장음표시 사용
81쪽
rendini dies di euntur, quibus uadimonium licet dicere: Stati,qui iudicis cauti, cum peregrino instituuntur. CON DICER E pro simul dicere,ut sit in pastionibus Pompa. 66.de coni. cap. in uendendo iando quaedam etiam si non condicantur, praestanda sunt. CON DICTio duplex est:altera certi,altera incerti. CONDICTIO certi, est actio per quam certum petitur:hoc in, quod apparet, quale quantumq; sit. l. 6. l. in a. 24. D. si cert. pri. l. 28. S. exceptio, D. de iureiur. Cou DICTIO incerti, est perquam incertu petitur: ueluti liberationes,cautiones,& ca quorum incerta aestimatio est.l. . l. 8. D. de adi .emp. l. 2. F.aliud
de donat. l. q. D. de usur. Itaq; illius formula haec erit: Si PATERET Aurelius Licinio stipulanti centum spopondisse, tum Aurelium centum Licinio dare damnas esto. Huius uerb haec: Si PATRRET Aemilium Cornelio stipulati hominem spopondisse, tum quantum ex eo stipulatu Cornelio Aemilium dare facere oportebit, tanti Aemilius
CON D I CTIO caussa dati caussa non secuta sie enim legendum est; non DAT A est actio in personam, per qua m quae aliquid certam ob caussam dedit , nisi caussa secuta sit, id est reuera, atque in effectu
constet,id repet.l. I .& toto trach.de cond. caussa dati,&c. CONDICT Io ex lege, quae &: Condictitia ex lege nominatur, generaliter omnis personalis actio. dicitur, quae ex obligatione nascitur, quam n ua quaedam lex introduxit, quae quo genere actionis agendum esset, non cauit. l. I .D.de condis
ex leg. CON DI CTIO ex scriptura,est actio in personam perquam is qui se pecunia alicui debere scripsit, siue ea numerata sit,sive non sit, luere cogitur: dum tamen si data non sit pecunia, post bienium actio
intendatur,nam antea non numeratae pecuniae exceptione excluditur. uti docet Imp. tit.de lit. sit.& l. I C. de non num .pecvn.
CONO ICTI o dati ob turpem uel iniustam causam, eth actio in personam, per quam qui turpi iniustaue de causa quid dedit,siquidem in accipiente solo turpitudo fuit, repetit. l. I .& tot. tract. de cod. ob tu . CON D I CT 1 o Triticiaria,est actio in personam, per
quam res omnes excepta pecunia numerata,con-
dicuntur : siue sint mobiles, siue immobiles, I. I.
COM DICTio indubiti, est actio personalis, per qui id quod per errorem non debitum soluimus, reddi nobis postulamus. l. I. & palL. D. de condict. indeb. CONDICTITIA actio, quae & praecise Condictitia dicitur, nihil aliudost quam csidict. Imp. . i. Quibus mod. re coni. Daturq; agenti contra eu propter repetitionem Condictitia actio. Item Ulpi
nus l. 14.D.s cert. pet. At idem Vlpianus in I. i 3. s. 2. D. de iureiur. Atq; ideo,inquit neque surti, neq; condictitia teneti quia condictitia, inquit, solus fur tenetur. CONDIT Io,est pactio certam legem in se contines, ait Donatus in And. Terent. Vel sic COND ITIO, est lex negocio alicui apposita, unde ipsius euentus pendet. l. 37.S l. 99. D. ii cert petat. CO ND I T IO Nusi duo sit ni genera. aut enim possibilis est, aut impossibilis,possibilis, quae per reru naturam admitti potest: impossibilis, quae non potest.Paulus lib. Sent. g .cap. 6. COND I T IONvM possibilium genera sunt tria: aut enim ex casu & Artuna pendent, ueluti si filius nascaturiquae iccirco Casuales a Iustiniano appellatur: a nobis Fortuitae non incommodae nominari Possunt aut ex hominis uoluntate, ueluti si seruumanumittat: quas ide Potestativas, nos Voluntarias appellare possumus .atit mistae sunt, quarii euetus,ait idem,ex fortuna & personae uoluntate ρο- det: ueluti si uictoriam reportet .l. I.f. sin aute ali qui LC.de cad. toll. COND ITIo alia certa est, alia incerta. Certa coditio est,qus omnimodo extatura est: veluti. Si intra Calendas digito coelum non tes ero. l. in illa stipulatione, D. de uerb. ob. It , Sive nauis ex Asia uenerit,sive non uenerit.l neces lario, 8.s. I. D.de peric.& commod. Incerta conditio in , quae an impleatur,incertum est: ut, Si nauis ex Asia uenerit. Dubium est enim, utri4 uentura sit nauis, an non.
CONDITIO rursus alia dicitur faciendi, alia dandi rilla cum apposita lex est,ut quid fiat: haec, ut quid detur. l. 3I . . I .ad Trebell. l. 6 8. D. de solui. l. 8 2.D.de condit.& demonst. COND I Τ I o interdum nihil aliud est, quam pactio. Unde illud Cie. lib. De inuent. II .Cum omnes perituri milites essent, nisi ad hanc pactionem uenissent, utru satius fuerit amittere milites, an ad hae conditionem uenire. Sic in Topic. Si quaeratur,anaturane sit ius, an ab alia quas conditione & pactione hominum. Hinc CONDITIO pro pactione nuptiarum an I. ult. D. desponsa lib. l. ult. D.de proxenet. l. I9. & 36. D.derit. nupt. l. 6 S . D.de iudic. Hinc Festus, Conuen -ra, inquit,conditio dicebatur, cum primus sermo de nuptiis& earum conditione habebatur. Hinc
COND ITIONE tua non utor: formula crat, renuncia
disponsalibus. l. 2. D de sponsal. CONDIT IONALIS ,cui conditio adiecta est: ut conis ditionalis stipulatio, aut legatum. l. q. D.de Herbor.obi. & sub tit. Digest. de cond. & demonst. Item CoNDi T IONA LITER, pro sub conditione. l. qui res D.de uerb. obl.3 pass. in libris nostris. Corun v CER Eritide infra, Locare. CONDuc TOR est, qui uel rei alienae usum,uel alieni operis persectione certa mercede pacta recepit. COND vcTOR Operis, pro redemptor. Iauol. l. qq. D. M
82쪽
D. de sideius Et quia opus effectum non erat,alij locasti:& quum posterior conductor satis non daret,ipse opus secisti.
CONFp RR p, uide Collatio bonorum. CONFEsso Ri A actio,verbum e Graecorum Iurisco sultorum fontibus derivatum: pro Actio uerbisaientib. concepta: cui opponitur Negatoria. Usurpatur autem in scruitutum uindicationibus, cum quis suam esse seruitutem petit. l. r.& l. g. l. D. si
iram nis alentib. uerbis cocipitur: ne in casu quiem legis q. D. si seruit. uind. ut in Comine. Inst. docuimus. Dicitur & Consessoria actio in lege Aquilia, quae ex consessione rei, id est aduersunt reum qui consessus est,datur. l. inde Neratius, 23. f. ult. l. proinde, 2 I .f. I . D.ad leg. Aquit.
