장음표시 사용
241쪽
244 METAPHYSlCAE SPEClALIS sit, saepe tamen libera est ratione voluntatis; aqua in statu reflexioni S OO modo, quem diximus, pendet. Alterum vero quod addit, contrarium omnino probat. Nam si . propoSito bono, voluntas eligeri . di vel respuendi aut etium plectionem disserendi vim habet quod etiam salsum est, nam poteSt a quovis actu se temperare , certe quod unum ex tribus illis faciat, id ex eius pendet arbitratu. Hoc autem, ut quisque videt, usum libertatis importat. Demum de optione inter duo bona sinita ovidens responsum est. Nam sive ut aequalia si vo ut inaequalia proponantur. voluntas pro lubito vel utrumque dimittere vel alterutrum eligero potest, etiamsi in serius esse contueatur. Neque in hoc malum appetit, siquidem illud deligit, non quia in serius altero est, sed quia con Senianeum ipsi est et bonum. Ex libero igitur arbitrio electio tunc voluntatis pendet. Hoc igitur cum constet, de libertate etiam motuum exlernorum constabit; si quidem hi voluntatis imperio temperantur. Nihil igitur Collitis contra libertatem evincit. obiic. IV. Voluntas determinatur ab ultimo iudicio practico. Ergo libera non est; Si quidem aliunde determinationem accipit. Res p. Ut solutio intelligatur. explicandum est prius quid hoc loco nomine iudicii practici usurpetur. Itaque iudicium intellectus circa aliquid appetendum vel respuendum dividi solet in speculativum et practicum. Speculativum dicitur illud , quo obiectum asseritur bonum esse vel malum, ac proinde dignum quod appetatur vel
242쪽
PARS ALTERΛ-PSSCHOLOGIA reiiciatur. Practicum vero id nominatur , quo post eniculum momentorum iudicamus ohiectu in in latibus rerum adiunctis. seu ut dici solet, hicot nunc omnibus inspectis , eligendum esse vel
respuendum. Iam vero Bellarminus, una cum aliis , concedit quidem voluntatem ad oligendum prodii Enon posse sine praecedenti iudicio practico, quod ipsam ad alterutram optionis partem inclini t. In siciatur vero vehementer liber latsem exinde debilitari. Contendit enim ipsum iudicium practicum rationis a libera quadam Omissione volun
totis oriri, ox qua sit ut attentio animi libero dirigatur ad ea contemplando motivo , ex quibus unum potius quam aliud iudicium praeticum di manet. Quare in hac sententia determinatio ex iudicio in voluntatem inducia non antecedit sed subsequitur exercitium libertatis. Haec responsio salis Superque dissicultatem elideret ; at nobis expeditior et verior videtur doctrina Suarii, qui tuetur in primis non esse ne- cessorium ut iudicium practicum quamlibet vo .luntatis electionem antevertat, cum revera sus-
sciens sit iudicium speculativum, atque, eo dumtaxat dirigente, saepenumero electio per3gatur. Deinde adiungit, etiamsi iudicium practicum electionem voluntatis, quod plerurnquo obtingit, antecedat; ab ipso tamen voluntatem minime determinari, quippe quae, eo etiam iubente, potest in oppositam partem necti pro lubito.
Doctrina haec consentanea magis naturae videtur et conscientiae phaenomenis omnino conformior. Naturae quidem est consona in B gis, propterea quod nil firmum ac ratum asserri potest
243쪽
246 METΛPHYSICAE SPECIALIS cur, speculativo dumtaxat iudicio praelia conte,
voluntas in obiectum serri nequeat; cum ad ra- . tionalem Θ lectionem satis videatur rationis dictamen, quo Obiectum ut Optabile proponatur. Itemque non apparet cur, posito iudicio practico, voluntas ipsum sequi adigatur. Nam Obiectum illud etsi appetendum iudicetur , semper tamen repraesentatur tamquam limitibus et imperfectione admixtum; atque ideo semper voluntati relinquitur facultas id ipsum respuendi sub hac saltem consideratione. Denique si per ipsum Bellarminum in omissione libera haberi potest exercitium libertatis sino praecedente iudicio practico, non videtur cur exercitium voluntatis in actu positivo iudicium illud requirat necessario; utrobique enim usus libertatis habetur, et ideo eadem ratio militat.
