo,l. Io. D. de perie.& commod. CHIROGRAPHUM priuata cautio manu alicuius uel scripta.uel subscripta.itaq; genera Ie nomen est, ad oes eiusmodi cautiones perti- s.l. pen. D.de testa.&saepe apud Cicer.& alios ueteres.secit aut cosuetudo,ut clii rographu propriὶ appelletur συμβήλ 'ν D u ατ-,ut ait Helychius: id est,cautio ad contracti' pertines:& pro prie libellus quo quis pecunia se debere scripsit. Itaq; Asconius in Verrina s. Inter syngraphas dicetera chirographa hoc interest,quod in ceteris, latum quae gesta sunt scribi solent: in syngraphis
etiam contra fidem ueritatis pactio uenit,& non numerata pecunia ut iasi integre numerata, pro teporaria uoluntate hominu scribi solent, more inuituto'; Graecoru.& ceterae tabulae ab una parte seruari iolet: syngraphae, signat s utriusq; manu,
utriq; parti seruandae traduntur.haee ille. Hinc CHIROGRAPHvri inane dicitur,quum id quod debitum,persolutum.Vlp.l. 18. D aesolutiSoluti ne chirographo inani facto,&pignoribus liberatis nihi minus creditor,ut instrumenta ad eum contractvim pertinentia ab alio quam debitore exhibeat, agere potest ide l. i. D.ad leg. Aquit. Veruntamen in haerede uel legatario diuersum: quibus testamenta, penc chirogralipa sunt: id est, cautiones debitarum pecuniarum. loquitur de coqui testa metum deleverit. Ide L S.I.6.D. comodia Si tibi eodicem commodauero, de in eo chirographum debitorem tuum cauere seceris,&c.ubi tamen CHIROGRAPHo legendum potius arbitrarer. Hine CHI ROGR A PH AR l vs creditor dicitur,qui sibi chirographo eauit Paulus i. 3 8. s. r. D. de priuileg. ered. Respubliea creditrix omnibus chirograph rijs ereditoribus praesertur. Opponuntur autem iis qui HNothecarii dicuntur .l.cum tibi, Io.C.
CHIROGRAPHARIus debitor, qui sua manu cautionem creditori dedit.ini. pen.C.de novat. Et CH I ROGRA PH AR I A pecunia,quae sine pigno in per chirographum solum debetur.tit. Cod. etiam ob chirog.' pecvn. CHLAMYDEs , VIp.ini. 23. . 2.D.deaur.arg. recuset inter uestimenta puerilia. Et se Varro deliberis educadis,apud Nonium,Ut puellae, inquit,
habeant potius in uestitu chlamydas,&GCHOMATA, χωματα. Vlpian.in I. pen. D. de extra. cri aggeres Interprctatur,qui aqua Nili coercet. i BARIA dicuntur,quae ad quemque alendum satis sunt sub titulo de aliment.& cibar. itaque neque uestiaria,neque habitatio eo nomine conti
Ex auro arma dedit,capit aerea: at ista novenum, Celenu illa boum precio aestimata. Proverbium est,quo Iustin.utitur in praefat ad Antecessbres rQuia,inquit,uestris teporibus talis legit inuenta est permutatio,quale & apud Homerum patrem omnis uirtutis,Glaucus & Diomedes inter se ia-Hut, disiimilia permutantes. ZMσια - cc. Fabula est apud Hom.l.Iliad.6.de Diomede Graeco,qui quum singulari certamine cum Glauco Troiano pugnaturus uideretur,ab illo gentis ipsus nomen quaesiuitaquvini se antiquam suoru maiorum hospitii cum illa gente necessitudinem agnescere dixisset, ueterator Diomedi suadere coepit, ut renovandae necessitudinis causa arma inter se commutaret Iustinianus ergo suorum libroru cum illis antiquorum permutationem, simillimam esse dicit eius permu tationis qua Glaucus cum Diomede usus est. quod mediusfidius ab illo Cyclope uerius dictum est, quam sperabat.
re translucida,ut ait PIinuib. 3 7. cap. 9. quasi di- eas Lapis.aureus:cuius ficit Vlpianus mentione vi in L r9.M.6.D.de aur.arg. CILICIA , inquit Asconius,texta,de pilis in eastrorum usiam atque nautarum. Hinc uela Cilicia dicuntur Vlpiano, Quae ideo parantur, ne aedificia uento uel pluuia laborent, i. I a. s. tr. de inst.uel inst.& l. l . I. 2. de act. empl. Servius in illud Georgie. s. Nec minus interea barbas iacamque menta Cinyphii tondent hirci, setasque coman tis Utan in castrora, dimiseris uelamina nautis. In
72쪽
In usum,inquit,eastrorum ideo dixit: & quis de
cilicijs poliuntur Iorieae,3: teguntur tabulata turrium,ne iactis facibus ignis possit adtraerere. CINCTus , pro eo qui ad militiam conscriptus,miles factus est. Marcellus i. Titius, 2 .D.de testam.
mil.Titius priusquam Tribunus legionis factus
esset,linamentum fecit i S postea cinctus manente eodem testamento decessit. Paulus i. quod dicitur, k8.6 primo D.eod. Miles testamentum secerat.deinde no ignominiae caussa missus, rursum
cinctus est in alia militia. Moris suit antiquis ut togati ciues Romani essent in militia: sed prati iuinituri, praecingerentur . Inde Testamenta in procinctu, quemadmodum Plutaralius in Coriolano testatur. sed eo more sublato, cingulum mansit perpetuo. unde qui ab Imperatore ignominia assiciebantur, plerunque discingebantur. qua poena usium Marcellum Liuiusli. 7.testatur:
CINGERE arborem, uetuste pro deglabrare, siue delibrare: ut ait Paulus in i .caedere, s .D.arb.furt. caesa.qua signiscatione inirpat hoc uerbum Vlpianus inl.furtim, 7.s. 2. eod. Sive aut quis suis innibus,s ue du imperat seruo arbores cingi,subsecari,caedi.& Alfenus l.in lege, 29.D. locat. Redemptor sylvari ne caedito , neve cingito, neve
CLRCITOR As , circuitorest scenim antiqui loquebantur.unde & Circites apud Festum , circuli ex aere svicti: & Circites anili apud Varronem,a bru ma ad brumam. Ulpia. autem in l. s. D. de inst. act. Uulgo,inquit,tircitores appellamus eos,quihux Vestiaris uel Lintrarii dant uestem circumserendam S distrahendam. Ct RC vLATORES , περιοδε υτώ,uagi homines, & circumforanei, qui circumplicati colla serpentium amplexu terrorem spectantibus incutiunt: apud
Paulum in I.ult D.de extraor. crim. CIRCUMDvCERE, inducere, delere. Hine Cir
eu duci caussa dicitur,cum ob id quia deserta est,
eius nomen ex causarum albo eximitur. Paulus i.
43. D.de re iud, Acta apud se habita,si partes consentiant ,&iudex hoc permiserit, potest iubere ea die circunduci. Vlpianus l.7 3. b. I. D.de iudi .
Tum circumducendum erit edictum perempto rium,neque caussa cognoscetur,&c. Sic in l. 17.I. .D.de liber.causa.6.C. quomod.& quand. Ci RcvML3NIVM, ius praedioruin,inquit Fest.
