장음표시 사용
171쪽
Argonautartim viribus ita praeualerent, ut ipsi aut nullam , aut superfluam operam praestitisse videri possent. Ne irascatur itaque Coralius, ne vitio vertat Theologis, & mihi, cupientibus in aula imperiali audire vo-eem , Princeps est 4egibus solutus. Nec obstat huic nostri sententiae , quM Corasti,& Vasqvij principes contrahendo cum subiectis,&priuatis
obligantur.Nam diuerium est ius principis,Antonini principis, magis diue sum principis conmahentis: diuersissimum vero Antonini contralientis,cum a simplicibus ad non simplicia argumentari non liceat, ut ipse modo publica, modo priuatam,modo aliam persisnam gerat, vitamq; suam, & actiones omnes non contra legem sed secundum ipsam moderetur, & regat:alioqui coli. tra semetipsum ageretiNec propterea tamen lege tenetur.Quicquid enim agit,sponte non iussit legis, vel alio imperante cincit. Hinc recte Plutarchus ir a lex inquit,Principis imperatrix erit non illa quidem, ut in libris extrinsecus scripta,aut in tabulis,sed animata intus in ipso ratio, semper cum eo conuersans, eiusdemq; observatrix, quaeque cius animam nunquam sinit tutela sua esse vacuam.Et in his caeterς ration es contra adductit, quamfacillime per se corruunt.Nec ossiciunt aduersa illa iura corum,qui ius ab hominum opinio.
ne eo pendere putauit, quod princeps sit legibus solutus . Neq; enim hoc inde sequitur, quia non est solutus, ut contra legem agere possit, sed quia libere agit secundum legem nullo coactus legis imperio. uae cuin si ratio illius naturalis,manifeste patet tum esse a natura lNem, tum Principem quo diximus modo legibus esse solutum. Nec obstat principem poste mi res suas auferre,& alteri tradere. Nam si ius quaestum fuerit alicui, dicimus principem neci absoluta potestate, nec imperio suo posse id iacere,nisi iusta aliqua de caus publicae nempe utilitatis, vel alterius gratia, & nisi ei congruum, & dignumquid conseratur, vel compensetur pro re sibi ablata. od multa iura indicare videntur: nec plenitudo potestatis ad malum, vel iniurium extendi potest. i s Esset enim plenitudo tempestatis,non potestatis. Proinde alserimus, nec a soluta sua potestate ordinem successionis a testatore decretum posse subue tere,ut plerique interpretantur in eo responso: Nemo potest facere quin isto leges habeant locum in suo restamento. ruamuis enim aliqui putent testandi facultatem esse de iure ciuili, tum quia a Solone introducta dicitur, ut Plutarchus in Solone retulit,utpote quae collata in tempus inhabile, quo pare funilias iam defunctus non potest amplius bonorum ella dominus;tum quia Cornelio Tacito,&alijs autoribus, Gomani, & aliae gentes non iaciebant, di vix hodie aliquando faciunt testamentum, nullam vero unquam secui dam substitutionem, quia cum non sit commune Omnibus gentibus, non rit iuri entium. negari tamen minime potest testamentum quo adsolenni . rates,&alia quaedam esse quidem iuris ciuilis, ac praetori j: quo vero ad liberam testandi facultatem esse iuris gentium naturalis, quod aperte ii, sinuat Iustinianus. Per traditioncm quoque iure naturali res inquit iam bis acquiruntur. Nihil enim tam conueniens est naturali aequitati, quam voluntatem domini volentis rem suam in alium:transferre ratam haberi. Interdum etiam nuda voluntas domini sincit ad rem trans
serendam i Et id comprobat imperator . Nihil est enim, quod magis hominibus debeatur, quam ut supremae voluntatis, postquam iam aliud velle non possunt, liber sit inlus,& licitum, quod iterum non redit arbitrium. Libertas enim naturalis facultas esse definitur, eius , quod cui que facere libet. Quae legandi facultatem communem seisse gentibus , tam ante legem duodecim tabula um', quam postea, recte putandum est,
172쪽
De Vi a,&ratione iuris, Lib. t 68
est , cum profluat ab eo ii iris,ntium sonte, a quo dominia rerum distincta
sterunt, & cum naturam d ucem ac parentem habeat, qua comite ad omnes gentes peruenit. Et quamuis inter tot aliqua natio ea non uteretur testandi iacultate, non tamen desineret ob id esse iurisgentium naturalis. Nam, etsi usus non est omnibus communis, ratio tamen proximaque potentia utique communis est omnibus. Praeterea ex testamento ctiam minus solenni,&legatis oritur naturalis obligatio, quae impedit soluti repetitionem: quae sim flegandi facultas Romana, licet iure ciuili censeatur ad actum, & usum inre ductit, & ab eo susceperit modum,persi,nas,& quantitate,utputa l.Falcid. Se et, . C.de iur. natusconsulto Trebelliano, &alijs legibus, ne peregrinus possit facere testa- α igno.
