장음표시 사용
111쪽
DE OFFICIIS LIB. II1. Imbus obruerunt. Atqui ille utilitatem sequi videbatur Sed ea nulla erat repugnante honeState Themistocles post victoriam ejus belli, quod cum Persis 1 uit dixit tu contione se habere consilium rei publicae Salutare. Sed id Seiri non opus esSe postulavit, ut aliquem populus daret, qui Cum communicaret; datus est Aristidi . Huic ille, ela880m Lacedaemomniorum, quae Subduci ad Gytheum, clammeetidi i se quo tacto rani Lacedaemoniorum esset. Quod Aristides quum audisset, 10ntionem magua exspectatioue venit dixitque, I rutile esse consilium, quod Themisti te afferret. sed minime honestum. Itaque Athenienses, quod honestum non esset, id ne utile quidem UtaVerunt, totamque eam rem, quam ne audierant quidem 15
auctore aristide repudiaverunt Melius clii quam
L 'hi pirata immunes, socios vectigales habemus. XII. Maneat ergo, qui turpe it, id numquam in utile, ne tum quidem, quum id, quod utile esse PuteS, adipiscare hoc enim ipsum, utile putare quod uturpe Sit, calamitosum est. Sed incidunt, ut Supra diXi, Saepe eaUSae, quum repugnare utilitas honestati Videatur, ut animadvertendum sit, repugnetne Plane, an pOSSit cum honestate conjungi Rus generi hae Sunt quaeStioneS: Si, Xempli gratia, vir bonus Alex 2bandrea Rhodum magnum frumenti numerum adVeXerit in Rhodiorum inopia et fame Summaque annonae
caritate, si idem Seiat complure mereatore AleXundrea Solvisse, navesque in cura frumento OnUStaSpetente Rhodum viderit, dicturusne sit id Rhodiis, 30
an Silenti Suum quam plurimo venditurus 3 Sapientem et bonum virum fingimus de ejus deliberatione et OnSultatione quaerimus, qui celaturus Rhodios non sit, si id turpe judicet, sed dubitet an turpe non it. In hujus modi causis aliud Diogeni Babylo Mni videri Olet, magni, et gravi Stoico, aliud uti, patro, diScipulo ejus homini acutissimo Antipatri , Omnia patefacienda ut ne quid Omnino, quod vendit Jrnorit, emptUr ignoret Diogeni, venditorem, quaten M
112쪽
jui civili constitutum sit, dicere Vitia oportere, cetera sine insidiis regere, et, quoniam vendat, velle quam Optume vendere. Advexi,' merem non pluro mum refert, ortu e sirem in is, quum
fucioni, Sed ita Xpedire, ut turpe non it, X altera 2b autem parte ea re, quia turpe Sit, non Se Reiendum. Vendat aedes vir bonus propter aliqua Vitia, quae ipSe norit, ceteri ignorent pestilente Sint et habeantur Salubres, ignoretur, in omnibus cubiculis apparere SerpenteS, male materiatae, ruinOSae, Sed 30 hoc praeter dominum nemo Seiat quaero, Si haeCemptoribus Venditor non diXerit aedesque vendiderit pluris multo, quam e Venditurum putarit, Dum id
113쪽
ni illum bonum beneque aedificat in , uon e ristimantur fefeliisse, eliciis si illa nee bona 8 vectedii ut ratione, ni isto uinu8, qui donium non iudarunt. Ubi enim judietum eo foro M ibi ait Penditoria quae potest se Sin autem dictum non omne praeuandum e , quod dictum nou 8t, id praeuandum ut id verorat tisitiu8, quum veredit tu rei, quam Pendat, ritia narrare Quid alitem tum ub8urdum, tiam si 10 domini ju88t ita praeeo praedicet domum pe8tisentem pendo ' Sic ergo in quibusdam causis dubiis e altera parte defenditur honestas, ex altera ita de utilitate dicitur, ut id, quod utile videatur, non modo facere honestum sit, Sed etiam Don facere turpe. Haec est 15 illa, quae videtur utilium fieri cum honestis saepe
dissensio quae dijudicanda eSt; non enim, ut qURereremUS, XPOSuimus, Sed ut explicaremus. Non igitur videtur se frumentarius ille Rhodios, ne hic aedium venditor celare emptores debuisse. Neque 20 enim id est celare, quicquid reticeas Sed quum, quod tu scias, id ignorare emolumenti tui causa Velis eos, quorum intersit id scire. Hoc autem celandi genus quale Sit, et cujus hominis, quis non videt Coriti non aperti, non SimpliciS, non ingenui, non juSti, non 25 viri boni versuti potius, obscuri, astuti, fallaeis, malitiosi, callidi, veteratoris, vafri. Haec tot et alia plura nonne inutile est vitiorum subire nomina Τ