Co Ni I NFIs dicuntur, quorum praedia linea tantum
distincta sunt: uel quoru unius finis . alterius etias nis est. Vicini uerb, quorum praedia parietibus disterminata sunt. Itaq; Confinium in rusticis uita cinitas in urbanis praediis ponitur: uti docet Paulus i. q. in s. D. finium regund. l. 29. D. deseruit. rus . Co Ny i s C AR I ,ssco committi in fiscum, id est Principis aerarium redigi . l. vlt.bpe. D. de bon .eorum qui . Sueton in Domit. Contacabatur alicnissimae hae reditates, uel existente uno qui diceret audisse ede. Vsurpatur cliam de personis: ut . Cov p i s C AT vs tutor dicitur in l. 9. 6. p . D. de tui.& rat. dist. cuius bona sisto comissa sunt. Sueton. Caligul. Praetereuntes duos equites R. locupletes, sine mora corripi, confiscataq; iussit. iCouxv Nn I dicuntur iura quae in eandem uel personam uel rcm inciderunt. ueluti
CovpvNDI obligatio dicitur, cum item debitor&ereditor simul elfectus est hoc est,cum alter in alterius ius successit. l. dcbitori, o. i. grauius. TI.D. de fideiussi. 6.&l. I '. C. ad leg. Falcid. l. s. C. de haeredit .act. Similiter
Cox rvNDI seruitutes dicuntur,cum utrunq; prae
dium id est & id quod seruit,& id cui seruitus de
belur,ciusdem domini efficitur. l. r.& l. I S. D. que ad. seruiciami tu .l. 7. D.defund. dotal. Similiter Co Npv Nn I usus fructus dicitur,csim fructuarius proprietatem adeptus est.l. q. D. usu fruet. quem
ad .cau. l. 6.D. de manum. testam.
Cossv c. A,qui ad asylum confugit. l. praesenti, s. C.
de iis qui ad eccl. confl. si qua. 22. C. de episcop.
Cou iECT o catissae.Paulus i n l. I. D. de reg. iur. Per regulam igitur breuis rerum narratio traditur, &ut ait Sabinus, quasi caussae contestio est. Hoc
quid sit declarat Asconius, Quum, inquit, in rem aliquam agerent litigatorcs, S poena se sacramenti peterent, pascebant iudicem : qui dabatur post triges iniim diem legendum autem x tbrriu endii in arbitror, Post tertium diem quo dato. einde inter se perendinum diem,ut ad iudicium
uenirent denunciabant. qud quum csset uentum, antequam catissa ager tur, quasi per indicem reni exponebant. quod ipsum diccbatur Caussae coniecti , quasi caussae suae in breue coactio. haec ille.
Coniectionem autem non pro Coniectu sed pro Coniectura dictam opinor: ite ut Quaestio apud eunde in pro Quaestura, quasi unde de tota disceptatione iudex consciendi facultatem habeat.Vt ergo caussae coniectio rem strictim & anguste cotinci, sic Regula id quod iuris est breuiter summatimq; complectitur. Hi ne illud apud Gellium libro quinto, capite decimo, Et quum ad Iudice coniiciendae consistendaeq: caustae gratia uenisseti& quae sequuntur. Et Apud Afranium,ut Non ..
Marcellus refert: Caussam coniicere apud te ueso ambo adestis: profuturos arbitror. CON ivxctio in haereditatibus & legatis triplex obseruata es baut re,aut uerbis aut re & uerbis simul. l. re coniueii, 89.D.de legat. r. l. triplici, i 2D. de uerb. signi. Reconitinctio est, ctim duobus separatini res eadem legata cst,hoc modo : Titiolandum Tusculanum do lego. eundem fundum Maevio do lego. Verborum eoniunctio est, cum
pluribus res cadem definitis partibus legata est: ueluti, Titio & Seio fundum aequis partibus dolego. Re S uerbis coniunctio est: hoc modo, Titio & Seio sundum lego.
CONN v e I vM, cst uxoris iurae ducendae facultas. Vl-.pianus tit. S. Servius autem, Connubium, inquit,
CON f A N A R E, pro consanescere. Vlpianus I. I o . D.
de aedilitio edict. Si homini digitus sit abscissis ,
membri ve quid laceratum, quamuis consanauerits tamen ob eam rein dominus uti possit, non ut deri sanum esse. Haud scio tamen an CoNs Asu Elii T unica literula sublata , verius legeretur.
Co v s A NGV I Nr os, generaliter Cassius definit eos , qui sanguine inter se connexi sunt, l. I. g. 7. D. de suis delegit. Proprie uero,
CousANC v I NE I , sunt fratres cx eodem patre nati. nec requiritur, an etiam eandem in trem habuerint:ait Imp.9. I .de leg. a . cc. l. s. C. de legit. tui. l. I.l. 3 . N l. 6. C.de legit. haered.
CousCRi PTI patres: uide in libello De Senatu, in appendice. Corus ERERE manus die batur in uindiciis, qui uim moribus,sestucas inter se, quasi liastas, dicis caussis committentes faciebant. qua de re diximus in tament. Orat. pro Decina. Lex autem duodecim tabul. de qua Gellius lib. uigesimo, capite nono c memorat,his fortasse uerbis cocepta erat: S r Qvr in iure manu coserunt,utriq; superstitibus prs sentibus uindicias sumunto. unde illud Ennii: Non ex iure manu consertum, sed mage ferro Rem
83쪽
Item illud Ciceronis in primo de orat.
Multisque praeessem, qui te ex iure manu consertum uocarent. Dicebatur enim Manu consertum antique, pro Manus: elisa litera s .eo more de quo Cicero in Oratore disputat. CONS ILI vM, consessus eorum qui caussam uel publicam uel priuatam, cum praetore,aut Iudice cognoscunt .. unde illa peruulgata, Caussa cum consilio cognita, Consilium praebere , Consilium voeare , Consilium dimittere, De consili j sen
CON si Liv M&Mandatum hoc differunt:quod Madatum species quaedam est imperii, quod pro societate generis nummi receptum est, ut quod cuique negocium datum est ad mandatoris periculo conficiat. Consilium autem ab imperio prorsus alienum est, nec ullam uoluntatis eius qui consialium dat, significationem habet. Itaque rem consu itoi i s arbitrio permittit: nec, utru fiat, ne ne laborat. Itaque ex consilio nulla nascitur, obligatio:at ex mandato nascitur. Haec ex l. i. in sine,& l. secunda, D. mand.& l. consilii. D. de reg. iuri
CONSOER I N I,e5sobrinaeo, sunt, ait Caius,qui que-ve ex duabus sororib. nascuntur,quasi Consororini.I. I.s. I .l.ult.f. eod. D. de grad. h aflin. CONso ERINI a patruelibus quid differant , uide
CoNso a Rr Ni & Amitini sic disserunt: qui duobus ex fratribus nascuntur, Patrueles: qui duabus ex sororibus,Consobrini:ex fratre & sorore, Amitini inter se nominantur. l. ult. f. q. D. de gradibus. Vbi Paulus ait hos omnes a pleris ;, uelut a Tre batio , generali nomine Consobrinos appellari. Nonius autem in extremo sic scribit, Amitini fratrum maris & foeminae filii, Consobrini ex dii bus editi .sororibus,quasi Consororini. Quod autem Paulus illa l .ult. f. 8scribit, sororum fratrumque meorum nepotes neptesq; consobrinqs esse: Obsi urum uidetur . nam illi non Consobrini, sed Sobrini appellantur. Respondetur autem Paulum
ira sensisse, ut qui inter se sobrini sunt, leui abusione dici inuicem possint Consobrini: ueluti si qui
inter se fratres sunt te Confratres appellarent. CousOCERI dicuntur itTheoph. quorum alterius filia, alterius silio nupsisset.*. .de nup. Vtitur Vlpia. l. I 26 proinde, D. de donat. inter uir. CorusOLIDATIO est proprietatis cum usu fructuc niunctio. Imp. I. t. de usustu. Vel ex contrario: si usu fructuarius proprietate rei acquisierit: quae res consolidatio appellatur. Hinc fructuarius proprietatem acquirens,consolidare dicitur. l. l. 6. D de usus accres. Hinc apud Iauol. l. a liberi.
