장음표시 사용
91쪽
D 1M ut insecti promissio est, quoties quis promittit si quod damnum uitio suo contigerit. sua restitutione esse pensandum : ait Boetius in Topic. Cic. D MNr,sue Eius quod interest , tres sunt species. prima eius quod neque a lege neque ex partium conuentione definitu, est ideoq; probandum, &quantumcunque erit ex regula tamen l. un. C. sentent.quae pro eo quod adiudicandum . quae quidem prima species generis sui nomen retinet , &appellatur Id quod interest. Altera autem species
eius est,de cuius summa integra,& quantumcun que sutura est,inter partes conuenit, quae in Iure appellatur Poena. l. ult. D. de praetor. stip. 8.g. 2.D. Ratam rem hab. Tertia species eius est de cuius summa non integra, nec quantacunque ad
extremum esse potest, sed quanta sit per snsulos mentes. ipso iure definitum est, sic ut quamuis pluris uel minoris intersit, sola tamen ea summa praestetur. ut patet ex l. ult. D. de perie.& comm . rei uend. Et haec a nobis quoniam ex usus diuturnitate pedet, Usura,sive Inter usurium appellatur. Δ AN EI ZEΣΘAE. pro mutuo accipere, Scaevolat. l. 3 s. I. D . de pign. Se hypoth. -πια αενει παρα
abs te quingentos denarios mutuatus essem,rosa ui te,&c. Scaeuola l. 88.,.2s . D. dc leg. & fid. lib.
bus neque uendi , neque mutuam pecuniam sub earum pignore accipi. quod si quis eam quam in ipsis havet pariem uelit uendere, aut sub eius partis pignore mutuum accipere. Nam κατ- ,significat,quod uulgus dicit, Super eo. Quod iccirco admonui, ne quis hominis eruditi auctoritate permotus crederet hoc loco politum pro pignori apponere. Sequitur enim: ε ξουσιαν
se αὐτοῦ id est, Potestatem habeat uendendi suo coheredi, aut mutuam pecuniam ab eodem sumedi. DARDANARII dicuntur, qui annonam mercesve coemptas tantisper supprimunt, dum carius eas uendendi occasio se of serat: a Dardano, ut quidam aiunt, mago nominati. Vide Vlpian. l. 6. D. de extraord. crimin.& l. 3 7.D.de poen. Iulius, Pol
lux ωαπι πασκοπιας in αδεπωλε, ται, hoc genus ho
minum appellari scribit. nam Propolas eos nominat,quos Iurisconsulti Proxenetas. Dardanarius autem non malὰ Thales ille sapiens appellari potuisset, qui olearum inopiam prouidens, omnes coemit,& anno insequenti uedidit: ut scribit Aristoteles.s quidem eum quaestum turpissimum factitare uoluisset. DARE, proprie est dominium transerre .g. sic itaque, A. De actionib, Itaque stipulationes de dando conceptae hanc uim habent, ut dominium stipulato is efficiatur.l. ubi autem, s. In si . D. le uerbo.
oblig. l. i ita, 1 F.D. de coni. empl. neque enim uidentur data, quae eo tempore quo dantur accipi tis non fiunt. l. non uidentur, l67. De reg. iur .
DARE facere, uetus fuit formula actionis in personam: qua id quod aliqua de causa debebatur, peti solebat: siue id in dando siue in faciendo constaret. l. actionum 2s . D. de oblig.& act. solii ta enim pro separatis in ea formula accipiuntur. I. saepe, F 3 . D. de uerb.signi f. hoc est, ut alterutrum tantum debeatur. Usurpatur in I. ult. D. commv. Praed. l. I 8. S. I. D. de accepti l . l. I 3 . D . deinciis test.
DA R E uindicias Secundum seruitutem, ab libertate in seruitutem, Contra libertatem : locutiones ueteribus usurpatae pro Decernere eum quo de agitur tantisper seruum csse . Liuius libro tertio, Iudicem te ab libertate in seruitutem uindicias non dedisse. Item, Vindicias ne ab libortate in seruitutem dederit. Asconius in Cornelianam, Quis fuerat ille ex Decemuiris, qui contra libertatem uindicias dederit. Contra, DARE uindicias secundum libertatem, a seruitute in libertatem, contraria loquendi geneta : quibus eodem loco Liuius est usus. DAT IV i tutores proprie sunt,qui neque lege, ne rue testamento instituti , sed a magistratu dati int: Attiliani scilicet ,& Iuliani, l. Dativus, 7.D. rem pup. sal. generaliter, qo.C. de episse. & cjer.Lult.C. delegit. tutoribus. Vlpianus tamen cap. In stit. I r.Datiuos alpellat, qui testameto dati sunt. DAT v IRI , uetuste pro Datum iri. Ulpian. l. 98.F.
IF sa. de uer . obligat. Si quis stipulatus a Maevio erit fundum Titio dat uiri. DEBERE , est iure aliquo teneri ad aliquid uel dandum, uel faciendum.Cicero in Paradoxis, Tu posse te dicito, quandoquidem potes: debere,ne dixeris . quoniam nihil quisquam debet, nis quod
DE EI TOR intelligitur, a quo invito exigi pecunia potest: ait Modest. l. Io 8. D. de uest . si S. l. I 6.9. iide iustor, D. de fideiu Itaque Debitor desinit esse is, qui nactus est exceptione iustam, nec ab squitate naturali abhorrentem l . Marcellus, 66. D. de uessi. signis. Hinc Debitor usurarius, pro eo qui sub usura pecunia debet Papinianus l. 7.D.de usu. Debitor usurarius creditori pecunia obtulit & ea quum accipere noluisset, oblignauit ae deposuit. DERI Tu IRI, uetuste pro Debitum iri. Ulpianus l. i.
f. I. De dot . praeleg. Et mulierem agentem ex t
stamento cauere debere, defensuiri haerede aduersus mari tu .ergo maritus ite debebit cauerenduersus mulierem defensui ri,si prior agat. Et S. sequenti, non alias cum legatum consecuturum, quam si cauerit haeredes aduersus muliere defensuiri.Item apud eunde l. I I.S.I7.D.de legat.& sid. lib. 32.dc
92쪽
Decemprimatusruide Decemp imi. DECEM P R I MI, qui &-αι plerunque nominantur,erant Decemuiri ex Decurionum ordine constituti, qui tributorum exactioni ita praeerat, ut si qua detrimenta fiscus defunctorum culpa contraheret, ipsi suis sumptibus resarcirent. eorum nanq; administratio nequaquam in Reiepu. gubernatione ciuitateq; regenda ac defendenda uersibatur sed potius in sumptibus Reipubl. caussa faciendis. Illa autem munera Ilirisconsulti personarum,haec uero Patrimonii appellant.Hermo Sen. I. I. D.de mun.& honori patrimonij sunt munera rei uehicularis, item nauicularis, decemptimatus. Arcadius autem in I. I8.3.3.eius d. tractat. Decaproti,& Icosi proti tributa exigentes, de corporale ministerium gerunt , Ac pro omnibus defunctorum sistalia detrimenta resarciunt. Cicero pro Sex . Roscio, Itaque Decurionum decretum
statim fit, ut Decemprimi prosiciscantur ad L. syllam.
DEC EM PRIMAT us, Decemprimorum munus. Hermogenianus I. I. D. de mun. de hon. Patrimonii sunt munera rei uehicularis, item nauiculatis,Decemprimatus.
DEc Mui Ri litibus iudieadis. uide sub Magistrat. DECEssost ab Ulpiano dicitur, qui magistratu inprouincia fructus de ea accedente successore decedit.l.ψς. s. D.de ossic.procons. Spartian. in Pescennino: Pescenninum mihi laudas:agnosco. nade decessor tuus manu strenuum,uita graue dixit. DEClD ERF,uide Transigere. DECIDERA damnum , pro transgere de damno.
