... M. Tullii Ciceronis De officiis, libri tres

81쪽

DE OFFICIIS LIB. II. 77eulum apiti inferre multi Id quum perieulosumis uel St, tum etiam sordidum ad amavi, omnituere ut raeeuSatori nominere: quod iontigit Bruto

Summo genere nato, illius filio, qui juris civilis inprimis peritus iit Atque etiam Io praeeeptum bossieti diligentor tenendum est, ne quem mmquam innocentem judiei capitis areessas I id enim Sine e

tere fieri nullo pacto potest Nam quid est tam inhumanum, quam eloquentiam, in natura ad Salutem

hominum et ad ODServationem datam, ad bonorum 10 pestem perniciemque convertere Nee tamen, ut hoe fugiendum est, item est habendum religioni, noeentem aliquando, modo De nefarium impiumque defendere. Volt hoc multitudo, patitur consuetudo, fert etiam humanitas. Iudicis est Semper in eausis verum equi 15 patroni nonnumquam veri simile, etiam si minus sit Verum defendere quod Seribere, praesertim quum de philosophia Scriberem, non auderem, nisi idem phret gravissimo Stoicorum Panaetio. MaXum autem et gloria paritur et gratia defensionibus eoque major, dis quando accidit, ut ei subveniatur, qui potenti alicujus opibus circumveniri urguerique videatur, ut uo et Saepe alias et adolescentes contra L. Sullae dominantiis opes pro SeX. R ei Amerino fecimus; quae .

XV. Sed expositis adolescentium Ohielis, quae Valeant ad gloriam adipiseendam, deinceps de benescentia ac d liberalitate dicendum est cujus est ratio dupleX. Nam aut opera benigne fit indig0ntibus aut pecunia. Fuellior est haec posterior loeupleti prae 30 sertim, sed illa lautior a splendidior et viro forti elaroque dignior. Quamquam enim in utraque ineSt

gratifidandi liberalis voluntas, tamen alter e RTOR

altera e virtute depromitur largitioque, quae fit Are familiari, sont m ipsum benignitatis exhaurit. Ita rabenignitate senignitas tollitur; qua quo in plure8USu Sis eo minus in multo uti poSSiS. At qui opera,

id est virtute et industria, benefici et liberales erunt, Primum, quo pluribus profuerint, eo plures ad be-

82쪽

nigne faciendum adjutores habebunt, dein consuetudine bonoscentiae paratiore serunt ei tamquam Xeroitati ros ad bene de multis promerendum. Praeclare

in epistola quadam Alexandrum filium Philippus

5 accusat, quod largitione benevolentium Macedonum consectetur. Quae te, malum i inquit, uti ii istu Νjis in indu rit m e ii bi ele putur ore, quo hecuui eorrupi An tu id vis, ut Mure re minum, μή minis rura pruebitoreis mereutfore Benel ministrum et ruebitorem, quia sordidum regi melius etiam, quod largitionem corruptelam dixit esse. Fitent in deterior, qui accipit, atque ad idem sempereXspectandum paratior. Hoc ille filio, Sed praeceptum putemus omnibus. Quam ob rem id quidem non dus Graium si quin illa benignitas, quae constei ex Pera set industria, et honestior sit et latius pateat ei OSSil

prodesse pluribus. Nonnumquam tamen est largoondum nee hoe bonignitatis genus omnino repudi

undum est, et saepe idoneis hominibus indigintibu 20 do se sumiliari impertiendum, sed diligenter atquem inerate. Multi enim patrimonia effuderunt in msult largiendo. Quid autem si stultius quam, quiali boniser sacias, urare, ut id diutius a fere non possis Atque etiam ei suuntur largitionem rupinae uuii

25 senim dando egere coeperunt, alienis honis manus afferre coguntur. Ita, quum benevolentiae compa randae causa beneso esse velint, non tanta studianSSequuntur eorum, quibus dederunt, quanta ulla eorum, quibus ademerunt Quam ob rem ne ita 30 claudenda res est familiaris, ut eam benignitas aperire non OSSit nec ita reseranda, ut pateat omnibus

modus adhiboatur isque reseratur ad facultates on nin meminisse debemus id, quod a nostris hominibu

