장음표시 사용
221쪽
224 METΛPHYslCAE SPECIΛL Shus aliqua breviter innuenda sunt; antequam modum, quo illi opitulet nitar PXPlanemus. 76. Attentio communitor definiri solet volun Iaria quaedam animi ad obiectum aliquod applicatio. Sed quoniam in cogitatione quavis gradus aliquis attentionis inesse videtur, haec ampliorido sinitione describi posset ita, ut osso dicatur
directio quaedam cognitionis qua animus certo adhaereseit obiecto. cum vero eiusmodi cognitio nis directio voluntatem vel antevertore vel sequi possit; attentio dispartitur in mero spontaneam seu direetam, et in voluntariam seu refleaeam. Suporior, remissi Ore Sallem Bliquo gradu, quamlibet cogitationem assicit; posterior non nisi Pas, quae ex voluntatis determinatione peraguntur. Jt quisque videt, eius intensio maximopere sub vonit ad claras et distinctas ideas comparandas.
Nisi enim oblutum in obiecto diligenter sigamus, vix aut ne vix quidem illud perspicitur, vel sal leui confusa nil modum ratione cogitatur. Qui avstro pluribus intentus animus debiliorem vim adiungit singulis, idcirco est ut quo magis multiplicitas crescit obiecti, eo plus pro partibus minuatur attentio, ut vicissim. Quaro ut complexum obiectum distincto pisi spiciatur, opus est
anal Vsi, ut avocatione mentis Separatu e partes seorsum singulae melius considerentur. Porrollinc mentis Oritur meditatio, quae nihil ost aliud quam profunda quaedam et iterata mentis attentio obiecto voluntario adhibita. Huius voro frequens eXercitatio Scientiam et mentis penetrationem gignit. Quare maXim opero procuranda
si, si quis discendo proficere velit. Quod ut fiat, causae unde pendet, animadverti debent. Earu in
222쪽
PAns ΛITEnΛ- PSYCHOLOGl1 225aulom una est vividior ac potentior actio obiecti. eiusque praestantia et novitas. Deinde dispositio quaedam animi . qui in contemplationem hane potius, quam aliam Valde propendeat, vel erga
obloctum, in quo versa iur, bene asseclus sit. Sed potissima causa attentionem in nobis ossicions in voluntate sita est, quae mirum in modum ad considerationem animi ab obiecto avocandam , vel ad icti m revocandam pollet. 77. Ad associationem vero id earum quod nil net, hoc nomine usurpatur Vinculum illud, quo. ut exportentia testatur , ideae in nobis aliae sex aliis nectuntur ita, ut una alteram consequatur eiusque adminiculo revocetur. Haec es Re potest vel naturalis vel arbitraria, prout vel ab ipsa rei natura vel a lubito sundamentum accipit. Primum quidem, quia cum ordo ideatis reali ros pondeat; hinc sit ut, quemadmodum res cognation aliqua et nexu inter se saepe tenentur; sic etiam ideae. quibus cogitantur, nexum inter se habeant ac veluti societatem. Alterum vero, quia, ut quisque est conscius, etsi obiecta disparata sint, tamen ea potest quis, Si velit, in consideratione sic mutuo colligare, ut excitata unius idea alts-ram post se quodammodo trahat. Sic sermonem addiscimus. ideas determinatis vocibus adnectentes. Associationis vero principia, ut alias innui mus , tria ab Humio numerantur: similitudo temporis aut loci coniunctio, relatio causam inter si effectum. Sed licet lateamur haec esse praecipua, tamen ad ideas consociandas quam libot re-l tionem sussicere arbitramur, sive sit colixis tentiae, sive ordinis, sive dependentiae, sive oppo-