XIV. Quod si vituperandi, qui reticuerunt, quid
de iis existimandum est, qui orationis vanitatem adlii 30buerunt C. Canius, eques RomanuS, ne inlacetUS, et satis litteratus, quum se Syracusas Otiandi, ut ipse distere Solebat, non negotiandi causa, contulisset, dictitabat, Se hortulos aliquos emere velle, quo invitaren mi QOS, et ubi se oblectare sine interpellatoribus 35POSSet. Quod quum percrebruisset, Pythius ei quidam, qui argentarium faceret Syracusis Venale quidem Se hortos non habere, sed licere uti Canio, si vellet, ut suis; et simul ad cenam hominem tu hortos
114쪽
1l TI ILLI L CICERONIS invitavit in posterum diem Quum ille promisi8Set, tum Pythius, qui esset, ut argentarius, apud Omnes ordines gratiosus, piscatores ad se convocavit, et ab iis potivit, ut ante suos hortulos postridie piscarentur, 5 dixitque, quid os sacere vellet. Ad cenam tempori venit unius opipare a Pythi apparatum convi-Vium, Cumbarum Inte eulo multitudo pro sequi Sque, quod ceperat, afferebat ante pedes Pythii piseos abjici0bantur Tum Canius, suu o, inquit, 10 quid est oe, Pythi tantumne piastium turi tu que eum burum Et ille, Quid mirum inquit, hoc Deo e8t, Syruet 8 i quicquid eis piarium, hic aquatio hocpilla isti arere non po88unt. Incensu Canius cupiditate eontendit a Pythio, ut venderet Gravates illo lyprimo Quid multa impetrat. Emit homo cupidus et locuples tanti, quanti Pythius voluit, et emit instruems. Nomina facit, negotium conficit. Invitat Canius postridie familiares suos, venit ipSe mature, seulmum nullum videt. Quaerit ex proximo vicino, 20 num seriae qua0dum Leutorum Ment, quod eos
nullos viderot Asilae, quod inluvii, ille inquit. Huhre his r utilii olem tuque hemi mi, bur, quid ue disset. tomachari Canius, sed quid aderet ii indum senim C. Aquilius, collega et familiaris meus, Protim 25 lorat se dolo malo sormulas in quibus ipsis, quum
se eo quaereretur, quid esset dolus malus, respondebat, quum esset aliud simulatum, aliud aetum. Hoc quidem sane lueuiente, ut ab homine serito definiendi. Ergo et Pythius et omnes aliud agentes, aliud 30 simulantes, perfidi, improbi, malitiosi Nullum igitur
eorum factum potest utile esse, quum sit tot vitii Rinquinutum.
XV. Quod si Aquiliana definitio vera est, X Omni vita simulatio dissimulatioque tollenda est Ita nee 35 ut emat melius nec ut vendat, quicquam Simulabit aut dissimulabit vir bonus. Atque iste dolus inluso legibus erat vindicatus, ut tutela duodecim tabulis, circumseriptio adolescentium lege Pla0toria, o situ log judiciis, in quibus additur PiDE BONA. RHO
115쪽
DE OFFICIIS LIR. III. lli liquorum auten judiciorum haec verba maXime X-i sellunt in arbitri rei uxoriae MELIVS AEQVIV
in fiducia, T INTER BONOS BENE AGIER. Quid sergor aut in eo, QUOD MELIVS AEQVIVS, potest ulla pars inesse fraudis aut quum dieitur INTER BONOS BENE AGIER. quicquam agi dolose aut maliti e potest rDolus autem malus in simulatione, ut ait Aquilius.
continetur. Tollendum est igitur e rebus Contrahendis omne mendastium. Non inlicitatorem venditor, On qui Contra Se ieeatur, emptor apponet. 10Uterque, si ad eloquendum Venerit, non tu quam
Semel eloquetur. Quintus quidem eaevola, ubili filius, quum postulasset, ut Sibi fundus, et u emptor erat, semel indiearetur, idque venditor ita seeissset. di Xit se pluris aestumare addidit centum milia. 16 Nemo est, qui hoc viri boni fuisse neget sapientis negant, Ut Si minoris quam potuisset vendidisset.