mentum, sed silum ciuis Romanus, neve is possit ultra dodrantem legare, tamen externar accidentalesq; formae intcrnam, ac naturalem legandi facultatem labefactare minime possiant: Et susticit testa rem dominum inerarii l . elim am- rerum tempore testamenti,coq; maxime,quod eius dispositio, vel dispositio piiψ
nis executio retrahitur aci tempus mortis, Ut in ivrc rati habitionc aa actu, bei. detegit.
pleraq; retrahi videmus. Domum esto etiam iuris ciuilis illi testamentuma 7 semper negatur,non ob id potarit princeps, quae si indiuris ciuilis stabuertere, ut supra ostendimus. g. irriat, vi vclit Accursius in precibus Imperatori osso l potior.L rendis. Et quamuis possit inliabilem iuris capaceni tacere, de illegitinatim legitimum, non poterit in secundum coem prudentum sententiam iura alteri ἡ ΣΡ quaesito irr re.Quinimo si testator prohibuerit haereditatem peruenite in descendentus spurios,& legitimatos, non poterat princeps ut recte Didacus existiinauit in praeiudicium legitimae prolis filios spurios leuitimare : que - Doctor. in Ladmodum nec pol subiectum prohibere, ne de rebus suis ad libitu disponat, as quibus voluerit honestis in legibus,siue conditionibus. Quamobrem dote- a deli & m.
standa plerisq; &reij cienda vina ei absbluta illa potestas in principe, quam
nonnulli iureconsulii a Theologis de sumino Deo mutuati humano mancipi vi' iu Iib., temere ausi sunt applicare.Nulla.n. est potestas in iusto principe, luae ordina- q ς ε riam eius,& legum excedat potentiam,quaeq; liminibus iuris naturalisn getium non claudatur,ut egregie Didacus,dc Valquius,& latiis me alii tradido tirunt.Neq;.n .psit nefanda, ac iii iuria in iusta conuertere, nec iusta in iniusta. Proinde corruutet adulatoria illa blandimenta, ' princeps prima sit causaru fatis de tela
causa,quodq; supra,& contra ius ipsum valeat,cuni nullii sit animal rone pridi tu,st iuri,ac iustitis non subijciatur,a qua si longe recesserint imperatores, vel reges, vel principes,& qui nefandum moliri ausi fuerant, consueuerunt ars populis,vel a sit inino Pontifice imperio, regno,vel principatu abdicari: que. admodum a Leone I.& summo Pontifice Theodosiit Imperatore,& a Zacha vasquaiaitaria Hildebrandum Galloru Rege,a Gregorio VIId enricum III.ab Innoce-tio IlI.Ochonem Saxoniae duce, Romanorii regem,a Martino IIII. Petrii Aragonum rege,& a Bonifacio VIII.Lulitaniae regem,& ab aliis alios re o, c ad apostoli ac imperio priuatos fuisse memoriae proditum cst. Fateri tamen oportet loge maiorem esse principis,st alioru autoritate, nec Oibus conuenire subiectis de e tr ndi. d. eius principali iudicio disputare,&sacrilegi j instar esse dubitare, an dignus sit,quem clegerit imperator.Na in electionibi , in priuit UijS n rescriptis,in l. disputare. dis sationibus nitimationibus,ac in similibus,maxima esse principis pol si C-dςςximi. tia Medii est,ipsumq; in his liberius posse iuris relaxare habenas, utiq; clausu μ' la,no obitatibus legibus,dumodo iura alteri quaesita non labefactentur. Nature iactu testili,ne alicui noceat, nec principali rcscripto rcuocari posse, tu' i s thalaitabet. Principem itaq; mediocris, aut communis iudici j virum lcgibus subiace tum recth tare una cu aliis concludimus. Principe vero mum undequaq; ingenio, & vir G
173쪽
tutibus exornatum,&i sectu ei Me selutum,ut supra ρfitemur.Nec absistulaeis potentiam , quae iuris limites egrediatur decernimus, ordinariam tamen, so ac absolutam in eis ita admittimus , aliablutam nempe ut amplectatur lagis supcinaturalem virtutem, de qua antea disputabam, ut puta, ut possit iure legis Corneliae fingere testatorem tunc cum caperetur in urbe decessisse, ut eius testamentum sestineatur, iura patriae potestatis in pendenti statu sistere, captumque ab hostibus iure postliminii fingere senter in urbe fuisse, ae per se, vel per seruos possedisse, multaque praeterea indulgere, dispensare', in integrum restituere,priuilegia, ac limitia concedere, de eodem imperio iusta de musa tollere. Haec itaque ea est, & tanta principis nostri potestas ,
De iure praedominantis principis, vel ciuitatis.
ia Spectandum iusiurandumprancipis. I 3 tenuerint tuae commune,intesilendum impradominantis ciuitaris. a Magis sectodis solida iuris ondamenta, quam comminis opimo. as Pris recipiendum ius dominantis inuaris pasea ius Caesamerum. Is Mutinosacerdotio, mutatur lex : Noam rex, nona lex F recurrimus ad ius Coinris omenae r iuris Erio dominantisprincipu, senu. t 18 Popais Auctus nihil moliri potes aduere principis mperium.1ς Confirmario Harutorum eriam mvita non mastur ad mlua. ao Praxis in iussior Istu si orum V evetorum. 2 r Argumenta pro A era opinione addactas edinteis turius Romanum Evisuri 2 a Seruus ι hserinon tenemr de eo quo u infruuate: nec Iadam fari Christi-- de his,quae Indis arausit.