3 s . D. de bon. liberti solida proprietas dicitur, in qua ususfructus inest. Itemq; apud Paulum l.Sempronius, 26.f. I . in usu fleg. CONsORTIO, communio. Papin. l.96. s. s. D. de so
Iut. Me in arbitrio eius electio erit, quum debitor precium pignoris consortioni subiecerit: id est, promiscue utriq; debito pignus subiecerit. CoNsPoNso REs a Cicerone dicuntur, qui a iurisco sultis correi debendit id est, qui eiusdem obligationis sunt debito res. Cic.ad Attic. lib. I 2. Tamevelim des operam, ut inuestiges ex consponsorutabulis,sit ne ita. Idem Leptae, De tuo negocio cν sponsor es pro Pompeio, si Galba consponsor
Corus PoNsos antiqui dicebant si de mutua colli et tos. Festus. OCON sT I TvE R E iudicium uel quaestionem, in publicis duntaxat iudici; s, dicitur Quaestor, qui iudicum reiectione utrinque facta, certos constituit iudices, qui sibi iurati in consilio adsint, & secum cognoscant: in priuatis uero iudicijs, quum P tor urbanus iudici aut Recuperatoribus a litigatoribus acceptis, potestatem de caussa cognosce di & iudicandi facit. Cicero pro Cecina, ut igitur conuenit, quae causi, flacrit ad constituet dum iudicium,eandem moram esse ad iudicandu .
Coras TITvERE iudicium Praetor in priuatis caucsis dicitur,quum agedi potestatem litigatoribus: iudicandi uero iudicibus sumptis permittebat. Corus Ti TvERE,est creditori sine stipulatione promittere, se pecuniam uel a se uel ab altero debita, certo die soluturum: ueluti si tibi Calend. Iuniis debea,& nudo pacto,id est, sine stipulatione promittam, me Cal. Maii soluturum. Vel sic, CousTI TvERE, cst quod iam debetur daturum facturumve se,uel pro semel ipso, uel pro alio sine
Cous Ti TvTORIA siue Constitutitia actio dicitur. quae in eum qui se soluturum constituerit, datur, hi, seia uerbis: Si appareat Maevium Titio pecuniam constituis eamq; pecuniam cum constituet,atur, debitam fuisse. neq; Maevius aut soluat, aut faciat id quod constituit:ac per actore non steterit quo minus seret quod constitutum est,tu Metuius damnetur. l. I 6.I7. I 8. D.de constit.pec. CONsTI TvTvM , uocabulum ad ius ciuile pertines,
Et significat diem tempusq; communi consensu indictum, quo se aliqui in loco certo ac constituto s stant. Cicero in Orat. pro Caelio,Quum sit ijs confitendum,nunquam se ne congressu quide&constituto coepisse de tantis iniuriis experiri . Et in epist.ad Att.lib. I I .ep. I .A tq; co die cogitabam in Anagnino, postero autem die in Tusculano,ibi unum diem v. Cal. Igitur ad constitutum. Et eleganter transtulit in epist. ad Martii,Si quod constitutum habes cum podagra, fac in alium die disseras. Varro De re rust. l. r. Scrofam enim m
84쪽
ne salutaui, quum alius eum salutasset, alius conuitiatus esset, qui eam sero uenisset ad constitutu . CONsTI Tvrio NEs Principuin generaliter omnia ilici rum placita dicuntur:h oc est, Rescripta, De creta, Edictaa. I. D. de eonstitu. princ. l. s. f. constitutio. D. ut in pos . legat. l. q. D. de manumisi Coes s T i TvTION v M aliae generales sunt, aliae personales. Cenerales sunt, quae ad omnes pertinent :Personales uero sunt , in quibus propicr certae personae rationem , a iure communi recessum
est: quae & Privilegia appellantur . Haec ex d. l. I.& 3.&l. 3.C.de legib. &9. quod Principi, de
Cous T i T v I seruitutes tunc demum dicuntur,cum ijs uti quis coepit. constituuntur enim per patientiam,vel traditionem,l. lῖ. f. i. D. de Publician.l. 8 .D.de usu Ll. l . in sit. D.de seruit. rustic. CovsvET uno iuris pars est, quae fortasse ita no i
commode definietur: Ius quod usu diuturno &maiorum morib. sine ullis literis constitutum, nominus quam quod scriptum est, usurpatur. l. 3 2.& seq. D.de legib. Vsus enim diuturnitas eius iuris firmamentum est. Diuturnitas autem ex maiorum moribus repetcnda est arg.l. more maiorum Is . O .de iurisd. om. iud. l. I. g. I. de ossi c..eius cui mandat. l. poena, 9. D.de parricid. Quare cum maiores proprie dicantur usq; ad trita uum,l. io. D. de affin. & gradib. sequitur ut minimum centum annorum spacium requiratur: nimirum ut singuli gradus plena pubertate alios superent. Itaq; apud Livium lib. xxv I i. Praetor contendcbat Flamines ius in senatum introeundi non utendo amisisset quia nec patrum nec avorum memoria quisquaid ius usurpasset. CON s v LI populus dicebatur Romae, cum lex rogabatur. Festus lib. Rogatio est,inquit,cum popii lus consulitur.Cic.de Legib. iii . Qui agent, non plus quam de singulis rebus consulunto. Et in Miloniana, Nihil de eius morte populus consultus, nulla quaestio decreta a senatu est. Et in ea pro Dorno, Si populus de ista re consultus esset. CON s v L I res dicitur, de qua ad senatu relatu est: ut patet ex lege operis faciundi,cuius partem adscripsimus in uoce Duumuirat.
Cou TvsτARi litem dicuntur duo aut plures aduersaris, quod ordinato iudicio utraque pars dicere solet,Testes estote. Item alibi, CONTESTAR i, est quum utero; reus dicit , Testes
estote. Festus. uide Lis contestata. Co xT E sTA To,testibus adhibitis. Vlpia.L r .s.7. D. de agia.& al. lib Si neq: contestato dixerit eam ex se praegnantem non esse. CONTLx Tu uno fieri dicitur, quum actus alienus nullus intermixtus est. Ulpian. l. 2I . s. s. D. quites . fac. post .Vno contextu adius testari opo
tet . est autem uno contextu , nullum actum
alienum testamento intermiscere. l. 7 . de legat.
CONTRA legem facit, qui id facit quod lex probibet. l. 28. D.de legib. senat. CONTRAHERE, praecise inter Iurisconsultos quod ueteres plene dixerunt, Res contrahere:cum uidelicet ultro citroq; aliquid dabatur: hoc est, cum unus accipiciat, alter dabat. Liu. lib. xx I I. Iam inde haud secus quam in pace res inter se contrahere,vendendo,emcndo, mutuum dando argentu , . creditumq; soluendo auderent. Hinc CONTR ACTus est negoctu inter duos pluresve data opera gestiam, ut uel uterq; inuicem, uel alteruter obligetur. l. Labeo, 39. de uerb. signi. l. rogasti. de praescr.uerb. Hi in arca.de condici. indeb. CONTRACTvum autem duo summa genera sunt. na alij Nominati dicuntur, qui b.certum no mcn La-
tinae linguae consuetudo imposuit, ueluti emptio, locatio:alii uero in nominati: Do ut des, Do ut faecias , Facio ut des, Facio ut facias. qui propterea se appellantnr: quia nullum ex Latinae linguae cosiletudine certum ac proprium nomen habent. tametsi enim prima specie ad nominatorum simili- tudinem accedere uideantur,tamen propter iuris ei uilis subtilitatem ab ijs magnopere discrepant. Ol. io passD.depraescrip. uerb. CONTRA HERA fiduciam, vel Fiducia. CONTR AM ERE alicui, pro Cum aliquo. Vip. I. 8. g. I o. D.ad S.C. Veli Si quum essem tibi contraditariis, mulier interuenerit, ut cum ipsa potius co
CONTRARIA iudicia,ui de Actiones directae.
me in libera ponitur.Vlpianus. l. I 2.9. I 6.de inst.
