장음표시 사용
321쪽
324 METAPHYsICAE SPECIALIsnem propriam essectus repraesentat. Quare doctrina haec, cum conceptus Substantiae, Cau Sae,
in siniti, pessumdet; animi humani, exterioris mundi, supremi Numinis scientiam plano destruit. Sic per belle quidem instauratio philosophiae persicitur. Systema Conditiae hii.
il 5. Doctrina Lockii Condit lachismum genuit l). Cum enim renexio non nisi reditu quo
dam praeviae alicuius facultatis constet, et ante rellexionem Lockius non nisi sensibilitatem induceret; consentaneum sano videbatur ut vis illa animi ad ipsam sensibilitatem revocaretur, quae deinde se persiceret ac multifariam explicaret. Id praestitit Condit lac. Quare ut empirica Baconi methodus Lochium erat pari iura, sic Loche sinu veluti suo ferebat Condit lachii sensismum. Ut igitur hoc Systema breviter eX ponam,
322쪽
PARS ALTERA - VCHOLOG11 325 pauca haec habetote : In teli sectus sex conflat sa- cultatibus : aιtentione, compara ιione, iudieis. refleaeione. imaginatione, ratiοeinio : quae quidem non sunt aliud nisi ipsa in et sensibilitas aliter transformata. Nam cum sentimus . mulla nobis ossaruntur obiecta, quorum nullum distincte percipimus. Hinc in uno seorsum obtutum fige re opus est, ut distinctior cognitio fiat. Haec actio dicitur attentio: quae sane non est aliud nisi gendi satio unius obiecti, perinde nos occupans, quasi aliae deessent nec ulla a ceteris Obiectis impressio exereretur. Deinde quemadmodum uni obiecto , sic duobus etiam eodem tempore advertere cogitationem possumus. Tunc exsurget comparatio: quae proinde duplici attentione constu-hit, atque ideo ab ipsa sensatione non disseret. At vero nequimus duas sensationes per comparationem habere simul, quin unam veluti prope aliam contueamur. Hinc perceptio eorumdem convenientiae vel discrepantiae statim emergit. quae iudicium nominatur, quaeque proinde sensionibus etiam continetur. Insuper Saepenumero cognita ex vi iudicii relatione una, ad alias internoscendas gradum sucimus. Ut id fiat, nece saria erit series quaedam iudiciorum et attentio pluribus gradati in et pedetentim obiectis adhibito. Hic actus dicitur refleaeio, quia ex uno iudicio in aliud quodammodo resilit; et, cum non coustet nisi iudiciis et comparationibus , sensa tionem non excedit. Denique, P0Stquam Ope re-llexionis varias qualitates elicuerimus , quibus ros diversae disserunt, possumus illas in uno veluti sociare subiecto. Tum etiam uno prolato iudicio, iudicium aliud saepe deducimus, quod
323쪽
sorte in illo continebatur. Prima earum actionum iniussinatio, altera ratiocinium dicitur; utraque vero, ut patet, Sen Sationibus mere constabit. Omnes igitur animi facultates quae in tollectum constant ad sensibilitatem reduci possunt. ll6. Non equidem scio utrum aliquid ineptius asserri poterat. Hac enim doctrina natura hominis vix aut ne vix quidem a bellu is discriminatur. Sane si, ut ipse asserit Condit lac, homo dum multitudine sensationum assicitur, nobilius nihilosseri quam animal persentiscens; etiam cum intelligit, praestantius aliquid praeseserre non poterit. Sensi Smi enim Sententia , intellectus aliud nihil est, nisi complexus earum lacultatum. quae sensibilitate multimodis variata constituuntur.
Sed ut cominus cum hac absurditale pugnemus, animadvertimuS primum eam sibi consentaneam minime QSSe. I am et Si lacultates, quas enumerat, ad Sen Sationem reducerentur; tumen etiam tunc ad Struenda esSet in animo vis qua dam a Sensatione distincta, quae eiusmodi trans-
rmationes perageret; quae proinde cum iis confundi non posset, nisi artifex idem esse dica.tur cum materia quam persicit et claborat si).