Vlpian.l.46. s. s. D.de furt. Si quis corum pro fure damnum deciderit:dici oportet, solummodo actionem tibi competentem amisisse eum. Item, Si proponas communem seruum surreptum,&alium ex dominis pro fure damnum decidiste,qui non decidit , habebit surti actionem. Item apud
African. l. 6i l .e .l. 7. De condiet. nrt. l. 9. s. nunc uidendum,de minoribus. DECI Es,praecisa locutione, pro Decies centena millia:quod in Verrinas demonstrauimus. Papinian. l.77.s. 2.D.decond . 3c demonst. Quum uxori madatum esset .ut moriens filiae communi decies restitueret,&c.Dεco CTOR Es dicuntur, qui debitam pecuniam uum soluendo non sint,auserunt. Impp.l.qO. D. e decurion.lib.Cod. io. Quilibet principalium, uel decutionum,si uel decoctor pecuniae publice, uel fraudulentus in adscriptionibus,dcc..D. C. s. De consili j sententia. Auctor Val. Probus , apud quem tamen Consulis mendose legi
silio eaussam Mamertinorum cognoscit, &de eonsili, sententia Mamertinis se frumentum non imperare pronunciat. Harum autem ignoratio notarum errorem apud Vlpianum peperitini. un.D.de off. consul.ubi sic legitur, Cum ipse sit, qui ex senatusconsulto confiij causam examinat:
D CRETA principum dicuntur , quae princeps
caulla cum consilio cognita,& u traque parte audita pronunc uit,ut in l. s . Digest. de iis quae intcs .del. DECvMAN I,uide Mancipes. DECvRlON Es, quidam dictos aiunt ex eo,quod initio quum coloniae deducerentur,decima pars eorum qui ducerentur consilis publici gratia conscribi solita sit. 1 39.f. s. D.de uerb. sign. Vlpi nus in l. 7.f. let, D.de interd. N. releg. Item potest alicui poena iniungi, ne honores adipiscatur: nec ea res facit, it Decurio esse desinat, cum seri possit , ut quis Decurio quidem sit, ad honores
autem non admittatur . nam dc Senatorquis esse potest , dc tamen honores non
petere. DECvRION Es,Senatores erant coloniarum aut municipiorom. Iurisconsulti in municipiis duos h sce ordi s quasi contrarios numerant, Plebeios de Decuriones. Ex Decurioniam autem ordine, item ut Romae ex Senatorum, Magistratus cre bantur. Paulus i. 7. f. 2. D de Decurion.& filia Isqui non sit Decurio Duumviratu,uel alijs hono ribus iungi non potest.quia Decurionum lion ribus plebeii fungi prohibentur. Vlpian.I.2.6. I. D. eo. Et quidem quantum pertinet, ne fiastibus castigeturi, non nocet plebeio patre esse natum , s postea honor decurionis patri eorum accesserit, DEDIs s Ε,inquit Paulus, intelligendus est etiam is, qui permutauit,uel compeniauit. l. 76.D. de uerborum signifie. D DI Tl Tli generaliter dicuntur omnes qui se dediderunt: sed propriEDs Diri r dicebantur is,qui cum a societate populi R .defecissent, postea metu perterriti sese ei d
bebant . Itaque I iuius lib.vi l .Campanorum i
gationis principem in senatu Romano ita loquentem facit r Nos populum Campanum urbem Capuam,agros, delubra decem, diuina humanaq; omnia in uestram P. C. populiq; R.ditionem dedimus quicquid deinde patiemur, Dedititii uestri passuri. Et paulo post, Peterent pro societate amicitiaq: ut Dedititiis suis parcerent. Quoniam autem multo deteriore quam ciues R. conditione ac iure erant: propterea factum ut Dedit iiij liberti , uel potius Dedititioru numero liberti dichi sint, qui poenae caussa uinciti sunt a dominis, quibus uestigia scripta fuerunt , qui propter nOxam torti,nocentesq; inuenti sunt: quive traditi sunt,ut serro aut cum bestiis depugnarent, uel in eustodiam coniecti fuerunt : deinde quoquo modo manumisii.uti scribit Ulpian . ςa Inst. i. Et Caius lib. primo . Dedititii sunt, i
ruit, qui post admissa crimi a supplicijs sub
iti. de publice pro criminibus caesi sunt, aut in qu
93쪽
in quorum facie uel eorpore quaecunque indicia aut igne aut ferro impressa sunt, ut deleri non possint. Vide. s. ult. De liberi l. un. C. de lat. liberi. &in tit. De dediti t. lib. toll.
D. E. R. I. C. notae quibus in Senatusconsultis scribe-dis utebantur, pro De ea re ita censuerui. Vt apud
Gellium libro. q. cap. 6. Quod C. Iulius L. filius Pontisnuntiauit in sacrario in regia hastas Mar
tias mouisse, D. E. R. I. C. ut M. Antonius
Consul hostiis maioribus Ioui & Marti procur ret. item apud Vlp.l. item, 2 o. g. Praeter, 6.D.de haered .pet. De qua re ita censuerunt. Idem in l. 2.D.ad Sen. Velleian. Quod M. Silanus, dcc. uerba fecerunt, &c. quid de ea re fieri oporteret: de ea
re ita censiuerunt. ubi tamen CONsvLVERUNT
imperiti librari; C. literam interpretati sunt. Gell. lib. I s. p. r.Quod uerba facta sunt de Philosophis & Rhetoribus, De ea re ita censuerunt. Sie in epistola Caelii ad Cic. lib. 8. Quod M. Marcellus Cos. V. F. de prouincijs Consularibus
D. E. R. I. C. uti L. Paulus,&c. Et eadem epistola rursus aliquoties. Scribebat u r etiam ita, D .L. R. V. I. C.De ea re uniuersi ita censuerunt
DgςgCTAE senectutis homo, id est senectute comfectus, acta aetate. Vip. l. I 2 .F. 3 . De usus. Vt puta aegrotanti seruo uel infinii,uel defectae senectuti x homini. Sic DppECTus aetate eadem significatione dicitur l. 3. s. ignoscatur, D .ad Silanian. DEFENDERE, est eandem uicem quam reus subire
DEFENDaRx,est id facere quod dominus in lite faceret,& cauere idonee. l. 3 S. g. a. D. de Procur.
DEsEND I recte hoc est, iudicium accipere,uel per se,uel per alium, sed cum satisdatione: nec ille ui detur defendi qui quod iudicatum est non soluitl.63. D. de iudie. D EN D i in maiorib. in int. restituendis, non is uidetur cuius se defensor ingerit, sed qui requisitus
ab actore,non est defensioni defuturus. l. II. g. s. D.ex quibus cauc maior. DEFERRE nomen,&accusare diiserunt nam deferre nomen dicitu qui legibus interrogat apud Praetorem: ut si inter rogatus neget, eius nomen in reos reseratur. deniq; e serre nomen idem est. quod Reum facere . Accusare uero est,agere caussam & suum reum in iudicium adducere. Terent. l. I o.D. de iur.patr. Qui nomen detulit, accusasse
intelligendus est. De patrono loquitur, qui si liberti nomen detulerit,non minus a bonoru possessione remouetur,quam si accusarit. Lex uet bat eum patronii qui libertum eapitis accusauit, ad eius haereditatem uocari. patronus nomen d tulit . quaerebantur,an ex excludendus esset. DEFERENDI autem nominis sormula haec fuit. L.