Fnelii SSi me usurpatum, jam in proverbii consuetudi, o nem venit, largitionem fundum non habere. Etenim qui potest modus esse, quum et idem qui consuerux et dona illud alii desidere ni XVI. Omnino duo sunt genera largorum, quoruli

alteri prodigi, alteri liberales prodigi, qui epulis, ei

83쪽

DE OFFICIIS LIB. II. 9 viseerationibus, et gladiatorum muneribus, ludorum venationi Inque apparatu, peeunia profundunt in eas r , quartim memoriam aut brevem aut nullam Omnino sint relicturi liberales autem, qui suis facultatibus aut captos a praedonibus redimunt, aut aes alienum suseipiunt amistorum, aut in filiarum collocatione adjuvant, aut opitulantur in re vel quaerenda vel augenda. Itaque miror, quid in mentem venerit

Theophrasto in eo libro, quem de divitiis seripsit in

qu multa praeclare, illud absurde est enim multus 10 in laudanda magni neentia et apparatione popularium munerum, taliumque Sumptuum saeuitatem fruetum divitiarum putat. Mihi autem ille fruetus liberalitatis, cujus paue e Xempla pOSui, multo et major Videtur et Certior. Quanto Aristoteles gravius et verius 15 nos reprehendit qui has poeuniarum flusione non admiremur, quae fiunt ad multitudinem deleniendam. Ait enim, qui ab hoste obsidentur, si emere quae Se X tarium emantur mina. hoe primo incredibit nobis videri, omnesque mirari, sed quum attenderint 20 veniam necessitati dare, in his immanibus aut uris infinitisque sumptibus nihil nos magno opere mirari; illurn PraeSertim neque neeessitati subveniatur nec dignitas augeatur ipsaque illa doloetatio multitudinis ad breve exiguumque tempus, eaque a levissimo quo 25que tu quo tamen ipso una eum satietate, memoria quoque moriatur Voluptatis. Bene etiam colligit, hae pueris et mulierculis et Servi et Servorum Simillimis liberis esse grata, gravi ver homini et ea, quae fiunt, judicio certo ponderanti, probari posse 30 nullo modo. Quamquam intelligo, in nostra civitate iuveterasse jam boni temporibus, ut splendor aedilitatum ab optimis viris postularetur. Itaque et P. Cra ii quum cognomine dives tum copiis, funetus est aediliet maXimo munere, et paulo post L. Crassus ad eum Omnium hominum moderatissimo, Q. Mucio, magnificentissima aedilitate funetus est; deinde C. Claudius, App. filius multi post Luculli, Hortensius, Silanus Omnes autem P. LentuluS, me consule,

84쪽

80 TUI. LIL CICERONIS viei superiores hune est Scaurus imitatus Magnificentissima sero nostri Pompeii munera secundo

consulatu in quibus omnibus quid mihi laeeat,

videri XUII. Vitanda amon suspieio est avaritiae. Mu- mereo, homini divitissimo, pra termissio aedilitatis Consulatu repulSam attulit. Quare et, si postulatura populo, bonis viris Si non desiderantibus, at tamen approbantibus, faciundum St, modo pro facultatibus, 10 nos ipsi ut secimus; et, si quando aliqua re major atque utilior populari largitione aequiritur, ut resti nuper prandia in Semitis decumae nomine magno honori fuerunt. Ne Marco quidem Seio vitio datum est, quod in caritate assae modium populo dedit: 16 magna enim se et inveterata invidia nee turpi actura, quando erat aedilis, nec maxima liberavit. Sed honori Summo nuper nostro Miloni fuit, qui gladiatoribus emptis rei publicae causa, quae Salute n traeontinebatur. Omnes i. Clodii tonatui furoresquem compressit. Causa igitur largitionis est si ut ne-eesse est aut utile. In his autem ipsis mediocritatis regula optima est. L. quidem Philippus, Q. filius, magno vir ingenio in primisque clarus, gloriari sol

bat, se Sine ullo munere deptum Me Omnia, quae

2 , hab0rentur amplissima. Dicebat idem Cotta, Curio nobis quoque ieet in hoc quodam modo gloriari.

Nam pro amplitudine honorum, quos euneti Suri rR-giis adepti sumus noStro quidem anno, quod contigit eorum nemini, quo modo nominaVi Sane exiguus , sumptus aedilitatis fuit. Atque etiam illa inalieli :i H meliores, muri, nuValia, OrtUS, quarum tu CtUS, Olmitaque, quae ad Sum rei publicae pertinent. Quamquam, quod PraeSen tamquam in ianum datur, jucundius est, tamen hae in Posterum gratiora.

hendo, propter Pompeium sed doctissimi non probant, ut et hi ipse Panaetius, quem multum in his libris secutus sum, non interpretatus, et Phalereus Demetrius qui Periclem, principem Graeciae, vitu-

85쪽

pylaea conjecerit. Sed de hoc genere toto, in iis libris, quos de re publiea scripsi, diligenter est disputatum Tota igitur ratio talium largitionum genere vitiosa est, temporibus neeeSSaria; et tum ipsum et ad facultates accommodanda et mediocritate Ode

randa St.