Est autem phaenomenis conscientiae conso mior, eo quod si internam consulimus experieullam, manifestum siet, solo speculativo iudicior uoubiectum tamquam appetitione dignum nobiS Oiserat, posse nos pro arbitratu bonum illud eligere vel respuere; itemque , iudicio quovis
practico imperante, posse nos electionem cohi- hero vel etiam in contrariam commutare.
Obiic. V. ad mentem Leibnitianorum. Si iudicium praecedens intellectus voluntatem non determ Inaret, possetque haec in oppositum ferri ;daretur rationatum sine ratione sussicienti, nempe voluntatis electio sine motivo. Atqui id absu
neSp. Nesso maiorem. Nam ratio sussiciens generatim Sumpta non , ut Leibnitiani vellent, ea est, qua POSita, necessario rationatum exsurgit;
244쪽
PARS ALTERA - PSYCHOLOGi1 247 sed ea est, qua posita, rationatum poni pol est propterea quod ad ipsum nihil deest. His stantibus, evidenter apparet adesse hic ration m et Q ctionis sum cientem ex parte tum obiecti tum subiecti. In obiecto enim est honitas semper aliqua, quae sussicit ad appetitum inclinandum. In subiecto est vis actuosa et electiva. quae voluntatem
pro lubito ad alterutram optionis partem determinare potest, quaeque, eo ipso quod electiva est, indisserens requirit obiectum. obiic. VI. Voluntas potentia quaedam est. Atqui potentia ut agat, extrinsecus eget determinari ; quidquid autem extrinsecus determinatur
non est liberum. Ergo voluntas non est libera. Res p. Dist. Maior . Voluntas potentia est activa et libera cono. οῦ mero passiva , negamus. Duplex potentiae genus considerandum est: en , quam passivam nominant, quaeque non Ossertnisi persectionis cuiusdam suscipiendae capaci talem cuiusmodi est ex. gr. marmor quoad rotunditatem ); et activa, quae vis quaedam est et principium actionis elicietidas. Superior libertate non gaudet, quippe quae exteriori principio eget a quo determinetur. At posterior dividitur in necessariam et liberam, prout eius operatio a determinatione naturae, vel ab ipsius putentiae electione procedit. Ad hoc ultimum genus pertinet humana voluntas, ut argumenta adducta superius luculenter ostendunt.
Obiic. VII. Id, quod praeviam aliquam conditionem necessariam Sequitur, ipsum quoque necessitatem induit. Atqui actiones humanae consequuntur divinam scientiam , quae aeterna est et necessaria. Ergo absolutam continent necessitatem.
245쪽
248 META PHYSICAE SPECIALIs Res p. Actiones humanae sequuntur divinam scientiam non tamquam essectus ab ea de torminali, sed tamquam eventus insallibiliter prastvisi. Quare duratione non determinatione ah ea praeceduntur. Duratione quidem , quia Dei cognitio notorna est, et Metion PS humanae contineunt in tempore. Non Vero de torminatione; si quid om non quia Deus novit, Bellonos humanae sutura o sunt; sed quia suturae sunt , ideo illas Deus ah sol sernitate novit. Qua in ro nemo non videt nos hic de sola scient in loqui, quam visionis thoologi appellant; hanc enim tangit dissiduitas. Illa autem quae rerum futurarum de torminationum praecedit, quae quo vel simplieis intelligentiae vel conditio nata nominatur; praesen- lom obiectionem non ditingit, deque ipsa in theologia naturali disseremuS.
