장음표시 사용
191쪽
194 METAPIIYSICAE sPECIΛL Sles diversarum rerum compositarum aut quali lates, quae discrepantibus subiectis insunt una coniungimus, atque i id montem aureum , aut sphyngem, aut alatum eguum animo contemplamur. Facultas , quas' elii Sm Odi duplex munus xercet, promiscue imaginatio vel phantasia nominatur. Quorum Dominum ea est origo , quod imaginatio dicta sit quia rerum veluti servat et producit imagines; Phantasia autem a graeca Oce . Propter eandem rationem, quia nempe Obiectorum apparitiones in nobis sistat
Sed claritatis gratia , quae do duplici hac sa
cultate explicanda supersunt, tribus para graphis
Sensus internus confundi non debet eum sensu sundamentali, quem nonnulli perperam obtrudunt. 62. Sunt qui opinantur praeter sensus enumeralos esse in nobis sensum aliquem fundamentalem, qui omnium sit radix et basis, quatenus
importet confusum aliquem et perennem Betum sentiendi vitam corporis. ante omnem improssi Otiem rerum externarum. ΙΙune actum concipiunt
tamquam initialem et primitivum , et quasi ut
'Onatum sensitivae potentiae; ad ipsumque delegendum sB pervenire arbitrantur abstractionea singulis determinatis sensationibus, relicta tantum vita subiecti sentientis. Ad eludendam vero dissicultatem quae e X Carentia conscientiae quoad sensum hunc funda-
192쪽
PABR ALTERA - PSYCHOLOGiA 195mentalem desumi posset, PTempla congerunt nonnullarum sensationum, quibuS Perpetuo nos a Dsici opinantur, licet ob assuetudinem, qud in pu riunt, eas a nobis non adverti distant. Tales sunt illae, quae ex motu Sanguinis Per venas discurrentis, aut ex calore vitali, quo corpus gaudet, aut ex pressione acris nos circumsuentis , aut
aliis similibus causis enascuntur. Quidni igitur pari ratione, praeter ceteras peculiares sensatio. nes , quibus assicimur , anterior quidam sensus adstruatur immanens, universalis, qui pene cum ipsa vita confundatur, licet eius nullam conscien-liam ha heamus PVerum haec partim gratis asserta , partim ad
rem non lacientia dicenda sunt. In primis exempla illa , quae proserunt, nequaquam invicte demonstrant in nobis esse sensationes, quarum conscii nullo modo simus. Nam pressio externi aeris , cum elidatur a contraria pressione nitidorum in corpore existentium, non . incongruenter dici posset nullam in nobis sensationem excitare, nisi quando aequilibrium illud abrumpitur. Calor vero organorum in statu normali animantis, si cum externo calore aequilibratur, in dispositionem ipsam subiecti sentientis convertitur ; ac proinde non obiectum Sen Sationis est sed conditio ex parte potentiae sensilis requisita, quae eiusdem actionem antecedat. Idem sero dicendum videtur de circulatione sanguinis, quae normali modo peracta ad oeconomiam existentiae subiecti animantis pertinet; existentia autem ut conditiones ad ipsam spectantes o Perationem saeuitatum inde umor gentium praecedunt, noc nisi renexione attinguntur; quae, eum
193쪽
Pra Puralem actum directum subaudiat, standamentalis et primitiva aclio Psso non potest. Nec impulsus et prossio, quam sanauis it cursu Suo in pariolos verrarum exercet, ad sonsationem inde exorituram salis prohandam valent. Diversae
nim hypotheses seri possent . cur id non plene
sussiciat. Generatim enim cavillosum est hoc argu mentum : Fit impressio in parte aliqua eorporis: ergo respondens ipsi sensatio eaecitatur. Optimor nim contingere potest ut improssio illa mere mechanica maneat, quin pro indo sensus ullus Subsequatur; propterea quod conditio aliqua desit ad sensationem excitandum necessaria. Ad quod in tolligendum in memoriam revocetur id, quod diximus de communicatione inter sensorium ot cerebrum requisita pro sensationibus hahendis. Illa communicatio motu quodam Per- scitur sui di cuiusdam pervadentis nervos, quia cerebro ad sensorium protenduntur. Nisi igitur motus eiusmodi ab idoneis causis iuxta leges a natura praefixas excitetur, non sufficit ad sensa tionem habendam ut impressio aliqua ulcumque sat in organis. Sic videmus quandoque nonnul-Ios dormire apertis oculis, quin tamen quidquam conspiciant; propterea quod in statu somni nul- dum illud nervo iam a motibus suis concipiendis, prout oportet, impeditur. Concedo equidem dari quandoquo sensationes, et generalim perceptiones directas in animo , quin ulla earum conscientia exoriatur. Id luna accidere arbitror, cum perceptiones vel sugaces Sunt, vel debiles, vel inter se: consuSae, aut cum animus alio attentione distrahitur. Utrum vero praeter has causas aliae sint quae con Scien-