uel instr. Contubernales quoq; servoru m, id est uxores ,& natos in structo fundo contineri uetuest. Scaeuola l. l .f. t . D.de sd. lib. December dispensator meus, Seuerus uillicus,& Victorina uillica Seueri colubernalis in annos octo liberi sun.
to. Paulus i. 8I .D. de condit.& demonstr. Stichus si rationes reddiderit, cum contubernali sua liber esto . CONTvE RNALrs dicuntur , inquit Festus, a tabernis, quae sebant ex tabulis,unde & Tabernacula sunt dicta, licet ex te toriis & pellibus fiant. Africanus l. 21. D. comm d. In exercitu contubernali ,
bus uasa utenda communi periculo dedi. Et post,
Habiturum me actioncm cum contubernalibus constat pro cuiusque parte .uide Tabernae. t CONTvBERNI VM proprie seruile connubium. Paulus lib. Sent. 1 .cap. 2 O. Inter seruos & liberos matrimonia contrasi non possunt, contubernia potest. Et sit accipitur in l. I I. J. I. D. de adult. l. Iq. s. seruiles,D.de rit. nupt. l. 7.C.de liberat. caussi.9C. de neces sem.
CONTvMAx est,ait Hermogenianus, qui tribus edictis propositis, uel uno pro tris. quod uuleo Peremptoria appellatur, bieris euocatus praesentiam
85쪽
imperio non obteperat. l. I . . propter. D. de post. I. I9.D.dedol. l. .f.condemna. D.detab. ex Lib. CON T v M E L I A,inquit VI p. a contentiendo dicta est l. t M. de iniur. uide Iniuria. Similiter Seneca lib. De tranquil. uitae. I I. Contumelia, inquit, a contemptu dicta est: quia nemo, nisi quem contemnit, afficit tali iniuria. nemo autem meliorem maioremque contemnit, etiam si facit aliquid quod contemnentes solent. uide Iniuria. CONTvRBARE,uocabulu est ad rationes pertinens:& est, post liabitis prioribus creditoribus, post rioribus satisfacere. Cice. pro Plancio, Verum fac me multis debere,& in his Plancio. Vtrum i itur
me coturbare oportet, an caeteris, quum cuiusq; dies uenerit,hoc nomen quod urget, nunc quum petitur dissoluere. Plerunque tamen Conturbare est ereditori non satisncere, paria non facere. Vlpia. l. . g. r. D.de institiact de seruulo pistoris loquens, qui pecuniam praesentem a quopiam acceperat, ut per dies singulos ei panem praestaret: Si coturbauerit, inquit, tenebitur pistor, si ei ita dari sena mas permitii: id est, si eis a quibus panum preci uin acceperat,non satisfecerit. Alfenus l. 6. D. de in rem vers. 1eruus boues uendiderat,alios redemerat , num os uenditori non se luerat, postea conturbauerat: id est, pecuniam dissiparat. CONv pN i R , proprie est debitore appellare. & se interdum sumitur. Caius i. l. D. de Iiaer. petit. Si quo tri conueniebatur possessor haereditatis, pauciores res possidebat, ὸeinde aliaru quoq; rerum possessione adsumpsit. eas quoq; uictus restituere debebit: siue ante acceptum iudicium, siue postea acquiserit possessionem. Hi ne CoruusN1RE dicitur, etiam qui in ius uocat. Idem I. 29.D. de procur. Si actor malit dominii potius conuenire, quam eum qui in rem suam procurator est. Sic in L s. D.de rei uindic. l. 7.C.de praescript. Ioannis Cosvs Ni Rn in manum.uide Uxor. item, Materia milias. CONvENiRE in matrimonium dicitur mulier quae nubit. Papin. l. I 2I .f. I . D. de uerb. oblig. Mulier ab eo in cuius matrimonium conueniebat. stipulata suerat ducenta, si cocubinae tepore matrimoiiij, consuetudine repetisset. Idem l .is .D.de ritu nupt. Nec in matrimoniu couenire nouerca eius, qui priuignae maritus suit. Ccllius lib. I S. cap. 7. Matrona esse quae in matrimoniu cum uiro couenisset: matremfa. qus no in matrimonium tantum, sed etiam in manu mancipiumq; mariti uenisset. Paulus autem in l. 3 . D.de uerb. obli. Coire in matrimonium, pro Conuenire dixit. CONvENTIONI s uerbu generale est, ad omnia pertinens, de quibus negocij contrahendi, transgendiq; caussa contentiunt qui inter se agunt. nam scuti eouenire dictitur, qui ex diuersis locis in unu Iocum colliguntur & ueniunt,ita & qui ex ditie 'sis animi motibus in unum consentiunt. id est in
unam sententiam decurrunt. l. I . s. r. D. De paci.
CONVENTIO publica est, que fit per pace, tu oti cs inter se duces belli quςda paciscutis r. l. s . D. de pact.
Coin v N Ti o legitima est, quae lege aliqua conti a tur,l. 6. D. de paci. CONvENT v s uno modo intelligitur,quum a imagistratibus iudicij caussa populus congregatur. Fc-stus. uide Indicere sorum . Co NupRsATIO, habitatio. Vlpia. l. r. s. I. D. de relig.& sumpt.Senatusconsulto cauetur, ne usus sepulcrorum permutationibus polluatur: id est, ne sepulcrum aliae conuersationis usum aecipiat. hoc est,ne quis aliam ob caussam quam sepulcri & r ligionis ibi habitet, aut uersetur: ut ex edicti uerbis intelligitur, quae idem Vlp. refert in i 3. D. de sepul. uiol. Coxv 1 C i v M. est contumelia petulantius iactata. Cicero pro Caelio, Maledictio autem nihil habet propositi praeter contumeliam : quae, si petula tius iactetur,conuicium : s facetius,urbanitas no
CONvi C I vM, inquit Vlpianus,dicitur,uel a concitatione, uel a coventu: hoc est, a collatione vocum. quum enim in unum coplures uoces cola sertatur ,
covicium appellatur, quasi conuocium. I. I s.f. 3.D.de iniur. Recte Vlpianus etsi a Lauretio Valla reprehendatur, qui Convicium a uitio non a uocibus deductum putat. nam Cicero in Orat. pro Sextio Vlpianum tuetur, cum ita de l). Clodio loquitur: Et is qui antea cantorum conuicio conciones celebrare suas solebat, cantorum ipsorum uocibus eiiciebatur. Clodis enim cantores per ridiculum appellat eos, quos ille data opera ad silas conciones euocabat, ut sibi apud populum concionanti pro consuetudine acclamarent: Bene deprae lare, belle de sesti uc. quem morem populi R. fuisse nemo ne scit ex Iib. De orat. lii. Ex Quinti Iiano,& nonnullis orationibus Ciceronis. Manutius autem doctissimus eius orationis interpres,
Sextianae locum sic interpretatur, quasi Clodius cantores adhibuisset, qui modulatis uocibus p puli oblectandi caussa conesonantis uocem subsequerentur. de quo more fateor me nihil adhue legisse: tametsi Gracchi eburneolam fistulam meminerim , quam Iono alio pertinuisse constat. similiter. Covvi Ci v M pro strepitu & uocum multitudine Cice.usurpat in ea pro Archia: Quia, inquit, suppeditat nobis ubi di animus ex hoe serens strepitu reficiatur, de aures conuicio defessae conquiescant. CONvi C t v si aduersus bonos mores accipimus, in unum collatam uociferationem, que bonis moribus improbatur, de ad infamiam alicuius spectat. l. .f. cui praetor. D. de iniur.
