장음표시 사용
151쪽
I. nemo dubitat. de haereia inst. l. i. de bon.
xx mamodo adparauisti utendum oraene in. 13 Principut alia prima, at secunda, aba magis, a Sa mmus uniuersalia. 14 Nonia actam quaeritu r qua causa cuia . .
quaruor causerumgenera deducenda.
et o Indisersis rebus Hares methodo mendi a i me omnia αλ Uerim docendo , quampnaeceptu ex arreperitu.
Acra Nus de uniuersali methodo, & ordine Pandectarii, & edicti perpetui disseruimus. Nunc de methodo, & ordine particulari dicendum est. Iam satis constare plures arbitrantur , nullam iuris ciuilis partem a Triboniano propria me
- -μι thodo, proprioQue ordine contotam fuisse, & in artem redactam, quemadmodum a nobis diruim est ante , nullamque id indigeta probatione: quia ut Duarenus inquit res ipsa loquitur. Videmus enim quamsaepissime diuisiones, & definitiones postremo loco positas, prima non solum medijs, sed ultimis etiam postposita: vltima praelata primis,&media extremum locum tenere, ut hanc, de qua agimus, methodum pro sus ignotam habuisse videatur: nisi eum ut paulo antea dicebam excus 3 mus, quia in uno eodemque tractatu, hic Pauli fragmenta, illic Papiniani, alibi Aphricani colligat, & diuerserum in unum conserat mutilata respons lege sibi a Iustiniano imposita, ne tantorum virorum memoria, siue nomi-4 na abolerentur, ita praetcribente. Nonne in titulo de pactis edicto Ulpiam expositionem praeposuit, vel textui commentum Principium enim Cipius ab ipsius Vlpiani interpretatione. Huius igitur, inquit, edicti aequitas nas turalis est. Quid enim est tam congruum humanae fidei, quam ea, quae placuerunt inter eos, seruari At ubi quaeso hoc edictum est Hoc pron mine demonstrativo, huius,rem ante oculos ponere videtur. Veruntamen non in ea lege, non sicquenti, non tertia, non quarta, non quinta, non sexta, sed tantum in scptima iuris gentium, illud ponit edictum, nec in princi. pio : sed in medio , ut parergon potius esse videatur. Saepe enina dicitur ab co , Hoc edictum a praetore propositum est, nusquam tamen edictum apparet, ut illud de bonis libertorum, & si ventris nomine, & alia: nec unius materiae partes fuerunt unquam rccte dispostae. Cum igitur singuli Pandectarum tractatus particulari ordine careant, non absurdum crit ut de eo
pie iuri ciuili adhibendo sermonem habeamus. Quandoquidem inter pH-ε claros, & cruditos viros, de ratione docendi, de studio recte instituendo. deque discendi methodo scribentes, suum sibi quisque statuit ordinem. NOquaerimus nos ordinem praescriptum a Iustiniano, quo omnes partes iuris ciuilis quinquennio expediri oportet: sed ordinem quaerimus particularem quem in singulis explicandis obseruare de mus. Et ut vulgarem, leui remque illum, quem Tyrunculis ita praescribunt, nae imo is , - , cases figura :Perlego, do causaου, conmio, ct obdicis: missum
152쪽
De via & ratione Iuris, Lib. I. 18
missum laciamus, illum inquirimns , quem grauioribus in rebus adhibendu
s esse putamus, ut primum totam materiam variis locis sparsam, unum in locum conseramus, eamque ita non modo congestam, sed etiam digesta pers pendamus: deinde in sua genera, inque suas species, vel partes diuidamus, quas postea definiamus: tum theses magis, & minus uniuersales colligamus Io demum omnia per suam propriam methodum, ut superius diximus, tr xi ctantes, ad sua principia reduc us, contraria diluendo, & abolita sensex a l m, legibus ipsis interpretando. Primum quam sit necessarium, cuiq; patet. Nam plerisque rem non totam, sed partes aliquas tantum tractantibus,meliora deeste saepe contingit. Nec secundum indi et probatione, mra illa duo instrumentalciendi, diuisio,& defini , quammaxime necta ria in omni scientia existimentur. Di uisio enim res apte dispon it, definitio quid res ipsa sit, demonistrat. Diuisio