DE ANIMI HUMANI NATURA ET AHRIBLTIS. Facultates, quas descripsimus, ex aliquo ma nore principio. quod nobis insit, perspicuum est. Nequit enim dari essectus sine causa. Quare si cogitamus , atque ideo cogitandi lacultatis in- Signimur , constare profecto debemus principio aliquo, quod cogi lationis huius et facultatum, quibus cogitatio exercetur, sit sons. Hoc principium nominatur animus, de ipso quo praesentem tractationem instituimus; in qua primum tam
quam ceterarum rerum , quae dicendae Sunt, fundamentum , absolutam repugnantiam mate-
246쪽
PAns ALTERA - PSYCHOLoci 1 249riae cogitantis statuemus, deinde animi natu a
De pu9na cogitationem inter et materiam. 88. Qui animum humanum, nobilissimam ho minis partem, de gradu deiicere et ad maioriam revocare , nusu plane incredibili , moliti sunt,
materialistae nominantur. Omissis veteribus, quorum alii apthere in subtilissimum, alii iecur, niti secretiorem sanguinis portionem , alii corporis temperamentum animum esse delirarunt; inistrinii terialistas recentiores numerantur potissimum Tollanis, Hobhes, La - Metrie, Volney, D'Hulbac, aliique qui animum vel cum cerebro , vel cum temperie, Structura et mutu corporis consuderunt. Sunt etiam , qui incertum saltem quid sit animus essuliere; ut Trocy , qui asseruit posse animum , sine discrimine , considerari vel ut aliquid ad corporis structuram pertinens, vel ut monadem non extensam et sensi hi litate se uente in , vel ut corpusculum subtile aereum percipiet pulpari nescium t). Denique non desuerunt, qui olsi animum a materia distinguerent; tamen solo rationis ductu nequaquam definiri posse rati sunt utrum Deus cogit undi principium creaverit tum quam substantiam a corpore distinctum, an ipsi materiae nisubre dispositae cognitionem indiderit. Dubitalionem hunc Lockius primum
247쪽
induxit si , qui proinde procaciter a Voltatro
summis modestiae laudibus elatus est. Contra igitur Epicureum hunc gregem , Sequentem Propositionem constabilimus. Cogitationis principium nequit esse materia utcumque albab re elaborata. 89. Et si cogitatio, iuxta elym On Vocis a coagito, illam tantum cognitionem proprie significet quae ad intellectum perlinet, seu qua interius animus se ipsum alloquitur; nihilominus generaliori et minus propria acceptione pro qualibet
cognitione , sive ad mentem sive ad sensum spectante, accipi potest. Sic eam nos hic usurpamus; ac proinde statuta propositio generatim amrmat, non posse materiam per Se cuiusvis cognitionis esse principium. Eius igitur explieata sententia, ad demonstrationem veniam US. Si quid in humana scientia inconcussum estratumque , id certe hoc iudicio vontinetur : non POSSe repugnantes proprietates , quae se mutuo perimunt ut excludunt, in eodem subiecto simul consi Stere. Secus pronuntiatum contradictionis everteretur, quod non posse idem simul esse et
ij a Nous avons des idsies de la mattere et de la pensis :α mais pe ut et re ne serous notis Capabies de comiailre si una et re purement materiel pense Ou non, par la raison qu ila notis est impossi hie deco uvrir par la contein plation de nosa propres idees, sans revelation, Si Dieu nya potnt donne au quel ques amas de matthre disposees comme ii trouve a
248쪽
PARS ALTERA - PSYCHOLOGiA 251 non es so iubet. Sic corpus rotundum nequit simul esse quadratum ; siquidem hae figurae invicem pugnant, atque una alteram ab eodem subiecto removet. At vero attributa, quae cognitionis principio competere debent, attributis materiae omnino repugnant ita, ut mutuo conciliari non possint, sed se vicissim expellant. Ergo dummatoria iis allicitur assicitur autem quamdiu a sui natura non desicit , cogitationis principium esse prorsus D equit. Et sane notione materiae , nisi eius conceptus deseri velit, res dumta Xat extensa continetur, ac proinde partibus coagmentata, multiplex, dividua, figurata, impenetrahitis , iners. Contra cogitationis principium activitatem includit, siquidem cogitatio actione quadam continetur 3 unum simplexque omnino est, siquidem integra cogitatio, in qua nullae partes secerni possunt, ad ipsum refertur; si gura , et impenetrabilitate vacat, siquidem actus, quos elicit . eodem simul toti coeunt, et subiectum ita assiciunt ut ipsum undiquo permeari possit Ope renexionis. Ergo nisi cogitatio et materia in rem contrariam convertantur ac pro Prianatura spolientur ; invicem confundi atque uua ex altera tamquam a proprio principio manare sine contradictione dici. non possunt. Quoniam vero quae contradictionem sibi implicant, ne
Deus quidem esiicere potest; idcirco sequitur ut materia per se cogitans ne divinitus quidem possibilis sit. Nec dicat aliquis ossici id potuisso exquisitiore
quodam materiae temperamento idoneaque structura. Nam utcumque materia elaboretur, eXP
liari prosecto non poterit conditionibus iis, quae
249쪽
252 META PHYSICAE SPECl ALIA ad Oiusdem naturam attin pnt; qualis certe osti xlon Sio, ex qua rPliquae manant, et quae cum
simplicitate principii, unde cogitatio emergit.