Cop i Ar, sunt cibada quae publicὰ praebentur. P G pinianus
86쪽
pinianus l.ob negocium, ro. D. de compensat. Ob negocium copiarum expeditionis tempore
mandatum curatorem condemnatum ,&c. Vale
rius lib.v.ca. i.Obviam illi P.Cornelium Scipionem Qua storem Capua misit, censuitq; ut ei domus Romae quamoptima conduceretur: & copia non solum ipsi. sed etiam comitibus cius publicὰ praeberentur. Plin. in Panegyr. Emit siscus quicquid uidetur emere.inde copiae, inde annona. CORACI Nus τεοῦ κόρακας, uasi dicas corvinus: color niger: ut ex Strabone intelligitur, qui lib. x I l. de nigerrimo pecorum Laodicensitum colo re loquens, ν appellat .Paulus.l.78.
s. s. D. le legat.& sid.lib. 32. Coccum quod proprio nomine appellatur, quin ue sicoloribus cederet,nemo dubitauit.'uin minus porro coracinii , anthysginum, aut melinu suo nomine,quam co cum,purpurave designatur. CORAM aliquo. Florentinus l. 2o9.D.de uerb. sign.
Coram Titio aliquid facere iussus non uidetur praesente eo secisse, nisi is intelligat. Itaq; si furiosus aut infans sit, aut dormiat: non uidetur coram eo fecisse. scire autem non etiam uelle is debet: nade inuito eo recte sit quod iustii in est.Sic in l. rs.f.si coram.D.de acqui.haeredit. C IR Bis,uas vimine contextum. Vlpianus l. in instrumento, 8.D.de inst.uci instrv.Cogendi quemadmodu torcularia,corbes,falcesq; inestoriae. Hinc Per corbem uini mensuram facere, apud Vlpianum. in.l. I. s. q. D. de peric. & commod.quum scilicet uinum ex doliis uenditor effunderet, quia non intra tempus idoneum dolia exinaniret. Corbem igitur adhibebat, quae ad effundendum erat aptissima, ut quantum esset effusum, appareret. CORN IC v LAR I us,minister decurionis. Asconius, Accensus nomen est ordinis & promotionis in militia, ut nune dicitur,princeps,uel Commentarientis, aut Cornicularius .haec enim nomina de lesionaria militia sumpta sunt. Adiutores cornic
lariorum Tarrum tinus inter iminunes numerat, I.ult. D.de iur. immunit.
CORNi Cum oculos configere, prouerbium est de iis dici solitum, qui acutos di ingeniosos.& ca tos homines tamen in fraudem inducunt. Sum- ptum a cornicibus quod aues sint cautissimae, &neile insidias prouidentes. Hinc Cn.Flauius quisormulas cautis Iurisconsultis ademit,cornicum oculos confixis te dicitur.
CORONARI vhi aurum, uide Aurum coron rium.
CORPORA Lus res dicuntur quae tangi demonstrarique possuntu. I. s.lis autem. D.derer.diui.ex quo
intelligitur.sola indiuidua reriim corporaliu nomine contineri quippe quae sola sub sensi is cadat. quod cum ita sit, perspicuum est, cum Vlpianus illo loco haec exempla subiungit mehittiandus, homo,uestis,aurum: ceteraque quae speciei nominea Dialecticis,generis a Iurisconsultis appellantur intelligendum esse, de hoe sundo, puta Tusculano:hoc homine, puta Datio. nam cum in genere Diadum hominemve dicimus, rem uniuersam ii-gnificamus. res autem uniuersae cadere sub scnsas Don pollunt,quippe a quibus sint remotissimae CORPOR v M tria genera Paulus tradit in I. rerum,3 O. D.de usu .dc.l. in rem, 2 . D. de rei uindic. Vnum quod continetur uno spiritu, & Graece ἀμμέω uocatur: ut homo, tignum, lapis,& simili alterum quod ex contingentibus,hoc est plurib.inter se cohaerentib. constat: quod
uocaturitat aedificium , nauis armarium. tertium
quod ex distantib. constat: ut corpora plura non soluta, sed uni nomini subiecta,ueluti populus, legio, grex. In hanc sententiam uide Plutarch. in
CORPORATI,collegae, qui eiusdem societatis sunt& corporis. Impp. l. non plures, q. C. de sacros. eccl. Nulli alii corporatorum praeter dictum numerii per patrocinia immunitate concessa. Impi'. in l. qui sub.8.eod. tit.Collegatos eos de appellat. CORRADtRE,est cum difficultate summam aliqua ex uenditione redigere. Vlpian.l. s. D. de adimaa. N peric.tui. Ira autem depositioni pecuniarii l
cus est,si ea summa corradi, id est colligi possit ,
ut comparati ager possit. Coς TvΜ, Marcianus in l.ult. f. s.D. de publican. inter species ad uectigal pertinentes recenset. de quo Plin.lib. I 2 cap. i 2.sie scribit. Radix S solici Indis est in imo precio. Radix costi gustu i eruens, odore eximio,frutice alias inutili. Et li. 22. cap. 2 q. Odorum caussa unguentorumq; S deliciarum,si placet, etiam superstitionis gratia e mari
autem hos Marciani re Plinii locos cum illo Pomponis consero,ubi odorum unguentorumq; meminit in l. 2 I .f. i. D.de aur.a i g. venio in suspicio nem,pro Colum,cuius uerbi tensus eo quidem loco fortasse nullus est, reponendum esse Collum De quo tamen iudicium doctioribiis relinquo. COTORIA,locus unde cotes excinduntur. Alfenus l. is. D. de publican. Caesar quum insulae Cretae cc orias locaret, legem ita dixerat. C. p. nota est Constantinopolim signiscas.ut in extremo Institui praefationis,D.C.D. id est, Datum Constantinopoli.& alibi frequenter. CR A RATT ,κδαβαῖς, lectulus meridiado idoneus- Scaeuola l. 2 .f. 8.D.de inst. vel .instanstructis domibus legatis,crabattus argento inaurato tectuς mortis Titiae tempore in domibus non est repec
CRATIT ius paries,qui rectis cratibus infixis, tuin aliis transuersis illos presse circumplicantibus costat. Vitruvius lib. 2. opitu. S. Cratitii uere, uelim quidem ne inuenti essent . quantum enim celeritate & loci laxamento prosunt, tanto ma
toti & communi sunt calamitati , quod ad incendia,
87쪽
incendia: uti fasces, sunt parati. Ubi eur FAcssa nonnullis legatur, non dispicio: quum reuera fasciculorum exempti, adeoq; optimorum uicem obtineant: ut ex sepibus,cuiusmodi hac aetate per multe cratitiae sunt, cognosci potest. Vlpia n. l. s 2. s. r. D. pro socio,Si uicini semipedes inter se comtulerunt, ut ibi cratilium Parietem inter se aedificarent ad onera utriusq; sustinenda, Acc. CREDENDI appellatio generalis est: ait Vlpian. in
l. I . D. de reb cred.Nam cuicunq; rei assentiamur
alienam fidem secuti, mox recepturi quid ex hoc eontractu,credere dicimur. Haec ille. Sive ergo pecuniam aliasq; res, quae non in specie, sed in genere redduntur: sue quid aliud, cuius solutio speciem, id est individuum ipsum creditum exigat ut in deposito & pignorejalterius fidei commietamus, recte credere dicimur. quod ipsum intelligit ex l .ssequenti, s. 3.& l. o. Is .i9.de aliis. Aliud autem esse credere,aliud in creditum ire,mihi quidem animaduertisse uideor ex eadem i. r .ubi Paulas ait, Mutui dationem in iis rebus consistere, quae pondere,numero, mensura consistunt: quoniam eorum dati nepossumus in creditum ire, quia functionem in suo genere recipiunt, In ceteris autem rebus ideo in ereditum ire non posse,