XVIII. In illo autem altero genere largiendi, quod

a liberalitate proficiscitur, oi uno modo in disparibus causis affecti esse debemus. Alia causa est ejus, 10 qui calamitate premitur, et ejus, qui re meliores quaerit, nulli Suis rebus adversis. Propensior benignitas esse debebit in calamitosos, nisi sorte erunt digni calamitate. In iis tamen, qui Se adjuvari Olent, non ne affligantur, sed ut altiorem gradum 15

Cendant, restriet Omnino esse nullo modo debemus,

sed in delig0ndis donois judicium et diligentiam adhib0ro. Nam praeclare Ennius:

Bene facta mole loeota male fclet orbitror.

Quod autem tributum est bono viro et grato, in eo 20 quum X pSO si uetus est, tum etiam X eteris T0- meritate enim remota gratissima est liberalitas: eoque eam Studiosius plerique laudant, quod summi cujusque bonitas commune perfugium Si omnium. Danda igitur opera est, ut iis benes eiis quam pluri 2bmo assiciamus, quorum memoria liberi posterisque prodatur, ut iis ingratis esse non ieeat omnes senim immemorem beneficii oderunt, eamque injuriam cindot0rrsenda liboralitat sibi otium fieri, eumque, qui suoiat, Ommunem hostem tenuiorum putant. Atqu0 30 hae benignitas etiam rei publica sest utilis, redimi Servitute captos locupletari tenuiores quod quidem volgo solitum fiseri ab ordine nostro, in oratione Crassi Scriptum copiose videmus Hanc ego consuetudinem benignitatis clargitioni munerum longe intepono. 35 Hae est gravium hominum atque magnorum, illa quaSi assentatorum populi, multitudinis devitatem

86쪽

82 TULI ID CICERONIS voluptate quasi titillantium. Conveniet autem quum

in dando munificum esse tum in exigendo non acerbum, in omnique re contrahenda, Vendundo emendo, Ondueendo locando, vicinitatibus se confi-5 niis aequum, facilem, multa multis de suo jure codentem n litibu vero, quantum liceat et nesei nupaulo tu etiam quam liceat, abhorrentem. Est enim non modo liberale, paulum nonnumquam de suo jure decedere, sed interdum etiam fructuosum.10 Habsenda aut0m ratio est rei familiaris, quam quidem dilabi sinor flagitiosum est, sed ita, ut illiberalitatis avaritiaeque absit suspicio. Posse nim liberalitato

uti, non poliantem e patrimonio, nimirum est eounia fructus maximus te etiam a Th00phrasto is os laudata hospitalitas. Est nim ut mihi quidem videtur, valde decorum, patere domus hominum illustrium hospitibus illustribus idque otium rei

publicae est ornamento, homines X ternos io liberalitatis genere in urbe nostra non egere. Est autem 20 etiam vehementer utile iis, qui honeste posse multu nivolunt, per hoSpite apud X ternos populo valere

opibus et gratia. Theophrastus quidem seribit, Cimonem Athenis etiam in suos curiales La iadas hospitalem fuisse ita senim instituisse, et illi is 25 imperavi88e, ut omnia praeberentur, quicumque Laebados in villam suam devertisset. XIX. Quae autem opera, non largitione beneseia dantur, haec tum in universam rem publicam, tum in singulos cives conseruntur Nam in jure cavere, 0 musili juvare, atque hoe solentiae genere Prode equam plurimis, vehementer et ad pes augendas pertinet et ad gratiam. Itaque quum multa Prae Clara majorum, tum quod optime constituti juris uiuilis summo semper in honore uti Gnitio atque 35 interpretatio quam quidem ante hanc consuSionem temporum in possessione sua principes retinuerunt: nune, ut honores, ut Omnes dignitatis gradus, in hujus scientiae splendor doletus est idque eo indignius, quod eo tempore hoc contigit, quum is esset, qui