proprie diuidit genus in species persias disserentias, ut ius in naturale gentium, & ciuile : pacta in legitima,& iuris gentium t haec in nominata, aut innominata: innominata cum G se, aut sine causa, quae proprie nuda appellantur: testamentiam in militare,& paganum: adoptionem in genere in at Togationem, & adoptionem in specie, & alia huiusmodi. Diuisio impropria, partitio potius dicitur, qua totum in suas integras partes dispescitur, ut homo in manus,pedes, brachia,& alia membra : ius ciuile in leges, plebiscita, Senatusconsulta, ac caeteras partes. Theses etiam colligere, vel uniuersales ad propositam materiam, vel particulares alicuius legis, & sic materiam,ves legem Per analysin in sitos
articulos distinguere, utilissimum esse fatentur omnes, similia maxime, &dissimilia conserendo, ut ad quae extendatur, & in quibus restringatur, appareat . Vix enim thesin, vel definitionem ullam tam generalem in iure inuenerimus, quae per distinctionem in aliquo casii non loco cadat & vim fila perdat. Quibus quidem modis in prima, & in generali cuiusque tituli,aut x materiae interpretatione Parat illa aemulantes , utendum csse duximus . Quis autem inficiari poterit, artis principia non esse spectanda, & ad ea singuIa quaeque redigenda , cum omnia ab eis in arte dependeant λ quoia 1 rum alia prima, alia secunda: alia magis, alia minus uniuersalia, quae etiaa Corasto ita nominantur. Haec principia diucrsis modis considerari possunt: & in omnibus quid iuris sit quaerendum: putamus in contrac tibiis &iudiciis bonam fidem, &aequitatem spectandam : in testamentis volunt,tem Tcstatoris: in atrocioribus delictis affectum, non effectum: longeque melius ede nocentem liberare, quam damnari innocentem , publicam utilitatem priuatis commodis praeserendam, & similia. Etiam particularia principia, ut emptionem non dari sine pretio, nec mutuum , nisi in iis,quae pondere,numero, & mensura consistunt. Exemplum assertur Triphonii: Reus capitalis iudicii deposuit apud te centum. Is deportatus est, & bona eius
publicata. Cui ergo sunt reddenda sibi ne, an fisco Reducitur quaestio ad sua principia, ad aequitatem ergo iunt restituenda. Ambigitur quo iure aequitas nitatur, gentium ne,an citi illi si gentium: reo sunt reddenda: sin autem ciuili: magistratui, qui deportandum iussit. Sed quia math meritus
publice, ut exemplo aliis ad deterrenda maleficia sit, etiam egestate laborare debet, receptum est, magis in publicum deserenda. Praeterea: si testator in nomine, & cognomine errauerit legando: appareat autem, quae eius mens suerit,quaestio seluitur ex eius voluntate, uti quisque rei suae legauerit ita ius esto: Vlpianus quoque: uerum est,inquit f meretricem alienam ancillam rapuerit quis,uci celaveriti tum non fecisse: nec enim factitam quae-Κ ritur,
uniea,ifi. C. de cad.tol. l. bona fides.ss depos. l. verum Si si
153쪽
ritur, sed causa faciendi. Causa autem faciendi libido fuit, non sumini Ideo etiam eum, qui meretricis fores effregerit, libidinis causa, si fures n5 ab eo inducti, sed postea ingressi, res meretricis surripuerint,sunt non tene1 ri: Tota quaestio per analynn reducitur ad illud principium, omnis actus assile, & a mente agentis iudicatur. Finis autem dat nomen rei, ut si quis cum muliere rem habeat, non libidinis explendae causa, sed ut pecuniam
ab ea extorqueat: auarus, non adulter censebitur. Haec sane principia r
tio etiam decidendi potissimum ostendit, quae legis anima putatur, cum leges scire non sit, earum verba tenere, sed vim,&potestatem non igno