quia senetionem in sua specie non recipiunt.Ut significare uideatur Mutuum date, idem esse quod in creditum ire iisdemq; in rebus poni hoc ut ruinque uerbum in iis autem, in quibus Depositum , aut Pignus, aut Commodatum exercetur, Iri increditum non posse. Quam differentiam qui undam exposuerit, inueni adhuc neminem. Sed eroto nisi uera esset, perridicule Paulus dixisset, Credendi uerbum ad Commodatum aut Pignus Non pertinere: quod contra duobus post uersibus ipse idem assimat,& in lege proxima Vlp. diserte confirmarat . ut illud omittam, quod ineptissime alioqui superius dixisset, Mutui dationem in podere, numero & mcsura cons stere,qm creditu in iisdem consistit. quod apertissime cotinuo pernegans.Creditum, inquit, consistit intra eas res . uae pondere, numero, mensura continentur. utuae uidelicet species sub credendi uerbo subij. ciantur , Mutui datio, siue in ereditum itio: Si altera quae generis sui nomen retinens, Upellatur. Creditum. Et profecto ita est, ut Iurisconsulti tu demum hoc uerbum In creditum eundi usurpet, uum res accipientis facta est. ueluti Alfenus qui
ne controuersia omnium eorum, quorum ex scriptis Pandectarum libri maxime compositi sunt, Optime ac latinissime loquutus est. Is igitur in L
3I . D. locati,Rerum, inquit, Iocatarum duo sunt Senera: ut aut idem redderetur, sicuti quii uestimenta fulloni curanda locarenturiaut eiusde generis redderetur,ueluti quum argcntum pusulatum fabro daretur,ut uasa fierent: aut aurum, ut annuli: exsuperior acta,rem domini manere:ex
Posteriore, in ereditu iri. Atq; hoc ipsum est quod
Paulus dicebat,ijs rebus in ereditum iri,quae sumctionem in suo genere recipiunt. Africanus. l. I9. in fin .ad s C. Vell.An uero,inquit, perinde habe-du sit,ac si initio ego pecuniam mulieri credidis.sem,ac rursus tu mihi in creditum isses. Vlpian. in I. s. g. 8. De trib.act. Sed si dedi mercem meam uedendam,& extat, uideamus ne iniquum sit in tributum me uocari & siquide in creditum ei ab ijt, tributio locum habebit. enim uero si non abist, ruta res ueditae no desiniit esse meae,qua uis uendiero, nisi aere soluto. c. Deniq: ide aliis locis obseruatum reperies: ut apud Vlpia n. l. 3. S.I.ad S.C. Maced .de Maecianum, l. 6 s. g. ult. ad s. C. Trebell.
CREDITOR Es,inquit Vlp. accipiendos esse constat eos, quibus debetur ex quacunque actione, uel persecutione, uel iure ciuili, sine ulla exceptionis perpetuae remotione,uel honorario, uel extraordinario, siue pure, siue in diem,sive sub exceptione. I. IO. D. M uerb.sgn. & Caius I. se'. Creditorum appellatione non hi tantum accipiuntur, qui pecuniam crediderunt, sed omnes quibus ex qualibet eaussa debetur. CRETio, est certorum dierum spacium, quod datur instituto haeredi ad deliberandum, utrum ex pediat ei adire haereditatem,nec ne. uelut, Titius haeres esto: cernitoq; in diebus centum proximis, quibus scieris poterisq;: nisi ita ercueris, exhaeret esto. Ulpia .cap. Inst. xx I I. Impp. l. I7. Cale iure delib. Cretionum scrupulosam solennitatem hac Iege penitus amputari decernimus. uide Cernere. CRETio aut uulgaris dicitu ut continua. Vulgaris,in qua adijciuntur hae e uerba, Quibus scieris, poterisq;. Continua, in qua non adiiciuntur. Vlp.
CRiMEN, a delicto siue maleficio Iurisconsulti per- spieuitatis studio plerunq; sic distinguunt, iit Criminis nomine capitalis fraus intelligatur, quibus Respublica. laeditur,ueluti caedes,falsitas, adulterium . Dclicti uero, priuata noxia, qua priuatim quisq: laeditur,ueluti furtum, iniuria, &e. Ulpi nus l. I7. F. I 6. D.de aedilit . edict. Noxas accipere debemus priuatas,hoc est eas, quaecunq; committuntur ex delictis,non publicis criminibus. Hinc titulus est, De priuatis delictis,lib. Di est. q. &apud Iustin tit De obligat.quae ex deliin. & item
quae quasi delicto nascuntur, lib. Inst. . Nonnun quam tamen Crimina,eaq; priuata nominantur .
Vlp. l. r. I. D. de poen. Generaliter placet in I gibus publicorum iudiciorum, uel priuatorum criminum qui extra ordine cognoscunt Praefecti uel Praesdes, ut eis qui poena pecuniariam egentes eludunt, coercitionem extraordinariam im ducant . CRI M EN, pro criminatione. Ulpia. l. 7.D. de accusa.
Cauent itaque singuli quod crimen obhciant, &Praeterea perseueraturos se in crimine usq; ad sentetia. Priori uerbo delictum, posteriori accusatio significatur. Paulus Li . D. de reg. iur. Nullum G a crimen
88쪽
erimen patitur Is quI non prohibet, quum prohiberi non potest. Macer l. 2.D. de concuss. Sed si ideo pecuniam quis accepit, quod crimen mina tus sit, Sec. Sic l. 3. C. de calumniat.l. IC9.D. de reg. ur. l. 2 I. D. de senat. Silan . Sic CRi ΜΕΜ specti,id est criminatio, accusatio. Ut pian. l. I I .D.de susp. tui.Sciendum est suspecti crimen ex lege xl I. tab. descendere. Cicero Verris 3. Quaerat non si tum quemadmodum nostro eri crimi, uerumetiam quo pacto suae confessioni possit mederi. CR i M i NALi A iudicia , uide Iudiciorum alia criminalia.
CRIMINA Iesitima, id est, quorum iudicium lege aliqua publicorum iudiciorum est constitutum Vlp.l. 3 I .D.de crim. steli. Poena aute stellionatus nulla legitima est, quum nec legitimum crimen lit. sit. solent aute cx hoc extra ordine piccti. CR I NAM Pompon.in Lo .f. I .D.de aur. argen . numerat inter ea unguenta, quae ualetudinis caussa sint parata. nisi sorte CR I M o N I A legendum sit, ut sit oleum ex lilio consectum,& odoramentis conditum .nam Crinonis Pli .li. 2I.c. s.meminit, quod illiu rubes appellat. CROCvPH ANTI A, opinor esse ornamenta uillosa, quae sub reticulis contexta per eorum plagulas apparent.id enim origo uocabuli κροκώ - ,declarat. Ulpian .in l. 2 . g. 4.D. de aur.arg. ornamelorum haec, inquit: uittae, mitrae, semimitrae, reticula,crocu phantia. Alciatus autem & alii eruditi homines alio uocabulo conquirendo mirabiliter
CvCv MELLA apud Alfenum l. si quoniam. Si serui.