CiRCvMLuvio , inquit Festus,est ius quoddam taediorum rubi fortasse, Praediatorium legi d et . Est autem Circumluuio,cum parte aliqua divisum flumen agrum alicuius ita ambit, ut inferius unitum illum in insulae formam redigat .l. dia, .f.quod D de acqur.rcr. domin. Ci Rcvras CR in E RE pleri que fallere significat, ut apud Graecos Paulus l.exceptiones, . . t . de exceptiou.bi qui x fideli isserit pro minore uiginti quinque annis circiunt iplo. Plerun-
que autem in minoribias hoc uerbum usiarpatiar. Cic.l. 16. Of. q. rcu scriptio adolescentii l. Letolia uindicata est. Pro Cluent.Cium omnis ab his fraus,omnes insidiae,circumscriptionesque adolescentium nasceretur. Sic in l. io .f. i.& l. 17.D. det minorib.l. 7.D.de dolo.
CI s i v M, uehiculi genus est hiroti,inquit Nonius. unde Cisiarius,qui cisi ductor, atque auriga. Vt 'pianus I.I 3.D.locati. Item quaeritur si ei sarius,id
est,carucharitis dum ceteros transire contendit,
cisum euertit,& seruuin quastauit.Cic. pro Sex. Roscio, Decem horis nocturnis sex & quinqua ginta millia passitum cisiis peruolauit. Cir Α haereditas .diuisa. uide Erinum. CiτAR praeco dicitur,quem in iudicium euocat. Cicero pro Flacco, Citat praeco magna uoce le- , gatos Aemonenses. Citabat autem iudices,reos, detestes. Marcellus I. 7.D.de in integ. restitui. Itaque si citatus non rejpondit . Nob hoc more
ronunciatum est,confestim autem pro tribunate sedente adiit,existimari potest non sua culpa,sed parum exaudita uoce p conis defuisse et ideoque restitui potest. Ulp. l.7 . D. de iudic. Et
post edidium peremptorium impetratum, quum dies eius se peruenerit, tune absens citari debet:&siue responi erit, siue non re oderit,agetur cauta sa& pronunciabitur. Sicl. 2o.D. de testib. Lao.
Civi xt A verba,quae etiam directa in iure appeta lantur, uerba sunt formularum ciuilium, hoc est quae ad ius ciuile accommodatae olim a Iuriscon sultis fuerunt. ex eo nimirum quod haec pars iuris,proprie nonunquam Ius ciuile appellatiar: riti Pomponius docet l. 2. de orig. iur. siue quod
uernaculum esset, neque ab exterarum genturiri
institutis sumptum: siue quod soli ciues iis legis actionib.ac formulis uti possent. Papini auus l. . De vulg & pup. Verbis ciuilibus substitutionem post quartum decimum annum aetatis laustra fieri conuenit. Vlp.cap.Inst.xxv. Fideicommissi imest, quod non ciuilibus uerbis, sed praecative relinquitur. hoc est, non iis formulis quae ad li-redum institutionem accommodatae sunt, sed precati uis. Civi Li A iudicia, uide Iudiciorum alia eriminalia. CIvILITER , eo modo, caque formula quam Iurisconsulti excogitarunt & tradiderunt. Hinc Pomponius in l. pen, D.de solui. scribit uerbo rum obligationem ciuiliter per acceptilationem a tolli, non rei naturam ac substantiam : id est, consensum & pactum spectans: sed modum aeserniam aduentitiam . quum Vlpianus in l. g. insin. D.de acceptil.aperte dicat Accepti lationem esse iurissentium: quatenus scilicet,pactum conuentum id est substantiam ipsius aetus consideramus.ut accepti lationis materia si iuristentium , forma uero iuris ciuilis.
CLAM factum,uide Ut factum. CLAM
73쪽
CLAM facere id escimur, quod eo insciente facimus quem id prohibiturum esse suspicabamur.uti patet ex.l. 6. s. ulti. D. quod ui.
CLAM possidere dicimus eum, qui furtiuὸ ingres.sus est possessionem eo tenorante,quem sbi comtrouersiam facturum suspicabatur, & ne faceret, timebat. l. 6. D. de acquir. posses. CLARιGATro NEM uidetur Liuius lib.vri t. dixis se pro iis quae nunc Represalia vocamus: Veliterni, inquit, iussi trans Tyberim habitare: ut eius, qui cis Tyberim deprehensus esset, usque ad mille pondo clarigatio esset e nec prius quam aere persoluto is qui cepisset,extra uincula captu haberet. CLARi s sirit, & Claris simatus, uide Dignitatum. CLARIssi MARvM sceminarum nomine Senatorii filiae, nisi quae uiros claris sortit e sunt, non habetur. tamdiu igitur clarissima sceinina erit quandiu Senatori nupta est,uel clarissimo: aut separata ab eo alii inserioris dignitatis non nupsit .l. 8.D.de se
natoribus. l. 22. S. I. d munici p.
CLAvi, in uestibus retinacula dicuntur, gemmae viteς instar habentia, quibus tanquam clauis pars uestis alteri parti coniuncta retinetur, quos similitudine geminarum Boutons Galli appellat. VI p.
I. 9.b. I .D.de aur.arg. Quemadmodum claui aurei de purpurae, pars sunt uestimentorum .idem Pomponius libris epistolarum, Et si non sunt claui uestimentis consuti, tamen ueste legata conti neri. Idem i. 2 I. I. I . Et quae his accessionis uice
cedunt: quae sunt insitae picturae, clauiq; qui uestibus insuuntur. CLς Rus, sodalitas & collegium clerorum apud Impp. l.generali. Is .C.de sacro eccles. CLiεNTEs nostros,ait Proculus,intelligimus liberos esse,etiam si neque auctoritate, neque dignitate, neq; uiribus nobis pares sunt. l. 7. D. de capi. I&postlim .l. 3.D. de usu& habit. l. 3. C.de nouat. l. 89.D.de stiri. l. I . D. de his qui dete .uel estu. Romulus plebeis ordinis hominibus a Patribus diseretis,ne qua inter eos distensionum materia relinqueretur, unicuique ex plebe permisit, luemcunque ex patribus uellent, patronum cooptare. Haec autem inter eos iura constituit. Patroni quidem ut quae clientes iura & legitima ignorarent, eos docerent. quod significat Horatius Epistol. libro . i I. Romae dulce fuit, & solenne reclusa Mane domo uigilare,clicnti promere iura. Eorum absentium aeque ac praesentium,neq; secus, quam parentes liberorum curam gererent: causas ta priuatae & publicae rei susciperent: denique tum pri- uatim,tum publice eorum commodis & rationibus consulerent. Vicissim autem ut lientes ad collocandas patronorum filias dotem, si opus esset,conferrent: patronos, aut ipsorum liberos ab
hostibus captos redimcrent: multas,si quae deberentur, eorum nomine persoluerent: si qui sumptus publice faciendi sint, partem contribuerent. Vtrisq; autem hanc lege imposuit, ut neq; inter se accusare,neque aut testimonio aut suffragio ledere,inimicitiasue exercere iis liceret. haec fere ex Dionys Halic. lib. I. CLivgus & scutum significat,de imaginem: uti docet Charisius libro i .& Plinius Il. 3 s. ca. 3. atque in hanc significationem usurpatur ab Vlpiano in I. si uero, S. si id quod. D. de his qui et . Nam&cum pater in pergula clipeum uel tabulam expo- sitam habuisset, Sc. CLOACAR Ium, pecunia purgandis cloacis attributa.Vlp. l. 27. .ς. D. de uiuis. Si quid cloacarij n mine debeatur,uel si quid ob forma aquaeductus,&c. Nini. 39. .q. de legat.& sid. lib. 3o. Hae res cogitur legati praedii soluere nectigal praeteritu, uel tributum, uel solari ii,uel cloacarium, uel pro aquae forma. COACTOR Es olim in auctioni b. dicebantur quasi