87쪽

DE OFFICIIS LIB. II. Omnes SuperioreS, quibus honore Par esset. Cientia

1acile vieisset. Haec igitur Opera grata multis et ad beneficiis obstringendos homine ae commodata. Atque

huic arti sinitim est dicendi graviorJ facultas et tior, et ornatior. Quid enim eloquentia praestabilius, vel admiratione audientium vel Spe indigentium vel eorum, qui defensi sunt, gratiae Huic quoque ergo a majoribus nostris est in toga dignitatis principatus datus. Diserti igitur hominis et facile laborantis, quodque in patriis est moribus, multorum causas et non 10 gravate et gratuito defendentis,isenes ei set patro ei ni a late patent. Admonebat me res, ut hoc quoque loeo intermissio non eloquentiae, ne di eam interitum, deplorarem, ni Vererer, ne de me ipso aliquid id rorqueri. Sed tamen videmus, quibus Xstineris into 15ribuS, quam in paucis spes, quanto in aueioribus saeuitas, quam in multis sit audaeia Quum autem Omne non OSSint, ne multi quidem, aut juris periti esse aut diserti, licet tamen opera prodeSSe multis, beneficia petentem, ommendantem judiei bus, a 20gistratibus, vigilantem pro re alterius, OS PSOS, qui

aut consuluntur aut defendunt rogantem: quod qui faeiunt, plurimum gratiae Consequuntur latissimeque eorum manat industria. Jam illud non sunt admonendi- est enim in promptu mi animum advertant, bquum juvare alios velint, ne quos offendant. Saepe enim aut eos laedunt, quos non debent aut OS, ' UOS non expedit: si imprudentes, negligentiue sest, Si CienteS, temeritatis Utendum etiam est XeusationendVerSUS OS, quo invitus Oriendas, quaeumque possis, 30 quare id, quod seeeris, neeesse fuerit, ne aliter Reere potueriS; ceterisque operis se ossetis erit id, quod ii latum videbitur, competi Sundum.

XX. sed quum in hominibus juvandis aut moreSSpectari aut fortuna soleut dictu quidem os proeli ve 3bitaque volgo loquuntur, se in benes diis colloeandis

more hominum, non fortunam equi. OneSta Orn-tio est. Sed quis est a dom, qui inopis et optimi viri

CuuSue non anteponat, in opera danda, gratiam sortu-

88쪽

84 TU ILLI L CICERONIS nuti et polentis A quo onim inpeditior et celerior remuneratio re videtur, in eum sere est volunta' u tra propensior. Sed animadversendum t dili

gentiu8, quae natura rerum sit. Nimirum enim inop 5 ille, si bonus est vir, etiam Si reserare gratia in non test, habere Certe poteSt. Commode autem, quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse, qui reddiderit, non habere gratiam autem et qui rettulerit, habere, et qui habeat, rettulisse. At, qui 10 se loeupletes, honoratos, beatos putant ii ne obligari quidem beneficio volunt quin etiam benes ei tam se

dedisse arbitrantur, quum ipsi quam vi magnum aliquod acceperint, atque etiam a Se aut OStulari aut exspectari aliquid suspicantur; latrolinio vero rie 15 usos aut clientes appellari, ni Ortis instar putant. At vero ille tenuis, quum, qui equid suetum PSt, Se SPOUtntum, non fortunam putat, non modo illi, qui est meritus, sed etiam illis, a quibus X Spectat - eget enim Diuitis- gratum se videri Studet neque vero verbis 20 auget suu in munus, Si quo Orte fungitur, sed etiam extenuat. Videndumque illud est, quod, si opulentum fortunatumque defenderis, in uno illo aut, si sorte in liberis sejus ni an et gratia I Sin autem inopem,

probum tamen et modestum, Omne non improbi hu-2 9 miles, quae magna in populo multitudo eSt, praesidium sibi paratum vident. Quam ob rem melius apud bon , quam apud fortunatos, beneficium collo ripum Danda Omnino opera est, ut Omni generi satis

facere possimus Sed si res in Contentionem veniet,

30 nimirum Themistocles est auctor adhibendus, qui

quum con Suleretur, utrum bono viro Pauperi an minus

probato diviti filiam collocaret ero, inquit, mulsi rum, qui hec uiu egera , tu ni pecunium, Pue viro. Sed torrupti mores depravatique sunt admiratione 3 O divitiarum quarum magnitudo quid ad unum quem que nostrum pertinet Illum ortasse adjuvat, qui habet. Ne id quidem semper. Sed sae uvare : Pu lentior an sit, honestior vero quo modo Quod si etiam bonus erit vir, ne impediant divitiae, qui minua