1 . Ιl est dissicile de comprendie ce que ve ut diro Con-κ dillac avec cetio expreSSion: la Sensation transsormees a mais en admetiant que i 'expressiora soli clatre et te salta exact , ii restera a cxpliquer comment ,' execute cetica transformation, avec quel instrument; et alors it saudrae bien ad metire en nous une faculte qui agit fur la sensa-a tion pour la transformer en esset; il laudra ad metire au- . taut de facultis transsorinatrices, qa'il y a de transforma-
a me poliat. Consondre les facultos actives de l' esprit avec
324쪽
'PARS ALTERA - muc Loci 1 32TDein do hoc ipsum salsum est . facultates illassum sensatione confundi. Qua in re ne nimii si- mus, tres dumtaxat considerandas assumimus: attentionem, iudicium, ratiocinationem. Attentio certe per sensationem explicari non potest. Etenim ut animi obtutum in rem aliquam praeceteris coniiciamus, satis profecto non est quem ad odum vellet Condit lac) organa sensuum ad illam converti atque impressione assici vividiore. Saepe enim obiectum quod cogitamus, in Sensilium numero non habetur; atque ideo non est eiusmodi, ut in sensus incurrere possit et in organis impressionem exerere. Quod si sensibus Obversetur , tamen nisi energia animi ad illud contemplandum actuose nectatur, sensatio omni attentione prorsus destituitur. Et re Sane vera, quam saepe intervenit ut sensili obiecto nobis proposito, quod vivacissime in organa imprimat, cogitationem lamen ab eo prorsu S a vocemus , et in re plano diversa vel etiam contraria des gamus 3 Id phaenomen i , quod frequens est, cum Condit lue hiana metamorphosi minime conciliatur , ostenditque attentionem , plene Sumptam . vim aliam a sensatione distinctam sibi adsci
Iudicium vero multo minus cum sensatione
confunditur. In primis enim salsum est illud , . quod inquit Condit lachius, iudicium per meram
comparationem id earum haberi; comparationem Z autem in simultanea duorum obiectorum Perce-
325쪽
328 METAPHYslcAE SPECIALIS plione reponi. Optime enim quisque potest duo obiecta simul attingere, quin tamen invicem
comparet; vel etiam ea inter se comparare, quin idcirco eorumdem convenientiam vel discrepantiam percipiat, in qua perceptione per ipsum
Condit lac iudicium situm est. IIoc igitur actione quadam continetur, quae etsi duas illas praevias habet, ab iis tamen oppido dis linguitur; nec mora est intuitio vel comparatio extremorum , Sed eorumdem relationis perceptio. Ex quo emergit ut iudicium ideas generales exquirat, quibus
Denique ratiocinatio non idem PSt, BC perceptio duorum iudiciorum, sed eorum do in relationis intuitus, per quem unum ex alio derivari vi axiomatum generalium internoscatur. qui actus quantopere Sen Sationem eXcedat, nemo est qui non videat. Non enim in facto aliquo concreto , quod experientia compertum est, cogitando aut comparando versatur; sed cognitionem importat, qua ex infinita amplitudine alicuius Veritatis , OXperientiam Omnem praetergredientis , particulure aliquod ea inclusum eliciatur. Praeterea, si omnia quae in nobis sunt ad sensationem reducerentur, eorum tantum obiectorum ambitu cognitio noStra coerceretur, quae
sensibus obnoxia sunt aut inde deduci possunt. Id vero salsissimum eSt. Nunt, ut cuique conscientia testatur, notiones nobis insunt, quae in rebus omnino immaterialibus revera versantur qu neque omnem materiae conditionem a Se reiiciunt, aut etiam necessitatem et universalitatem involvunt. Huc accedit lucta illa saepe Vehementissima, qua voluntas et ratio sen Sationi obsistunt, Eam qui
326쪽
PARS ALTERA - PSYCHOLOGIA 329 sibi obtemporantem laciunt. Quod profecto immensam intercapedinem inter utrasque lacultates ostendit. Postremo , ne plura consecter, Pandem veritatem declarat abstractio , qua pollemus, idea
rum. Nam sensatione non nisi concretum et singularse obiectum continetur, certo tempore, IO-cο, dimensione, ceterisque materiae adsectionibus desinitum. His vero omnibus spoliari obiectum debet, ut generalis idea essormetur. Vis igitur quaedam a sensibus toto coelo discrepans et omnino sui generis necesso est animo insit, quae obiectum aliter , ac sensatione attingatur,
inspiciat; illudque non prout a natura prosertur, sed prout ab ipsa perficitur contueatur. Ex quibus quanto in errore versetur, quantumque Seeludat Condit lac perspicuum profecto eSt; praesertim cum nullo solido fundamento, quod diligenter expendi meretur , suum systema fulciat. Systema Laromiquierii. 'li T. Calamitosam Condit lachii doctrinam minuere conatus est Laromiguistre, qui praeter sen-Sationem , qua patiens est animus siquidem iii ea impulsio extrinsecus intro advenit ) , 'Vim
quamdam actuosam agnoscit, quae in ipsas sen-Sationes agat, et in qua, vice versa, impulsio intus esseratur foras. Hanc vero activitatem cum deinceps in altentionem, comparationem, et ratiocinium partiatur, his. tribus intellectum hominis constare lacultatibus earumque munere cete-
327쪽
332 METAPHYSICΛE SPECIALIS qui id eam totius universi ingenitam induxit .Hancrorum omnium confusam expressionem esse ait,
at ita ut perceptiones contineat, quae gradatim evolvantur si antque edistinctae , prout obiecta in corpor , cui iunctus est animus, mutationes gignant l). Denique hac nostra aetate nosminus novo apparatu Et modo systema id earum in natarum proposuit 2). Docuit enim unam tantum maximo abstractam et indurminatam ideam a natura inditam animo esse, intuitionem nimirumentis possibilis et ideatis, quae sit veluti intelligentiae forma et ipsum lumen rationis constituat. Ex huius autem applicatione et determinatione diversa aliae omnes ideae generi me aut specificae exoriuntur Occasione sensationis et vi reliquarum operationum animi. Immo ex illa ipsa pr
nuunt iudicia, qualenus p0sits Sen Satione , quae impressionem concroti obiecti reserat, idea entis illi adiungatur et in perceptionem quodammodo
mutetur, qua obiectum exstare assirmamus.