quaestores quidam, qui ab iis quibus singulae re
in auctione atrribute suerant,prccium exigebant: quasi collectores, quia pecunias cogebant , id est, colligebant. Scaevola in l. qci. s. s. de flatu lib. Argentatius coactor, clim pene totam fortunam in nominibus haberet,seruis actoribus libertatem ita dedit. Horat. lib. Sem. I.Nec timuit, sibi ne uitio quis uerteret olim Si praeco paruas,aut, ut fuit ipse,coactor Mercedes sequerer. ubi Acron, Praecones dicebantur, qui stabant ad hastam: nunciabant enim precia oblata. Coactores autem mercenari, eorum,qui habebat ar- sentariam . Sunt autem Argentarij, qui habent summam rerum uenalium. Argentarium dici mus eum qui habet summam diuitiarum a quo accipiunt rani. Coactotiqui exigitnumos a cim cum ranis. Alite Coactores dicuntur argentarii in auctionibus, qui pecunias cogunt. ipsi siunx
conuectaris. Haec Acron. De his quoque Cluentianae locus quem subiiciam , intelligendus est'. , Quidam ex amicis Sassiae recordatus est, se nuper in auctione quada uidisse, in rebus minutis adum cana ex omni parte dentatam & tortuosam uenire serrulam, qua illud potuisse ita circunsecari uideretur. ne multa, perquiritur a coactoribus, inuenitur ea serrula a Stratonem peruenisse. Alii uero in ea pro Posthumo coactores appellantur ut in Commentarijs exposuimus. COACTILIA, quae uesti cedere Vlpianus scribit in l. 2 .f. I.D.deaurarg.Mysium uirum docti Lsmum secutus,eas uestes interpretor, quae ex lanis de uillis coactis sunt,quas vulgo Feltros appellamus. Lana.inquit Plinius, & per se coactae uestem faciunt. ΛDVNARE coiugere,unae pluribus facere. Vip. 3l. 9a s. D. de pac. Nain huc casu spectabimus summas plures:Mille exced ut i una sum a coadunate. COCTIATORIA uasi apud Paulu in l. 6. D. depen. leg. legi uidetur pro Cocinatoria,id est, Coquina. tori lia. C.pro Raicqucteri liquis libris res e
74쪽
riri notum est. Vasa autem Coquinatoria eadem esse palam est, quae Plinius Coquinaria nominat
in lio. .ca. I I .a uerbo Coquinari, quo Plautus est usus:item ut hoc a Coquina. Meam coniecturam vulgata lectio confirmat, in qua legimus
legisset Concinnatoria,nunquam ita interpret tus esset,id est deputata ad coquendum. Sed omnem Vlpianus dubitationem adimit, apud quem in l. I9.6. . D.de aur.& arg. sic plane legitur. CoccvM, frutex fullonius,ait Bayfius,cui adhaerent grana, quibus fit color ille lanarum praecipuus, cuius copia summa in ea parte Hispaniae, quae Tudertania appellatur. Vlpiant.7 o. f. s. D. de legat.& fid. lib. 32. Purpurae autem appellatione Omnis generis purpuram contineri puto: sed coecum non continebitur. Paul. l. 78. S. . D. de lese& fid. lib. 3 2. Coccum quod proprio nomine a ellatur, quin uersicoloribus cederet, nemo duitauit.
Conic Es a libris Vlpianus separat in l. librorum',
s 2.D.de legat.tertio. Proprie autem de tenuibus tabulis dicuntur. Seneca lib. singulari Debreuitate uitae, Hoc quoq; quaerentibus remittamus, quis Romanis primus persuasit, nauem conscendere. Claudius is suit, Caudex ob hoc ipsum appellatus, quia plurium tabularum contextus Caudex apud antiquos uocabatur. unde publicae tabulae Codices dicuntur, 3c naues nunc quoque quae ex antiqua consuetudine per Tyberim commeatus subvehunt, Cau dicariae uocantur.
Hinc Coo i C ILLI diminutive,qui ex tabulis cera illitis, sed multo quam illi breuioribus & paucioribus
eonficiebantur: ob eam causam,ut facile quo cuique commodum esset, circunferri Se in sinu gestari possent. Hine
ContCiLLI, scriptura qua defunctiis leuiter aesine ulla solennitate uoluntatem suam testatus
est, de eo quod poli mortem suam fieri cupit. Eorum autem alii sunt fidei commis laris, alii directi, Fideicommissarii sunt, in quibus scriptor
uerbis utens praecariis suam de rebus omnibus quat testamentis comprehendi solent, haeredi suo petitionem exposuit. Directi, in quibus directi, ciuilibusque uerbis scriptoris uoluntas de legatis duntaxat alicui relinquendis exposita est. Hate
ex Instit. sub tit .de codici l. summatim. Codiciliali etia pro diplomatis siue scriptura qua Princeps
magistratum uel honorem alicui mandauit: apud Hermogon. l.administrates,4I .D. de excusa. tui. l. I .C.ut omnes iudic.
COERCERE, tum de pecuniaria, tum de corporali ena usurpaturmam di Coercore pignorib. dicit in l. . f. t . D. de dam. inf& lib.de Orat. 3 .Pignoribusq: ablatis Crassum instituit coercere.Αt in ii. de Legib. 3. Magistratus ciuem nec obedientem
COERCITIO, animaduersio in facinorosos: que duplex est, Gravis S Modica.Grauis est, ueluti cum gladio,aut metalli poena, aut deportatione, aut uerberibus animaduertitur: quae etiam Capitalis dicitur in l. noxis, roo. D. de uer. fg. Modica est. ueluti ut quis in carcerem ducatur,aut uirgis caedatur. l. 2. D. de in ius uoc. l. ult. D. de ossi .eius cui mand. l. ii quid. D. de offic. proconsCOEMPTIO dicebatur,cum uir& uxor sese inuice emeret . unde matrimoni si per coemptionem, de
quo alibi diximus. Serv. in illud Geor. 1.TH; sibi
generu Tethys cmat omnibus undis. Quod ait Emat, inquit,ad antiquum nuptiarum pertinet ritum,quo se maritus & uxor inuicem emebant: sicut habemus in iure. vide Uxori COENACvLvΜ , Varro De lin. .sc interpretatuta. Vbi cubabant, Cubiculum: ubi coenabant, Coenaculum uocitabant. posteaquam in superiore pare coenitare coeperunt, superior domus uniuers, , Ccenacula dicta. Uit r.etia li. r. c. 8. testatur aedes
Romae prius unius colignatio is fuisse, sed postea propter incolarii multitudine, multarum. Ad auxilium,inquit,altitudinis aedificioru res ipsa coegit deuenire. Itaq; pilis lapideis altitudines extructae,coenaculorum summas utilitates perficiunt. Cornacula autem tenues homines coducere atq; incolere solebat.Vnde Iuue. Rarus uenit in coenacula miles: quippe ad homines agetes. quorum in
aedib.expilari nil possit. Vip. l. I .g. . D. de his qui
effud uel de te. Si filiussa. ccenaculia conductu habuit,& inde deiectu uel effusu quid se, &e. ite s.
8. Si plures in eode e cenaculo habitet.& exl. I .apparet in coenaculis cubicula fuisse,exedras, coclauia,ceteraq; habitationi necessaria. COENACvLAR Ius, qui coenaculum conduxit. VI pia n.l. II.6.s .D. de pig. act. Hinc COENACvLARIAM exercere dicitur, qui quaestus sui caussa conducta coenacula alijs locat. Vlp.l. s.