223쪽
226 METAPHYsICAE SPECIΛLIS sitionis , sive mensurae, sive Blia generis cuiuscumque.
78. His obiter explicatis ad propositum revertamur. Itaque ut obiectum memoria retinere valeamus, aliquis semper non levis attentionis gradus. exquiritur. Nec ea plerumque sum cit, quae spontanea est et in omni semper inest perceptione, sed illa exposcitur, quae a voluntate procedit et restexum quemdam conatum animi quoad obiecti considerationem involvit. Immo etiam memoriae te uacitas gradibus attentionis obiecto ad hi hitae respondere solet. Quare ceteris paribus,
. quo intensior illa suerit, eo firmius res apprehensa inhaeret memoriae; quo illa debilior , eo lacilius res dilabitur. Ad rem Baconus : si quaen expectantur et attentionem excitant, meliusu haerent quam quae praetervolant. Itaque siti scriptum aliquod vicies perlegeris, non tam sua cile illud memoriter disces, quam si illud legasu decies, tentando interim illud recitare et ubire descit memoria inspiciendo librum l . nAlterum quod ad reminiscendum iuvat est associatio id earum. Inde enim sit ut, occurrente obiecto, quod una cum alio attentione quadam perceptum sit, huius etiam id ea recurrat animo. Sic si templum invisas, ubi eloquentem audieris
concionem aut magnum conSpexeris virum, continuo horum ideae una redibunt. Haec associationis lex a Galluppio 2) sic proponitur: elapsa
perceptio, Si complexa erat, integra instauratur, cum pars eius excitatur in animo. Eiusmodi porro associatione id earum ars mnemonica nititur, quae
224쪽
PΛRS ALTERA - PsT UOLOGIA 227 tota quanta est versatur in mediis suppeditandis, quibus ordine quodam et nexu ideae instruanturmn tuo, ut facile altera alterius adminiculo revocetur. Atque haec de memoria satis quidem dicta sint.. AmicvLvs VII. De eonseientia et resteaeione.
79. Si perpendas vim vocis conscientia idem
est atque eum seientia, seu scientia quae cum sensu ipsius subiecti scientis societur. Quare eius
actus perceptionem ipsius subiecti cogitantis , seu, ut dici solet, του ego detrio j involvat necesse est, ad ipsumque id quod deprehendit re-
serre debet. Atque hoc omne quia reditu quodam in nosmetipsos exercemus, ideo consciendi lacultas describi potest: vis qua cogitans in seip-8um redit, seque suasque modiAcationes internoscit. Conscientia semper relationem quamdam, uti
cognitam, sibi implicat, atque ideo ad vim intellectualem animi, non vero ad sensilem pertinet. Nom perceptio relationis cum id eam generalem involvat, sensibilitatis propria esse non potest. quapropter bruta animantia, utpote intellectualivi destituta , conscientia omnino Vacant. Quinetiam homo quamdiu in infantia moratur, in qua sensibilitatem tantum et imaginationem eXercet, conscientia sui privatur et instinctu tantum ducitur. At cum ad eam devenit aetatem , in qua vires intellectuales evolvit, conscientiam quoque
explicat; quae gradatim distincta magis magisque evadit, dum plene adolescat. 80. Factum fundamentale et primum conscien-
225쪽
228 MED PHYSICI E SPECl ALIAtiae nota est, ut contendit Cousin, phaenomenon aliquod his tribus veluti complexum elementis: sinito quod subiecto cogit; nte, externoque Obiecto contineatur), in sinito, et respectu quo haec duo mutuo referantur l . Sed perceptione continetur, qua Subiectum se actu cogitans et ideooxistens apprehendit. Nam ad infinitum non ope conscientiae sed rutionis a SSurgimus , quast existentiam supremi entis limitum expertis ex contingentia entium siniturum deducit. Quapropter incassum in primo actu conscientiae id quaeritur, quod alterius facultatis Obiectum constituit. Infiniti igitur sive absoluta Sive relativa perceptio ab actu conscientiae Omnino removenda est. Prosecto subiectum cogitans reditu, quem exere et supra seipsum , non aliud attingere potest nisi id , quod in ipso revera cSt, nimirum suam
At nudam sui existentiam attingerct nequit. Cum enim actus reflexus directum subaudiat, conscientia exerceri non potest, nisi cogitatio alia praevia subaudiatur , quae in obiecto aliquo a nobis distincto contemplando versetur. Ergo cum animus in semet primo revertitur, se cogitantem reperit, eaque cogitatione assectum et quodammodo indutum. Sic igitur Se contuetur et se actu
i) a Le sati solida mental de la conscience est uia pheno-
κ mene , compose de trois termes, sau ir: le moi et te uoti
226쪽
PARS ALTERA - PSYcHOLOGi1 229 existentem percipit, nimirum in quantum cogi
tat; quod quidem effato illo exprimi posset: eo-gito, ergo sum.