Vs multigenum esse insuperioribus, idque non selum singulis populis verum etiam uniuersis gentibus commune, declarauimus,unde vel ciuit vel gentium appellatum fuit. Verum quoniam eidem Principi, vel Reipublicae plures subijciuntur ciuitates, quaestionis solet csse: si in urbe in qua fit mentio imris communis non extri consiletudo,velius aliquod scriptum,sed id reperi tur in ciuitate dominante,an commemoratio iuris communis percipi debeat Romanorum , an vero potius iuris communis principis vel ciuitatis praedo minantis. Exemplum: statuto Pisanam, quae ciuitas Florentiae subiacet, sancitum
174쪽
De Via;& ratione iuris Lib. I. 6s
a sancitum est , quhd casus omissi a statutis illis intelligantur, sintque serua ' 'ti dispositioni iuris cois, an intestigi debeant reseruati dispositioni iuris cois
Romanoruin an vero tui is statutoria, vel c6suetudinis floretia .Hoi est Pata 3 uinum statutum : tale ctiam Vicentinum. unde quaeritur an ius commune intellitendum sit Caesareum, & Romanum, an vero potius ius scriptu, vel non icriptum Reipublicae Venetorum dominantis. Haec sint quaestio ad varios se habet casses: proinde utilissima est , vipum ad onera ciuibus imposita, ut apud Socinum, ad lucrum dotis , ut apud alios, ad haereditates: frater utrinque contulictus excludat fratrem consanguineum tin inhaereditate fratris utroq; latere coniuncti,ut maxime apud Venetos,&adsimilia. s Quamobrem comunis rellata suit ab interpretibus opinio utrinq;. Quod enim intelligi debeat ius commune Romanorum, consuluit Bartolus, S c cinus, Paulus Castren. Decius , qui reprchendit Romani responsu na, uti comuniter reiectum, Csphalus mursatus,& Mandosus in additionibus ad Rin lib. . .ι. manum,quos resert omnes D. Iacobus Menochius in praesiimptionibus suis. Et ipsi his maxime rationibus inniti videntur. Nam casus omissus iu dubio i. mmmodic &sui natura reseruatur,&subijcitur dispositioni iuris communis, de ius c6- Cilia Li: munc simpliciter prolatum Romanum potius significat, idque magis com sit de bim dc mune Gallis, Iermanis, Italis,H spanis,& omnibus. Praeterea argumentan . ita 8 tura mente statuentium, qui ita statuerunt. Antequam Pisana ciuitas, Pa- : hi teli 'tauina,vel Vicentina regi Hetruscorum , aut Reipublicae Venetae sese dedes rit. Ergo illis verbis usi non potuerunt intelligere ius dominantis ciuitatis, sed Romanum. Constitutiones enim municipales percipi debent secunducommunem usum loquendi. Haec etiam confinnant,quod municipalia iura
Pisana,vel alia similia,cum lata suerint dum Pita starent, dumque aliae pariter dominarentur,iustissima sent, utpote quae non sint lata aduersus iurisdictionem, vel imperium alicuius pnedominantis principis, quamuis postea ei subiectae fuerint, cum maxime plura sustineantur facta in iure ciuili, quaer o tamen fieri prohibentur. Et quamuis res peruenerit ad casum, & statum a quo incipere non possit, si tamen actus ab initio perfectus valuit iure ciuili, ut huiusmodi sancitum,ob id labefactari minime debet, ut Mandosius respodit. Demum cum Socino ferunt, urbem qu. e se alteri s silere iunxit, &brabium, vel praemia obedientiae signa impendit, non perdere merum mistumque imperium,cuin potius alienam sibi acquirat tutelam, quam suam tran ferat iurisdictionem,& posse uti statutis suis, quamuis reluctarentur domina iri liciuitati: quemadmodum Pisimae constitutiones possunt corrigere ius ci- s. non est nouite Romanum, aeque etiam ius praedominantis ciuitatis potestate sibi a suta Rum 4ς g peri ori attributa. Sic aiunt Aretinam ciuitatem posse spernere consiletudi- S .ei,nῆν.