D.de his qui deiec. uel est. Nam etsi quis coenaculariam exercens,ipse maximam partem coena'
euli habebat, solus tcnebitur. COERRARE, Paulus in l. s.f. s. D. de ossi . praefui se usurpat pro Oberrare,&, ut opinor, cum aliquo comitatu . Sciendum est, inquit, Praefectum uigilum per totam noctem uigilare debere, & coerrare calciatum, cum hamis & dolabris. Vbi tamen FA L ci A Tvst mallem: id est, falcibus muralibus, quibus aedes inflammatae diruerentur, instructu.
ctum uidetur. Συγγεγεις enim illi uocant, quos nos Cognatos appellamus. Agnati sunt per patrem cognati ex eadem familia: qui autem periae
minas coniunguntur, Cognati latum nominanti
Inter agnatos igitur & cognatos hoc interes ,
75쪽
quod inter genus S speciem .na qui est agnatus,& cc gnatus est . non utiq; autem qui cognatus cst,& agnatus est .l. t o. . f. I . D. de grad.& adfin.
Coc NATI , ait Modestinus, ab eo dici putantur, quod quasi una communiterve nati, uel ab eodem orti, progenitive sint.l. q. f. l. D. de grad. N adii. COGNATI, inquit Vlp. appellati sunt, quasi ex uno
nati,aut,ut Labeo ait, quasi commune nascendi initium habuerint . l. i . D.unde cognati.
COGNATIO cst ius quoddam inter certas personas, quae natura uel legis fictione inter se cognatae sunt, institutum. unis enim duae sunt species: Naturalis & Ciuilis . l. t 7. g. I . D. de adopt. Naturalisti cognatio est, communio sanguinis quam habent is inter se, qui ex codem progenitore orti, quasi
rivuli ex eodem sonte deductici dimanarunt .
Ciuilis autem, quae per adoptionem contrahitur, non sanguinis,sed iuris communio est l.q.f. I. D. de gradib. quae sic fortasse non incommode definiri poterit, ut dicatur esse communio eiusdem iuris quod habent ii inter se, qui naturaliter c gnati sunt,per adoptionem contracta. sed quoniam ea non uera, sed ficta & adumbrata cognatio est,iccirco definiri neq; a nobis solet,neq; uero satis absolute potest.
COGNATI proprie dicuntur, quas cum aliquo nati . l. I . D. finde cognat. quare non immerito dubitabatur an nepos post aut mortem conceptus,auo
cognatus cssci. Iuli inusitamen in l. is. D. de suis de legit. Nam quod in consuetudine, inquit, ne potes cognati appellantur, etiam eorum post quorum mortem concepti sunt, non przprie , sed per abusone,uel potius ιαναγρικως accidit: id est, relatione ad uitam aut facta. Nam quod Alciatus libro Disp. primo disputat, Eis posterius uer bis Iulianum dixisse: Ceneris uerbum per abusonem diei de specie,uideamus ne satis caute dictum st. 'uum ad argumentum quod ex definitione uocabuli sumi post et, Iulianus haec reserat:
neque horum uerborum additio faciat, ut genus in specie κατ' ponatur, sed uere per abusonem id dicatur: concinnius tamen per relationem ad aut uitae tempus factam . Et eadem rati
ne Vlpianus in l. . D. de senat. disi utat eum qui posteaquam pater senatu motus est concipitur,senatoris silium non esse. Coc Nieto R est, qui litem alterius suscipit, cora eo
eui datus est. Procurator autem absentis nomine auctor st. Fest.uide Ad uocatus:ite Procurator. COGNOMEN , uide Nomen.
COG Nos CFRν , proprie dicitur iudex,qui litigatores audit,eorumque causam disceptat .l. I. D. de eonst. princ. l. q. ἐ. I . D. de eo quod cer.lo. L2. C.
COGNITIONEs, dicuntur Praetorum ac iudicum, qui caussas audiunt, i. i .F. per hunc .D. de rei uin- dic. l. I s.f. . D. de minori b. t. q. D.de ossi .eius cui.
mand l. i. D.de offi. assess. Coc Nos C Rs instrumenta, inquit Vlp. est relegere & reeo oscere. l. s 6. D. de uerb. sim 'Coi Rs in alienam litem dicuntur, qui alicui calumniosὰ litem struunt, ut quod ex conde natione in
rem alterius redactum fuerit, inter eos commiliai Cetur.l. G. D de ui priuat. Pli. li. Epist. v. Quaestus est uenire aduocatione uenire praeuaricati neu,
in lites coiri,& gloriae loco poni ex spoliis ciuium magnos S statos reditus. In eade sententia dixit
Macer,Coire in accusationem innocentium .l. 2.D. de concesΚo i NON , pro Respublica,ut Comune apud Cicerone peria pe. Callistratus l. 3 7. D. de iud. Diuns
Hadrianus τώ κοινω των Θεασ-λων Gracc rescripsit.
COLLAT io bonorum de qua tractatus duo sunt in libris nostris est contributio certae pariis bonorum inter fratres, propter paterne successionis rationem a Praetore instituta. nam cum Praetor contra ius ciuile emancipatos,una cum suis ad paternam haereditatem admisisset, sui autem bona omnia a se quaesta confusa cum haereditate paterna haberent: emancipati uero quae extra familiam quaesierant, seorsim sibi asteruarent: iniquum uidebatur suos conferre,emancipatos autem nihil conferre, sed auferre tantum. quare Prator edixit, ut emancipati uolentes ad participandam patris haereditatem accedere, tantam pariem e suis bonis
conferrent, quantam ex haereditate auferrent monsnguli, sed omnes simul. quippe cum omnes emacipati unius locum obtineat. Itaq; s duo snt sui, duo emancipati , qua uis emancipati snguli ex haereditate quadrantem auferant, tamen e x suis bonis non singuli,sed ambo quadrantem conserret.
Coseruntur autem antiquo iure Aductitia & Proseistitia: hodie ex Iustin. constitutione, Prosectitia tantum l.ult.C.decollat. Emancipati inter se nihil conserunt. nam cum alter alteri nihil auferat, non ipsorum caussa simpliciter, sed propter se rum rationem S respectum, Praetor collationem instituit t. si emancipati.C.eod. l. I .& pag. D. eod
γυρi. α λαπιμενος, inquit Suidas rid est argenta rius campso P ,& pro argento monetam uicissim tribuens. Acron. quoque in Horatium collectarios pro coactoribus argetariorum accipit. Imp.
l. i 6. C. si cert. pet. Quisquis iudici Mnebrem p cuniam mutua uerit, si in prouincia fuerit uersatus, quasi emptor legum atq; prouinciae, uel si quis collectarius,honoris precium dederit ambienti, exiiij pama una cum ipso iudice plectetur.id est, si quis argentarius crediderit pecuniam ei que sciebat ambire honore,& eii hac pecunia empturum. Haee doctissimus Alciatus lib. Dispunct. q.c . 22. COLLE CARuM appellatione hi cottinentur, ait VI p. qui sunt eiusdem potestatis .l. I7 s .D. de uerb. si g. COLLEGAE, inquit Varro, dicuntur,qui una lecti sint . itaq; omnibus sere in rebus collegae dicebat:
76쪽
27 3 .D.de uerb. signisi.item qui eandem tutelam aut cura telam simul administrant: l. r. C. de ad-
min.tui. l. q. l. 6. D.eod. item, Qui eiusdem haereditatis sunt participes, id est cohaeredes. l. Pa Ius i o I. D.de solution. Hinc COLLEci Α, quae&sodalitates dicuntur, siue conuentus certorum hominum artem aliquam ce
tam factitantium:ut pistorum, nauiculariorum, item eorum qui uectigalia,aurifodinas,argenti
dinas,ceterave huiusmodi munia exercent. l. I .D.