Vt in quacunque iuris 'quaestione huiusmodi principia triaque potissimubreuiter ostendere possumus, ut puta legem, legis rationem, & similitudi- item : exempli gratia, s quam legem iuris proposita quaestio receperit, quae ipsam iure dirimat,ea lex erit illius principiti, per quod erit quaestio a Iurisc6sulto , vel Magistratu, iudicanda, vel derimenda. Quod si legis scriptae verba huic desint quaestioni, extat ratio legis scriptae: Hanc alterum constitue re oportebit iuris principium : si vero hac legis ratione careamus, & nobis mirum in modii opituletur ipsa legis similitudo, erit tertium hoc principiti, ex quo gestionem solui oporteat. Nam ut Iulianus es iurisconsultum ad similia procedere atque ita ius dicere decet. Quemadmodum infra latius, de lege, & de consuetudine demonstrabimus. At si haec omia ia nobis desuerint ad magis uniuersalia iuris principia erit nobis confugiendum, & sedulo quaerendum: An id suadeat aequitas, vel ri 'r: an ius gentium, vel ciuile: an id velit testatoris mens vel contrahentium consensus, & id senus plura, ut supra ostendebam. 18 Praeterea iuris profusores haec omnino praestare oportet, primum Vt V ra doceant, deinde ut ad rem pertinentia : tum ut ordine ac methodo: deis quibus abunde ita pra: demum ut genere dicendi apto ad docendum: Quae omnia aliquando deducenda erunt, per quatuor ilia causarum genera, ericiens , materiale, sormale, & finale,& eorum effectus prout res subiecta postulare videbitur, rebus, persenis, & actionibus, cum suis annexis qualitatibus , diligenter quoque consideratis: dilutis praeterea, v et conciliatis contrarijs , & vero germanoque legum sensu clare patefacto. Locos prael ao rca, & Qrmas argumentandi, quando enthymemate, exemplo, vel fyllogismo ad dirimendas quaestiones uti oporteat, quibus legum studiosi pleruque deficiunt, instra declarabimus. Quamobrem rebus diuersis, grauioriai bus nempe, med ijs, & infimis, diuersam docendi methodum, ves exactiorem, vel leuiorcm, ut res ipsa postulabit, applicabimus, non minus, quam Oratores, modo graui, modo humili, modo mediocri, dicendi genere v-tuntur. Sed haec omnia fient manifestiora, cum secundum ea quae desse a a uimus, legibus ipsis intueretandis suo tempore a me accommodabuntur. Haec enim clariora fieri in docendo, quam regulis ex arte petitis in conscribendis quam secillinc percipere potestis, cum non modo auditores,sed etiates es in hoc Patauino Lyrio mihi utiquestis.Oidinem itaque ac principia iuris prospicite,ac mementote,non omnia posse in hac arte conscribi quemadmodum in medicinan in iudiciaria astrologia,Omnis casus,& omnia apotelesinata connumerari impossibile est. Mementote inquam hanc viam ra
tionemque iuris, esse cribrum veritatis, esse animi cibum suauissimum nihil unquam ingrati degustanu redolentem. De
154쪽
De Via, & ratione iuris; Lib. I. 19
Dest , quid is quaeivsparuspracipua. Cap. XXX.
et Lex a legendo d D, qtodex muta, quae in consistionem cadunt licta est.
a Gae desintra 2 Papiniano com--eprincip-- virorum. 3 Lex desista a Demosthene ui omnes hom- decet ιbessire. 4 Lex. Isippo de ira, humariinum Huminum rerum regina.s Natura sensus omma regi. 6 muersum mundum, O tempora lege,se or egusernari. 7 ch sinus Ogem Hernam definisse creaetur. 8 IIum arum, ct druinarum rerum A sursummae Mutaris interpreta tu 9 Visaest mutent, leguὰ erone descripta. Io Lex ea nuto summa mssa in nasura quae iubet. ii I x est ratis oprudentia. τὰ mentetrosecta. . ia maiant legispartevraecipua Miso imperium. i
is Verba inuenta,ut iridicentino uti eaeant voluntarem. i5 Lex vetat ne quis triricum extra marma curru euehat, quidam asinos am
17 Fraus ae Disperiurium 1en Hso ait. is Periuris exemplum demistisiurassituris in castra Hannibaω. iis aerarum pertur' exemptam de reducendo incolumn
at Leges sunt anima cisinatis. et a Maenia non rempubMamsed em quandam externa reipusticae constituunt. 2 3 Heracisus cis pro legi π non Ierus quampro maenisus pugnare sua uas.