Ηape igitur est illa pernietes, quod alios bonos, alios
Vere ii quidem, Si quid esses prode ' nihi iam
Ennio oonveniret. eoatonem quidem Rhodium
iliseipulum Panaset ii vi loci in iis libris, quos do mei seripsit Q. Tuberoni, disere, inpienti e e nihil mn moreri meri inuitura furiens , holere rutionem rei bfumiliaris. Neque enim suo nobis diei olim muri in liberis, propisquis, a Briso inclum ne e reipub- este Sinoulorum est jucusta e et emptu diritiae uti ei itutis. Huic eaevolae factum, de quo paulo ante diXi, laeere nullo modo potest. Etenim omnino 30
tantum Se negat saeturum compendii Sui causa, quod non liceat. Hui nee laus magna tribUenda nee gratia est. Sed sive et simulatio et dissimulatio dolus malu eSt, perpauene res sunt, in quibus non dolus malus iste versetur; sive vir bonus est is, qui prodest 3b quibuS Otret, noeet nemini, Certe istum virum bonum non uelle reperimus. Numquam igitur est utile
PeCCare, quia Semper Si turpe et, quia Semper Sthonestum virum bonum Sse, Semper is utile.
116쪽
1l M. ULLI L CICERONIS XVI. Ac de jure quidem praediorum sanetum apud nos est jure civili, ut in iis vendondis vitia
dicerentur, quae nota 88ent venditori. Num, quum sex duodecim tabulis sati esset ea praeStari, quae
5 essent lingua nuncupata, quae qui infitiatu esset, dupli poenam subiret, a juris consultis etiam reti- Centiae poena eSt constituta. Quicquid enim esset in praedio vitii, id statuerunt, Si venditor Seiret, nisi nominatim dictum isset, praestari Oportere t. 10 quum in arce augurium augure acturi SSent, uSSis-ssentque Ti. Claudium Centumalum, qui aedes in Caelio monte absebat, demoliri ea, quorum altitudo moeret auspiciis, Claudius proscripsit insulam emit P. Calpurnius Lanarius Huic ab auguribus illud JG id om donuntiatum est. Itaque Calpurniu quum
demolitus esset, cognossetque Claudium aede postea proSeripSiSSe, quam esset ab auguribus demoliri jussus, arbitrum illum adegit, QUICQUID SIBI DARE, FACERE OPORTERET EX FIDE BONA. M. Cato sententiam
20 dixit hujus nostri Catonis pater Ut enim ceteri ex patribus, sic hic, qui illud lumen rogenuit, ex filio est nominandus. Is igitur jude ita pronuntiavit,
quum in vendundo rem eam ei SSet, et non pronunti-RSSet emptori damnum praestari oportero. Ergo ad 2Aradoni bonum statuit pertinere, notum SSe emptori
vitium, quod no8set venditor Quod si recte judicavit, non recte frumentarius ille, non recte aedium
pestilentium venditor tacuit. Sed hujus modi retiuentiae jure civili omnes comprehendi non possunt: 30 quae autem possunt, diligenter tenentur. M. Marius Gratidianus, propinquus noster, C. Sergio Oratae vendiderat aedes eas, qua ab eodem ipse pauci ante anni emerat. Eae Serviebant, sed hoc in mancipio Marius non dixerat: adducta res in judicium est.
5 ratam Crassus, Gratidianum defendebat Antonius Jus Crassus urguebat, quod vitii vendi or non disia 8eien8, id oportere praesturi aequitatem Antonius, quo nium id itium ignotum Seryio non fui et, qui situ endidi et, nihil fui e uere e diei ure
117쪽
teneret Quorsus laee Ut illud 4ntelligas.
