장음표시 사용
111쪽
114 META PIUS lCA E SPECIΛL Spor ulterius dubitari possit an ipsae moloculae , nil quas ultimo doveniunt, sint compositae. Deniquo ossalum illud : in rebus physicis experientiae standum est, distinctionc indiget. Nam si in-
tolligitur quod nihil admitti debet, nisi id quod
experimonta suppeditant, salsum est; experimonia enim usque ad essentias rerum non se
porrigunt. Sin autem intelligitur quod ratiocinia
quae toximus standari debent in veritatibus experimonio collectis, licet illationes praebeant quae sola monte capiuntur; verum dicit sed nobiscum nequaquam Pugnat. 55. Eadem sero applicari possent systemali atomorum ; quod praeterea duobus urgetur incommodis. Primum est, quod gratuito et sine ulla ratione diversis figuris donat atomos; secundum . quod per meram partium texturam et dispositionem explicat varietatem vere mira hi- Ioni substantiarum eorporearum. Quod sensui naturae communi adversari videtur. Quis enim sibi Deilo persuadebit planiam ex . gr. qu ne Ope rationibus adeo pro os lantibus gaudet non disserro ab aqua aut lapido nisi sola molecularum earumdem dispositura PSq. Quare praestantiores metaphysici in systema entium simplicium propendent potius; sed hoc etiam gravissimas incurrit dissicultates. Nam in primis actionem admittit in distans: si quidem sentia simplicia dum se attrahunt, nunquam ad
contactum mutuum perveniunt; Secus compen
trarentur. Actio autem in distans, nullo in torposito medio, omnino repugnat; nam daret essectum sine causa; quandoquidem causa in loco ubi non est perinde se habet ac Si omnino non eSSet
112쪽
PARS PRIMA COSMOL0Gi1 115 quoad esseclum i neo loco gignendum. Quare quid-' quid agit, aut immediato aut mediato subiecto, in quo agit, coniungi debet. Εntia autem simplicia in
se invicem agerent, quin se vel saltem inediata tangerent; nihil enim reale inter ipso interiacet. Deinde si corpora ex mero simplicibus , quae
punctorum instar partibus omnino carent, coalescunt; extensio realis corporum Planct vanescit. Nam extensum ex omnino in extensis emurescero nequit; cum nihil possit esse in toto, quod incomplete sollem non sit in partibus. Nec vero quidquam evincit eXemplum, quod nonnulli proserunt, de arbore quae e X radice . trunco,
ramis arborem seorSum non praebentibus, exsurgit. Nam haec separatim etsi non integram arbo. rem , inchoatam tamen exhibent, eiusdPinquo atque illa naturae sunt; quamquam eam Donpleno contineant, Sed ex parte tantum, prout proprium elementorum est. At ens simplex nullo modo extensionem possidet; ac proinde si eam
in corporibus gigneret, daret id quod nullo modo habet. Quae cum ita sint, Leibnitius, Wolfius, Gal-
uppius sic eiusmodi systema tuentur, ut corpOrum extensionem non realem et obiectivam sed Phaenomenicam et apparentem faciant. Verum in hoc ideat istis magnopere lavent, ut Sensui nu-ltarae communi reluctantur , qui.non destruendus sed explicandus philosopho est. Et sano si extensio corporum repra Sentalio quaedum est
Arabiectiva , eo sero modo quo Kant spatium lingit esse sormam sensibilitatis externae ex constitutione ipsa animi manantem , atque obiecta sonsibilia vestientem; ecquid idem non suspica -
113쪽
116 META PHYsICA E SPECIALIS bimur de ipsa corporum existentia , quatenus eius iudieium ex aliqua subiectiva tantum determinatione proveniat Τ Certe si genus humanum quoad primum sine absurditate decipitur, curoadem fraus et deceptio quoad alterum repugnabit pArgumentum Vero, quo sJStema nititur, aequivocatione laborat. Nam cum dicit: prine ipia eorporum debent esse simplicia ἰ ergo sunt entia simplieiu ; saltu quodam transilit ab uno nil alium sensum illarum vocum simplicis et enιis. Nam vocabulo entis potest intelligi quaecumque realitas, et potest intelligi substantia veri nominis; itemque per vocem simplicia potest intelligi non eo ositum et potest intelligi non eae tensum. Iam vero principia corporum debent esse realitates qua dam et quidem ex aliis non compositae. Hoc tantum fert illatio. At adversarii sallaciter substituunt alium sensum, nimirum quod realitates illa o debent esse Substantiae . et quidem extensione carentes. Id vero gratis faciunt; subaudiunt enim omnem substantiam eSse Simplicem, et confundunt compositionem molis seu quantitatis cum compositione naturae. Quod sano cum sal silale asseritur. Quantitas enim est proprietas essentiae, non est essentia ; et quamvis in lautum exsurgit, in quantum ipSa essentia compo- sila est; tamen diversam constituit quaestionem. Substantia aulem dividitur in simplicem et compositam. Quare cum huius principia investigantur ; haec non erunt Substantiae sed partes essentiales substantiae; sicut cum quaeruntur elementa nodisicii, salso proferrentur in medium alia aedificia minora, sed necesse est devenire ad la