194쪽
P1RS AI TER A - FCHOLOGIA 19 1 iam impodiant, in praesenti non quaero. ne in longam analysim sine neceSSilat abeamus. Sed vehementer insistior principium generale adversariorum , nempe quod posita impressione Oxsurgere debeat sensatio. Nam pari modo amrmaro possem quod pοSita Sen Satione exsurgere dehoat eiusdem conscientia. Utrobique enim par viget ratio. Quemadmodum enim, posita impressione, per adversarios positum est obiectum sensationis; ita per me, Posita Sen Salione, positum est obiectum conscientiae. Si igitur adversarii nullam repugnantiam vident in hoc quod . ex. stante sensatione, conscientia non consequatur ;cur repugnare debet quod, exstanto impressione 'non consequatur Sensatio 2 Praesertim cum adsensationem habendam non sussiciat obiecti tantum inlluxus, sed requiratur insuper tum vita in organo tum eiusdem idonea dispositio; ad quam, ut dixi, pertinet fluidi nervet a cerebro provenientis expeditio et motus, qui, nonnullis intercedentibus causis, deesse potest vel desin re. Profecto tria hac in re distinguenda sunt:
impressio in organa, Sensatio, eiusdem advertentia. Si secundum non necessario post so trahit
tertium ; a sortiori primum non necessario post se trahit secundum ; siquidem facilius carentiaeuiusdam conditionis ex parte subiecti assignari
potest, quae requiratur ad actum Sensus . quam quae requiratur ad actum conscientiae.
Ceterum quidquid sit de exemplis his quoad
sensationes, quae conscientiam praeter labuntur; nulla coniectura exinde desumi potest pro sensulandamentali, prout ab adversariis concipitur , persuadendo. Hie enim revera videtur non esse
195쪽
Num si cogitando removemus singulas di terminationes ab actu sonitendi, manet quidem ipsa sensatio generatim accepta . sed manet in consideratione mentis, nimirum in idea ; et pessime philosopharetur qui hanc cum re confunderet. Vita in animanto, ut generatim in omni viventu, dupliciter accipi potest. nimirum vel pro ipsa essentia, quae in illo ex unione animae cum eorpore constituitur; vel pro operatione, quae inde exsurgit. Si sumitur pro essentia viventis , haec non sentitur sed in tolligitur, vel, melius, ratiocinando insertur. Si sumitur pro operatione; tunc aut reducitur ad exercitium vitae vegetativae aut ad exercitium vitae sensilis. Operatio vitan sonsilis non putost attingi sensu illo fundamentali quom dicunt; tum quia non est obiectum sensibili latis sod conscientiae, tum etiam quin sensus illo non esset amplius sundamentalis et primus; siquidem subaudiret exercitium aliorum Sensuum, ad quos operatio illa, quae attingenda esset, pertinet. Operatio autem vitae vegetati Vae quatenus Organismum immutat et sentientem excitat, impressiones semper determinatas in corpus inducit; alque ideo obiectum esse nequit sensus cuiusdam in determinati , qui nescio quid reserat. Profecto vita illa vel motum assertvel resistentiam vel conluctum corporum e X ternorum ; et tunc sen Sationem laetus gignit, quae, ut diximus , ad internas etiam corporis partes nonnullas pertinet. Vel producit honam aut malam corporis habitudinem cum dolore aut voluptate eoni unctam i et haec a Sensu, quem inter-Diuitigod by Cooste
196쪽
PARR ALTERA - PSYCHOLOGi1 199 num nuncupavimus , attingitur. Fictilius igitur est omnino sensus sundamentalis , quem aliquilam quam maximum inventum recentis Psycho
logiae dilaudant; sicut intuitum Entis , qui aliachimaera est, ut maximum inventum Ontologiae praedicant.
