장음표시 사용
101쪽
104 METAPHYsICAE SPECIALis latom, et, si ita loqui fas eSt, Varietatem expressurus, unitate simul et Varietate donandus suit. Id autem melius fieri non poterat, quam si multiplici diversarum rerum genere constaret, quae tamen ratione ordinis aliae ex aliis nexae set invicem colligatae in unum quodammodo coalescerent. En igitur cur tanta rerum copia mundus locupletetur, omniaque tanto ordine invicem colligentur. Deus per creationem Se extrinsecus manifestat. At cum Deus sit infinitus, creaturae autem sinitae; nonnisi aegre admodum et imperfecto ille ab his poterat repraesentari. Ergo ut hic desectus aliquo pacto compen Saretur, necesse suit creaturas multiplicari; ut sic sacilius exprimeretur perplura, quod Per pauci 0ra Vix aut ne vix quidem in noluisset. Sic peritus Orator, cum uno vocabulo conceptum suum non satis significari perspicit, verba congeminat protrahitque orationem, ut copia ornatusque dicendi id eam mentis, quoad fieri potest, congruenter explicet. Non aliter Deus creatione rerum quasi disertam aliquam orationem habuit, qua apud rationales creaturas de se deque sua bonitate ac potentia copiose eloqueretur. At vero rerum Varietas et multitudo nequaquam Deum Satis apte expressissent, nisi eius unitatem dilucide manifestassent. Quod quidem aliter praestari non poterat, nisi ratione ordinis et mutui nexus res o niues continerentur unitato quadam, vi cuius Se ab uno prolluxisse principio pule sacerent. Atque idcirco est, ut tanta varieta Inundum EXOrnet, atque omnia mirifico inter se apta videantur.
26. Pro coronide nonnihil hic de mundi perse-
102쪽
PARS PRlMA- COSMO LOGl Λ 105etione dicamus. ALeibniti Ο l enim eiusque asseclis pro mundi optimismo aeriter pugnatum est
asser ntibus, Praesentem rerum univctrsitatem
ceu maximani omnium possibilium habendam esse. Haec autem Opinio minuenda videtur, ut pote quae divinae admodum detrahit libertati. Hoc enim nititur fundamento, quod Deus a meliori bono, quod perspicit. ad operandum determinetur. Id vero salsissimum est. Deus enim nequit determinari ad obiectum, quod cum eius essentia necessario non connectatur; nulla autem si . nita bonitas utcumque melior , eum Dei essentia necessario connectitur. Sed ut haec mittamus , quae alterius loci materiam attingunt, Leibnitianae opinionis salsitas vel inde apparet, quod mundus absolute optimus repugnantiam sibi implicet. Nam divina potentia . utpote quae limito vacat, nunquam rebus quibusque creandis exhauritur. Quare quidquid facit, ita iacit; ut meliora semper et locupleti Ora lacere possit. Pra sens igitur mundus est eiusmodi, ut ab aliis possibilibus numero carentibus, qui nobiliores es.sent pluribusque partibus instructi, facile superetur. xt vero quod talo est, id certe sine pugna Conceptuum Optimum censeri nequit. Optimum enim supremum gradum persectionis attingit; atque ideo nec augeri in se potest, nec Se meliora patitur. Praeterea mundus optimus maximam, quae haberi posset, Dei imitationem praeseserret. Sed Deus, utpote infinitus, nunquam a rebus creatis sic exprimitur, ut nequeat persectius, dempto sine, repraesentari. Ergo nisi desipere
i)Vid. Prine. Philosophiae et Theodiceae.