a v v s de aequitate, quae iustitiae est obiectum, quamque iustitia constituit in rebus ipsis, a nobis est dis utatum. Nunc reliquum est, ut de ea iuris specie nonnulla breuiter dicamus,quae prudentiae ratio, vel huius rationis regula esse videtur, per quam ad ipsam iustitiae aequitatem peruenire pos IuHuiusmodi lex est a legendo dicta,co quod ex multis, quae in consuutationem cadunt, lecta est,uel a deligendo, & tribuendo cuique suum. Est enim ea, quae iusta, atque iniusta regit, & coercet, quaeque mimus suum e petere minime potest , nisi quae recta sunt diligat, & contraria rei jciat, cum maxime dentur etiam leges non scriptae, quales Lycurgi suere. Legem ita Papinianus desinit: Lex est commune praeceptum, virorum prudentum consultum, delictorum, quae sponte,vel ignorantia contrahuntur coerctio, communis reipublicae sponsio. Martianus vero cum Demosthene ita describit: Lex est, cui omnes homines decet obedire tum propter multa,& varia, tum maxime, quia omnis lex est inuentio quaedam, di donum Dei: decretum autem hominum sapietum,coerctio autem voluntariorum, & non voluntariorum peccatorum. ciuitatis autem compositio communis, secundum quam omnes decet vivere, qui in ciuitate sunt. Sed & summus stoicae sapientiae philosophus Chrysippus sic incipit librum , quem secti Q νομου . Lex in omnium humanarum, & diuinarum reriun regina. Oporici autem eam praeuidcre,
155쪽
magna, vers. Sabinus ex mente , de
Angeli Matthea chpr sidere & bonis, & malis, & principem, & ducem este, & secundum hoe
regulam esse iustorum,& iniustorum,& eorum quet ciuilia sunt, animantium, pr sceptricem quidem faciendorum, prohibitricem autem non faciendorum legis species,& originem a suprema diuinaque mente repetentes, antea de
clarauimus. Quod sane sublime,& diuinum legis principium Demosthenes
intuitus,non minus sepienter quam facundi: aduersus Aristogitonem, ita perorabat, Vniuersa vita mortalium, Athenienses,siue magnam urbem incolat, s sue paruam,natura,& legibus regitur. Ac natura quidem consula,& in qualis est,n a peculiari cuiusque pendet ingenio: Leges autem communes, deordinatς sunt,& dem uniuersis. Quod si pratia natura fuerit,s spe praua consilia molitur. Et iterum contra eundem ait: Nam uniuersum etiam mun-ε dum,& numina,& ius vocantur anni t pora legen ordine gubernari ap- paret. Chrysippum vero non solum humanam, sed etiam sternam legem delinijsse putat Alciatus,qui merito Accursum irridet,exponcnwm hsc ver 8 ba: Diuinarum rerum,idest sumius Trinitatis,&fidei catholics, cum tamen multis annis ante imperiales illas constitutiones de summa Trinitate, & fide catholica Chrysippus floruerit, & iurisconsulti, ac impetatores ipsi, vel ante Christi genesin vixerint, nullamque prorsus sacrosancti,& ineffabilis triadis notionem habuerint,vet,qui postea religioni christiant infesti fuerint: dum bustamen exceptis Alexandro Seuero, qui matutinis horis supplex in larario oi stat,uel rem diuinam apud effigies dcorum sectitabat,quas inter Abraami, Apollonij,& Christi simulacra adoranda collocauerat: & Iustiniano Imperatore harum legum moderatore ac parente. Chrysippus fan E eo modos vim,ac potestatem legis complexus erat,quemadmodum & Cicero his verbis. Cum dico legem, a me dici nihil aliud volo, quam imperium sine quo
nec domus vlla, nec ciuitas,nec gens, nec hominum uniuersum genus stare, nec rerum natura omnis, nec ipse mundus potest. Nam & hic Deo paret.
Huic obediunt maria,terradue, & hominum vita iussis silpremi Iegis temperat, a qua coelum,tara,& uniuersa natura dependet. Unde&alibi Ciceto ro dicebat: Lex est ratio summa insita in natura,quae iubet ea,quae faciendae sunt, prohibetque contraria. Et Aristoteles in decimo moralium Nicomachicorum, legem osse,inquit, rationem a prudentia,&mente prosectam. Hasii omnes legis descriptiones, licet numero,& verbis differant,& a variis causis desu stae sint, re tamen easdein esse, non est dubitandum. Ex his itaque paxa ret, legis csse duas praecipuas partes,rationem scilicet, imperium. Proinde lex esse non poterit, quae non sit iusta ,& naturali rationi conueniens, delata ad communem ciuium utilitatem, quaeque non habeat vim coercendi,& imperandi. Quare line sancitum, vel moribus praescriptum non aliter desinit vim legis tenere, quam sit apcrte naturali iustitiae, rationi ille reluctetur, bonosque mores is dat. Vnde Vlpianus, prospexit quidem Legislator,ia quia sane perquam durum est, sed ita lex scripta est. Utilis etiam esse debet . Nam si postea noxia esse csperit, viribus cneruatur, ut si, quod belli calamitas introduxit,lenitas pacis sopiret. Tria insuper in lege praecipua nosi 4 spectare oportes, mentem, volsimile,& verba. Hinc est quod a verborum proprietate recedimus, ut mentem sequamur non solum certam, & indubitatam, sed etiam verisimilem. Sic etiam sequimur mentem militis, eius verbis praetermissis: quin immo & pagani: nec verborum, aut literarum figura obligamur, sed mente, & consensu. Quare qui verba legis complectitur,& contra legis mentem aliquid molitur, is prosccto legis cst violator. Nam,& Cicerone autore pro Cecinna, Labeone, verba in urnia sunt,quae indi-
156쪽
De Via,& ratione iuri sic Lib. I 6o
1 carent, non quae limpedirem voluntatem nostrant. Quamobrem Pacius aiebat: contra legem iacit, qui id secit quod lex prohibet: in fraudem vero is i gis, qui saluis verbis legis, sententia eius circunuenit: Ut si lex vetet,ne quis es.