Qua in re observandum est, pius modi essalum non esse intelligendum per modum enthymema iis, quasi existentia subiecti cogitantis inseratur ratiocinatione quadam ex eius modificationi hus, quae solae immediate percipiantur. Id enim sal sum est; quippe aut circulum vitiosum induceret, aut personae individuae concretam cognitionem eliminaret. Et sane si existentiam sui, te cti cogitantis ratiocinando cognoscimus , iam quaeritur uirum illam inseramus p x conscientia quae modificationes animi r sert ut nostras, Busecus. Si primum assumitur, iam eadem conscien-lia eodemque actu subiectum ipsum individuum sallem eonfuse attingi conceditur. Sin vero alterum eligitur, seu si modi sicaliones illae per se, secluso subiecto percipi dicuntur , tunc ex ipsis non aliud in serri potest nisi existentia subiecti cuiusdam in genere. Quare emtum illud: eogito, ergo sum, accipi debet instar propositionis, quae
significet nostri existentiam immediate quidem attingi, at ii cogitationis qua assicitur; ita ut
modificatio illa sit ratio cur attingatur, non Verosit principium unde derivetur. Quapropter eius perceptio praecedit non .tempore, sed tantum natura perceptionem existentiae subiecti quod a scit.
8 l. Consciendi actio reflexione constat: nihil O- minus confundi non debet cum universali illo animi reditu, quo praevia cognitio iterum Perpenditur et quodammodo relegitur, ut distinctior ac nitidior evadat. Etenim in cogitando duo tem
227쪽
230 METAPHYsICAE SPECIALIS pora distingui debent. Unum est contemplationis spontaneae, cum videlicet B nimiis obiectum primaria quadam perceptione attingit et conluetur;
alterum vero contemplationis refleaeae, quae tunc exercetur, Cum animus voluntarie attentionem aciemque ad pracviam approhen Sionem Sponi neam convertit, atque ad elementa quae in ea
includuntur eruenda et ponderanda se applicat. At cum praevia apprehensio spontanea dupliciter spectari possit, nimirum vel subiective vel obiective, prout in ipsa consideretur Vul aelus, qui ad subiectum pertinet, vel obiectum quod actu illo repraesentatur ; hinc ad ambiguitatem cavendam , bonum erit distinctis vocabulis duplox hoc reste ciendi munus secernere. Primum igitur quod in subiecto cogitante eiusque modi sicationibus percipiendis consistit, re leaeio psycholossiea ἰ alterum, quod in obiectis a cogitantudi versis relegendis Operatur , re leaeio ontolossica
Quod autem duo haec tempora vel status, cogitationis nimirum spontaneae et refleaeae in nobis reapse Sint, explorata per Se res est et manifesta. Nam quisque vivide experitur Se POSSe prolubito interiorem animi intuitum ad ideas, quas acquisivit, retorquere ut eas denuo et attentius contempletur. Immo vero quamdiu id non facit,
i Reflexio psychologica appellatur etiam conscientia
reflexa ut distinguatur, ab actu illo necessario, quo sit hiectum cogitans, hoc ip,o quod cogitat, .e Cogitare CODScit. a Convien distinguere tra la cOscietiga diretia e la rissessa ἐε quella accompagna Ogni se nomen O in tertio , questa no , a quella e naturale, questa filosofica. v BAIMEs Fuos. semia mentale l. I, C. ab.