uind.genus vasculi curvi, quod, ut arbitror, a sorma cucumeris nome seu inuenit,ad eunde usum, ad quem & labra & crateres paratum. Conanus. CvLLEus, uas omnium capacissimum, urnasco
tinens quadraginta. In eum insuebatur parricidaeum cane, gallo gallinaceo, simia,&uipera .uti scribit Modestin.l. 9. D. de lese Pomp. Culleoru quoque meminit Scevola in l. ult. D. de p gno. act.& Vlpia. l. 3 .in sin. D. de trit. uin.& ol. CvLPA non idem est, quod negligentia, sed eius consequens: quemadmodiim laus diligentiae consequens est. Triplex autem numeratur: Lata, i
uis & leuissima. Culpa Lata est, quae minimae diligentiae est ut Latini Dialectici loquuntur repugnans : ut Graeci, νη: quippe quae summae diligentiae, cui minima diligentia opponitur, sit consequens. Itaque qui minimam diligentiam debebat, cam si non adhibuit, in culpa lata esse dicitur: quae doli finitima est. quod & Celsus in I.quod Nerva,D.depost. demonstrat: ubi ait, euqui minimam diligentiam non adhibet, fraude non carere. Atq; hoc nimirum illud est, quod ait
Paulus in . l. 1 26. De uerbo. signifi. Magna negligentia , culpa est: magna culpa, dolus est. Quod sic accipio,ut minima negligentia pro nulla nu, meretur: sed magna negligentia duntaxat,quae siue summa,sive mediocris, siue minima diligentia praetermissa sit,culpa est,magna autem culpa, doli speciem haheat: ut.I. i . D. si mens fessi & t.'s sidcitutior, 29.D. mandati rubi Vlp. ait, dissolutam negligentiam prope dolum esse.Itemq; l. I . S. is quoue,s .De obligat.& act.& L quaesitum, 8. I. I. Dise precar. ubi idem se ibit,eum qui precatio roga uit,nullius culpae nomine teneri, nisi eius quae Golo proxima est: quod nemo non uidet adlatissi mam culpam & minimam diligentiam pertinerm& item in. l. 12 3. De uerb. sig. Lata culpa est nomintelligere,id quod omnes intelligit te ueluti,mea frumentum aut uinum apud te depositum, corrii pittas illud interdum moueatur,hoc repleatur. Si tamen ne hanc quidem dili entiam in tuo adhiberes,extra culpa esses. quoniam ut Iustinianus ait qui negligenti amico rem custodiendam tradit, non ei,sed suae facilitati id imputare debet. f. pe eod.infra coatem,si cum tibi mandassem, ut milii certum hominem emeres, & tu gratia ductus , passus sis alium emere.Vlpian .in. l. ii procurator ψου in fi. D. mand. scribit hanc latam esse culpa: audicum fidei utar pro debitore soluisset, neq; eu , cuposset,eertiore redderet. l. si fideiussor, 29. D.eod. Culpa leuis dicitur, cum is qui medioere diligentia debebat,non ea praestitit, sed minimam duntaxat: l. mulier, 29.6. 3. D. ad Trebell. ubi Vlpianus apertissime leue culpa scribit esse,cosueta cuius a suis in rebus negligentiam. Itaq; intelligedus es hidem m. l. cu res, 47. I. 3 .D. de legat: I. Item Caius in l. quod saepe, 3 3 . g. . D. de lega. r . Ite Caius in I. quod saepe,3 s.f. D.de coni. empl.ubi ait talem custodiam a uenditore desiderari, quale bonus paterfa. suis rebus adhibet.& l. ea igitur, et . & I. et ganter, 2 q. f.ult. D.de pignorat. adt. Na creditor in pignore mediocre diligentia debet mon autem
exactissimam,ait Iustin. f. ult. qui b.mod. re conta
hoc est,no quale diligetisiimus aliquis,& unus e multis: sed qualem magna pars patruis. adhibere
consueuit. Itaq; sic seruos aut mulos onerare ut
debilitentur dum tamc dolus absit Vlpian. illo in loco leuem culpa appellat. Similiter Paulus in l. si putator, 3 I M.ad legem Aquil .eu qui cti in priuato putaret arborem, & ramii deiiceret, hominem occiderit, culpae teneri: culpa aut esse, quod cum adiligeti prouideri potuisset,no esset prouisu .Quare leuissima culpa est,cum is qui summam diligentia debebat, non ea praestitit, ted mediocre tantii. Suma aut disgetia est,qua diligentissimus qui';& maxime frugalis atq; idustrius paterfa .reb. suis adhibet. de qua scribit in . l. socius, 72.D.pro socio. l. i n lege, .ad leg. Aqui.& l .in rebus, I 8. D. comod .sed praecipue in t .si merces, 2 s. s. qui col. D. loc. ubi ait tu abesse culpa, si ola facta sunt quς diligetissim' quis': obseruaturus fuisset. ite. l. I .F. is quoq;.D.de obli.de ac .ubi Caius scribit, comodatariu exactissima diligentiam commodatae rei debere:
89쪽
deberemee sustieere, si talem diligentiam adhibeat,quam suis rebus adhibet, s alius diligentior
custodire potuerit. cui consentit Paulus in l. 3.D. de perie.& com .rei uend. CvM particula, ita coniungendi uim habet , ut tamen non semper indiuidue ac necessarid coniun-
at. Itaque etsi cui ita legatum est . Titio cum eio do lego:utrisque legatum intelligitur: scututrunq; legatu est, cum iandus cu domo legatus est.l s quis. ii 2.s. r.D.de legat. I. tamen poterit alter sine altero ad legatu admitti. l.si quis. 2 r.eo. tit.argumento edicti, vENTREM eum liberis in possessionem esse iubebo: nam etsi non fiat liberi,uenter in possessionem mittetur. d. l.s quis, &I. si ita, I s .in se. D. de manu. test. item ut in illo,stichus cum rationes dederit cum contubernali sua, liber esto.l. si seruo, t. D.de statu lib. Cura quatuordecim annorum erit factus . N Si quatuordecim annorum erit factus, utrubique eadem conditionis uis est. nisi quod hac scriptura Der coditionem tempus demonstraturiilla, per tempus
conditio.l.si Titio, '. D. quanti .dies legat. CvM 3MPERIO esse dicebantur apud antiquos cui
nominatim a populo dabaturimperium.Cum potestate esse dicebatur , de eo qui a populo alicui negocio praeficiebatur. Festus. Ita distinguuntur imperium & potestas,l. 7.& I O.D.de ui piab. CuM popul o agere , est rogare quid populum quod suffragijs suis aut iubeat,aut vetet.Concio nem autem habere, est uerba facere ad populum sne ulla rogatione.Gell. lib. I .cap. q. CvM POTEsTATs,uide Cum imperio. CvM'sACCo adire,est postulare ut sibi euestigio, atque eodem temporis puncto pecunia soluatur. Paulus i. os .D de solui.Quod dicimus in eo haerede qui fideiussori testatoris , id quod ante aditam haereditatem ab eo solutum est , debere statim soluere , cum aliquo scilicet temperamento temporis intelligendum est. nee enim cum sacco adire debet. Alciatus autem. sortasse ut noui ali . quid afferre uideretur , ad haeredem hoc refert, quasi haereditatem cum sacco adire non debeat. Cup PAR , uasa uinaria in quibus musta coquuntur, de deseruntur.eorum meminit Vlp.l. I .f.q.D.de usuis. & Scaevola in l. 9 3 3 . De legat.& fid.lib. 3 2. Item uasa uinaria, inquit, id est cuppae & dolia,quae in cella defixa sunt . Alfenus autem in l. 3I .D. locati,pro uase frumentario posuit: Quod si separatim,ait,tabulis,aut peronibus, aut in alia euppa clusum uniuscuiusque triticum fuisset. CvRATIO,siue Curatela, est potestas administrandi bona eius,qui uel ob aetatem, uel ob mentis corporisve uitium praeesse rebus suis non potest. Inter Tutelam aute& Curatione hoe interest, quia Tutela est potestas in capite libero, id est in persona pupilli: Curatio uero,nis illa furiosi sit, resti caussae datur. Trior inuito & ignoranti datur: Curator inuito adolescenti non datur. . Tute
CvRATOR alius est Legitimus, alius Honorarius. Legitimus dicitur,qui datus est ijs, qui b.lex xit. tabularum dari iubet: nimirum furios; & prodi gis. Honorarius dicitur , qui a Praetore datur ei, qui nuper pubes factus, idonee sua negocia gerere non potest e item surdis , mutis , perpetuo
pen. D. de solui. CvRATOR bonorum dicitur, qui a Praetore imp nitur bonis eius qui uel absens est, uel cui haeres, no extat, uel qui apud hostes est: ut ea uel uedat
CvRATOR uentris dicitur, qui uiduae mulieri grauidae relictae cibum,potum uestitum, tectum pro facultatibus defuncti , & pro dignitate eius atque mulieris ex defuncti bonis praebeat. l. i. f. iq.&I .D.de uent.in post milt. l. pen .s etsi, D. de rit.