De iis quae ad imaginationem pertinent 65. Imaginationis organum cerebro contineri videtur, quo proinde laeso, ipsa etiam perturba lur. Quamquam non immerito dici posset ox toto systemate nerveo aliqua ratione pendere ; siquidem inter ceteras causas , undo imaginationis varietates existunt quales sunt aetas, sexus, temperies corporis ) potissimum eminet nervorum debilitas atque spirituum illos permeantium irritabilitas. Ad obiectum imaginationis quod pertinet, sal
so duceretur phantasma nonnisi de iis, quae visu altinguntur, formari posse. Manifeste enim non modo visus sed etiam ceterorum Sensuum obiecta imaginamur. Perspicuum id est ex somniis ; in quibus non modo obiectorum ad Spectabilium , verum etiam Sonorum , saporum, Odo
rum , doloris, voluptatis, alque aliorum id genus phantasmata excitantur. Velut cum quis convivio assidere atque epulis exquisitis relici , aut in viridario perambulare, beneolentes fores Olfacere, aut vulnerari , aut humi procumbere, sibi somniando videtur. Immo ueque ad iDSOmnia perfugere Opus est . ut veritatem hanc teste -
197쪽
dicari potest. Et sane nonne cantor in sua arto proho versatus musica signa intuitu dumtaxat oculorum lustrando. cantilenae varietates Omnes sibi imaginatione simulat l)ῖ Nonne vestrum
quisque rosam animadvertens quam alias ollacit, cuius odoris illa sit illico sibi repraesentat PIdem dicatur de reliquis ceterorum sen Suum Ohiectis. In quibus profecto, nisi corum perceptiones ante habitae revocarentur, convenientia aut discrepantia, quam eum Praesentibus Sensati0nibus habent, non perSpiceretur. Sed ut haec certa rataque sint. longe lamen a De Gerando discedendum est, qui perperam Opi natur imaginatione non modo sensationes elapsas reproduci, Verum etiam ceteras animi operationes, quae aut ad intelligentiam aut ad conscientiam aut ad voluntatem pertinent G). Qui orror ex doctrina ne id et StuMart derivatus est, qui imaginationem cum simplici montis intuitione confundunt 5 . Verum haec oppido separansi) Cognitio omnis , ac proinde ipsa sensatio s quae certe
copnitio quaedam cst Potest obiecti imago metaphorice nominari, propterea quod obiectum perceptum Suo modo re- Praesentant. In cognitione enim duo reSpectus considerari possunt: alter ad subiectum , a quo elicitur; alter ad obiectum, quod refert. Ratione Primi respectus, actio quaedam vitalis ost; ratione secundi, est eAPressio quaedam rei quae percipitiar. a) Des signes et de Pari de penser l. I, Ch. 2. 5ὶ Horum alter inter cetera sic inquit: α L'imaginationsi distinguce de la conception ii 'est qu'iane applicatiori Par-α ticuli ero de cette faculto. Οn dhsigne fous ce tit re la Cori. ct ception des objeis de la vve. D Essais sur Ies jacult. deI' pr. hum. tom. I, EM. 4, ch. i. Alter Vero, Postquam mulius Phantasiae facultati, quam conceptionem nominat,
198쪽
ΡΛRS ΛI.TERA - TCIIOLoci 1 20 da sunt In tuo. Namque imagin3lio vim sentiendi non superat , ut evidenter palet ex eo , quod in brutis etiam animantibus viget; quan ab excellentia prases tantiaque hominis longe sunt, atque ideo intelligentia, conscientia , voluntate orbantur. Quare imaginatio distincta prorsus sa- cultas est et longo inferior facultatibus intello-elivis; ad quarum proinde obiecta se porrigere neutiquam potest. Nulla enim lacultas extra ambitum obiectorum , quae vi naturae sibi competunt, evagatur. Ac Sane quis pati posset ratio. nem illam loquendi, quam probat De Gerando , ut quemadmodum sensationes praeteritas imaginari dicimur, ita etiam imaginari dicamur sub
tectum cogitans , ac rerum extra nos positarum
existentiam ' obiecta eiusmodi revocari quidem
memoria possunt; at phantasmate proprie re- Iraesentari non possunt. Nec vero confundi do et ro productio intellectualium id earum , qua mentis est. cum re productione phantas malum , quae ad sensibilitatem pertinet. Qua in re observandum est imaginationem ad ordinem vitae sensilis per se reserri, atque ideo brutorum etiam, saltem persectorum esse pro- Iriam. Evidente enim bruta moventur a sensi- ilibus absentibus, et quod consequens est e rumdem imaginibus assiciuntur. Sic serae sua
tribuit, haec subiungit: cc En ce Sens, te mot conception corisci responde u ce que les Scholastiques appelloient la simplea apprehension. La Scule disserence est qu iis comprenotetita solas ce dernier mOt l'aPPrehension des propositioris gε- a nerales au lieu que je borne te sens dii mot conception ua nos sensations et aux objeis de nOS pcnceptiona. v Elern . . de Ia phιlde ι'cur. hiam. i. I, Ch. b.