228쪽
PARS ALTEuΛ - PSYCHOLOGIA 231 nunq iam distinctionem ordinemque in perceptionibus reperit, sed complexa tantum et confusa obiectorum repraesentatione assicitur. At huic voluntariae reflexioni perceptio spontanea et non libera praecesserit necesse est; secus in- sinitus quidam processus actionum in urreretur. Nam status reflexus alium, in quem reditus fiat,
herte subaudit; qui si iterum reflexus singitur , alter ipsi praei verit Oportet; alque ita deinceps, quin initium aliquod in quo sistere liceat comperiatur. Ut igitur absurdum hoc vitetur, latendum omnino est animum a Statu quodam Spon- laneo et non libero perceptiones suas inchoare , in eoque exordium operationum suarum revera
poni. Hic status ille est, quem Cousin spontaneitatem nominat, ac de quo tot sabulatur, ut risum omnino in legentibus excitet l . In eo enim non modo , enthusias mum et poesim ; verum etiam prophetiam, sidem et revelationem omnem , si Superis placet, se reperisse somniat. Qua in re
mirum esse non debet, si praeter nudam assertionem argumentum nullum profert. Absurdorum enim, si magna sunt, haud sucile argumenta , quae speciem veritatis retineant, asserri possunt. Sed illud mirandum prorsus, quod homo ceteroquin acutus, adeo hallucinetur, ut nota perspiciat prophetiam, utpote quae in eventibus
contingentibus et liberis vaticinandis versetur, qui cum nullo necessario agente connectuntur ,
ex nulla creata intelliguntia cogitatione sive directa sive renexa derivari; sed eum prorsus sibi
vindicare auctorem, ex cuius nutu actiones Om- ij Inlrod. v l'hist. de Ia philos. Iecp. 6.
229쪽
nes pendeant. Fidem vero et revelationem, cum veritates captum humanum superantes respiciant,
a nullo naturali mentis statu elici posse. Sed hae et consimiles vanitates ideo a rationalistis proferuntur, Ut omni supernaturali Religio no si siexi posset) eliminata, suae praeposterae et deliranti rationi tantam auctoritatem tribuunt, ut ius in veritat ps omnes veluti de sella ac tribunali pronuntiet. Proh stultorum hominum petulantia i quam iure adeo confundit Deus; ut licet saepe ingenio non careant perspicaci . tamen in tales labantur insanias, quarum balbutientem puderet insantulum. ARTIcΠLvs VIII.
Ne appetendi mi et potissimum de libertate.
dam nobis inesse experimur, quibus ad id. quod tamquam bonum apprehendimus, ferimur; id
ero, quod malum apparet, aversamur. Facultatem eliciendi hos actus vim appetendi Dominamus. Eius enim praecipua actio in appetitione sita est; si quidem in tantum a malo refugimus, in quantum contrarium eius, Dempe ho
num , concupiscimus. Quare ipsa in et suga mali appetitionem boni cuiusdam includit. 85. Fundamentum et velut radix . ex qua a P pelitus pullulet, in incommodo quodam animi statu et irrequieta quasi agitatione a sensistis reponitur. Verum id non causam appetitionis in genere sed uius essectum aliquem et peculiarem formam exhibet, nimirum dolorem et tristitiam.
230쪽
PAus ALTERA - PSYCHOLOGIA 233 Et sane inquieta haec agitatio nullo modo sontiri ab animo posset. nisi antea inclinatio qua udam in ipso subaudiretur ad bonum aliquod, ex
cuius carentia angitur et tabescit. Quaro radix appetitionis remo te est i PS a natura, proxime vero est cognitio. ne mole eSt natura , quia , cum res omnes ad proprium finem collineare debeant: indita est singulis propensio quaedam , qua ad: eius adeptionem ni tantur. Est vero pr0xime cognitio ; quia in entibus cognitione praeditis id ,
ad quod niti debent, cognitione proponitur. Unde ortum habuit illud iam tritum sermone proverbium : ignoti nulla cupido. Haec generatim vim appetendi aliquam in nobis inesse declarant; eamque, utpote quae cognitionem sequitur, bifariam partiendam esso persuadent, in sensilem nimirum et rationalem prout cognitio, ex qua derivatur, ad sensum pertineat vel ad intellectum. Appetitio sensilis in brutis etiam inest; rationalis vero in homino tantum. Porro de hac dumtaxat hic sermonem instituimus; angustiae Si quidem, quibus adstringimur, rerum dicendarum habere delectum iubent.
84. Vis appetendi, quae intellectualem cognitionem sequitur, in duplici obiectorum gener
versatur. Unum est selicitas et media, quae cum selicitate necessario connectuntur; alterum constat bonis iis, quae nec felicitas sunt, neque cum ea necessario colligantur. Si superiora illa animus respicit, necessitate prorsus ad appetendum trahitur. Felicitas enim, ut talis est apprehensa, nonnisi bonitatem ossert; circa autem bonum,