Titius professus se Meuiam lege Iulia de adul
terijs ream desertu,quod dicat eam cum C. Seio, dicet.adulterium commisissea. I .D.de accusat.ui de Reum facere. Hi ne DELATOR Es, qui crimina deferunt. l. I pen. D. de iurissc. DEFERRI haereditatem,&obuenire haereditatem, differunt. Obuenit, quae ipso iure,& quas sua spote ad aliquem peruenit: nimirum, quae legitimae
appellantur.Defertur uero proprie, quae testat ris uoluntate in alienos translata est. Abusue tamen etiam testamenta delata, lege obuenire diciutur. l.lege, I 3 o. D. de uerb.sgn. DEFERRI legatum proprie dicitur, cum eius agnoscendi potestas est:hoc est posteaqua adita est haereditas:acquiritur enim tum demum, cum agno
scitur. l. ei qui ita, r3.D.Decondi. insti. I.cum uero, 6. D. de fidei c.liberi. Itaq; delatum repudiari potest:acquisitum non potest. l. I .F. decretalis M. de success.edict. DEFENso REs ciuitatum, qui ad earum caussas agedas lecti,qui & syndici appellantur. l. I .l.ult .f. defensores,ib. de muti.& honorib. l. I. g. tutores, D. quand. appell. st. l. I O. D. de uacat .mun.
DEPICERE debitores dicuntur, quorum facultates ita imminutae sunt,ut iam soluendo non sint. l. . f. multa,D.de iurissc.unde Desectus facultatibus apud Vlpia.l. si extraneus, s s. D. Dcim dot. DEFICERE conditio dicitur, cum non existit. l. 2.& pass. D. de cond.institui.pass.sub tit. De condi. i S demonst. Hi ne DEpEC Tvs & defici conditione dicitur, cui conditionis euentus non respondit. l. quae sub. 8. in fi. D.de condit .inst.l. I o.& l. mulieri, Tq. D. de cod.& demonst. l. si quis, i 3.De statulib. DE v I CE R a haeredes diem tur, qui haereditate non agnoscunt:& Deficientes partes, quaru nemo haeres extitit. l. .D.de uul.& pup. l. 8. De ali. & cib. DppICERA dicuntur, qui ab his quorum sub imperio sunt desistunt,& in hostium numerum se con serunt sed & hi quos Senatus hostes iudicauit, I lege lata: utiq; usq; eo ut ciuitatem amittant. l. I .
DEpi NITI o, regula,locus communis:quam Maximam uulgus uocat Iauol. l. 2or. Omnis definitio in iure ciuili periculosa est .Harmenop. παε νομώ ε
D E F R VTvM , appellabant mustum quod ex duabus partibus ad tertiu redegerant, deferuefaciendor inquit Varro de Vita P. R. apud Non. Vlpia. l. 9.D.de tritic.Vini legato defrutum cotineri negat, uod potius conditurae loco sit. Proculus autemuleis uini lenato continerian l .ult .eiustit.l. I 2. S. si in aliqua,de Instruct. DE svNCTO Ri Ε facere dicimur,qcs no ex animo, sed quia uel cogimur,uel debemus,facimus: hoc unuspectantes,ut officio nostro defuncti dicamur. Vlpian. l. 2. b. I 6. Dad s. C.Tertyli. Non solum autequae non peti jt,coercetur: sed & quae defuncto risepetiit. Impp. l. un. C. de num. tui. Si tres tutelas uel curas eodem tempore non defunctorie susceptas
94쪽
sceptas administrahonere quartae tutelae' non grairaberis. DEt pcTro duplex est: armata,& non armata. Qui armata de ijcitur, quamuis non possideat, aut uitiose possideat, restituitur. l. Iq. D. de ui & ui arm. qui non armata, nequaquam, nisi possideat. DELATOR ps dicuntur, quales olim Quadruplatores fere dicebantur: qui praemij & quaestus caussarem ad fiscum pertinentem ultro deferunt: ueluti qui crimina,aut caduca, uacantia commisi ue bona,thesauri ue inuentionem fisco denunciant. l. r.& pass.D. de iur. fisci. DELEGARE, ait Vlpianus, est uice sua alium reum dare creditori, uel cui iusserat. l. ii. D. de Yt uat. Hinc. D ELEG AT I o,alterius debitoris in suum locum subiastitutio. ueluti, cum debitorem meum creditori meo assigno, ut ab eo petat. pass.sub titu. De nouat.& delegat. Seneca lib. de Benef. s. Quamuis non interuenerint numi, sed delegatione & uerbis persecta solutio sit.
DELEGAR F,demandare,committere,onus imponere. unde Delegati iudices dicuntur,quibus rei iudicandae munus mandatu est. l. s. II. q. C.de iud.
DELic Tu M a crimine quid differat,vide Crimen adelicto. DE LI NQv ERA minus est quam peccare. unde obligationes ex delictis priuatis nasci dicuntur: accusationes ex criminibus. Cic. De inuent. 2. Nam necesse est eum qui uelit peccare, aliquado primum delinquere DELPHICAs apud Paulum in l. 3. D. de suppel. leg. interpretor tripodum cortinas ex aere factas: quae
inde dictae sunt, quoniam donis maxime Apollinis Delphici dicabantur: ut scribit Plin. libr. 3 q.
capit. I. DEM Ns ueteribus idem qui furiosis mi Cie. Tu se II I. testatur. Sed apud Iuriscons. nostros Demus' a Furioso distinguitur,& is appellatur qui non usquequaque, sed ex parte tantum errore mentis affectus est,quem Cicero eodem loco stultu appellati uelut is suit de quo D. Pius loquitur in l. liis
qui, I 2.D.de tui.& curat. dat.Exempla extant in I.si furiosi, et s. C. de nup. l. 2. D. de inoffitest.l. tam dementis, 2 r.C.de epifaud. l. 6. D. de curat. H. l.
D.de cond.& demonst. ubi Florentinus asscribit, Demonstrationem a conditione hoc differre, in illa rem factam o stendit,haec futuram: id est, illarem certam,haec in incerto futuri temporis euei tu positam ostendit .l nuper. 8 .D. dele. . Hinc, Stichus qui meus est, lena sistratio: Qui meus erit, conditio appellatur.l. 6.De leg. I.
DEM i NuTura de haereditate intelligitur, si quid usu. captum est,& ob id de haereditate exiit. l. 2 I. D.de
DEMI Nous capite appellatur cinquit Festus qui ciuitate mutatus est:& ex alia familia in alia acto ptatus.& qui liber alteri mancipio datus est & qui in hostium potestatem uenit: & cui aqua ignique interdictum est. DE PACTus, inquit Vlpianus , dicitur turpiter Paetus. l. I. s. I. D. de calumniat. quasi uero non αDepacisci aliquis honeste possit. sed edictum de
Calumniatoribus Vlpianus interpretabatur. Pro terea, quod ad illius excusationem plurimum Halet, Syrus,non Romanus crat. Depacisci, in P
ctione transigere:inquit Donatus in illum Terentij locum Phorm. Iam depacisci morte cupio. Cia cero Verr. . Equidem Romanum scitote bidiata cibo tectoq; prohibitum : biduum Leontinis in foro custodiis Apronii retentum atque seruatia et neq; ante dimissum quam ad conditiones eius de pactus est. Idem pro S. Roscio Amer. Cum illo contra hos inire consilia, horum consita illi ena clare, cum illo partem sua depacisci, hisce aliqua
fretum hora semper omnes aditus ad Syllam m-tercludere.Item de Inuetione lib. 2. Quidam Imperator cum ab hostibus circumsideretur, neque effugere ullo mo posset,depactus est cu eo, u t ac ma & impedimeta relinqueret, milites educeretis D Episto ITVM intelligitur, quod in rerum natura esse desiit. l. M. D. de hs r. pet. Dg PLA No,id est,ex aequo loco: ueluti unde magistratus in tribunal, quod editiore in loco pomuerat,conscendebant. Itaq; De plano & Pro tribunali opponuntur.Vlpianus. l. s.f.6. D. de bonor.
post. Si caussa cognita bonorum possessio detur, non alibi dabitur quam pro tribunali. quia neq; decretum de plano interponi, neq; causa cognita bonorum possessio alibi quam pro tribunali
dari potest. Item l . 2 I . D. quis ora. in bon. Sed non sessionum dies numerabuntur: li modo ea sit
bonorum posscssio, quae de plano peti potuit. ruid si ea quae caussae cognitionem pro tribunalie siderit,uel quae decretum exposcit8Similiter in
l. l . s. q. D. ad s. C. Turpil. & l. 18. in fin. D. de quaest.& l. 9.f. 3. D. de ossi . pro cons. Huc autem alludes Seneca li. De Clem. r. Haec tame, inquit, magnanimitas in bona fortuna latiorem locu habet, meliusq; in tribunali quam in plano cogit scitur. Sueto.de Tiberio: Si quidem reorum elabi gratia rumor est et, subitus aderat, iudicesq; aute plano,aut e Quaestoris tribunali legum, & religionis admonebat. Hinc illae notae, v. D. P. R. L. P.