114쪽
PARS PR MA - COSMOLOGi1 117pidus, ad caementa, ad artificiosam dispositionem , quae Singula Per Se non sunt aedificia sed aedificii clementa materialia vel sormalia.
55. in quod veritati congruentius hac in re nobis videtur, ordine desiniamus, distinctis punctis quaestionem explicabimus. Ac primo dicimus. quaecumque sententia in hac controversia arrideat, denominationes illao materiae et formae in i uria esse reiectas. Nam etiamsi doctrina atomorum vel entium simplicium admittatur; tamen se in per verum erit Singula corpora ex duplici efformari principio: altero potentiali et determinabili, altero formali
et determinante. Primum reponeretur in ipsa multitudine atomorum vel entium simplicium , quae per se indisserens est ad hoc vel aliud cor pus constituendum; siquidem id proveniret ex textura, ni temperatione, virium evolutione. quam multitudo illa reciperet. Iure igitur appellari posset materia corporum ; quemadmo mlapides , quorum artificiosa dispositione essur- mari potest aedisicium, appellantur materia aedilicii. Secundum vero , nempe ac lus et Principium determinans esSet atomorum vel entium simplicium diversa proportio et temperatio, ex qua ellicitur ut corpus hoc prae alio exsurgat.
Iure igitur appellaretur forma illius corporis ;quemadmodum artificiosa lapidum dispositio in aedificio construendo appellatur sorma aedisicit.
115쪽
118 META PHYSICAE SPECIALIS quaestio igitur non est agitanda: virum corpora componantur necne ex materia et sorma; id enim verum est de omni re composita , sive ad artem pertineat sive ad naturam. Immo etiam in roomnino simplici consideratur aliquando, licet minus proprie; eum eX. gr. in actu cogitandi, qui certe per se simplex est, inquirimus materiam et formam , ratione obiecti quod attingi
mus , et modi quo ipsum attingimus. Sed, ut ad
propositum nostrum redeamus, quaestio agitanda est circa naturam illius materiae et naturam
illius formae; inquirendo nimirum an satis controversiae fiat. Si prima reponatur in substantiis quibusdam in extensis, aut in molocialis extensis; altera vero in mera modificatione seu dispositura partium. 56. Atque ad quaestionem sub hoc aspectu ro- solvendam dico Secundo, materiam unde corpora etai muntur non posse reponi in substantiis
quibusdam in extensis. Id quamquam Superiore articulo prohatum sit, tamen inutile non erit hic
iterum confirmare. Tria argumenta contra obiicimus. Primum , quia in tali hypothesi omnis
disserentia quae intercedit inter diversa corpora in moris accidentibus collocaretur, ut concedit Slorchen au in sua Ontologia. Quis vero hoc si hi persuadeat de rebus tantopere inter se diserepantibus, quales Sunt ex. gr. lapis et planta , ignis et aqua, aliaeque consimiles 3 Secundum , quia adstruenda esset actio in distans ; nam ens simplex ageret in aliud quod nullo modo iungit. Quare haec sententia mentem disponit ad nega clam actionem rebus corporeis, atque ad substituendum loco ipsarum Deum qui omnia Oper
116쪽
tur. Ex quo, ut ipse salo lur Leibnitius , ad pantheismum brevis ost gradus. Si enim Deus unicea it in mundo, quid opus erit existentia entium simplicium' Nonne congruentius erit dicere Deum tantum obiective exstare, qui multifariam actione sua gignat apparentias in nobis Τ Τertium, quia realem extensionem adimit, relictis tantummodo punctis quibusdam indivisibilibus in vacuo
hac illac disseminatis. Et sane extensio reapse non datur, nisi detur landem vera paritum continuatio in minoribus saltem obiecti elementis. piam etsi quandoque contingat ut obiectum, non plene continuum , iactui aut visui continuitate praeditum appareat, interstitiis, quibus scatet, sensum elahentibus; lamen inde nil contra realitalem extensionis inferri potest, si subauditur continuitas in ipsis saltu in minoribus obiecti partibus. Tunc enim illius apparentiae datur funda.