89쪽

iuvetur, ni id ne adjuveni: Sitque omne judiuium uota, quam locuples, Sed qualis quisque sit i Extre-

ilium autem Praeceptum iu beneficiis operaque unda, ne quid Contra aequitatem mutendas, ne quid pro injuria: undamentum ni in Si perpetua oommenda sit nisistra amae justitia, siue qua nihil potest esse laudabile. XXI. Sed qu0nium de eo genere benefici umdictu tu est, quae ad Singulos Spectant, deinceps de iis, quae ad univerins, quaeque ad rein publicam perti I 'ueut disputandum est Eorum autem ipsorum partini ejusmodi sunt, ut ad universo cive Pertineant, Partim, Singulas ut attingant, quae sunt etiam gratiora Danda

opera Si omnino, dii posset, utrisque, uec minum ut

etiam singuli eousulatur Sed ita, ut ea res aut prosit 15 aut certe ne insit rei publieae C. Gracchi frumentaria magia largitio, eXhauriebat igitur aerarium : 0- die a M. Octavi et rei pub icae tolerabilis et plebi necessaria, ergo et tribu et rei publieae salutaris. In primis autem videndum erit ei, qui rem publicam 20 administrabit, ut suum quisque teneat, neque de bonis privatorum publice deminuti fiat. Pernicios enim Philippus in tribunatu quum legem agrariam ferret,

quam tamen antiquari aede Pasin est, et in eo veheme11ter Se Oderutum Praebuit Sed quum in agendo 2b multa populariter, tum illud male, non esse in uiritate duo milia hominum, qui rem haberent. Capitalis Oratio, ad aequationem bonorum pertinenS; qua peSte quae poteS Se major 3 an enim ob causam

muNume , Ut u tenerentur, re publieae civitat que 30 constitutae Sunt. Nam etSi duce nutura Congregabautur homineS, tamen Spe CUStodiue rerum Suarum

urbium praesidia quaerebant Danda e tiam opera PSt, ne, quod apud majore nostro saepe fiebat, propter aerarii tenuitatem assiduitatemque best0rum 36 tributum sit conserendum, idque De eveniat, multo aut erit providendum. Sin quae necessitas hujus muneris aliqui rei publicae Obvenerit hal enim nlii quam trae minari, neque tameti de OStrn,

90쪽

86 TULLI L CICERONIAsta de omni re publieri disputo, danda eri opera, ut Omnes intelligant, si Salvi e e velint, uecessitati parendunt Atque etiam omnes, qui rem publicam gubernabunt, o sulere debebunt, ut earum rerum

copia sit . quae sunt nec sariae. Quarum qualiso imparatio fieri solini et debeat, ui disputare enim in promptu tantum taei attingendus uti repui auten est in omni procurat ne negotii ei muneris publici, ut avaritiae petimi tur etiani minima suspicio. inquit P, lius Samnis, e 0rtu invitum uuturi ustudo R-- hi ens e88 diuti imperure illi multa saecula inspectanda fuerunt modo uim 15 hoc malum in hunc reni publicam iurasit Itaque facile patior, tum potius istium fuisse, siquidem in illo tantum fuit roboris. 0ndum centum ei decem anni Sunt, quum de pecuniis repetundis a Pisone lata lex est, nulla antea quum fuisset Aidi vero P te tot leges, et proxumae quaeque duxi, Ores, tot rei in damnati, autum Italicum bellum

propter judiciorum metum excitatum, lania. Sublimiis legibus et judiciis, expilatio direptisque inci inrum, uti imbecillitate aliorum, non mi ira virtutura valeamus.

XXII. Laudui fricanum Panaetius, quod fuerit abstinens Quidni laudet Sed in illa alia majorii

Laus abstinentiae non i minis est solum, sed etiam temporum illorum omni Macedonum gaza, quaq30 fuit maxinia, potitus Paulli tantum in aerarium P in cuniae invexit, ut unius imperutoris praeda finem attulserit tributorum at hic nihil domum suam in tu lit praeter memoriam nomini, empiternum. Imitatus patrem Africanus nihilo locupletior arthagine versa. Quid qui dii collegii iii in censura,

Mummiu8, num quid c pii sior, quum copii,sissimum urbem unditus sustulisset Italiam ornare, qua audo in suam, maluit quamquam Italia imu ipsa mihi videtur uinatior Nullum igitur vitii u