Vnde de plano recte legi possit.
DEHORTAT Io,exiiij species atrocissima: eum quisita ciuitate sua multabatur, ut uinctus neruo aut compedibus in navim aliquam imponeretur,seruis': publicis ut eum in in sulam certam transse rent,traderetur.Terem Phor. Tantane effectum hominem,quenquam esse audacia λ Nonne hoc
publicitus scelus hinc deportat er in solas terras. Sic in I i. f. I De legat. .
95쪽
Dp PORTAT i dicuntur quibus Princeps insulas adnotauit.Vnde plura inuoce Ex ILivM .
DEPORTA Tio in locum aquae& ignis interdictionis successit .l. 2. S. I. D.de poen. l. s. D. ad leg depecul. DEPONE Rr, pro demoliri &diruere.l. . f. sed etsi, D.fin.regundd.2.6.si quis, D.ne quid in loc.pub. Hinc Da post Tio aedificij apud Vlp. ini. metum, P. . Idem, D.quod met.caussi. Di Post Turi est, quod custodiendum alicui datum est:dictum ex eo,quod ponitur. praepositio enim D E auget depositum:ut ostendat totum fidei eius commissum, quod ad custodiam rei pertinet. l. r. D. depositi. DEPos i TVM est contractus quo res aliqua ea lege apud alterum deponitur, ut is dolum latii in in ea ipsa reddenda culpam praestare debeat.
DEPosi Tu M in sequestre proprie dicitur, qd a pluribus in solidum certa conditione custodiendii reddendumq; traditur.l.6. D.depositi. DERELICTAE res,sive pro derelicto dicuntur, quorum dominium possessionem let dominus ex aniamo suo abiecerit. l. t .R. 2. D. pro derelict.ubi Iulianus ait eas desinere statim esse domini,non si hi autem alterius nis pollelsae fuerint. DE SERERE accusitionem dicuntur, qui institutam accusitionem non persequuntur. Hinc DEsERTOR , qui s. C. Turpiliano libris quinque multantur. l. I .& pasLDallo sit. DE PREC I ATus, uilior factus,cuius praecium imminutu est. Paulus i. 2 2.D.ad leg. Aquit. Sed & eius ratio haberi debet, quo caetera corpora de precia ta sunt. Dp PRI MERE uitem , dicitur qui eam in terram deductam de dit, ut anno insequenti Tenovetur. Cato de re rust. cap. 3 r. Arbores facito uti bene maritae sint, uitesq, uti satis multae asserantur, &scubi opus erit, de arbore deiiciantur, & in terra deprimantur, & biennio post Uraecidito ueteres. Venuleius I.si uitem, 2 r.D. quod vi aut clam, Si Ditem meam ex fundo meo in fundum tuum de . presseris, eaq; in fundo tuo coaluerit, utile est in teraictum: Radices quae in fundo meo sint, tuas seri,quia his aecessiones sint.Sic autem locum restitui, quum omnibus in libris DEPREHENDE-Ri s legatur. D F R s CT A R ii ,qui domos alienas seradi animo in . troeunt. lpianus l.7.De extraord.erimin.Item,
Qui Derectarii appellantur,hoc est. hi qui in aliena coenaculase dirigunt furadi animo, plus quam fures puniendi sunt. Paulus libro Sent. s. cap. q. Quoties qui pulsatur, uel cuius domus introitur ab iis quis uulgo Derectati appellantur.Vtitur&Vlpian.in. l. l . D. de effractocib. DEROGARE est prorite quum quid ex lege uetere quo minus fiat,sancitur lege noua. Derogare e go detrahere est.Festu DEROGAT vR legi, quum pars detrahitur,ait Modestinus : abrogatur legi, quum prorsus tollitur. l. Ior. D.dc uerb.signi sic. DE s ERTA promissio,contempta non obseruata. Vlpian.l. q. f. 2. D. Si quis cautionib. Quaesitum est an possit conueniri, ne ulla exceptio in promi istone deserta iudicio sistendi caussa facti obiiciatur: S ait Atilicinus conuentionem istam non ualere. Paulus in I. seq. Contemptam appellat . Et sensus cst, An ualeat conuentio, ne si promissio faciaeausa sistendi iudicio des elatur,& negligatur,ulla exceptio excusatioq; afferatur. Alciatus autem in Parergis Dis ERTA emendat.sane quam, ut ipsus utar verbo. Doditioribus tamen iudicium relinquo. DasERERE uadimonili,dicitur, sui se ad uadimonium Ac condictum diem non sistit,uide vAs. DESERTOR est, ait Modest. qui per prolixum tem
DF si DFRI A passim in libris nostris, pro libellis, quibus quid a Principe , magistratuve postulatur
ac desideratur. Vulgus Requestas uocat. Sueton. August. Promiscuis salutationibus admittebat &Plebem, tanta comitate adeunti uni desideria excipiens,ut quendam ioco corripuerit, quod sic sibi libellum porrigeret, quali elephanto stipem. Sic in l. .F.ingressus, i. .F.Obseruare, D. de off. pro conci . . De appell. recept .l. 3.C de postul. DE Si GNATOR Es. Ulp.l. l. D.de his qui not.insa.Designatores autem quos Graeci δεαβαί- appellat, artem ludicram no facere Celsus probat.quia ministerium,non artem ludicram exerceant.& sane
locus iste hodie a principe non pro modico beneficio datur. Ex hoc loco apparet Dcsgnatores dictos suille Vlpiano , qui praemia uictoribus decernerent:non qui quasi uiatores essent. Donatus in Adesph.Terentii: Designare, si rem nouam facere. Nam designatores dicti, qui ludis senebribus praesunt:credo, eam causam quod ipsis ludis multa fiant noua,& spectanda. Sed uideamus ne ex eo potius nomen inuenerint, quod praemia lictoribus designent,id est decernant, atque ut nunc loquimur,assignent: quae postea ex Designatorum decreto eis persoluantur unde&Des nati Consules dicuntur,quibus decretus est Consulatuς.& locum sepulchro pedes triginta desgnare dixit Cicero, pro eo quod dicimus Assignare . Horatius, Designatorem decorat lictoribus atris.