mPntum rssale, nimirum continuitas earum partium, quae mutua contigui late maius continuum
simulant. Sed si continuitas omnino tollitur non solum a toto sed etiam a partibus ut accidit in systemate entium simplicium , quae dissita sunt et in se inextensa ), nullum phaenomeni sun da montum reale supererit, atque ideo perceptio extensionis absolute sallax habenda erit. ec dicas eiusmodi sundamentum esse ipsam existentiam entium simplicium ; nam existentia
unitatum praebet numerum . non Exten Sionem.
Haec autem ut efflorescat, non susticit dari plura entia; secus collectio spirituum ellar mare posset extensum : sed oportet ut dentur Plura quae tu aliqua sui parte se tangant vel confundant extremitates. Si enim se tantum in udo tangunt,
117쪽
sormant contiguum; sin vero confundunt mutuo P xl romi latos ita ut sub unica moto subsistant et communibus non Propriis singulorum gaudeant terminis, exhibent continuum. 57. Dico tertio: elementa extensa S u mole culae explicant quidem exiensionem sensibilem corporum ; allamen repulari debent esse in seipsis compositae quoad essentiam. Nam moleculae primitivae, ut potu extensae, profecto partibus constant; id enim in concoptu extensionis includitur, quae positionum partium extra partes exhibet: II ac voro partus non sunt ae tu invicem divisae, sud potentia tantum; secus in Oleculae illae essent non primi livae, sed ex aggregatuntiarum coalescentes. Ergo mo luculae illae sic partibus constant, ut lamen vera unitate fruantur. Quaenam igitur urit eius unitatis ratio su iasiciens ne pones sortasse: Dei voluntas. At divina voluntas causa externa est et prima ; nos Vero proximam quaerimus ut intrinsecam. Subiungos: ratio illa erit vis cohausionis qua in Olecula uinstructae sunt. At vis cohaesionis accidentalis. Si, quatenus mole ut alia , cui inest, iam in sua uilitate et extensione constitutam subaudit, eique additur ut illa cum aliis coniungi possit ad
molem ampli sicandam. dos vero rationem quaerimus unitatis primigeniae, quae in ipsa utilitate molec ulli e conspicitur, quatenus partes eius vera continuitate gaudeant, permixtione et identilato limitum unius partis cum limitibus aliarum. Haec sane unitas explicari alitur nequit, nisi realitas ipsa molecularum, ex qua extensio illa primitiva emergit, subaudiatur allecta et veluti comprehensa principio aliqu0 simplici, seu
118쪽
PΛBS PRIMA - cosvo Loci A l2l aliqua vi essentiali, quae ipsam informet ut indivisione donet quoad portes in quas coleroquin
separaretur ac disti ueret. Vol igitur principia constitutiva corporum ac pro indo essentiam nantoriae nos prorsus ignoraro dicendi sumus ; vel si ex proprie talibus naturam rei colligero volumus; salendum est corpora elementaria , qua E ex aliorum mero chΤmica mixtione aut physico aggregatu non surgunt, duplici conflat se principio: altero quod sit sons extensionis et partium in quas
in determinate sunt divisibilia ; alio ro, quod sit