quod cuiusque uniuersi. I. &pass. D. de colleg. Ea collegia a rege Numa instituta esse scribit Pli tarch. in eius uita,Valerius lib. I.& Plin.lib. sq.c. I.deq; ijs Cic.in ea pro domo,& in Sextiana mentionem facit. COLLvDERA dici intur,qui quod in speciem ex animo facere uidentur, id simulate & hcte agunt i ter se,aliorum sensibus illudentes. Hinc Praevaricatores colludere dicuntur in I. r .D.ad Turpil. l.7.9. pen. D.de dol.l. 3 . D. de adulter. Hine sub titu. D.de collusione detegenda. Collusio dicitur, cum seruus contuente domino ita in ingenuitate
proclamat,ut cum ingenuum decerni patiatur. COLLYR IvM , το κλύειν τό με M. id est
quod fluxum impediat, ac si stat: medicamentum est ad oculos pertines.ImpS. 22.de re r.diuis. Aut ex sitis & alienis medicamelis emplastrum aut collyrium. De collyriis Corn. Celsus copiosὰ li. s. c. 6. Paulus I. I8.6. 6. de inst.uel inst. In instruinento
medici esse collyria & emplastra, de cetera eius generis Cassius scribit.
COLONus , qui agrum certa mercede conductum colit.nam Inquilinus in urbe dicitur, Colonus in agro.l. res pignoris. 37. D.deacq.posses.l.ult.D. undeui&ui arm. Hine
COLONi serui, uide Serui agricolae. COLONus partiarius,uide Partiarius. CO L v M niuarium,uas quo ueteres iniecta niue uinum colabant,id est,transmittebant: partim ut alsus biberent, partim etiam ut liquidius.Pompo. I. II. D.deaur.&arg. In argento potorio etia id
quod ad praeparationem bibedi comparatum est,
ueluti colum niua tu,& urceoli. Martialis dec lo niuario,in Aphor.Setinos,moneo, nostra nive frange trientes. Pauperiore mero tingere lina potes. Et de sacco niuaria, Attenuare nutes norunt& lintea nostra.Frigidior colo no salit unda tuo.
Coi v M pro Costum legi puto apud Pomponium
Co Mi TER alterius populi maiestatem eonseruare, Proculus in L7. D de capi.de postil. sic interpretatur , Hoc enim adiicitur, ut intelligatur alterum populum superiorem esse,non ut intelligatur alterum non esse liberum . quod idem Cic
ro in Orat. pro Balba demonstrat: Primum, i
quit,uerbi genus hoc conseruadi,imperantis est, non precantis.deinde quum alterius populi maiestas conseruari iubetur, de altero siletur, cert Eille populus in superiori conditione caussau; p nitur,cuius matellas foederis sanctione defenditur. Item ad uerbum, Comiter: Comes,inquit, benigni,faciles, aues homines csse dicuntur.qui
erranti comiter monstrant uiam, benigne, no grauate:Communiter quidem certὰ non conuenit.
COAli TEs magistratuum prouincialium dicebantur,qui prouincialibus magistratibus uel Senatus uel ipsorum magistratuum uoluntate ac iudicio publicorum negociori im adiutores atque administri adiungebantur: quales erant Quaestores,legati, scribae, ac censi. Paulus LI 2. r. D.de uacat.& immun. Comites praesdum & proconsulum procuratorumve Caesari a muneribus uel honoribus & tutelis uacant. Sic in l. I .s.sed si. D. de extraord.l. . D. de repetund. l. 16. de ossic. praesid.l. q. D.de ossi c.alless. Sueton. in Iulio: Sanxit ne quis senatoris filius, nisi contubernalis, aut comes magistratus peregre proficisceretur.
COM ITEM in quo abducendo sit iniuria, debemus accipere,inquit Vlp.eum qui comitetur, de sequatur.& ita Labeo Comite desinit, qui frequentandi cuiusq; caussa,ut sequeretur destinatus,in publico priuatove abductus fuerit,inter comites utiq;& pidagogi erunt.l. Is tr . D. de iniur.
COMMA GENAM Pomponius in l. 2I. I. I. U.de aur. arg.numerat inter ea unguenta quae ualetudinis
caussa parata sunt. Plinius lib. t o. cap. 22. & lib. 29.capite . . ex Comagcna Syriae parte nomen sumpsisse:fierique ex adipe anserino in uase aere. Cum cinnamo multa nive obruto, ac rigore gelido macerato . COMMAGENA tamen ea regio dicitur a Plinio Ptolomaeo,& reliquis.
COMMATA , incisa, siue meatus aperti per quos aqua Nili possit in agros influere. Vlpianus l. p
nult. D.de extraor.crimini b. Commata etiam &diacopi qui in agseribus sunt, &e. In lib Flor.
CHOMATA , uitiose:quum de commatibus, qui in chomatibus fiunt,Vlpianus loquatur.
COMMELAT us, jacium quod commeandi, id est eundi aut redeundi militibus priuati negocii g redi caussa coceditur l. t.l. 3. .qui ad diem, D.de
COMMEAT us, spacium ad eundum & agendum in uia publica. l. 2.f. hoc interdictu. & s. deinde, D. ne quid in loc. pub. COM M EN DA RE nihil aliud est qua deponere:ait Vlpia.l. I 86. D.de uerb.sig.l. 2 q. & l. 26. D. deposit. COMMENTARIus principis apud Modest.ini. 32D.ex quibus caus .maior.est libellus in quo princeps eorum omnium nomina perscribit, quibus aliqua Reipubli. procuratio commissa est . Et hoc inquit, ad Tribunos militum, & praes clos, & Comites Legatorum qui ad aerarium desati, aut in comentarium Principis relati sunt.
77쪽
id est, ad eos magistratus magistratuumve comites, qui uel a populo R.uela Principe in prouin- cijs mittuntur. alias enim populi, alias Principis prouincias fuisse, suo loco demont rauimus. In aerarium uero,qui populi:in commentarium principis qui ipsius magistratus erant, reserebantur. Budaeus longe aliter locu interpretatur. sed mea sententiam Vlpianus l. .F. i. o. de int. act.confirmat, ubi magistratus populi R. a prouinciarum Praesidibus distinguit. COMMENTARIENsis, poni uidetur pro tabulatio siue actuario, qui publicas literas perscribit, atq; asservat. Paul.l. s.f.6.D.de iure fisci, Quoties apud fiscum agitur, actorum potestas pollulanda est, ut merito iis uti liceat:eaque manu Commentarientis adnotanda sunt. Hinc
COMMENTARIEN sis, custos ac praesectus carceris, qui uinctorum nomina in commentario, id est libello perscribit. Impp. l. . C. de cust. re rum . Ad cominentariensem receptarum personarum custodia obseruatioque pertineat: nec pu. tet,&c. Item l. nenui. D. de bon. damn. Sed nec pati optiones sue Commentarienses ea pecunia
COMMERCIvΜ ut ait Vlpianus cap. Instit. x Ix. est emendi uendendique in uicem ius, id est rorum legitimo aliquo modo acquirendarum, ut l. 3 .D.de iust.& iur. Hinc
CoΜMERC I vri carum rerum non esse dicitur,quorum acquiri dominium non potest . l.6. l. 3 6.9. omnium, D.de coni. mp.l. I. . I .D.quae res pig. I. ult. D.de act.elnp.quales sunt sacrae, sanctae, religiose,publicae. Hinc
Co M M E R C I v M certae rei non habere dicitur, cui non licet eam rem sibi acquirere, I. multum interest,Iq.D.de uetiaobli.9. l.de inutil. stipui. COMMILITIVM, societas militiae, quam inter se commilitones habent. Thuphoninus l. I9.D.de castr.pecies. De haereditate ab adgnato commilitone data, Scaevola noster dubitabat: quia potuit & ante notus & amicus dare: potuit & non dare; nisi commilitium auxisset nobis ita uide- tutis ante commilitium factum sit testamentum, non esse peculii castrensis eam haereditatem.Vsus
est & Fabius,& Plinius Iunior.