6 triticum extra in nia urbis, nec equo,nec asino esserat: Et Titius non triti- um cum, sed farinam equo, vel asino euexerit. Quin&citatorico Ciceri, scitiptum,inquit,s iii,calumniatoris est: boni vero iudicis voluntatem script ri autoritatem ue defendere. Quae lex enim,quod Senatusconsultu, quod magistratus edictum,non infirmari, aut conuelli potest Si verba desect re voluerimus, concilium autem eorum, qui scripserunt, & rationem, Sc ain toritatem reli novamus. Non enim ex vestiis pendet ius , sed verbam utunt hominum consilijs, &autoritatibus: nec voba veniunt in iudicium, sed ea res,cuius causia verba in leges coniecta sunt. Sic fraus distinguit periurium,17 non ditatuit. Nam cum Hannibal ex captiuis Romanis decem iuratos ad Senatum misisset,in calfra redituros,nisi de redimendis captiuis impetraret: unus ex ijs minime Romani ingeni j,in castra redi jt iurisiurandi solisendi cau ca, velut aliquid in castris oblitus,& consestim comites secutus est. Re a Se . Is natu non impetrata, caeteri in castra Hannibalis redimini. Illedomu abii , tanquam fallaci in castra reditu sese iureiurando oluisset, nec iterum redi. re teneretur. Quod cum resciuisset Senatus, censuit eum comprimendendum,& custodibus publice datis ad Hannibalem rechaeendum. Aliud extat petiam periuri j memorabile exemplum a Rapha te Volaterranoab Aleiam, 'la inlb & a Vasquio in quaestionibus relatum. Cum Albertus Franconide Genesinao arce munitissinia Buringensis urbis a Ludovico Imperatore obsideretur, -- dissicilisque eius arcis expugnatio videretur, Otho Moguntinus Epistopus P sectus ad Albertumselitis arbitrum professu est, iurauitque,si stetim ad 'e ' imperatore proficisceretur,vel pacem impetraturum, vel in arcem incolumε reducturum. Credit Alberius,& Othonem sequitus. Vix arce egressi erat: cum Otho hortatur, ut in arcem pransum redeant. redeunt: pransidue, item egressi ad Ludovicum veniunt. Mox Albinus captus est, & capitali 1 icis damnatus. Cui Archiepiscopi fidem imploranti respondit religiosus ille,
se data satisfecisse, religionestiue se solutum esse , ut qui semes ipsum reduxerit incolumem, bis reduceretion promisisse. Verum is non satisse in menti eius, qui iusiurandum exegiat, propterea nec eo se liberauitistet Ii itaque mens anima legis, ac iurisiurandi: stet lex anima ciuitatis. sic M tellus Macedonicus,cum interemptum Scipionem conclamisi audiuisset: in publicumst proripuit,i sto vultis,& voce confissa, Concurrite,concurrite,ua qui ciues: minia nostrae urbis euersa sunt. Sic sublatis legibus non ura ι bis moenia ed remp.ipsam,totumque Romanum Imperium euersum,extinctumque nocimus. Quasnobrem sapienter quidem magnus Picolamiu meolo. Moneus, virtutum gradu undecimo, retulit: moenia urbis non remp. quan- r 'dam externam reipublicae sedem constitueret ciues esse proximam illius ma teriam: uti magistratuum ordinem,& conditionem eiusdem se am: leges autem animain,& spiritum, in quarum usu vita reipublicae consergat. He-
a 3 raclitus Ephesius ciues pro i itius non segnius,quam pro moeniis pugnare
De materia legum ran Grequenti OP. XXXI.
157쪽
Propria retur autoris Fint . .