199쪽
202 META PHYSICAE SPECIALIS latibula repetunt, canis audita domini voce arrigit aures atque ad ipsum currit, aves ereptos silios quaerunt; et sic de sexcentis aliis exemplis eiusdem generis Immo bruta phantasma tum noXu atque associatione ratiocinia imitantur, qualenta S EX eitatio unius phantasmatis aliud ' vocat. Ex quo nil actionem instinctu propolluntur. Sic lupus nudito halalia ovem imagina. tur, atque eX inde cursum arripit ad praedam illam capiendam.
64. At quamvis imaginatio ad sensibilitate in pertineat; nihilominus tam arcta in homine inter ipsam et intelligentiam intercedit colligatio,
ut una alteram asSidue comitetur. Nam quem
admodum nullius rei phantasma in nobis excitatur, quin continuo intelligendi actio consequatur; sic vicissim nihil mente approhendimus, quod illico imaginatio sensili aliqua surina vestire non conetur, vel Saltem non revocet nomen
quo obiectum illud significare consuescimus. Quapropter imaginatio veluti speculum quoddam est, in quo reflectitur intelligentia , et in quo
mentis conceptus corpoream quasi formam lu- duunt.
At quo id ex ipsa conditione naturae hominis ortum ducere videtur; quatenuS animus, quoadusque in flatu unionis cum corpore detinetur, cogitando operari nequit quin imaginatione iuvetur. Hinc sit ut imaginatio instrumentum existat pulchrarum artium , quarum ea est vis ut mentis conceptum extrinsecus sub sensibili sorma patefaciant, et vividis quibusdam coloribus veluti pingant qua ro huius saeuitatis praestantia maxi in opere consert ad praeclaros gignendos
200쪽
PARS ALTEn Λ - PsVcno Losia 203 artifices et positas, licet sola non susticiat sed vis quaedam potissimum neeessaria sit intelligentiae non vulgaris, quo exemplar aliquod nisi mo sa-cile concipiatur ingenioquo acri modus cogitetur quo illud exlerius reserri possit. 65. Ut rei perceptae phantasma excitari possit in nobis, intensus quidam gradus attentionis. saltem non ro flexae, perceptioni illi , qua ante obiectum attigimus, inesso do huit. Neque ad hoc
mora aliqua necessaria est; Saope enim repentinus rei cuiusdam conspectus, modo animum valde ad se revocet, altum in phantasia relinquit vestigium. Quo autem attentio obiecto data maior fuerit, eo facilius phantasmata rovocantur. Hinc est ut quibus obiectis maxime assecti sumus, en deinceps nobis vel invitis assidue prae imaginatione versentur. Cum vero excitatur phantasma,
quo illi magis intendimus, eo vividior sit illius imago ; quae in tantum augescit aliquando , ut
Obiectum actu praesens errando existimemus. Sic
pueris et sormidolosis intervenit; qui dum soli
Sunt, Se Spectra videre rentur aliquando. Hinc elium explicatur cur in somniis Obiecta , quae nulla sunt, adstare nubis videantur. Contingit id ex acriore usu phantasiae quae tunc Sola dominatur, et ex carentia alterius termini. nimirum sensationis , eum qua phantasmata comparanteS, eadem a vera visione obiecti di