CoΜMINus, continua, sine intermissione. Venuleius I. i 37. D. de uerb.obli. Continuus actus stipulantis&promittentis esse debet, ut tamen aliquod momentum naturae interuenire possit,&comminus respondere stipulanti oportet. Idem I. λ .de pignoribus. Pomponius i. I. D. de pigner. act.Si quasi recepturus a debitore tuo comminus pecuniam,reddidisti ei Pignus. Virg. li. t. Geor. Quid dicam iacto quae semine comminus arua Insequitur pGM MI TT I uerbum iuris, eum quid comissum, id est fictum est,propter quod aliquid debeaturiunde titulus lib.Cod. q.& Digest.39.de uectigalib.
&eommissis. Hi c. COM Miss dicuntur, inquit Asconius, quae con tra testatoris uoluntatem ficta aut non facta, ab haerede, multa aliqua poenaq; plectuntur. Hi ne Co MM I ssA haereditas ea diciturun qua id commissum est quamobrem alteri debeatur Iussus haeres fuerat in foro statuas ponere:nisi poneret Veneri Erycinae multatus est mortuo testatore non posuit,commissa multa dicitur, & haereditas, quo- oniam id comissum est,quaobre et auferatur Hinc COM Miss A dicuntur in iure, & In commissum cadere,quae fisco propterea debentur, quia quid factum aut non factum est. Veluti si quis apud publicanos prosessus non est.l.ult.& pass D. de pu-hl.Vlpianus l.commissa. i . eod. Quod commissem est, inquit, statim desinit eius este,qui crimen . contraxit: dominiumq, rei uectigali acquiritur.
. Hine COMMtis A stipulatio, cum id quod per eam promissum est, debetur. passim lub tit.de uerb.obli. DItem COMMIssA obligatio l. I .f.ult. D.de stipui.seruor. Item
COM M isi A deuotio capitis a Cicerone in ea pro Domo:cum se uoti reum fateretur,& caput deuotum debere. Hi ne Cox MissARI A lex: de qua titul.estii. Digest. I 8. IN quae inemptiotionibus & oppignerationibus usurpatur; cum aut res hoc pacto uenditur, ut precio ad diem soluto inempta sit,aut pignus ita odatur,ut ad diem non reddita pecunia, credit ris sal. COMMODA TvM est cotractus, quo gratis alicuius , retusius ita conceditur, ut accipiens summam in ea ipsa reddenda diligentiam praestare debea l. I. de oblig.3 act. COMMODATu Μ & utendum datum Labeo sie differe putauit, ut genus & speciem: commoda' Pri enim rem mobilem, non etiam soli: utendam
dari, etiam soli .sed apparet,inquit Vlpia . proprie commodatam rem dici & quae soli est. idq; & Cassus existimat. Vivianus amplius etiam habitationem comodari posse ait, LI. D.commodati. COM M v v I s res est uel cum societate, uel sine societate.cum societate, ueluti inter eos qui eande γrem emerunt: sine societate, ueluti inter eos quibus eadem res testamento legata est, l. 2. D.com.
diuidun. COM M v N i diuidudo iudiciu est.u, inter eos reddit qui re qua ex alia atq; haereditaria caussa coem habet, diuidi,simulq; cp alterii alteri ex bono & aequo prestare oportet,dari fieri postulat ex quo intelligi, Psscipua huiesce iudicii causa esse,diuisio-
78쪽
neminui potius suae cuiusque partis demonstrationem. qua ex parte realis potius, quam personalis haec actio est,quippe qua non dari nobis quod alterius est,sed quod nostrum est demonstrari petimns:at uero qua ex parte petimus, Quicquid ex bona fide te mihi dare sacere oportet, tum personalis actio est,non ad diuisionem, sed ad praestationem pertinens l. 2 .& 3 .D.commvn. diuidund. COMPAscuus ager dicitur, in quo uicinis communiter compascendi ius est.Cicero in Top.Si compascuus ager est,licet compascere. Scaeuola l. penult.D.si seruit.uind. Plures saltum communem ut ius compascendi haberet,mercati sunt. Et paulo post, An pars illorum iandorum aliquid iuris secum huius compascui traxerit. COM ΡΕΜ s ATi o est debiti & redditi inter se contri
COMPERENDINAT io & Ampliatio se disserunt, quod in lege comperendinationis numerus actionum duarum p stitutus est: Ampliationis nullus est certus numerus. praeterea in Ampliatione iudicari primo poterat: in Comperendinatione, non nisi post secundam actionem.ut in Verrinam 3 .explicauimus.uide Ampliatio. COMPATERE , uerbum est Iurisconsultis nostris familiare, pro Idoneum & aptum esse . itaqueCo ApETENs iudex passiin dicitur, cuius de re uel iurisdictio, uel iudicandi potestas est.l. n. D.deiuricom.iud.l. 2.D.si quis inius uoc. l. penul. D. iud. lui.Et ad differentiam iudicis dati dicitur.Lpen.D.iud. l. l.sed & har, 3 3 .D. de procur. COMPETENs tribunal, apud quod ius fuit de re eo nosci .Lsed & hae,s s .f. l .D.de procur.
CoMprTERE actio dicitur.cum alicui proprie coniuenit. l. qui habebat.*.scripti.D.de manu ill test. COMPETENTEs usurae.l. I .C.s maioria LCOMpET RE libertates,quae ex testamento debentur.l.7.D.de petit, haered.l. 8. D. de inoff. tostam. Co MyROMIssvM dicitur certa pecunia, ab uir que litigatore mutuo promissi,ni Arbitri sente tiae pareant. ConpROMIssu M plenum appellatur, quod de rebus controuersi jsve compositum est. nam ad omnes controuersias pertinet.l. 2 I .s.6.D. de recept
COMPROMIssAn Ius iudex,id est,ex compromis. so sumptus. in l. l . D.de recepi. qui arb.l. ult.C. de testib.l.penuit.C.de pili. CovCEPTIO, sermula.Cicero de Inuent. lib. 2.In iure exceptiones postulantur, & quodammodo agendi potestas datur, & omnis conceptio priuatorum iudiciorum constituitur. Paulus i. s. D.de accusat. Libellorum inscriptionis conceptio in lis est. Pompon. l. .s. I. D.de uerb.obligat.Stipulatio est uerborum conceptio, quibus is qui interrogatur,&c. Si eCoNcrpetio iurisiurandi .l. 3 S. si de qualitate
CONCEPTu M surtum dicitur,ait Imp.quum apud aliquem testibus praetentibus furtiua res quaesita& inuenta sit. nam in eum propria actio constiti ta est,quamuis fur non sit: quae appellatur Co cepti,f. de oblig.quae ex delici.& apud Paul.li.