DE sis et E RE dicitur, non qui distulit, sed qui persequendi instituti animu ac uoluntate abiecit. L 2 i. D.de minoribus.l. II .D.ad Tu Sili. l. 6. S.si quis,D.de munerib.& hon l. io D. de iudi c. DI AET A , , παρατο δι-τώ id est, uiuere. Locus in parte aedium superiore, ubi cibus capi tur : coenaculum. Vip.l. I 3 .s.7.D.de usus. Sed neque diaetas transformare,uel coniungere ci per
96쪽
' mittitur. sic in l. I. s.hoc autem, D.ad Silan. l. li. D.de donat. Hinc
DIAE TAE hypocaustae, quae igne subiccto calefiunt. l. s.f. 2. Delcgat. 3.DI A ΕΥΑ , pro mansione in hortis. l. penul. 6.ult. D. de donat. int. uir. & ux. l. rq .D.de usus. l.senat.qs. S. I. D. delega. t. Hinc
Di Ar TARii serui, qui in diaetisseruiunt. l. I 2.F. idem,D. de instruct . fund. DE SPON D ERE&spondere lioe differ ut, qudd puellae pater eam spondere dicitur: adolescentis uero, eandem desipondere. Terent. Andria, hac forma impulsus Chremes Vltro ad me uenit, unicam gnatam suam, Cum dote summa filio uxorem ut daret:
Placuit despondi. Item Adelphis, Mitio, Quin iam uirginem
Despondi: res composita est: sunt nuptiae. ubi Donatus, Despondet puellam qui petit: spondet, a quo petitur. Rectὸ ergo socer futuriis, Despondi,dixit. Similiter Cice. lib. De Orat. I. Cum Aedilitatem P. Crassus peteret, cum maior natu, &iam Consularis Sergius Galba assectaretur, quod
Crassi filiam C. filio suo despondisset. Hinc Sponsalia Floretinus ita desinit in l. i . De desponc:SDsalia sunt mentio & repromissio nuptiarum futi rarum. Signiscat autetia puellae patrem spondere se daturum adolescentis uero, se accepturum. Et se usurpatura Marciano in l. 7. D. De adiit.&l.
DEsT N AR E pro definire. Marcellu l. 9 . De uerb. oblig. Alioquin si cum destinare genus & modum uellet, non fecit: nihil stipulatus uidetur.
DEsTI Tua testamentum dicitur, cum haeres exconullus existit. l.inquantitate,73.D.adleg.Falcid. 9. 3 . Institui .eod. tit. quia non adita ex testamento
haereditate, nihil in testamento relictum ualet. l. eam quam, C.de testam. DE svLTOR Es dicebantur qui in sacris certaminibus binos agentes equos, altero relicto in alteruncile desiliebant. Vlpianus l. 2 o. D.de praescript. uerb. Si tibi equos uenales experie dos dedero, ut si in triduo displicuissent, redderes, tuq: desultor in his cucurreris, & viceris, S cetera. DE T sTARI, est absenti denunciare: inquit Paulus in l. 39.I. 2. D. de uerbor. significat. DETEsTATIO, inquit Vlpia. est denunciatio facta cum testatione. l.ΑΟ.D. de uerb. sig. DETEsTAT ubi, est testatione denunciatum ruit C ius in l. 23 8. s. I . D. de ueri. significat. Ds TR iM ENTVM a detritu, quod ea quae trita minoris precii. ab eadem mente Intertrimentu, ab eo quod duo quae inter se trita,& deminuta. Varro.DgvNx , duae partes e tribus cum quarta: hoc est unicae undecim. ait Theophrast. b. 8. De haered.
institu. DExTANs, duae partes e tribus, cum sexta: id est. unciae decem .ait Tlieoph. s. 8. De haered.Inst e. DI ACOPI, ωρατα , incisa, siue incilia, id est aditus in aggeribus Nil patefacti, per quos in artia influere aqua possit. Vlpia. l. pcnuit Iride extr.crimin. Commata etiam & Diacopi, qui in aggeribus sunt. DIAR IvM , quotidianus uictus. Vlpia. l. 2 r. D. de supp. leg. Diariis, inquit,uel cibariis relictis, neq; habitationem, neq; uestiarium deberi palam est.
calicem diatretum faciendum dedisti, siquidem imperitia fregit, &cet.
D4 AT R ET A R I v s, caelator, qui tornata opera facit. eius metio fit in I. i . De excia si .artiti. lib. Cod. I D1CA ,δkη, iis, actio.Terent. in Phormion. En um
uam iniuriarum audisti mihi scriptam dicam λt alibi, Et tibi scribam dieam. Cicero Verrina. q. Scribitur Heraclio dica. Sed Paulo post identidem δι μι dixit κατα Κηςικώς, pro δμ-ας. ut, Interea dies aduenit, quo die sese ex instituto ac lege Rupilia dicas sortitur Syracusis iste edixerat: paratus ad hane dicam sortiendam uenerat. Item, Id ei postera die uenit in mentem,c lege Rupilia sortiri dicas oportere. educit ex uma tres iis ut absentem Heraclium condemnent, imi erat. Die R r de inofficioso, pro inofficiosum testanam . tum dicere. Scaeuola l. ro. D. de inoff. test. Qui de in osse iota uult dicere, licet negetur lilius,&c. uide In officiosum testamentum dicere. Dic as dotem & promittere dotem , dis Ferunt. Dicere, est certis ac solennibus uerbis sine stipulatione polliceri: Promittere uero, cum stipula tione. Vide Cp cap. Institui. vi. & Caium instia tui. 2. p.9.Hinc Dictio dotis a promissione ac stipulatione distinguit ina ult.C. heo. De doti Dic RA multam, pro imponere.l. is I .D.de uertas gni f. l. 2.9. ulta . de iudi c. iii de Multam dicere. Di CpRς uindicias,pro Dare,uel addicere, in l. 2.Liniti tu, D. de orig. iur. Liuius.lib. II I. Inuidiae prose, ximus, quod in urbe fuerat, cum iniustae uindiciae dicerentur. Dic ERs sententiam existimatur arbiter, qui ea me te quid pronunciat,ut secundum id discedere eos
a tota controuersia uelit. l. I9. . I. D. de recepta
qui arbit. Dicis eaussa, Varro antiqua esse locutionem scribit,& eadem ab origine deducta ut uerbii Dico : indidemq; illud uetus manasse, In manipulis castrensibus dieibus.Quod si ita est,coniecturam facere licebit Di crs casum esse a recto D sx declinatum, ut sit Dex, Dicis, ex Dicor item ut Iu dex iudicis, a iudico, & Index indicis, ab indi- eo: Lex legis, a lego: Dux ducis, a Duco. Nam si iuncto uerbo Iudex, auctore Varrone, dicitur qui ius dicit, uerisimile est uoce simplici si Amiliter eum qui dicit, Dicem appellatum: Praeterea idem Varro lib. De analog. tertio docet
97쪽
, cx numero multitudinis uocem singularem cognosci posse. Videmus enim, inquit, ex his uerbis Trabes. Duces: de extrema syllaba Etiteram exclusam: & ideo in singulari factum esse Trabs , Dux. Quare si Manipuli castre ses dices quidam appellantur, perspicuum est, opinor, uel Dix in singulari fuisset uel quodu risimilius uidetur Dex. item ut Iudex & Index
Haec de uocis origine quam ego Varronis aucto. ritate uictus, Latinam quam Graecam esse malo: tametsi olim aliter senserim. Nune de locutionis sententia, quae sane coniecturam nostra adiuuat. Omnes enim uno ore consentiunt, Dicis caussa
id fieri quod alia nulla de caussa fit, nisi ut factum este dieatu r:ut quum scribit Caius in l. .D. Commod. Saepe enim ad hoc commodantur pecuniae, ut dicis gratia numerat cinis loco intercedant.ueluti in nexis ae mancipiis,quum aere libram percutiebat Manceps, idq; aes dabat ei a quo mancipiuaccipiebat quati preci j loco, inquit Caiusmumus ille dicis tantum caussa tradebatur, quum alibi pecunia numeraretur. itemq: in omnibus adumbratis siue imaginariis contractibus quibus uno nu mo emptio perficiebatur . nummus enim aliam
nullam Ob caussam tradebatur, nisi ut qui ei contractui quasi testis ae spectator interesset . dicere ac testim posset pecuniam suisse traditam. Sic qua Vlpianus scribit in I. i . D.ad S.C.Sull.Excusantur serui qui auxilium tulerunt sine dolo malo . nam
si si erit quis , auxilium ferre, uel dicis V tia tulit , nihil hoe commentum illi proderit rquum inquam se seribit Vlpianusaioe significat, Si non animo domini defendendi,sed tantum propter Dicem,id est, propter eumsui aderat ac dicere poterat seruum conatum esse suum dominii defendere:haec simulatio nihil illi proderit: utum tur Cicero Verrina v i .& Plin.lib. 2 2.D1CTARE actionem sue iudicium, locutio est Iuriscosultis familiaris, quae usurpat in l. I s.f. I. D.