nes Florentiae de vectigali imponendo in casibus in quibus specialiter loquii i tur : In dubio praesumitur ciuitas acquisita sine pridiudicio iurium suorum, l. ' di i& translatio censetur in dubio facta cum iuribus suis. Dilli. Postremo, quamuis loca inferiora superiorum constitutionibus regi d
beant, id tamen vendicat sibi locum,si particulare non haberetur huiusmo- : ἡ ἰει ,
di statutum : tunc enim generi per speciem derogatur. Denique si princeps i gen ii pora cui subiecti sunt,haec statuta obseruaturum iureiurando obstrinxit. NI3 Contrarias vero partes, quod immo ius commune debeat intelligitus pn dominantis ciuitatis , non autem Romanum, egregie respondit, ac defendit in s Romanus, quem Socinus senior aliquando secutus est, quamuis postea recesserit ab hac opinione sese excusans contrarium constituis Ie: quia pmp situm ei suerat huiusmodi ibi extare consuetudinem , ut reciperetur ius prae- eo1 1,ai,. i.
175쪽
l. de quibus... Ies. Inst. de sitis.
dominantis ciuitatis . Hunc secuti sunt Riminaldus istior, radinus, Gratus, Andreas Alciatus, Hieronymus Zancus,& alij resati a Menoch.secundo praesumptionum, sexta praesumptione. Et uncus profitetur hanc opini nem esse magis communem. Dicat inquit,Decius quicquid sibi libuerit: quiser an secus dixisset si praefatos legisset autores. Hinc detegitur illorum
34 erro qui magis spectant communem opinionem siue numerum autorum ,
quam solida iuris ciuilis sundamenta, quod nos in communibus erroribus animaduertimus. Horum opinio his nititur potissimum sundamentis: iuris communis appellatione primum venit ius p dominatis ciuitatis: Ex dia I spositione etiam iuris ciuilis: eo vero cessante ius ipsum Caesareum,quod Iulianus fatis clare innuit. De quibus inquit causis scriptis legibus non utimur, id custodiri oportet, quod moribus, & consuetudine introductum est, & siqua in re hoc desecerit, tunc quod proximum, & consequens ci est si nec id quidem appareat tunc ius quo urbs Romana utitur seruari oportet. Quod longe clarius ostendit Iustinianus : Qium formam inquit seruari oportet non Alum in hac regia urbe, sed etiam in omnibus nostris prouincijs obtinere censemus, cum necesse sit omnes prouincias caput omnium ciuitatum,
idest hanc regiam urbem eiusque obseruantiam sequi . Proinde loca inferiora ita conuenit a superioribus regi, ut mundum infimum a superiori moueri, & gubemari videmus. Sic inseriorem ecclesiam a metropoli: sc mutato 16 sacerdotio necesse est transferri mutarique legem: Hinc nouus rex, noua lex: sed hae ciuitates mero mixtoque imperio praedominantis subiiciuntur. Ergo abeatus scriptum, vel non scriptum prius recipere debent, deinde a iure ciuili. Praeterea: talia statuta si hanc receperint interpretationem, inhonesta penitus,& iniusta redderentur,& ideo minime seruanda . Nam praedominantis ciuitatis incrum nuxtumque imperium spernere, & ab cius imperio,ac obedientia deficere viderentur. Quamobrem imita, de inania esscnt haec statuta. Demum duo sunt nobis actus spectandi. Primus cst, quo Pila, Florentiae subiectae sunt, vel Patauium Reipublicae Venetae: alto v 37 ro est, quo in casibus omissis affectant subiectae urbes confugere ad ius Caesareum, sed qui facit actum incompatibilem, vel contrarium primo, reced re videtur a primo, eique penitus renunciare, ut qui agit petitorio, possi sibrio retinendi,renunciare videtur;& qui petit dilationem ad Bluendum .recedere creditur ab interposita appellatione. Actu igitur primo urbes illae subiectae dominantis Principis iura,ac imperium obseruare affectant: Actu vero secundo in casibus a statutis suis omissis,dum statim ad ius Romainum,neglecto dominante Principe, conuolare annelat, iniuste recedere censentur a primo actu,& a dominantis imperio deficere. Proinde inhonesta ac iniusta essent huiusmodi statuta, ac statutorum interpretationes. Praeterea iurisdictio meri mixtique imperij dominantis Principis ita se habet in regno,utp pilla in oculo,ut sordium nihil nullamque nubem quin tota obscuretur, pa-i8 ti possit. Hinc receptum est,populum subiectum non posse facere leges,nec quicquam statuere, quod iurisdictioni Principis quouis modo rclutietur:&ius publicum iuri priuato,ac ius principis iuri si abiectorum semper, & ubiq; suit praelatum. Quae Socinus, Decius, Mandosius ille, caeterique non distinguentes,nec animaduertentes,aduersae inlisserunt opinioni. Accedit, quod 19 confirmatio statutorum generalis etiam iurata non piotrahitur ad iniqua. Nam qui iurauit se obseruaturum statuta, non tenetur iniustum exequi, vesobseruare statutum. praeterea iusiurandum regulatur secundum naturam