ar Area inesse Pollaminem canismiruor guiarii certanunis. Os Y.κ A M insuperioribus ostendimus rubiectum in teriale iuris, & legum ess 'nallagma, vel hominum contractus:par est,ut nunc viciamus, an haec materia a Iegislatore moderata versetur in lai ,quae r ro,an vero potius in his,qui irequenter accidunt.iura, inquit Pomponius, constitui opo 1 tet, ut disit Theophrastus in hiis litR in τὸπλειστον non quae εκ παραλο, Ex his, quae sonuito aliquq casu acsidere possunt, iura non constituun- uir. Nam ad ea potius di bet aptari ius quae &frequentern facilla,quam ad ea quae perraro citcniunt: quoniam, ut ait Theophrastus σὸγῆρ Δἰς, παμβίωσινοι νομοθέτM : id est,' tam aut bis otcnunt legislator .Hinca' perspicimus totum fine ius ciuile hi=irequentioribus refertum. Namst quentia sunt matrimonia, testana cyra, haereclitates: frequentes sunt contractus rebverbis,literi),vel consensu celebrati: frequentes fiunt stipulationes t
fimum quoque delicti,ad ,uti ara videantur propclli,&a legibus reisi': Aci. Quoniam vero non pauca itat,& ea quidem rata,quae in iure ciuili legi bus sancita sunt, quemadmodum haec materiam legis ingrediantur, maximum aliquibus nemtium facessere videntur .i Rara itaque connumeranda sese osserunt,& prim5 quidem,quae facto,casu,& fortuna accidunt, quae nutila hominum prudentia praeuideri possunt: qualis etiam est latronum inua. i
sto,&quae nullo bonae fidei iudicio praestantur qui si quis a latronibus, vel alio
158쪽
De via,&ratione iuris, Lib. t σι
alis, fortuito casu interfectus fuerit, Omamentorum, quae apud eum deposita saei uni detrimenniin ad haeredem eius non pertinet. Prsterea dementes 4 rationis usu carentes, & animantia bruta lege non tenentur: infans igitur, laer a. se vel furiosus , s hominem occiderit, homicidij poena non ascitur, cum alter quia consilij, alter quia mentis non sit compos excusetur , proptereaque iis a lege tutores dentur. Nec bruta similiter ullo iure conden nari debent, cum animal, quod ratione caret iniuriam secisse .nullo modo dicendum sit. Quamquam aliquando, & raro quidem,ob inemoi iam facinoris debendam, non ob culpam l.ut id pecus, eaque mulier, puniri,& igni pa ii ex cremari videantur. huiusmodi habetur lex illa Moysis, iumentum si liomi. 'ne interfecerit lapidibus ciccidatur, & Guido Papa porcii surca suspensum, Levit. e.xi. quod puerum comedisset, vidit, dc scripsit.Cc Iani ctiam leges in occultis, s Quae duum sunt generum: quaedam caeteris omnibus sunt occulta, solique iii 'in μμ i 'dici nota, ut si Titium homicidium perpetrantem videat: quem lege, vel iudicio capitali deficientibus testibus condemnare non potest: alia vero oo l. illicita . culta sunt tam iudici, quam caeteris, quae diuino iudicio in altero seculo reseruantur. Nam quaedam vult Deus hominibus esse occulta, quorum ipse e somnia. Alus cui omnia comita sunt, & aperta vindex futurus sit. Quamobrem, ου & si ius directum in nis non habetur,in rcflexum tamen incidunt: cum cem e eiustistilitisimus de eisdem latas est leges. Sed iam ad ea, quae cui lentius raro eu 3 niunt, redeamus. Etenim leges etiam in his, quae raro accidunt versari miru7 hi videntur. Qim probat primum Iulianus de regulis iuris, ea quae raro accidunt non temere agendis negotijs computantur. Ergo ad rara leges ad- d. reo tu aptantur. Paulus etiam in ita pars haereditatis petatur, quidam ergo inquit 3 prudentissimi iuris autores medietatem quandam secuti sunt, ut quod fieri non raro admodum potest,intuerentur,idcst quia fieri poterat, ut tergemini peti
nascerentur: tergeminos.n Senatores cinctos vidimus Horatios,quarta partem superstiti filio assignauerunt. Iulianus quoq; refert Aristotelem scripsisses uno partu quinq; nasci posse,& mulierem Alexandrinam ex Aegypto quin- stdesoLque simul peperisse eosque incolumes habuiise. His Iustiniani sanctionem adio damus: Si mater quinquagenaria partum ediderit, an debeat huiusmodi s i mboles suo patri sua constitui,& haereditatem eius nancisci,a Caesariatia aduo .catione interrogati sumus. Et sancimus, licet mirabilis huiusmodi partus imueniatur,& raro cotingat: nihil in coria, quae probabiliter a natura nosciatur . esse Pdueta respui edoeius, quod ex quacunq; lege liberis praestita