significetur, patet ex Vlpiani uerbis quae subiiciam G. l. l .D.de edendo. Qua quisque actione agere uolet,ea edere debet, ut proinde sciat reus utrum cedere, an contendere ultra debeat. Edere est etiam describendi copiam facere, uel in libello complecti,& dare uel dictare . Eum quoq; edere Labeo est , qui producat adue sarium suum ad album, & demonstrat quod dictaturus est, uel id dicendo quo uti uelit. Dic Tio dotis,uide Dicere dotem. DicTio testimonii,pro Ius dicendi testimonij:ut
Factio testamenti, quod suo loeo declaratum est. Terent.Phormione, Seruum hominui causim orate leges non sinunt x
Neque testimonii dictio est. DicTuM a promisso sic discernitur. Dictum accipimus quod uerboimus pronunciatum est,nudoq; sermone finitur: Promissum autem potest reserri & ad nudam promissionem sue pollicitationem, uel ad sponsum. l. I9. S. I. D. de aedit. edict.Dt C annua,bima, mamide ANNvA. DIE s partim naturalis est,partim ciuilis. naturalis, est tempus ab exoriente sole ad solis occasum cuius contrarium tempus .est nox,ab occasu solis adortum. Civilis autem dies uocatur,tempus quod fit uno coeli circumactu , quo dies uerus&nox continetur, ut c sim dicimus aliquem dies triginta tantum uixisse. relinquitur enim etiam inoctes intelligi. Huiusmodi diem Romani a media nocte ad mediam noctem esse existimarunt. indicio sunt sacra publica, & auspicia etiam magistratu uruorum siquid ante medium noctis est actum,
iei qui praeteriit ascribitur: si quid autem post
mediam noctem,& ante lucem fictum est, eo die estum dicitur, qui eam sequitur noctem. In his oris quatuor& uiginti qui nascuntur, eundem diem habet natalem. In horas duodecim diuisum esse diem,noctemq; in totidem,uulgo notum est. sed hoc credo Romae post reperta solaria obseruatum. Haec Censorinus de die nat.lib. I 9. DIE s more Romano a media nocte incipit, &se quentis noctis media parte finitur. Itaq; quicquid in his uigintiquatuor horis, id est duabus dimidiatis noctibus & luce media actum est, perinde est , quasi quavis hora lucis actum esset . haee Paulus i. 8.D.de seriis. Hinc quum horis duod nis tum dies tum noctes constarent,facile intelligitur quid sit quod Vlpianus ait diem supremuiri anni uicesimi, pridie Cal.natalis diei post horam
noctis sextain agi.l. .D.qui test.fac.possit. I. D. de manum. l.6.& 7. D. de usurp. & usucap. DIE s , aut festi sunt i ut profesti, aut intercisi. Festidiis dicati sunt,Profesti hominibus, ob administrandam rem priuatam publicamq; concessi: Intereis deoru hominumq; communes sunt. stis insunt si crisicia,epulae, ludi, seriae: Profestis, fasti, comitiales,comperendini, stati,praeliares. Inte cis,in se,non in alia diuiduntur.i .lorum enim dierum quibusdam horis fas est, quibusdam fas non est ius dicere. Fasti dies sunt,quibus licet fari Praetori tria uerba, Do, dico , addico. His contrarii sunt Nesasti. Comitiales sunt, quibus cum p pulo agi licet. & fastis quidem lege agi potest:cupopulo,non potest:comitialib. utrunque potest. Comperendini,quibus uadimonium licet dicere: Stati,qui iudicii caussa cum peregrino instituuntur. Macrobius lib. Sat. I .cap.I s.
Diss alii Continui appellantur , alii Vtiles. Vtiles dieuntur , qui facti olim dicebantur rhoe est , quibus experiendi iuris potestas est l. prima . Digest. de diuers tempo. praescript . I. miles , s . quaedam , Digest . de adulter . l.
98쪽
ei uile professus est circiter annum M. CCC. Commentarios in eam disciplinam complures seripsit, in quibus do trinae puritatem comprimis secutus traditur.
DIPLOMA διαλ, i, id est, duplicari: lite magi lirat uia, quibus alicunde exeundi potestas datur. Modest l. 27.9.2.D.ad leu . Cornel. de falsi
Qui se pro milite gessit , vel illicitis insignibus
usus est, uel falso diplomate uias coinmeauit, pro
admissi qualitate grauissime puniendus est. Cicero ad Atticum libro decimo, De diplomate admiraris , quasi nescio cuius te flagitii insimularem. Ego autem quia scripseras te proscisci cogitare etenim audieram nemini aliter licere eo te habere censebam , & quia pueris diploma sumpseras: id est literas a Magistratu aliquo , quibus tibi aepueris M. & Q. Caceronum filiis ex Italia discedendi potestas daretur. Di PLUMA praeterea sumitur pro litoris qu.ea Principe impetratae sunt, ut equis publicis dispositis uti liceat. Privatis mi m absq; principis diploma
te cursus publicus1olim non permittetiatur.l nullis.C. decurs public. cuius moris meminit Pliniua libro decimo Epis .ad Traianum, cum ple risq; aliis. Venuleius i. rs 7. MDMe uerbor. obligat Vt qui Ephesi dat viii indit spoponderit, neque diplomate diebus ac noctibus.& omni tepestate con*mpta iter clintinuari cogatur . Et
paulo post.Quod si diplomate usus,aut felici na- , uigatione, maturius quam quisque periten erit
Ephesum id est, lupla, siue altera tanta celeritate uul o utuntur. Vbiq; tamen DuPI OMATE .uitiose legitur. est enim originis Graecae,a uerbo Dπλέω,ut ante dixi. Plautus Syngraphum appellatinam in Capreiveis Aegio sic loquitur, quere me, uiaticum ut dem a trapezita tibi: Eadem opera a Praetore sumas syngraphum. TYTID.Quem singraphum 8 ARGIo , Quem hic ferat secum ad legionem, hinc ire huic ut liceat domum. DIorcpTEs, μα- , moderator , gubernator. Vnde Di ecetae ergasticorum, meo iudicio,
dicuntur in l. s. C. De Episc. aud. qui operariis praesunt, iisq; mercedem persoluunt. Vide Archigerontes.
Di RECTA in iure dicuntur,quae simplicia sunt, atq: ita per se constat, ut aliunde non adiuuetur. Hinc DIRECTA in testamentis dicuntur, quae recta a testatore in eum quo de agitur, nulla alterius opera interposita, S,ut uulgus loquitur, immediate transcunt. ueluti,si quis dicat, Davus liber esto: post cius mortem Davus ut solius testamenti &sine cuiusquam alterius opera libertatem obtinebit,& mortui libertus habebitur. At si ita dicat, Rogo te haeres, ut Davo libertatem impertias, quia Davus haeredis opera in libertate cons
quenda, indiget, dicirco non directb, sed per obliquum a testatore libertatem accepisse dice. tur : & libertus non mortui, sed haeredis habebitur. Hinc.