XVII. Sed aliter leges aliter philosophi tollunt
sophi, quatenu ratione et intelligentia. Ratio ergo hoc postulat, ne quid insidiose, ne quid Simulate, ne quid fallaciter Sunitie igitur inSidiae tendere plagaS. etiam si Xeitaturus non Si ne agitaturus ipsae enim serae nullo insequente saepe incidunt Si tu 108 proscribaS. tabulam tamquam Plagam Ponam domum propter vitia vendas, in eam aliquis ineui ratimprudens Hoe quamquam video Propter depravationem consuetudinis neque more turpe haberi, neque aut lege sane iri aut jure civili, tamen naturae lege 15 Sanctum est. Societas est enim riuod, etsi saepe dictum est dicendum , tamen Saepius latissime quidem quae pateat, omnium inter Omnes interior eorum, qui ejusdem genti sunt Propior eorum, qui ejusden civitati S. Ita ille majores aliud jus gentium 20 aliud jus civile esse voluerunt: quod ei vile non idem continuo gentium, quod autem gentium, idem civilem lebet. Sod nos veri juris germanaeque justitiae
solidam et eXpressam etfgiem nullam tenemus umbra et imaginibus utimur. Eas ipsas utinam Sequeremur 2bieruntur enim X Optimi naturae et Veritatis exemplis vi quanti orba illa: UTI NE PROPTER TE FIDEMVD TU TVS FRAUDATUSVD SIM quatit
illa aurea: VT INTER BONOS BENE AGIER OPORTET
ET SINE FRAUDATIONE Sed, qui sint botra, et quid mSit bene cisti, magna quaestio est. Q. quidem eae-Vola Ponti Iecma Ximus, Summum vim esse dicebat in omnibus iis arbitriis in quibus adderetur EX FIDE DONAQ dpique bonae nomen existimabat Inare latissime, idque versari in tutelis foetetatibus, fiduciis mandatis, rebus emptis venditis, condueti loeatis, quibus vitae societas contineretur in iis magni esse judici Statuere, praessertim quum in plerisque Sent judicia contraria, quid quemque cuique praeStRre
118쪽
1l4 TULLII MICERO XJ Noporteret. Quocirca Stutiae tollendue unt, eaque malitia, quae volt illa quidem videri e esse prudentiam, sed abest ab ea distatque plurimum prudentia est enim locata in delectu bonorum et malorum 5 malitia, Si omnia, quae turpia Sunt, mala Unt, malabonis ponit ante. Nec vero in praediis solum jus civile ductum a natura malitiam fraudemque vindicat, sed etiam in mancipiorum venditione venditoris fraus
omnis excluditur Qui enim seire debuit de sanitato, 10 de fuga, se furtis, praestat edicto aedilium Heredum alia causa St. Ex quo intelligitur, quoniam juris
natura fons sit, hoe eeundum naturam SSO, nemineam
id agere, ut ex alterius praedetur inscitia. Ne ulla Dornicies vitae major inveniri potest, quam in malitiuisi simulatio intellig0ntiae quo ista innumerabilia nascuntur, ut utilia eum honestis pugnare Videantur. Quotus enim quisque reperietur, qui impunitate et ignoratione Omnium Proposita, abstinere possit in
20 XVIII. Poriolitemur, si lueet, et in iis quidem eXemplis, in quibus peccari volgus hominum fortasse
non putet. Neque enim de Si Cariis, Veneficis, testamentariis furibus, poeulatoribus hoc loco disserendum est, qui non verbis sunt et disputatione phil ophorum,2o sed vinclis et carcere fatigandi; sed haec considerinmu8, quae faciunt ii, qui habentur boni L. Minueti Basili, locupletis hominis, falsum testamentum quidam Graecia Romam attulerunt. Quod quo facilius
Obtinerent, Seripserunt herede Seeum M. Crassum et 30 Q. Hortensium, homines ejusdem aetatis potentissimos qui quum illud falsum esse suspiearentur, Filii autem nullius essent conscii culpae, alioni sucinoris munUSeulum non repudiaverunt. Quid ergo satineS hoc, ut non deliquisse videantur Illi quidem 36 non videtur, quamquam alterum Vivum mn Ui, ulli rum non odi mortuum. Sed quum Basilus M. Sa trium, Sororis filium, nomen Suum serre voluisset eumque fecisset heredem tune dico patronum regri Didoni et Sabini o turpem notam temporum Omem
119쪽
DE OFFICIIS LIB. III. lis illorum l- non erat aequum, Principes Avis rem habere ad atrium nihil praeter nomen pervenire. Elonim si is, qui non defendit injuriam, neque propulsat quum PoteSt injuste facit, ut in primo libro
disserui, qualis habendus est is, qui non modo non irepellit, sed etiam adjuvat injuriam Mihi quidometiam verae hereditates non honestae Videntur, si Sunt malitiosis blanditiis, offetorem non Veritate, Sed Simulatione quaesitae. Atqui tu talibus rebus aliud utile interdum, aliud honestum videri solet. Falso ; nam 10 eadem utilitatis quae honestatis est regula. Qui hoc non perviderit, ab hoc nulla fraus aberit, nullum facinus Si enim cogitans. tu quidem ho te8tum,
erum pedit, re natura copulatas audebit
errore divellem; qui sons est se audium, malefiet in 15welerum omnium.