est, hoc merit,& immutilatum huiusmodi fili)s,vel filiabus seruari.Accedunt ostera, ii monstra,Pdigia Apte mensum partus, & hernaophroditi.No si int liberi inquit Paulus,qui cotra se a humani gelacris conuers, more Pcreantur,ut si l. ostentum ἰmulier aliquid monstrosum,vel Piligiosum enixa fuerit;& insula, quae in ma ti nata est quod raro accidito occupanti conceditur,&.hinoi plura, undecu i ri; ἰ usque in iure colliguntur.His ronibus moti emistimauere nonnulli leges adaptati magis ad ea,quae frequenter euenitit,sed ea quae raro stant,ne aliquis catus indoeisus remaneat,non esse spemcdadicet his obstent haec Theophrasti ver bba: Nam quae semel aut bis accidunt contemnunt legislatores. inamobrei di hanc Theophrasti sententiam, ita veram interpretatur Alciatus, ut casus, sui .ll ra. qui raro accidant non habendos in consideratione, ut quidam putant existimemus. Nam ut ipse inquit, ramθλα, non simpliciter autores legum significant, sed ipsos ,qui principaliter leges promulgant, quales apud Graecos Solon, Draco, Minos, Lycurgus et apud nos Pompeius, qui senatusconsulto tulit laeem Pompeiam: Iulius,qui Iuliam: Cornelius Sylla, si Cornelia,L α similas:
159쪽
& similes ipsi vero iurisconsulti Vlpianus, Paulus,Scsuola no sunt sed legum interpretes. Hi plerunq; casus reserunt, qui rarissime eueniunt. Quapropter de his in suprascriptis responsis minime intelligedum est, ut vulgo sieri videmus. Sed&rarii limos casus non considerari fatendum cst;verbi gratia :Foemina vel septenos parere potest,istud est rarissimum, potest tergeminos, istud rarum. Vnum vero vel duos frequens. quid igitur statuendum certi.medium illud tres posse nasci. quamobre Paulus, quia inquit fieri potera ut tergemini nascerentur, quartam partem superstiti filio assignauerunt. Huic Alciati opinioni tamen aduersari videtur suictio illa Iustiniani de par-33 tu mulieris maioris quinqua naria; Illa sic suidem non tanquam iuris intcrpretis, sed tanquam principis lex est, cum a sacratis limo Iustiniano Imporatore lata suerit, qui talem, ac tantam habuit autoritatem potestate iue condendae legis, qualem unquam habuerint Solon, Minos ,.Lycurgus, vel alij. amobrem animaduertendum esse censeo, eam quae iubendi,vetandi,
vel puniendi vim habeat, quaeque satura prospiciat, legem proprie dici. Sed eam quae ad iudicia Brensia spectet,qualis est sanctio illa Iustiniani, quae vrgentibus Caesiaris aduocatis promulgata ost,non esse proprie legem, sed potius similitudinem quandam iudici j , & sententiae praeseserre: qualia sunt
non pauca rescripta imperatorum,quae in duodecim libris Codicis legiatur. Aristoteles itaque Rhetoricorum primo ait di omnia ad legislatorem minime Dectate.Quaedam enim ad magistratus,& iudicia reseruntur,quia lex inquit semper futura decernit, & uniuersaliter,sed iudex praeterita,vel praesciatia,&sngularia ipsa. Licet ergo Iustinianus partum mulieris maioris annas quis quaginta pro legitimo haberi iusserit,& propterea in auita, vel paterna reditate esse habilem ad succedendum: id tamen iudicij magis quam legis vim habere existimandum cst. In prima itaque, luatoriae facultatis mai
state adsunt uniuersaeia, frequentia,& sutura: In secunda vero non inconuenit propter iuris is cunditatem in ampli lima mpublica rara, & digna aliqua, singularia,& praetcrea assentino Imperatoris iudicio consequi. Alij subtili ter dicerent Iustinianum hanc legem ad ea quae sicquenter, non ad ca , quae raro eueniunt adaptailla', hoc est partus cuiuscunque mulieris plures quam quinquaginta annos natae, eosque ut partus irequentes sore iudicasse, qua-uis eius aetatis mulierum sint perquam rari, scuti etiamsi mulier quatuor vel quinque enitatur, numerus quidem rarus,sed mulierum partus frequentissimus est. Sed mihi magis placuit praeccdens opinio.Qt a vero non modo occulta, sed rara etiam legislatoriam facultatem magis minusque ingredi expositum est,ope pretium fore duxi,aliqua rara quidem, sed relatu digna silentio non inuoluere. Rhasis ex sententia Iudi i in primo Cantico scriptum reliquit, lege costitutum fuisse, ut a plectici, quibus spuma circa os, i siue labra versaretur,non sepcliretur nisi post septuaginta duas horas. Cuius