CONCINNATOR F s litium,id est,architecti,fabricatores,structores. Vlpianus I. 9. g. 2.D.de olf pro cons. Nec adeo dissimulare, si quos caussarum concinnatores uel redemptores deprehendat. id est, qui lites calumniose alicui conflare soleant . nam Concinnare , antiqui pro Facere Plautus in Captiu.Qui me insanum dictis concinnat suis. CONCIONEM habere, uide Cum populo agere. CONCIPERE , certis uerbis aliquid comprehendere. Vnde Concipere iusiurandum, est certam iarisiurandi formulam praescribere,i. .f.si de qualit.& b. pen. D.de iureiur. Ciee.de Ossi. 3 .Quod ex animi tui sententia iuraueris, licui uerbis con cipitur iure nostro, id non facere periurium est. Idem pro Cluent. Africanus quod esset censor,& in equitum censu C. Licinius sacerdos prodiisset, clara uoce dixit se scire, illum uerbis co ceptis peierasse. Hinc concipere stipulationem apud Vlpianum in I.6i a. 1 Is . D.de uerbor. obligm l. 99. stipulato ii liberum fuit uerba latὰ concipere . Hinc concipere uadimonium apud Ciceron .libro ad in Frat. 2. Trebatium, inquit, quod ad se miserim, persalse & humaniter etiam gratias mihi agit. negat enim in tanta multitudine eorum qui una essent, quenquam fuisse qui uadimonium concipere postet. Hinc CONC I p p n E libellos appellatorios,apud Vlpi. I. I.
coNCver NA, est mulier quae consuetudinis, non matrimonii caussa retinetur,aryl. 3 q. D.de adult. CONCvai NA,dicebatur ea, quam quis non mari ti animo,sed concubitus tantum caussa sine stupri tamen crimine, flagitiove, domi habebat. Dixi, NON MARI Tt ANIMO, quia concubinam ex sola animi destinatione aestimandam esse, Paulus scribit in l. quarta. D. de concub. qui & Papinianus in l. donationes, I 3.D.de don. respondit, si quaeratur, an maritalis honor & affectio inte cesserit, personis comparatis, uitae coniunctione, perpendendum esse: neque enim tabulas facere matrimonium & apud eundem in l.cum tabulis , I 6. D.de his quae ut indig. mentio fit Caiasiani uiri clarissimi , qui mulierem ingenuam,
pleno honore dilexerat, cuius tamen filia ex eo concubinatu suscepta, vulgo qua sita dicitur .Neque satis fit et dicere sI NE NvPTris . nam in mulieris honestae liberae consuetudine, quamuis
nuptiae celebratae non fuerint, tamen non concubinatus, sed nuptiae intelligeta sunt,ut ait Pa lus
79쪽
lusi in liberae, 26. D. derit. nupt. Dixi, SI NasTUPRI CRiMINE. quoniam Vlpia. in s. r. D. de concub.scribit,eas demum sine metu criminis
in concubinatum haberi posse, in quas stuprum
non committitur: ueluti si ingenuam mulierem honesto loco natam,& quae corpore quaestum non fecisset, sine restatione in concubinam duxist t.tunc enim stuprum no committitur, d.l. 3. de concub. Dixi, si NE FLAc i T i or ut illud significarem quod Vlpianus in l. 2.scribit: Nefariam
esse eoniunctionem, si quae patris coneubina fuit. in filii aut nepotis concubinatum sese tradat, aut mi contrario. quippe cum genus quoddam incestus esse hoc uideatur. Apparet ergo legibus permissum, concubinatum fuisse, ae proinde impune eoncubinam habere licuisse, d. l. 3. D. de con- cub. Et l. eum tabulis, 16. D. de his quae ut indipubi Papinianus ait, in ea quae se in alteriusAuam
patroni concubinatum daDat, stuprum non committi . quin& Masurius in l. I D. de uerbo. sign. scribit eam quae cum uxor non sit, cum aliquo tamen uiuit,uero nomine amicam, paulo honestiore concubinam appellari. Tametsi Marcel. Ius scribat, eam quae se in alterius quam Patroni concubinatum dedit, matrisfamias honestatem non retinere,i. probrum, I. D. de rit. nupt. Sed quaeri uideo, an & mariti concubinam habere possent, quod uulgb ab omnibus negatur propter i. t. C. de concub. ubi Constantinus imp rator id uetat. At ego eius ipsius legis argumen to adducor ut credam, ante Constantinum id li-
euisse.Cur enim id tum ille prohibuisset,nisi quia
licebat Verum ut ea de re paulo sitas explicemus: Primum omnium exemplum eius rei hab mus apud Ciceronem in libro de orat. i. ubi l quitur de eo, qui uxorem in Hispania reliquerat, Romaeq; alteram duxerat, neque nuncium priori miserat. quia si iudicaretur certis quibusdam uem bis non nouis nuptiis seri cum superiore diuortium in cocubinae locum eam duxisse uidebatur.
quae dubitatio tamen posterioribus legibus su lata est, ex L nullu.7. D. de diuor.& s. eum qui. C. de adulter. Sed utcunq: sit, apparet olim ei qui uxorem habebat, licuisse alteram mulierem inconcubinam ducere: Tametsi Constantini Iege id postea uetitum sit: & uero etiam Iustiniani in
I. ultima, C. commvn. de manumis s. apud quem locum illum: Hominibus enim uxores habentia bus,concubinas habere, nec antiqua iura, nec nostra concedunt: de lege Imperatoris Constantini intelligendum censeo: quod & interpreti Accursio placuisse uideo. Quid ρ quod Marcianus
in l. 3 .D.de concub. scribit adulterium per co cubinam non committi: qua de re dubitari non poterat,nisi in eo, qui uxorem haberet. Itaq; scanseri, Nam quia concubinatus perleges nomenas imp sit,extra legis poena est . itaq; Lipulatione
pinnae caueri de ea re videmus in l. III. S. I. de
uerb. obli. Mulier ab eo cuius in matrimoniu conueniebat. stipulata fuerat ducenta, si concubinae,
tempore matrimonii, consuetudinem repetisset.
Obiici rur lex ultima, in fi. D. de diuor. ubi scribit Vipia. patronum qui libertam suam in matrimonio habebat, si concubinam adhibeat, renunciasse matrimonio uideri. Quid tum postea quasi uero eo ipso quod concubina adducatur , cum uxore diuortium fiat. Quid ergo est Dico Ulpiani disputationem suis finibus coercendam esse.loquitur enim de patrono, qui talisper in matrimonio libertam habere iudicatur,quadiu alienum ab ea animum non ostenderit. Vbicunq;,inquit,uel tenuis intellectus uideri potest, nolentis nuptam,dicendum est diuortium esse factum. Ex quo intelligitur in liberorum diuortio , neque
uerborum formulam, neque septem testium con testationem requiri, sed leuissimam duntaxat a
alienati animi cgnis rationem si licere: ueluti si
quam aliam appetierit, uel concubinam adhibuerit. Mouet me Paulus lib. Sententiarum M.his uerbis r Eo tempore quo quis uxorem habet , concubinam habere non potest . Concubina igitur ab uxore solo edicto separatur. Sed uideamus ne quid operis noui nobis aut Annianus aut alius aliquis eo in loco molitus sit: & post rior sententia demonstret, eum sine negatione legendum esse. Quid enim uox Ici TvRsgnificat Θ aut quis sensus eo ex loco idoneus potest elici, siue SOLO DELICTO, sue SOLO DELE-c Tu legemus p At hoc modo sensus erit apti csmus. Qui uxorem habet, potest & concubianam adiungere: uxore uero non potest.Quid igiatur interest inter uxorem S: concubina adiungere e Quid inquam interest utrum uxorem aliquis an concubinam adiungat ΘNihil omnino, inquit:
praeter hoc unum, quod in uxore adiungenda d lictum est: in concubina uero, nequaquam, Quod ergo ait,CONCvBINA IGITUR, sic intelligatur:
Adiuncta isitur concubina, ab uxore adiuncta solo delicto separatur. Alioqui falsum esset delictu esse,si quis cocubinam habeat: uti superius docuimus.quod si cui SOLO D E L ECTu legendum placet, non repta nabo, Ze sensum hunc aptisiimum 'stendam: quod solus delectus siue animi destinatio, discernit uxoris adiumstionem ab adiuncti ne concubinae. nam ut ex l. 4. dictum est, Concubina sola animi destinatione aestimatur. V rum haee quidem hactenus. Nuc illud adiiciamus, concubinarum alias libertas, alias ingenuas, alias seruas suisse. Libertae autem inuitis suis patronis in concubina tum aliis se dare non poterant. I. I. de concub. Quod si qua in patroni sui concubinatu erat,quaesitum est,an alteri dare se in matrimonium prohibeaturinam initium dictae l. i. ita scriptum est, ut pugnare inter se uideatur:aded ut quidam priorem partem adulterinam esse disputent.