DI RECTA libertas dicitur, quae a testatore ipso dutur, non autem per obliquam ii dei commissi uia,& quasi per anfractum. Libertas enim fidei eommittaria deflexisse uidetur a testatore ad legata riuiau a legatario in libertii. Imp. g. r. De sing. reb. per i id. Di recta inquit, libertas tunc dari uidetur, quum non ab alio seruum manumitti rogat, sed uelut ex suo testamento libertatem ei competere uult. Sic in I. l . s. in quibus. D. s cui plus quam . l. 2.9. l .D. de iur. codicili. l. I 2. D. si quis omis s. l. un. C. de leg. sus. Canin. Hi ne Di RECTA institutio,& Precaria opponuntur in l. quaercbatur, I9M.de test. milit. item: Distic To S per fidei commissum l. libertates, i 6.D.de fideic. libert. Hinc actionum aliae DIRECTAE appellantur, quarum scilicet formula is qui agit directo ac simpliciter ex ucrbis legis usurpare potest aliae utiles, quae non ex limplicibus uerbis legis, sed ex aequo & bono utilitatis
caussa contra iuris summi seueritatem conceduntur. Lqua actionemJ.s. 3 l. item it,9. I. I. S. 2.D. ad leg. Aquil. s. ceterum , 9. Instit. cod. tit. l. actionis, 37M.de oblig.&M.t .actio, q7. D. deneg.gest. Hine DIRECTAE actiones contrari s opponuntur: de quibus diximus si ibuoce ACTIO directa. DIR EC T A R II , uide De resta ris. DI fCE PTATOR, qui iudicis arbitriue munere fungitur. Vlpianus. l. 3.s. I. D. de arbitri Quoniairx
non deberet decipi, qui eum quasi uirum bonum disceptatorem inter se elegerunt. Cicero ad Sulpitium lib. I 3. epist. 27. Vt omnibus in rebus, Aeque in aliquam controuersam uocarentur, te a
bitror&, quod commodo tuo fieri pollet, te disceptatore uterentur. Hinc disceptatio pro cognitione & iudicio. Vlpianus I.cum hi, 8. g. Si cui, i 6. D. de transact. Haec omnia habent disceptatione Prstoris, de pro utilitate alimentariir recipienda
Di sci Di v Μ, dissidium, diuortium. Paulus i. non a patre,8. D. de captiui l. I I. s. ult. D. de adulter Dis ERTio NEs , diuisiones patrimoniorum inter eonsertes. Festus. Di s i v x CT I dicuntur quibus separatim res eadem legata est. vel sic: Dis ivxcT I si legatum dicitur ijs, quorum singuli singulis enunciationibus ad remeandem uocantur. l.un. C.de cad. toll. l. I. g. interdum, D. de tuta
acere ueluti, tio Davum do lego: Maevio Davum do lego. . si eadem, 8. Inst. De leg. l. triplici, I 2. D. de uerb. signi f. l. re coniuncti, 89M. deleg.tertio. ubi Re coniunctio haec uocatur. Nam qui reconiungit, uerborum quidem & linguae sono disiungit:mente uero atq; intelligentia coniugit. quoniam unius eiusdemque rei communionem inter illos inducit.
99쪽
DIsrvNCTrvvss est ueluti eum dicimus, Aut dies est, aut nox cst: quorum posito altero necesse est tolli alterum: item sublato altero, necesse est tolli alterum. l. haec uerba, I 2q.D.de uerb.sig. Hi ne Drs IvΝCa ivo modo, uel Disiunctim legari dicuntur, quae sub alternatione lenantur. l. cum liud, 2 s. D.q uando dies legat. l. sub diuersis, s I .l. cu pupillus, 78.de de cond.& demonst. DI si v NCTA autem pro coniuncti x interdum accipi,docet Paulus in l.saepe, I 3. D. de uerb. si g.
nus fieri.Varro. DisPENsATOR, ab aere impendendo. Varro.
Disse rusATO Rus dicti qui ars pensantes expendebant , non adnumerabant Hinc deducuntur expesa, siue dispensata. uel compensata Festus. DI sPENs ATOR ,idem qui actor, seruus qui domi uirationes administrat , pecuniamq; dispensit . ut Tros Ciceronis. dispensator in lib . ad Attic.xv. Mecianus L 3 s. D.de fideico m. lib. Haeredi & l gatario remittendam interdii proprii serui manumittendi necessitatem, si uel usus tam necessarius esset,ut eo carere non expediret: veluti dispensatoris, paedagogive liberoru . Iinp. f. s. Mandati, Si debitores manumisso dispensatore Titii per ignorantiam liberto soluerint, liberari eos. Vbi l heophilus, Dispensator it,est seruus,qui scenori dare consueuit pecuniam domini. Paulus i. I. D.de so Iut . Dispensatori qui ignorante debitore remo tus est ab a tu, recte seluitur. Iulianus l. 12 . D. de instit. Et ideo utilis institutoria aduersus me tibi competet. mihi uero aduersus te, uel de peculio dispensatoris, si ex conducto agere uelimr uel de peculio uicarii, quod ei mercem uendendam mandauerim. Caius i. vlt. f. . D. de uerbor . obligat. Potest contingere , ut tam stipulator quam
promissor ante aliquod tempus suo quis': dispensatori notum fecerit,in eum diem futuram stipu- Iationem, ac demandast et promissor quidem suo dispensatori,ut daret: stipulator aut in suo, it a ciperet. Paulus i. s i. D.de solui. Dispensatori qui ignorante debitore remotus est ab actu, recte soluitur . Is quas crediderat pecunias exigere sole bat, ut patet ex l. 62. eod. DI spvNGERE instrumenta inquit Vlpianus, est coferre accepta & data. l. s 6. D. de uerb. siguis. Sic in l. 6. s. ult. D. de statu lib.Seneca lib. de Benef. iiii. Apud me istae acceptorum expensorumq; rationes dispungentur. Dissi PARE aedilicium, diruere.l. s. s.pen. D.de m
DIs TRAHERE, pro uendere. Vlpianus l. 3. D. de coni. empl. Si res ita distracta sit, ut si displicui Lset,inempta est et, constat non esse sub conditione distractam. Origo uocabuli ex auctionibus nata est,in quibus res proprie diuendi & distrahi di cuntur,quia non uni addicuntur, sed pluribus uaria in loca res emptas asportantibus. DisTRAH Rn rationes,uide Actio tutelarῖς'. DII TRICTE, prorsus, omni uo. Et d: stricte, pro Et profecto ita est, ut: Et certe sic se res habet, ut. V Iianus l. 7.f. s. D. de minorib. Et districte pro-andum est in rebus quae fortuitis casibus subie etae sunt,non esse minori aduersus emptorem sac
DI IT Ri CT r,praecisc,praefacte, restricte, religiose Vlpianus i. t q. D. de procur. Haec neque passim admittenda sunt, neque distridie deneganea. Vlpianiis l. t s. De recepi. qui arb. Licet autem Pra tor districte edicat sententiam se arbitrum dic
DI sT RI CT i O, difficultas, anxietas, impedita ratio. Paulus i. I 6.D.de recepi. qui arb.Quod sine ulla distractione ipsius interdum futuriim est. Diu ERSORIvM Accursus in l. s. D. inqui b. caussi. pigno. recte sic interpretatur. Statio in qua diuersi generis merces afferuntur. iis locis Diuers rium in mercenarium hospitium, quo ex itinere aliquantisper commorandi caussa diuertimus. unde illud Ciceron. in Caton.Ex ista uita sic discedo tanquam ex hospitio mon tanquam ex domo. commorandi enim natura diuersorium nobis, non habitandi dedit.Et libro Famil. v i. Nam &uilla & amoenitas illa commorationis est, non diuersorii. DIvIDE RE sententiam. Asconius, Quum aliqui x in dicenda sententia duas plurasve rus complectitur,eae si non omnes probantur, postulatur ut diuidat id est,ut de rebus singulis reseratur. Sextus Pompeius. Numera Senatum, ait qui uis Senatot Contuli, quum impedimento uult esse quominus faciat S. C. postulatq; ut aut res quae afferantur, dividantur, aut simul consulantur, aut si tot non sint senatoresquo numero liceat scribi S.C.expectetur. Vide in Appendice cap.De senatu,& S.C. Di vi NATio est i uilicium,quo duo pluresve, qui se praeponi in accusando uolunt, de accusatione sibi deserenda contendunt . ex eo autem deductum nomen putamus, quod quum in hoc iudicio iudices non de praeterito , sed de futuro statuant, uter sit rectius accusaturus quod totum opinabile est, coniecturaq; nititur diuinare dicantur , eorumq; iudicium opinabilis diuinatio. Ulpianus l. Is . D. de accusat. Si plures existant.qui eundem in publicis iudiciis accusare uolunt, iudex eligere debet eum qui accuset , caussa scilicet cognita , aestimatis accusatorum personis, uel de dignitate,uel ex eo quod interest, uel aetate , uel moribus, uel alia iusta de caussa. Hoe in publicis iudiciis . In popularibus autem Praetor eligebat idoneiorem : inquit Paulusint. secunda. D. depopul .act.Vide Fab. libro 3. capite Io.&libro 7.cap. . Gellium libro 2.capite q. DI voRTI ubi, inquit Modestimc , interuitum & uxorem fieri dicitur: repudiu uero sponsae remitti uidetur.