maxime pugnant. Structura aut m et temperatio oliud praestare ne luseunt , nisi novum ordinem partium et diversum distantiae relationem , e X qua Silus tantum oritur et collocatio. Et sane quocunque paclo materia temperetur, ipsam profecto distinctis partibus coalo Sc re necesso Pst. Qua se concretio si a materiae notioner m OV ntur , iam non amplius materia concipitur , sed ons ni iud eius loco sus clum. At vero res constans partihus nequit PSSe per se cognitionis principium. Etenim infima Omnium cognitio , ut eX capite superiuro colligi potest , ea est quae sensibili lato continetur. Ea enim non modo ad simplicem tantum perceptionem coarci Btur , sed etiam non nisi sacta quaedam externa et concre id, cum praesentia nobis sunt, deprehendit. Ergo si materiae cognitio tribui posset, haec certo Seri Salio saltem esse deberet. Quod si ea quoque materiae repugnat; multo magis repugnabit intellectio, quae longe persectior cognitio est. Atqui sentiundi principium materia esse non poteSt. Ergo nequit materiae competere ulla cogitatio. Et re quidem vera, sensatio in composito aliquo percipiundo versatur. Compositum autem percipi
nequit, nisi principium perceptionis eius partibus careat. Secus enim si earum admixtione conflaret, nullum integrum Obiectum unico actu apprehenderet. Actio enim. quae ad subiectu in aliquod mere ex partibus coagmentatum Spectat,
singulas illius partes seorsum assicit. Partes vero, cum diversae sint inter se , portionem actionis
250쪽
PARS ALTERA - PSYCHOLosi1 253 propriam cum aliis non communicat. Tota igitur actio nulli subiecto in erit, sed minutatim in infinita elementa dispergetur , iuxta divisionum
partium quibus subiectum constat, et vix ut cumulus plurium distinctorum elementorum incomposito coacervabitur.
Hoc argumentum ipsi Baylio vim secit; qui
sic scribere non dubitavit: a Nam si substantiau cogitans non aliter unitate gauderet, nisi quem a admodum globus aliquis ; ea numquam doloe rem persentisceret, quem baculus inflicto vera bere excitavit. En modus quo res haec convina ci posset. Considerate omnes mundi partes inii globo aliquo depictas. Profecto tu eiusmodiu globo nihil videlis, quod totam contineat Asiam, v aut etiam integrum quoddam si umen. Locu S, ii qui repraesentat Persidem, non idem profectou est, atque ille , qui reseri Siami regnum. Vosu ibi probo distinguitis partem aliquam dexte-a ram et partem sinistram in loco, qui exhibete Euphratem. Sequitur hinc ut, si globus eiussi modi cognoscere posset figuras , quibus orna-u tur; Dultu exstaret in eo pars, quae dicturae esset: Ego cognosco totam Europam, totam Gul-n tiam, totam urbem Amstelodamii, totam ' isto-u lam: sed eque pars illius globi eam solam a sigurae polia eni agnosceret, quae sibi forte e contigisset. Et quoniam eiusmodi portio essetu adeo parva, ut nullum integrum locum repraeis suntaret; inutilis prorsus esset globo illi co-u gnoscendi facultas. Nulla enim ex hac sacvlu tate actus cognitionis emergeret, Vel saltem c actus illi admodum discreparent ab iis, quos nos eXperimur. Nos enim percipimus integrum