S, super quo interponitur. Demum perpendunt varijs pluribusquem lo-
176쪽
De via. & ratione Iuris, Lib. I. ro
cis extare consuetudinem,qua ius commune relatu ab hoc statuto interproa latur praedominantis ciuitati non autem Romanorum,&ipse ita Venetijs
in Excellentissimis Gnsilijs XL. Virum ph sepius iudicari vidi, potissimum in causa Fracantiana Vicentina: qua frater consanguineus tantum, aequaliter successit cum statre utrinque coniuncto ad haereditatem statris ex Vib-i 'R
utroque parente alteri tantum connexo. Neque enim aeciuitas Veneta pa- de sueeec L
eitur alterum statrem prieferri, eo quod duplici vinculo alteri coniungatur, de emanci
& quod de haereditate statris agatur. Nam respicit originem bonorum,qui ' a patreprosecta sunt, & hos perpendit aeque filios esse patris: qua aequit
te iure sancitum est, in bonis maternis uterinos excludere con anguineos: in paternis vero uterinos excludi a consanguineis. Quamobrem ad oppo-ai sta responderet Romanus. Ad primum, quod casus omissus reseruetur dispositioni iuris communis. Id enim tum demum procederet, cum ipsum valeret statutum, quod mutata iurisdictione minime tenet in praeiudicium Principis: & quando etiam id valeret, ita demum locum sibi vendicaret, si consuetudo, vel ius scriptum non haberetur praedominantis ciuitatis. Quod semper est Bectandum prius quam ius ipsum Caesareum, ut supra ostendimus. Ad s undum a mente statuentium deductum , quod satia est mut tio, & res peruenit ad casum 1 quo incipere non potest. Nec obi jciat Mandosius; si actus persecte valuit a principio, sustineri etiam, si peruenerit ad casum a quo non possit incipere. Nam regula ea procedit in priuatis,&in eodem statu, non quando res ab initio iusta, & honesta postea fit iniusta,&inhonesta, &quae reluctetur Principis maiestati. Tunc enim nunquam talia in iure ciuili admitterentur, quemadmodum secuta capitis diminuti ea a idem non tenetur eadem obligatione: sicut nec seruus factus liber obliga rur de eo, quod gessit in seruitute, nec Iudaeus delinquens ira Deo ten bitur,s pollea euaserit Christianus: nec si laicus sacris initiatus suerit, v pote, qui nouum hominem induisse videtur. Quanto magis autem,si actus& interpretatio eius fiat iniusta,& contraria principi dominanti ,& voto populi: quo se eius imperio subiecit, ut supra derirauimus. Non obest tertium, quod ciuitas acquisita intelligatur 1; ne praeiudicio iurium suorum. Nos enim iotelligimus veram hanc sententiam, quando ciuitas se subiecit mero mixtoque imperio alicuius principis, vel Reipublicae, ita ut ipsa ius condendi leges sibi minime reseruauerit, & si quae tulerit statuta eadem semper sibi conormari postulauerit a Principe, & quando Princeps non confirmauerit, nec iurauerit ratum se huiusm Hi particulare statutum habiturum, sed generali iurei urando eius ciuitatis statuta se obseruaturum pollicitus saerit. nec enim generale iusiurandum huiusmodi protialii poterit ad partici lare , & iniustum statutum. inamobrem ita fortasse concluderet Lud uicus Romanus in casu omis ab huiusmodi statuto sequedum este ius commune praedominantis ciuitatis, potiusquam ius ciuile Romanorum . Sed longe consillius erit quaestionem ad sua principia retrahere maxime ad st tuentium mentem ac pariter dominantis principis, & rem ipsam in varias species diuidere, ut etiam apud Cephalum legere est. Ex his patet ius ci- . V irem
uile primum in ipsa ciuitate versati, deinde omissum, vel non scriptura quandoque recipi a praedominante Principe: inde ab ipse iure communi.
177쪽
De iure Venetorum, oe iuri ictione minis eAdriarici. Lap. XXXVI.
a Veneri aequitare, si res, sepis 3 Veneri iniudujs quon ogknt aequitatem rigori seuerisisti commissem, se
eosem rataicia 2 Eaedo obsanctitarem magnopere exutantur. 4 Veneri propriis legism, summa aequitate omnia regunt. s Amrissem, Persaram deaerum. IMedonum Graecora Aistrums imperia γε toforuerint tempore. 6 Venetorum leges se consutud nes quare apienti arist sinctissimae. Veneri nec Ponti sere Caesaris seges ob id quin comem erum. 8 Venetoriampriwlegium et Miaceant legibω ciuitibus. 9 mae nationes,quavegentes non via tur iure ciuici Romamorum. io Venetim nussu olo aedificant. Ii An aequont usirisipo m. ir L. niae Regem nonposse interdicere gentibi ne ira dum aequo uilia, s a Ia d ais appeLot.