103쪽
I 06 METΛPHYSICAE SPECIΛLIS omnino velimus, non modo hic mundus, sed et alius quilibet, omnium possibilium optimus di
Haec quidem quoad obsolutam mundi valent persectionem. Nam si de relativa loquimur, quae inde oritur quod mundus in finem a Deo determinatum plene collineet; nihil velat quominus persectus et optimus habeatur ; quatenus manifestationi divinae gloriae in eo gradu, quem Deus voluit, ad amussim respondeat. Hoc tirimo consentaneum plane videtur; siquidem ad sapientiam squam in Deo esse maXimam nemo sanus insiciabitur), omnino perlinet ut inedia ad finem, qui spectatur , aptissime aecommodentur. Atque in hanc sententiam loquutus est S. Thomas ubi inquit: et Universum suppositis istis rebus nona potest esse melius propter decentissimum or-vi dinum his rebus attributum a Deo, in quo ho-ti num universi consistit; quorum si unum aliquida esset melius, corrumperetur proportio ordinis, a sicut si una chorda plus debito intenderetur , a corrumperetur citharae melodia l) ,.
DE CORPORUM ELEMENTIS. Ut plantae, quo spectabiliores sunt, eo nitius agunt et humi occultant radices; sic plerumque res naturae quo plus patent, eo abstrusiora a captuque remotiora continent principia. Id in praeSens propositum optime cadit. Etsi enim
104쪽
GIIS PRIMA - COSMOLOGIA 107 corpora nssidue sensibus usurpemus et lugibus lenisemus experimentis; tamen elementorum. undo constant, dissicillima est investigatio. Fi-hilominus. quoad poterimus, tam arduam quaestionem enodare curabimus; ac primum praecipua . quae circumferri solent systemata examinabimus; de indu quid verius iudicandum sit expo
Maria systemata eaeponuntur. 27. Corpora nominantur substantiao extensione praeditae, atque ideo trina gaudentes dimpnsione: longitudine, latitudine, profunditate. Has vero esse compositas experientia constat: non solum quia ratione quantitatis divisi hiles sunt in partes. sed etiam quia ratione generationis et eorruptionis alia o in alias convertuntur. in qua conversiono manifestum est substantiae quae corrumpitur aliquid permanere in substantia quae generatur secus haec omnino crearetur); et aliquid plano desinere, secus nova substantia non exsurgPret. Sic cum Ex oxygenio et hydrogenio gignitur aqua, necesso est ut aliquid horum elementorum supersit in aqua. et aliquid immutetur. Nam si nihil superesset, aqua non fieret ex ipsis , sed de nihilo conderetur ; sin omnia plane manerent, aqua ab illis non dissurro t. Nec dicas illud quod demitur non esse aliud nisi dispositionem diversam molecularum , quae Variatur in aqua per commixtionem duorum illorum corporum adrisormium. Nam modo non disputa -
105쪽
mus quid sint principia constitutiva corporum sed generatim horum compositionem testamur. Ad quam confuse asserendam oppido susticit ut aliquid in corpore genito inveniatur diversum ab eo, quod erat in corpore undo generatur; quidquid illud tandem sit, sive mera Plementorum dispositio, sive aliquid tali dispositione
Praestantius. His praeiactis praecipua Philosophorum Systemata innuamus. 28. Scholastici ductu Aristotelis corpora ex materia et forma. constari dixerunt, intelligentos pro materia subiectum aliquod primum indisserens et determinabile, pro sorma vero principium quoddam actuosum et determinans. Illud, nempe materiam, in qua vis transmulationa substantiali permanere docebant, utpote quae capax esset evadendi quodlibet corpus accessu formae, vi cuius actum et determinationem acciperet; hoc autem, videlicet sormam, variari allirmabant in singulis corporibus specie disserentibus, et actione agentis perire in corruptione dolerminati corporis, ac produci in generatione alterius. Sic cum lignum comburitur, maioriam ligni manere aiebant in igne qui generatur, eorruento tantum sorma, cui per combustionem nova forma succederet ad corpus quod producitur constituendum. Argumenta Vero, quibus systema sulcirent, desumebant ex diversi lato substantiali qua corpora disserunt, eX. gr. D quavi, igne, et lapis a planta; et ex generatione qua alia ex aliis producuntur. Hanc Sententiam recentiores philosophi reliciendam putarunt, tribus sussectis systematibus ,