rei Cociliator disserentia centesima octuagesima secunda, rationem contemplatus, lectarat,id optime sancitum fuisse, eo quia omnes lai mores persec runt,&expleuerunt,tribus diebus motus suos,nempe horio 7 a. Vnde transacto termino motus humorum, non cst quicquam amplius expectandum. Hinc infert vir iste, Christum Iesum a mortuis suscitasse Lazarum quatriduarum, ut nullus locus naturaliter speculantibus relinqueretur obi j cicndi d sunctos etiam labra, & os spuma tinctos interdum naturaliter e i retro, vese sepulchro suscitari, quod cliam Celsus testatus est de Asclipiade: & Auriola consularis , E rogo reuixit, & plurcs tanquam mortui E seretro ,&sepulchro domum remearunt, qualia miranda apud plinium, apud Al
160쪽
cindatur, qui contra secerit spem an mantinum p aut da peremissevidetur. i M talainsnulli mi sunt mirabiles illi ectus, cum vulnera intersecti homi- his Aram exti lii homicMarra sente humentem foramen' et emittith quod plerique huius rei cinis Di penituq igiturantes inter miracinita nedum naturae arcana connumerandum censuerunt. Cuius dane probleai 8 matis veritatem nemo inficiari potest, utpote, quae iurisconsultorum, ac sa- pa i , p. pientum testimouio si aperto cuprqha; a Hqς Rim testatur Paris a Pu- leo de finditeo intractatu de syndicatur que Rinnae expertu Acssi: commembrat, qualido in ignis Diui Marci Cardinalis octi sim fuit item puerum quenda interfecerunt,cuius vulnera toties sanguinem effundebant, quoties Hebraei ad id cadauer propius accedebant. Celebris quoque criminalium Doctor Hippolitus Marsilius in prisi crinitimin ioc se pluites expertum amrmat, α iussisse homicidii suspectos separatim singulos circumire cadauer illud &ii, eterfectum proprio nomine vocare, ac intueri Ita ut vero homicida priese
te vulnera madefisest &sanies ipso fit Qitin hodieque in pluribus . Germaniae urbibus idem obseritati dicitur, interiectumque cadauer inlit matum triduo custodiri, donee vales iciuitatis clausis, homicidae inueniri,&co sanguinis profluuio e plorari possint.' Iacobu insuper Novellus se si, tu, Dies Taruisij malefici priam iudi)em pro , nisi oculis V vid Te commemora alij-que plures. Diuuhai uirinalbe, nesi selinfiat id tuteconsillios , sed etiam philosoplm , quod famosiim est . 'ti apud omnes constat , non m -- l . ni p rie a falsi , qua iii se sui Et intcipretes existiinariant hoc imiti- 1imὴ non 'prdbus; ali fient esse homicidatur, sed indicium afferre ad quae- . stionem. At non leue serian erit ioc indicium leuisve probatio' 'cinnetiam Abesis a Cati Jhesii Mstophi eris literi s. prodita locupletissime , . iidem testetur . Ait enim Deus ad Cain sEcce vox sanguinis fratris tui clamauit ad me de terra, ut ego vindictam sumam de te . Sed turba iuris ii teremtum confusa, & huius rei caiisae ignota ad narraeula confugit, idi iudi-AM lihianuisi in his sistere noti aiidet; quemadi nodum a carnifice suspen Tiraq de mestim laqueo fracto non amplius suspendendum autumant. Huius autem tam n onfine memorandi effectus duae solent potissimae reddi causae.VPrima est,quod fi-i9xa,&vehemens imaginatio interiectoris aliquo non paruo timore comitata, dum ita ut illa vulnera sanguinem emittant, vi vchemens imaginatio mulieris solet. Natum ijs signis, siue maculis insignitum procrear earum rerum, quas ipsa mater auitie concupierat imaginataque fuerat Qualia
de regina Abba, deq; aetiope filio apud historicos,&apud Bariolum,& I sonem leguntur. Haec Pomponatius, laec Montanus Veronensis professisant. Altera vero est, quod spiritus intersecti, qui ex oculis, & ex sanguine de lib.& vulneium in ipsum homicidam prosilieriit codem propius ad cadauer acce-Mntu remeant 'repetuntque pristina .& naturalia loca sua, eaque fouent, de vivificant, ita ut vulnera sanguinem emittant, nec talia fierent elapsis limris septuaginta duabus. JHaec mihi semper magis arrisit. Hanc Petrus Abb, nus Patauinus,irmitaculis insignis , de prae omnibus Lucretius antiquisisimus P oeta,tum M ilius Ficinus in couiuio ardoris apud Platonem secuti sunt probatur exemplo,ut menstruae mulieris spiritus per aera petunt speculum, di infici tin ut amantis ainar aue puellae spiritus in mutuos reflectuna o tur oculos,quis teneros inihi fiscinat agi 4. Hinc Lucretij carmina.