XIX. Itaque si vir bonus liabeat hane Vim, ut Si digitis onere puerit pi,S, it in loeupletium teStamentun Oine ejus irrepere hae vi non utatur ne i Xpli ratum quidem habeat, id omnino neminem umquam 20 suspieaturum. At dare hane vim M. CraSSO, ut digitorum pereuSSioue here Po ei seriptu eSSe, qui re vera non SSet hereS in Oro, mihi crede altaret. Homo autem justu itique, quem Sentimus virum Onum, nihil cuiquam, quod in Se transserat, detrahet. 25 Hoc qui admiratur is Se quid sit vir bonus, neSeire fateatur. At Vero. Si qui Voluerit animi sui compli- ea tam notionem Vol Vere, jam se ipse doleat eum virum bonum esse, qui Prosit, quibuS OSSit, nocent nemini, nisi lupessitus injuria. Quid orgo Hie non 30 Doleat, qui quodam quaSi Venen perficiat, ut Veros heredes moveat, in eorum loeum ipse sudesedat 3 con
'itur furius dixerit quis, quod utile Au quod ea pedisti
Immo intolligat, nihil nec X pedire nee Utile SSe, quod sit injustum. O qui non didieserit, bonus irrabe Se non poterit. C. Fimbrium consularem audiebam de patre nostr puer judicem M. Lutatio inthias
fuisse equiti Romano Sane honeSto, quum i Sponsiouem sepisset, SI VIR BONUS ESSET : itaque ei dixisse
120쪽
llti ULI si CICERONIS Pinibi iam se illatii rem umquam judiculurum, neu ut spoliaret sum probatum hominem, si contra judicaviSSet, aut statuisSe Videretur virum bonum esse
aliquem, quum ea re innumerabilibus ossiciis et lau-ydibus contineretur. Huic igitur Vir bono, quem Fimbria et lain, non modo Socrates OVerat, nullo modo videri potest quicquam SSe utile, quod non honestum sit. Itaque tali vir non modo facere, Sed ne cogitare quidem quicquam audebit, quod non 10 audeat praedicare. Haec non turpe est dubitare
Philosophos, quae ne rustici quidem dubitent a quibus natum est id, quod jam contritum est vetustate.
proverbium quum enim fidem alicujus bonitatemque laudant, dignum isse dicunt, qui eum in tenebris is mices Hoe quam habet vim, nisi illam nihil expindire, quod non deceat etiam si id possis nullo re-ssellent obtinere Videsne, o proverbio neque Gugi illi posse veniam dari neque huic, quem aut Oante singobam digitorum percussione hereditates m-2 Dium posse converrere Ut enini, quod turpe est, id,
quamvis Oeeultetur, tamen honestum fieri nullo modo PoteSt, Sic, quod honeStum non est, id utile ut sit
eme non potest, adverSante Et repugnante nutura. XX. t enim, quum permagna praemia Uut i26 causa peccandi. C. Imrius, quurn R Spe OnSulatus longe abesset, et jam Septinium annum POS praeturam jaceret, neque petiturus umquam consulatum videretur, Q. Metellum, eri u legatus erat. Summum virum et CiVem, quum ab eo imperat Ore suo, Romam missus
30 SSet, apud populum Romanum criminatus est, bellum illum dueerea si se consulem rei ent, brevi tempore
aut vivum aut mortuum Jugurtham se in potestatem
populi Romani redacturum. Itaque suetus est ille quidem consul sed a fide justitiaque discessit, qui
3o Optimum et gravissimum Civem, Cuju legatum et quo missus esset, in invidiam salso crimine adduxerit. Ne noster quidem Gratidianus mei viri boni funetus PS tum, quum praetor eSSet, collegiumque Praetorium tribuni plobi adhibuissent, ut res nummari: de Om-