33 Mare quoad usum, o iuristactis emptis scribi.
t 4 Ius maris acquiratar viciniae mari. is Demsi, iatrans Herculeas columnas reperta, quam mundum intesti m nexum. quoda Chartaginensibus otim eri ocitum.nu. i i 7 Principes iure posse nauigant Uincquonsua, onera imponere, o natis monensatioqui interdicere iure gentiumsecundaevo. 18 Veneti imperio, ac iuris mone maris Adriaticia Pontifice Romano donari. i; Mati,certis Hes quibus Veneri mare m*i minus Ut doniser, τι uxorem viro despondent. 2 o Venetiarum nobili Imac aegritario x i v s iuris immortalem ac nobilissimum splendorein imsain csse aequitatem, ex his quae supra discussa suere, setis om- .libus constat. Haec autem una apud Illustrissimos,& piissimos Venetos iam mille, & ducentis ab hinc annis maxime vigint viget, vin Glibi getium nisi prope litora Adriatici maris proprium,&patrium, nidum sibi parasm videatur. Quos enim alibi possidet nidos, eos alunis legibus scriptis, quod ipsi aequis prorsus reluctatur, constinctos passim conspicimus. Haec sand togata Veneta cens pium vere , ac sanctum hominum genus ) pietate, ac religione conspicua, ct liuignis, ab omnibus semper habita suit, utipote quae non alienis linibus sed iista naturali aequitate nixa, sceptrum ac Rempublicam diu foetici inmocerata est , & in iudici js, quantum potuit benignae aequitatis , ri ori ac se 3 ucritati perpetuo immiscuit. hinc Baldus Venetorum curias iudicii sanctita. te, & clamate fulgere professiis est, & sepe consuluit. Taciti, ac iurati, si tit iis, & ambitu Iberi, Areopagitarum more Veneti, suffragiis secreto pi,
xs de occlusis, di inde erutis, ac numeratis iudicare consueuerunt. Mino causas Terni: maiores vero Quadraginta: maximas Decemviri dirimunt i
iurisdictiones specie distinctae,&magistratus plurimi, ut illius Reipublicae ordines silarios referre penE impossibile videatur. Apud eos selicissima, &acutissima hominum ingenia versentur in foro : Viri enim illi doctissimi, de
178쪽
De via & ratione iuris, Lib. I. i
eloquentissimi priuadendi facultate caeteris omnibus antecellere videntur: quos vim Demosthenis, copiam Platonis, iucunditatemque Isecratis prinseserre nemo negare ausus fuerit, ut de illis idem quod de ipse Demosthen a firmare audeam, nempe magna pars Demosthenis abest, quod legitur
Quam igitur patriam Veneti sibi pepererunt,eam propriis legibus, & summa aequitate steliciter institutam ab hinc annos se e MCC. Dei summi
rerum omnium conditoris nutu atquc studio, omni priadentia,omnique i stitia gubernant,ac moderantur; ut ex primordijs tantae urbis, a Gaurico
liquide computatis pervidere licet: quod profecto fere nulli Gentium comtigisse patet. Nam Assirij omnium principes snperium Asiae Nini regis eximia virtute partum annos mille circiter obtinuere, quod Arbachus Med rum praefectus Sardanapalo nesario viro, omnique memoria indignissimo ad mortem compulso ad Medos transtulit, adeo insigni memorabilique regale fastigium consecutus. Medis autem post ducentesimum,&quir quagesimum annum, Astyagis immanitate ademptum, Persae cum pari ten
poris spatio tenuissent, Macedonum arma experti , post Darium deuictum , amisere. Athenienses suoque cum illi maritimς regioni uniuersie, quae inter Euxinum, & Pamphilium mare sita est , annis circiter septuaginta dominati essentia Lacedemonijs atroci mane fusi, aspictique dominatu spoliati suere.
Lacedemoni j vero cum longe breuiore temporis traiis rerum potiti essent, Epaminondae,& viri,& imperatores optimi armis fracti valdequo attriti ditionem perdidere. Postremo Thebani Epaminonda summo duce interempto celeriter principatu ita prorsus excederunt,ut eorum imperium cum tam egregio viro, atque duce simul ortum esse,ssoruisi viguisse, interijsseque omni iure diceres. Tum Alexander Thebis dirutis Thebanoque nomine extincto,totum pene orientem Macedonico subiecit imperio. Macedones vero ad fastigium regiae maiestatis maiorem in modum evecti, cum annos serme CC. rerum potiti essent, finem dominationis habuere. Romani denique post domitum Pgnorum serociam: quos quidem Poenos, Romanae potiti et
mole grauiter urgente prementeque vix tercentesimum dominationis a
num attigisse vere crediderim, imperij Asiatici summam adepti suete. Sed neque itomanos,licet armis omnia domuissent, licet nomen tuum longe i teque diffudissent,licet sere terrarum orbi per plurimos annos imperannio ad tantam imperi j diuturnitatem peruenisse constat. Venetorum itaque les ges & consuetudines sapientissimas, ac sanctissimas esse reor, tum quod timdiu rerum potiti sunt,tum quia in mille annorum spatijs, omnes quidem c
sus,qui euenire inter mortales possunt, undequaque emergunt, ut nihil on nino noui,aut casus,aut natura, aut sertuna adserre possit, cui a legibus non
sit obuiam itum. Quibuscunque enim procellis ingruentibus semper Vene- ti proprijs legibus conditis praesto sunt. Nec ijs vitio venere potuit Bol
giamus, quod non dignentur vivere secundum leges imperiales. Aequum enim crat,ut in ea urbe,quae proprijs erat regenda auspiciis,propriae quoque vigerent leges,& hae quanta maiori prudentia, & religione cxcogitari posset pituitae,& ornatae. Neque superbe inmeratorias sanctiones unquam comtempserunt. Quinimmo ab eloquentissimis viris in iudicio propositas,ipsiserum rationem contemplantes admirati veneratique sunto magna impensi doctissimos viros Patauium aduentaret mutant,&praemiis, stipendijs Epublico depensis alunt, ut ius ciuile Studiosis omnibus eo conuolantibus profiteantur. Praetoresque Vincti Misconsultorum assessorum opera, di consilio
179쪽
Alb. in I.curictos populos. Cf. de sum. trin.&s .eat.