100쪽
lii detur quod & in uxoris personam non absurde
Divo RTi usi, uel a diuersitate metium dictum est: uel quia in diuersas partes eunt,qui distrahunt matrimonium l. r. D. de diuort.
DIVORTivM,inquit Paulus,& Repudium hoc differunt. quod repudiari etiam futurum matrimonium testulon re ste autem sponsa diuortisse dicitur, quod Diuortiuin ex eo dictum est, quod in diuersas partes eunt, qui discedui. l. I9l . D. de uer. sis. Dixi. Asconius, Moris fuit, quum satis uisum esset fluxisse uerborum, hanc sibi necessitatem finiet dae orationis imponere, ut dicerent ad ultimum, dixi quod et ab utraq; parte oratione consumpta, ut in consilium dimitterentur, Praetor soleret pronunciare Dixerunt. Haec ille. Vbi tamen Praeco corrigendum esse docui in Notis in Ascon .uam meam sententiam Fabius adiuuat libro lin-ecimo, Iudex in priuatis, Praeco in 'publicis dicere de caussa iuset . Nam ut initio 'pronunciabat Dieite,sic in extremo Dixerunt. Do, dico, addico: uerba, lunt, quibus uniuersa Praetoris Iurisdictio continebatur. de quibus Ouidius libro Fast. I. - Ille nefastus erit, per quem tria uerba silentur rFastus erit per quem, lege licebit agi.
Dabat .n iudices, stecuperatores,arbitros: dabat indicia, actiones, exceptiones: dabat possessione. i Dicebat ius,dicebat multam dicebat uiam in uindiciarum litibus: Addicebat iii cessionibus, in bonis controuersis, in uindiciis. Itaq; in legibam ti-
quis finium regundorum apud Hi gynum ita legitur: DH; ea re cuiatoris qui hae lege erit, iurisdictio, recuperatorumq; datio,addictio esto. Si currator hac lege non erit, tunc quicunq; magist ratus in ea colonia iuridicundo praeeri t, de ea re iurisdictio, iudici sq: datio, addictio esto. Cicero
Nerrina III. Domus erat plena noua iura, noua
decreta,noua iudicia petebantur. mihi det possessionem , mihi ne adimat, in me iudicium ne det, mihi bona addicat. Item: Simul in iure dicendo bonorum possessionumq; contra omnium instia tuta addictio S condonatio. Varro libro De lin-nua v. Dies fasti, per quos Praetoribus omnia uerisba sine piaculo licet fari contrarii horum nefasti: Per quos dies, fas fari Pretorem: Do, dico,addico .itaq; non potest agi. necesse est enim aliquo eorum uti uerbo,cum lege quid peragitur: DoLo,est aut flagellum, intra cuius uirgam latet pugio:aut, secundum Varronem, ingens contus cui ei ro breuissimo. Dolones autem a fallendo dicti sunt : quod decipiant serro,cum speciem praes rant ligni. Haec Servius Aeneid. libro v II .utitur autem hac uoce Alfenus in l. si ex plagis. 32.9. I. D. ad te. Aq. Ille flagello quod in manu habinat,
in quo dolo inerat 'erberare tabernarium coeperat. Sic enim eum corrigendum esse locum, ubi
antea DoLoR legebatur. iampridem eruditi uiri animaduerterunt. mihi quoque uideor simile me- dum animaduertisse in l. i.3.2. D. si quadrup .ubi Vlpianus si e seribit: Et generaliter haec actio locum habet quoties cotra naturam sera mota pauperiem dedit. ideoq; si equus dolore concitatus, calce petierit,cessare istam actionem,sed eum qui
equum percusserit , aut uulnerauerit , in factum magis quam lege Aquilia teneri. nam DOLONE legendum esse, meo iudicio uerba haec ostendunt. Sueto. in Claudio : Reperti & equestris ordinis duo in publico, cum dolone, ac uenatorio cultro. Hesychius, Δομνις inquit, spinαἰνξω- ἀποκι- DODRANII duae partes e tribus cum duodecima, id ualet uncias nouem xiit Theoph. s. 8.D.de haered.
DoLI vM, uas cuiusuis materiae 3c mensurae, rei praeterea cuiusuis capax.nam, ut ait Iulianus l. 2O6. D. de uerb. sign. dolia tamdiu in uasis uinariis habentur, quamdiu uinu in habent. quum sine uino esse desinunt,in eo numero non sunt. Idem i. 26. D.de
institui.uel inst. lex. Dolia fictilia, item plumbea, quibus terra adgesta est, ct in his uiridaria posita,
aedium esse I abeo & Trebatius putant. Vlpian l. 3 . D. de triti uin. In doli s non puto uerum,ut uino legato di dolia debeantur. maxime si depressi in cella uinaria fuerint aut ea sint, quae permagnitudinem difficile mouentur. Item l. 8. in lin. D. de inst.uel instit. Conseruandi, quasi dolia licet de- n. non sint & cupae. Item Paulus i. 76. De contaempl. Dolia in horreo de sta, si non sint me pia &α α Proculus i. Is . D.de trit.& uin .dolia inuasis uinariis non esse,ex Trebatii sententia fatetur. Hi ne DoLI ARi v M,non locus ubi doliassed uas ipsum amplissimum&capacissimum apud Caium in I. 3 s.
F. i. D. de coni. empi: Sed & si ex doliario pars useni uenierit , veluti metretae centum, uerissimum est antequam admetiatur, omne periculit ad uenditorem pertinere. Hinc
DoL ARE uinum quod adhuc in dolio est,necdum diffusum. cuius uendendi legem Cato in lib. De
re rusi cap. I 48. exponit. l. I . g. est. D. de peric. &co m. Si doliare uinum emeris, nec de tradendo eo quicquam conueneritnc. Dor v s alius bonus est, ueluti quo a medentibus falli aesros,non tamen decipi, Lucretius poeta test turrinquit Donatus in Eunuchum . alius malus, ut decipiendi tantum caussa paratus est. Itaque estus, DOLI, inquit, uocabulo nunc tantum in malis utimur:apud antiquos autem in bonis rebus utebantur. Vnde adhuc dicimus, Sine dolo malomi mi rum quia solebat dici & bonus . Et Vlpi nus in l. i. D. de dolo mal . Veteres, inquit, dolum etiam bonum dicebant, & pro Glertia
hoc nomen accipiebant': maxime si aduersus hostem latronemve quis machinaretur . Do-