106쪽
. PARS PRInA - CosMOLOGIA 109plietum, tertium denique ebymieum appellarunt. 29. Atque ad primum quod attinet, Cartesius, Gassendus , Galilaeus aliique veterem Empedoclis, Democriti, Leucippi et Epicuri opinionem,
paucis immulatis. renovarunt. nientes corpora componi ex parvis corpusculis , quae vel atomi vel molecula o nominantur. ΙΙaec corpuscula, non
improducta et casu agitata , ut antiqui illi gentiles, sed a Deo condita et divina sapientia multifariam inter se disposita atque ordinata, substantias omnes materiales constituere docuerunt. ΕΟ-rum igitur sententia cum novum gignitur Corpus, nulla forma substantialis revera producitur; sed atomi vel moleculae, quae iam existabant, novam disposituram et ordinem recipiunt; eo serme modo, quo in operibus artis lapides iidem ex. gr. diversimode copulati et dispositiessormant templum, aut turrim, cum ante essor marent palatium vel theatrum. Addunt etiam nonnulli ad diversitatem corporum explicandam concurrere varietatem sigurae , qua moleculae ipsae primitivae Ornantur. Nam Cartes ius putat eas triplicis esse generis, atque ideo triplex corporeum elementum haberi. Primum est subtilissima quaedam materia exorta ex attritu molec laru ui in motu quem Deus iisdem impressit, post divisionem totius massae primitus conditae.
Secundum Oonstat globulis , qui enati sunt ex abscissione angulorum a moluculis cubicis , in quas Deus initio dissecuit massam illam. Tertium iriangularem formam induit striis quibusdam exeavatam, propterea quod pars quaedam materiae in motu , de quo diximus , inter tres glObulos interiecta iacuerit. At Gassendus immine-
107쪽
110 METAPHYsICAE SPECIALIS ras fguras atomis primitivis elargitur . statuens earum alias esse eubicas , alias cylindricas, alias prramidales, aut globosas , aut hamatas, vel uncinatas, vel alterius formae cuiuslibet. Argumenta , quibus doctrina haec sustinetur, sunt: quia in rebus physicis standum est sensibus , et quia haoc hypothesis sussicit ad corporum phaenomena
explicanda. 50. Srs lema entium simplicium , quemadmodum propositum est a Bosch ovicii, corpora componi singit ex substantiis quibusdam simplicibus, seu nulla quantitate affectis; numero quidem sinitis , et vi attractiva ut invicem uniantur ), ac repulsiva ad mutuum contactum impediendum praeditis l). Exinde physicam corporum extensionem proficisci autumat; eamque reponit in ipsa entium simplicium multitudine per mutuas vires haerentium et certo quodam intervallo distantium. Cum autem huiusmodi entia simplicia homogenea inter se sint et eiusdem plano naturae; varietatem quae conspicitur in corporibus explicat vi diversorum modorum , quibus entia
illa simplicia invicem copulantur; eo fere pacto quo alphaboli litterae ex nigri cantibus punctis , sic inter se propinquis ut earum interstitia nudis
oculis non conspiciantur, constari ac nova iterum
iunctione et dispositione omnes libros, qui hi-bliothecam aliquam ornant, Suppeditare possent. nationes denique, quibus utitur, ad hanc demum
reducuntur. Prima elementa corporum ex aliis constare nequeunt; secus non essent prima. Ergo debent esse simplicia. Cum vero non possint
i Philosophia naturalis. Theoria. Diuitigod by Corale
108쪽