eonsilio perpetuo usi senti Haec tamen inclyta Venetiarum ciuitas uligo ina tacta, milli unquam regi, aut imperatori, nulliusque unquam legibus subiecta, sed libera propriis moribus ac sanctionibus Deo auspice diu rerum p 8 tita in , ac potitur, idque sibi, vel ex priuilegio exemptionis, quod bulla aurea decoratum legisse perhibet Albericus, & de quo tartolus quoq; mentionem facere videtur, vel ex propriae libertatis usu tot annorum immemorabili memoria aeque coiimarauit, idque sibi ornamento, ac ingenuitati cedere debet. Nam ut Cassaneustcstatur, nec Galli Romanis legibus utuntur, nisi quatenus naturali nituntur ratione, nec cas pro legibus receperui,
nec Lutetiae, nec in locis circumuicinis quispiam ius ciuile profiteri potest. Et in Hispania lege cautum est, si quis legem imperialem receperit, capitis
poenam luat. Rcserunt etiam Ioannes Andreas, &Hostiensis, paucas pro-y uincias regi iure ciuili. Nam Hispania, Anglia, Scotta, Gallia, Hibernia, Germania, Dacia, Suella, Ungaria, Bohemia, Polonia, & Bulgaria non utuntur Caesarcis legibus, sed propriis consuetudinibus,& statutis. Praeterea ibidem retulit Antonius Brutignanus, Italiam iure ciuili regi,nobili tamen excepta Venetiarum ciuitate, quae ut plurimum regitur iure non scripto. Habet tamen sua statuta aequitatis, & iustitiae plena. Quamobrem cum in mari liceat aedificare, sicuti in litore,&cum Venetiae ciuitas insi gnis, & potentissima in mari Adriatico fuerit constructa, hac etiam ratione Ilustrissimi Veneti libertatem praetendunt, nec agnoscunt superiorem, quia io in nullius aedificarunt lo. Nam qui in selo iurisdictionali alicuius aediscat, subditus ei fit. Sed iam ad litora maredue ipsum descendanaus. Sunt qui arbitrentur, nec Vcnctos, nec Genuenses ,&proinde nec alias gentes 11 potuisse aequora sibi praescribere, nec tanto temporis spatio, cuius initii mentoria nulla existat, nec alicui posse nauigatione interdicere, nisi iniuria, &contra leges, & contra ipsuin ius gentium pri suum, quo mare stetit semper commune omnibus ,& immutatum. Quamuis enim terrarum dominia
iure gentium secundquo discreta lucrint, & flumina itidem , ut Hispania ab Hispanis, Gallia a Gallis, Italia ab Italis diuisa possessaque suit, nunquam
tamen immensa maris natura omnibus communis potuit seiungi,& praescribi. Et aduersam sententiam ineptam iniustamque esse ex eo dilucidius ost sidere conantur , quod non praescriptibile, nunquam potuit, nec immensi, te poris spatio praescribi. Nec milia Respublica Veneta, siue Respublica Ge i a nuensis, nec Hispania , nec Lusitania poterant unquam contra semetipsa praescribere. Et quamuis inquiunt ex Lusitanis magna turba putet, eorum regem praescripsisse nauigationem Indici Orientalis, ciusdemque vastissimi maris, ita ut reliquis gentibus aequora illa transfretare non liceat,& Hispa nix vulgus putet per vastissimum immensumque pontum ad Indorum regiones, quas potentis limi regcs Hispaniarum subegerant, resiquis mortalium nauigare non licere, praeterquam Hispanis, quasi ab eis id ius praesi ptum fuerit: tamen istorum aiunt omnium non minus insanae sunt miniones,qua eorum, qui quo ad Venetos, & Genuensita in somnio versari solent. Ani mant etiam, quod si Venetiarum ciuitas funditus euersa esset, pelagus illud iuris gentium toret, haud secus ac antea erat, cum nondum starent Veiistiae . Ergo in aequoribus ,& aquis nullum ius putant humano generi competere praeterquam quo ad usum communem. Ego vero illorum sententiae 3 maris inhaereo, qui putant, mare quo ad eius proprietatem, ac dominium , minime posse praescribi, nec tempore i nemoriali, scd quo ad usum, ac tu risit actionem utique posse acquiri, tam longo temporis cuniculo, ut foedere
180쪽
Devia. & ratione iuris. Lib. I. 7 a