sons unitatis et continui lalis qua partos ipsae a R1iciuntur et rem vero unam licet exlen Sam pract-bent. Primum appellari poterit maleria in sensu pbysicorum . quatenus est realitas quaedam extensa; secundum oppellari poterit vis primitiva vel ossentialis in sensu dynami eorum, quatenus non est materia sed in materia est et materiam informat, ac per se simplicitate gaudet. Eadem illatio doducitur, si non unitatem mo- leculae, sed specificam diversitatem atque ac livitatem inspicimus. Nam materia , qua talis, homogenea per se est ac naturae consimilis; e X ea quo non nisi ex longio et partium multiplicitas sessorescit. Unde igitur in mole culis heterogeneis, si sola maleria constarent, naturae diversitas emergeret et actio peculiaris qua aliae ab aliis discriminantur 2 Prosecto praeter nudam matur iam, Seu realitatem extensione praedilam, Principium aliud in moleculis illis insit necesse est, ex quo ipsae disserentiam naturae sortiantur et vim agendi eidem naturae consentaneam. Quod
quidem principium, etsi tamquam vis cogitari Optime possit; tamen cogitari nequit ut vis acci-
119쪽
12 2 METAPHYsICAE SPECIALIS donlatis ot adventilia , quemadmodum est de viribus alli aliundi et repellendi , aut de amni latomo loculari vel chymi ea. Ηno Pnim , ut dixi, mOleculas iam in sua natura constitutas subaudiunt, oisque deserviunt ad nova corpora sive simplicia sive mixta progeneranda. At principium, doquo loquimur ad ipsum constitutionem essentino illarum molecularum pertinere do het. Nam ad rarum dem unitatem. quae cum erili tale ipsa convertitur . et nil primigeniam naturae diversitatem explicandam requiritur. Quare concipiendum ost ut vis primitiva et substantialis nil primam existentiam corporis vol moleculae omnino necessaria, et sine qua molestulae momenta res nec unitate gauderent, nec in determinata spo-cie collocari possent, atque ideo existendi actu
58. Ex dictis duo sequuntur corollaria I. Volus sententia Scholasticorum, si modo proposito explicetur, ut reapse explicandam esse censeo) ; sola est quae compositionis substantialis corporum congruentem rationem assignat. Quare Eius contemptus vel silentium apud recentiores philosophos, vel praeiudiciis vcl partium studio vel negligentiae tribuendum ost l). II. Haec sontentia minime adversatur theoriae physicorum , qua Corpora mixta ex simplicibus, et simplicia ex moleculis constare dicuntur. Sed eam quoad
120쪽
PARS PRIMA - COSMOLOGi1 123 physicam analysim subaudiens, ulterius ad principia essentialia ipsarum molestularum metaphysice inquirenda progreditur. Utrum vero inter Orpora , quae mixta dicuntur, aliqua sint quac non satis explicentur Per meram compositionum simplicium, sed ad ea eGrmanda praeter ole-meniorum commixtionem productio requiratur nova o vis , quae uni late sua elementa illa contineat eorumque vires sibi subiiciat ut de planta inserius dicturi sumus ); id quaerero omittimus
ne nimium excrescat tractatio.
DE EFFECTIBUS NATURALIBUS ET SUPERNATURALIBUS. Quod postremo erat propositum, de essectibus, qui naturae vires aut aequiparant aut excedunt, dicendum est. Quae quidem investigalio non parum est utilis, tum ad ea quae religionem attinent, lum ad ea quae pleniorem distinctiorem que rerum mundanarum notitiam respiciunt. quatuor autem hic expendemus. Primum , quid pro essectu naturali aut supernaturali intelligendum sit . quidque utriusquo serat conditio. Deinde , quae miraculi genuina sit notio, ac sintne miracula in possibilium numero habenda. Denique, de eorumdem principali causa, deque cri-ieriis quibus discerni possint, aliquid breviter innuemus. Quocirca quadripartila loci huius distributio quatuor absolvetur articulis.