5 l. Tandem chymiao cultores hoc systema tuentur: Corporum duo sunt genera : mixta nimirum et simplicia. Corpora simplicia dicuntur, quae arte chymica in alia corpora heterogenea resolvi nequeunt, saltem adhuc resoluta non sunt; ut ex. gr. hydrogenium. Mixta vero nominantur, quae ex simplicibus diversi generis coalescunt, ut eT. gr. aer, Bqua et similia. Iam vero corpora simplicia . quoniam divelli nequeunt nisi in particulas minores. donec ad minimas ventum sit quae per media physica ulterius dispartiri non possint; ex his tamquam ex elementis constaro dici debent. Hac igitur minimae particulae ulterius non divisibiles , moleculae primitiva o vel atomi appellantur. Mixta vero resultant ex unione simplicium, quae uisum sint diversa ospeciei inter se an omnino similia quoad naturam et solum disserentia propter texturam partium in quas absolute, si media suppeterent, resolvi possent; id in physica non est adhuc exploratum. Vis donique qua atomi homogenae invicem copulantur, assinitas molecularis; ea vero, qua atomi heterogenae uniuntur , assinitas chymica
Argumenta, quibus systema hoc persuadetur, tria potissimum esse videntur. Primum , quia in rebus sensibilibus standum est experientiae; experientia autem non aliud docet, nisi resolutionem mixtorum in simplicia et simplicium in partes minores. Secundo , quia per se sussicit ad phaenomena quaelibet explicanda. Tertio, quia eum duo corpora simplicia ad mixtum essorman-
109쪽
dum inter se uniuntur, pondus eorporis mixti aequare conspicitur summam ponderum illorum simplicium. Ex quo insertur eandem substantiam cum eadem quantitato manere in mixto, quae prius erat in simplicibus. Aneticuiars II. Proposita systemata eaependuntur.52. Ut ab ultimo incipiamus, systema chimicorum , qua parte experientiat Hespicit, totum conceditur; at non propterea inima corporum principia revera explicat. IIaec enim non experientia comparantur , sed ratiocinatione. Immo experientia comparari neutiquam debent. Nam experientia fina lysi sua non aliud exhibero nobis potest nisi mrpora ; ea nimirum de quibus
quaerimus elementa. Nisi igitur ratiocinium demonstret ea corpora non esse ulterius composita quoad naturam , sed una lantum realitate constare ; iactata experientia nihil concludet. Id vero systema , de quo agimus, minime iacit. Nam ut cetera omittam, cum mixta in Simplicia resolvuntur, et simplicia in muleculas ; unde scimus moleculas ipsas non esse compositas' quia dicitur, ulterius scindi non possunt. At in primis ex eo quod nos instrumentis nostris aliquid partiri nequeamus, minime sequitur illud in se non esse divisibilo. I Pinde etiamsi in Oleculae illae , quae extensione fruuntur, nullam molis ulteriorem divisionem admitterent; nihil tamen inde inferri posset; cum hic nou agamus de compositione quantitatis, sed de compositione naturae ipso.
110쪽
PARS PRIMA - C MOLOGi1 113rum corporum. Quantitas autem etsi a Cartesio eum materia confundatur, a Leibnitio tamen iuro
Immo vero moleculas illas compositio no aliqua naturali constaro. ex unitato et activitato, qua partes eius quantitativae fruuntur, ut inserius videbimus, satis persuadetur. Sed opus non est in hac re diutius immorari; siquidem huius systematis defensores ultro latentur se in medium non asserre nisi ea corporum elementa quae pbysica tantum analysi haberi possunt; subtiliorem vero essentiae corporeae vestigationem, quae nouoculis sed mento perficitur, se omnino metaphisicis praetermittere. Et sano, nisi his terminis se continerent, tria argumenta quae proferunt, nihil evincerent. Nam eum observant summam ponderum, quae in Simplicibus erant, in corpore mixto , quod inde enlarmatur , permanere; id quidem ostendit eamdem materiam cum eadem quantitate superesse, sed minimo evincit non permutari principium aliud non ponderosum quod ad constitutionem simplicium illorum sorte pertineat; itemque non probat moleculas ipsas , quibus simplicia corpora coalescunt. non esso compositas. Quod vero systema illud, nulla alia suppositione facta, expli-eet Phaenomen a plene et adaequato in dubium vocari posset; sed etiamsi concedatur, tamen non 0mnino satis iacit ex eo quod constitutionem primitivam corporum non satis explicet; cum sem i) κ Quoi lite je n ad metto pollit de uide, je distingue Ia