ego uero ex lege ultima, D. de diuorti uocem ALTERI
80쪽
ALTERI non de extraneo, sed de altero patrono
intelligendam puto. Quod autem ad ingenuat si
concubinatum attinet, quatuor tantum casbus
eum permitti reperior is ea obscuro loco nata sit, fi corpore quaestum secerit,si testatio ea de re in terposita sit,s mulier adulte tit crimine damnata
sit. l. I. 8c s. de concub. Ancillae autem utrum corie ubinae fuerint, quaeri potest: cum satis constet, meillarum omnium usum suis dominis licitum permissumq; fuisse. sed tamen & ancillas concubinas
fuisse uideo in l. pen. D. de reb.aut iud. l denique, 8. D. de pignorib.& l .ult. C. communia, de manumis s. Sequitur ut aliquot inter uxorem & concubinam differentias exponamus .Prima igitur haec esto. Quod uxor iustorum liberorum quaerend
sum canisa,&,ut ait Demosthenes, τοῦ PM Nεσίως:concubina uero, uoluptatis aut cultus corporis duntaxat asciscitur. Nam corporis cultum in hs pono, quae uel quinquagenariae, uel sexagenariae sunt: quas haberi concubinas posse, patet ex I. I. D. de concub. Ex quo ipso secunda disserentia intelligitur. Quod in uxore ex lege Pa'
pia Poppea spectatur aetas: in concubina, modo annis x Ir. st maior, non spectatur. Tertiam differentiam Paul. in l. ult. demonstrat : ubi ait, Prouincialem magistratum posse ex sua prouinaeia concubinam habere: cum in uxore aliud stiuris .i. si quis ossicium, 3 8.de rit. nupt. Quarta differentia est, quod cum donationes in uxorem non ualeant .l. I .& passim, de donat. inter uir.eae tamen quae in concubinam collatae sunt, reuocari non pollunt: nec si matrimonium inter eosdem fuerit contractum, ad irritum recidit, quod ante iure ualeat l. donationes,3 r. D.de donat. l. si praedia . 1 8. de donat. inter uir. Quinta etiam apparet ex eo quod uxor forum domiciliumq; mariti s
quaquam. l. de iure,3 7 .in KD ad municipes. CONC, BINA,uide pellicem.
CoNc vR sv partes fieri dicuntur in legatis, cum te stator duobus pluribusve legatariis rem eandem ita legauit,ut ijs non distincte ac separatim partes certas attribueret, sed potius rem solidam relin
quere uideretur. l. coniunctim, 8o. D. de legat. tertio. Verum csim utrinq; uterq: ad rei, puta sundi, alicuius possessionem acquirendam accedit, ubi ad medium peruenerunt,& concurrerut: tu
in loco obiiij inter se facti sunt, ibi partis quisque
suae fines constituunt. ut Sallustij uerbis utar: qui in Iugurthino similem ouandam si nisi inter Cariathaginenses& Cirenentes rationem instituta scribit. Hi legatarii, re coniuncti dicuntur: alij quorupartes ab initio factae sunt, uerbis coniuncti. l. reconiuncti, 89. D. de lega. tertio. l. triplici, D. de uerb.sgnifie.
CONC vT E R E, ui ac terrore potestatis aliquid a ciuibus alit socijs exprimere. Vnde CONCvssio Nis crimen,l. I. D. de coneu g. l. est. c. de mod. mult. l. un. C.ex delict. desunt .I. . C- ad legem tuliam repetund. CONCvssio Nis crimen dicitur, quum quis ab eo quem iudicii magistratusve terrore affecit, eius periculi deuitandi causta pecuniam extorquet. concussum metu dicimus, pro perculsum & perturbatum: unde titi de concussione lib. Pand. 47. di apud Cic.Tust. .Terror definitur, metus con
CoND ICERE , inquit Imp. prisca lingua est denunciare . nunc uero abusive dicimus Conditionem actionem in personam esse, qua actor intendit dari sibi oportere nulla enim hoc tempore eo nomine denuneiatio fit.6. is .de action.
Covo ic Rr,est simul dicere: nam Festus libro. ;. Condictum interpretatur, simul dictum. Ergo Condicere,est diem locumq; communi consensu constituere, ouo quid fiat. Hine Co Nn i C ERE alicui coenam Cicero 3: Suetonius dixerunt,non pro inuitare ad coenam, quema dino
dum uulso placere uideo: sed pro indicere coena,& denuciare se assuturii. Crassus inquit ille ad Letulum scribens ut quasi testata Pop. Rom. Metnostra gratia, pene a meis laribus, in prouinciam est prosectus. Nam csim mihi condixisset, coenainuit apud me in mei generi Crassipedis hortis . Suetonius in Tiberio, Seest. Claudio libidino ac prodigo, seni coenam ea lege condixit, ne quid
ex consuetudine immutaret,aut demeret. Sed in
libris Iurisconsultorum Condictio est ut ibidem Festus seribit in diem certum eius res, qua de agitur denuntiatio. Moris enim fuisse, ut iudicio a Praetore constituto diem ex suo commodo litigatores sumerent,quo in iudicium uis irent, uetera
illa demonstrant apud Plautum in Curculione,&Cellium Ilibro decimosexto,capite tertio, Si si tus condidiusve dies cum hoste. Sed multo planius locus ille in Oratio. pro Comoedo rem omnem explicat : Quid enim factum est 3 uenisti domum ultro Roscii: quod temere commisisses in iudicium ut denunciares, rogasti ut ignosceret, in adfuturum negasti: deberi tibi ex societate nihil clamitasti. quo in Ioeo Denunciare dixit Cicero quod Iustinianus hoc loeo Condicere. Sed licie
nemo neque planius, neque elefantius exponit Asconio, qui Verrina iri .sic stribit: Comperendinatio est ab utrisque litigatoribus, inuicem sibi de nunciatio in perendinum diem . namque cum in rem aliquam agerent litigatores, S: poena se s cramenti peterent, poscebant iudicem qui dab
tur post tertium diem sic enim legendum puto, non Trigesimum quo dato, deinde inter se in perendinum diem, ut ad iudicium uenirent, renunciabant. Haec Asconius. Eodemq; notae illae pertinent, apud Valerium Probum, I. D. T. S. P.
In diem tertium , siue perendinum . quam sermulam in Muraeniana Cicero exagitat. Eodem etiaillud Macrobii lib. I. cap. x v I. pertinet. Compe rendini