distinctionis amplectam urseiam i vera existimat, Veronensis de seruitutibus,qn alleset titulus,seu priuilegi u Imperatoris,vel si crediderunt se,sitosq; maiores habuisse ius in mari.Na sicut iurisdictio in terra versat, ita Eldn mari lir,& ga ta toga possessio,vel quasi het vim fituliseu priuilegii, & constituti,& vires maximas pscribendi,ut Bariolossialdo, Angelo,& aliis coiter placuit. Sed maris interdicta, ac iurisdictione dari apud Vlpianu, & Popon tu de fimminibus, apud Papinianu de usucapionibus, & apud Paulli de iniuriis, ac Alphensi de publici& veα& apud Rodianos legesq; Rodias,patet. Praeterea iis si vicini sunt litoribus, & mari,quiq; cius maritimae luinciae imperiit tenet, s in mari ius aliqδ acgsitu celetur, tu Pp meru imperiu, tum ea vicini. 1 Na si flumina,si tertie ipse,ila facili me seluctae;potuerut ab hoibus usucapi, qd poterit esse impedimeto,quominus aequora, salte quo ad usum,ad iurisdictione,&ius alni impone di vectigalis,vel interdicedae nauigationis possint pscribiὸ quavis quoad Pprietate,& dniti,usucapi nequeat, cu & ipsa a Deo,
ac natura separata incesis magis,& vicinis,u peregrinis,& alienigenis debeatur,ut Adriaticu Venetis,Lisulticu Genuctibus, Romanis Tirrhenu, Gr cis Ioniu, de Aegeu orietates isulas orietatis, occiderales vero occide talis villuat Oceanus.Cu maxime ab orisine,et iurege tu secudaeuo suerint & ipsa a vicinis gentibus occupata,ac aliis aliqua pro parte interdiista; Nam &in mariis trans Herculis columnas insula drilata a Carthaginensibus inuenta suisse proditur , quae quidem omnissimi lignorum materia , omnibusque nauigabilibus , nec non caeterorum fructuum genere m irabilis est, distatque a te ra plurium dierum spatio, ad quam Carthagineses saepe ob eius seelicitatem accedebant, ac illorum nonnulli incolebant. Praesides vero Carthaginensium, cum id intercipere decreuissent, capitis poena ad ipsam accedente uni ebitnt: indigenas vero omnes, aut i expelli, aut interimi iusserunt, ne ibi vigerent, ac etiam ne turba aliqua in ipses conuersa insulae imperium consequeretur,& Carthaginensium Iibertatem tranquillam perturbaret, arriperetve, ut Aristoteles de admirandis auditionibus scriptum reliquit. Q o
iure Lusitanos olim, nunc vero potentissimum Hispaniarum regem careeris
nauigationem ad hanc,& alias noui orbis insulas prohibuisse audiuimus. Nec iniuria haec fieri putanda sunt, tum quia de iurisdictione, ac imperio a-r6 gitur, tum quia interest cuiusque principis aequora sua a piratarum, & h stium incursu, impetu & periculo expurgata, ut mercatorum secura sit nauigatio, custodire, haud secus, quam praesidem oporteat malis hominibus prouinciam purgare. Quod si priuatis ius uti quod vel in flumine, vel in mari, vel per occupationem, vel per consuetudinem, vel per alium q uemcun. que modum acquiritur, quanto magis Principi, vel ciuitati mero imperio surgenti acquiri cenIendum erit. Martianus de usucapionibus inquit: si qui
spiam in fluminis publici diuerticulo solus pluribus annis piscatus sit, alterumdem iure uti probibet: Et Paulus de iniuriis ait: sane si maris proprium ius ad aliquem pertineat, uti possidetis interdictum es competit. Hinc sa
ctum est, ut iure optimo potuerint, possintque Venesi, Genuenses aliaeque gentes transnantibus aequora sua veiugalia imponereis merces evectas ad uersus eorum leges ino applicare. Nam, ut retulit Baedus, & Veronensis deseruitutibus, hodie uniuersus terrarum Orbis hoc iure utitur, etiam legibus aduersantibus, si quae huiusnodi suerint, irrogatum est. Tot enim tantaeque sunt vires iuristentiu secundet ut,& tatae in Iongi Tis. Quauis igit non pseriptibile minime possit plis ibi,utpote cum cessante occupatione reuertat ad pristina sua naturam: pnt in aequora possideri,& acgri,non quo ad Pprie