CvRA x, pro diligenti & solicito. Caius i. 18. D. de laedit .edict.Si constantem aut laboriosum, aut curacem, ui3ilacem esse aut ex frugalitate sua pecu Iium acquirentem affirmauerit.
CvRIAE . sunt partes in quas Romulus populum diuisit sie dictae,quod tuc Reip.cura per sentctias partiu eam expediebat.l. 2. D. de orig. iur. uel sic: ICvRIAR erant triginta urbis partes a Romulo Rege Actae,in quas totus populus ita diuisus crat, ut unaquae': curia propria sacra ac proprios sacer dotes haseret. CvRI AT A E leges sunt.quae ad populi curias serum
liis rogabantur: cum populus per curias suffragia inibat. Eae de imperio magistratus serebatur:deq; alijs nonullis reb.uide cvRi AT A in Indice legis. CVRI ALI s,idem quod Decurio, id est,qui in oppido tanquam senator es .constat ex l. si quis curialis, r2.C.de epist.&cler. ubi qui Curialis , idem postea Decurio nominatur. CvROTHROPHIVM,κηροππειον, domus alendis pueris destinata. pis enim puerum significat. Utitur Iustin. l.illud, I S.C.de sacro. Differt autem a Brephotrophio, o pamp-: quod in hoc itantes recclesq; partus aut expositi, aut parentibus egetibus ianati alebantur.in illo, pueri grandiusculi,qui nondum labore suo uictum sibi parare poterant. CvR s v s exhibitio, pro rationii relatio, quasi totiugprocurationis ac muneris sui discursus,siue ρ. ivit edatur. Constant in.l. . C.de epise.& cler.ubiquu initio dixisset,Octiciales rationales,si exhibitione cursus, seu primipili necessitate neglecta: mox inserti Si uero obnoxii ratiociniis uel necessitatibus non sint. . .
CvRvLEs magistratus dicebantur,quia curru uehebantur.Festus.
90쪽
CvRvLis sella dicebatur, auctore C. Bassio, supra quam senatores qui magistratum curulem, id est
maiorem gessissent,considentes,in curru honoris gratia in curiam uehebantur.Gellius lib. I. c. I 8. CusTo D Es,obseruatores,qui actiones notant, animaduertunt , quasiq; speculantur. Vlpian.l. s. D.
de admin. tuti. de honorariis tutoribus loquens, Dati sunt enim quasi obseruatores actus eius &custodes . Nam Custodes erant proprie iuuenum, ut ex Cicerone Seruius declarat, quibus ad militiam euntibus anno primo Rectores darentur. Vnde & qui quempiam obseruat, ne quid suse furetur,Cullos appellatur. Cic.Ver.7.Quod ubi isti nunciatum est loquitur de Verre,& naue praedonum capta statim Quaestori Legatoq; suo custodes misit complures , ut omnia sibi integra quam primum exhiberentur. Hi si rationes quoq;
perscriberent atque conficerento et a Greeis dicebantur. CusTODI A,uide Vinculum. CusTOD I As nomine carcer tantum publicus intelligitur.l.9.D.ex quibus carisma. Cus Ton I Ag,pro iis qui in custodia sunt . Modest. l. I 2.D.de pubi .iud. Custodias auditurum, tam clarissimos uiros , quam patronos caussarum ad hibere debere. Item l. I r. D. de cust. & exhib. l. 6.D. ossic.proconsi. I 8.S.penul. D.de quaest. l.pen.
D.de ser. CYDONIvM Plinius Cotoneum appellari Latine scribit. Et Macrob. lib.7.cap.6.Nec hoc praetereo .inquit, quod ex fructibus arborum illi sunt frigidiores, quorum succus imitatur uini se porem,ut mala seu simplicia, seu granata , seu cydonia,quae cotonea uocat Cato. Vlpianan l. 9. D. de tritie. uin. & ol. Cidonium uinum appellat ex malis cotoneis consectum: Cydonium, inquit, Scsi qua alia sunt,quae non ex uinca fiunt, uini appel
CYLi N DR I, lapilli teretes & oblongi, cylindrorum instar.de quibus Plinius lib. 3 8.cap. s . Paulus in l.
tum mamillarum ex cylindris trigintaquatuor legassetnc. CYMEIA, Seruius pocula esse ait ad eymbae similitudinem facta. de quibus Paulus in l. 9 2.9. r. D.deaur.arg.Cymbia argentea crustis aureis illigata. CYΜvs Iurisconsultus Pistorii natus, Diui Muxellani auditor,Bononiae ius ciuile professus est, librosq; de eo non paucos ita scripsit, ut semper a Pontificiis canonibus abborreret. In interpretatione l.quoties, C. de iud.scribit.Canonicos Iuriscons. secisse sibi iura pro libitu voluntatis suae,& leges ciuiles eos seruare ad commodum suum, non autem contra se, propter ambitum secularis iurisdictionis usurpandae , & non popter aliud.
Floruit circiter annum M. CC. .
LiTER A datum significat, ut in extrema praefatione Institui. D. C. p.id est, Datum Constantinopoli. t & alibi frequenter . DACΤΥLIO
sit enim annulus est, θηκη capsella,siue arcula, ubi quid recondit. Vlp.l. 2.*.7. D. deleg.& fid.lib. 3 1. Idem Pompon. in dactyliotheca legata tractat: & an annulos quoque contineri,non solum thecam quae annulorum caussa parata sit.
Et Paulus i. s t. Annulis legatis dactyliothecae nocedunt.Plin.lib. 7.cap. I .Gemmas plures, quod peregrino appellant nomine Dactiliothecam, primus omnium habuit Roms priuignus Syllae Scaurus. Celsus l.67.D.de surt. Nec resert in digito , habeat annulum, an dactyliotheca, quem 'uum deposito teneret habere pro suo destinauerit, id est,in digito an in dactiliotheca.
DAMNAs, antiqui dicebant cum quas poenae caussa quempiam damnabant.ut in S. C. apud Frontinum lib. I I .deaqueduct. Si quis aduersus ea commisisset, sin singulas res in dena millia damnas esset. Et in lege,quam eodem loco profert: Reficere,restituere, damnas esto. intem in lege Manilia: quam in Appendice recitauimus. Hinc DAMNAs esto,dicebat Testator. cum haeredem dare alicui damnabat. quod legatum propterea D mnationis appellatur ab Vlpiano cap . Institui. I III.& Caio lib. Institvt.2.cap. 3.& passim in Pandectis. Eaq; formula etiam multitudinis numero usurpatur: Illi haeredes Maevio dare damnas
DAMNAT us haeres dicitur, a quo ita per
re quasi diminutione patrimonii dicta sunt. l. 3 .
D.de damn.insect. D A M N v M, inquit, a demptione,quum minus re factum,quam quanti constat.Sic Varro.
DAMNubi iniuria datum in lege Aquilia dicitur , quod cum damno iniuriam attulit . l. si quis , q9. D . ad leg. Aquil. hoc est cum propterea damnum illatum eth, quod non est cautum, quod caueri& debuit & potuit. Hine DAM est iniuria iudicium, siue Actio: praecise , pro Aetio nomine damni iniuria dati. Cicero pro MRoscio: Lite contestata, iudicio damni iniuria constituto. Item : Cum lis contestata cum Flauio damni iniuria esset. DAMNvM insectum est, ait Caius, damnum nondum factum , quod futurum. 'eremur. I. 2.D. deda insedi. DAMNI