a Vel sorte etiam omnes esse adventitias possum Putare, a vel omnes intiatas, Vel omnes iactas, nondum enim veramst illarum originem clare perspexi. η Quare recentior idea rum innatarum opinio, etsi Cartesio passim tribuatur, tamen verius eius asseclis tribuenda est, qui illam a magistri placitis derivarunt. i) Pscis. Hat. Sec. 1. Hanc sententiam primum tradi. dit Leibuitius sic aiens: a Deus animae in creatione dedita ideas confusas et involutas Omnium obiectoraim universi , a quae evolvantur et distinctae fiant, Pro ut obiecta muta a tiones producunt in eo corpore quod auimae Est coniuna ctum. v Obse . ad recent: lib. de Fιdei et rationis consen Su . t. 2, p. 257 4. Idem alibi etiam insinuat; et si in epistola ad Plassium se noe non serio sed hypothesea tentan-ui gratia protulisse dicat.
328쪽
Relieitur systema Platonis.ll9. Vel hac unica animadversione Plato refelli posset, quod per ipsum intelligerernus ea ,
quae numquam Scivimus, et nesciremus ea quae somper intelleximus. Etenim per Platonem scientia nostra esset de ideis archetypis, quao Obiecta reserunt omnino diversa a rebus, quae adspectabilem naturam constant. Scientia autem harum rerum in se cognitarum careremus omnino. At quis sanae mentis homo non sentit se viceversa
archetypas illas formas extra mundum visibilem subsistentes prorsus ignorare; contra de iis cognitionem habere, quae mundano hoc Orbe continentur Θ Quare eius doctrina inter ingeniosas et doctas sabulas amandanda videtur. Praeterea his urgetur incommodis : I. Tota quanta est hypothesi nititur absurdissima, quae animum ante hanc vitam astra habitantem et Propter Scelus, nescio quod , corpori illigatum facit. II. Plura complectitur, quac non modo ad arbitrium conficta sunt, sed etiam vix aut ne vix quidem sine repugnantia possunt intelligi. Nam sopor ille ex admixtione corporis inductus in antinum , et specierum menti impressarum quasi velamen, nulla congruenti ratione explicari possunt. Nam quod aliquid simile nonnullis accidat hominibus ex morbo aliquo organa sensuum praepediente, id naturae nou adversatur, quae
delicere in paucioribus quandoque potest propter adiuncta quaedam eius ordinem perturbantiq.
329쪽
334 MEH PUMICAE sPECIALIS Sod quod iam immane detrimentum animi commune et naturale sit omnibus : id confingi sano non potest, quin Prae PDSlerus naturae ordo et animo nocivus habeatur. III. Iunctio animi et corporis pro praesenti Statu non secundum naturam aecideret, sed monstruose et incondite. Nam quod naturale est. id in hi num et emolumentum cedit subiecti, et quidem quoad partem
nobiliorem , quae Proprie et maximo perlactionem pius attingit. At vero in Platonis sententiannimus ei si non quoad sensus, tamen quoad intelligentiam, quae praestantisSima lacultas est, ex iunctione cum corpor o valde dehilitatur et de
primitur; siquidem sopitis et quasi pulvere quonam ol, ductis id eis, ea contemplatione privatur, quam ante per innatas idea S Sortitus erat.1I. Relieitur systema Cartesianum et Amisianum.' l20. Ad Cartesianos quod attinet, ipsorum opinio nulla probabili ratione fulcitur. Nam quod
ih tollectuales ideae nequeant a sensibus originem ducere, id sensis mi commentum evertit, sed ideas innatas esse minime probat. Ad illas enim in antimum introducendas oppido sum cit altior qu nedum in let Iigentiae vis, quae sensationibus positis, ideas procudat in animo. Quod qua ratione Oxplicandum sit, ultimo loco dicetur, neque hic importune antevertendus est ordo. In philosophia vero ut nihil mancum et non sum ciens, sic nihil
supervacaneum et redundans admittendum est. Atquo th, eh idearum innatarum nulla necsssitas
330쪽
PAns ΛLTERA - PSYCHOLOGIA 335 adeo ipsi illuxit Cartesio, ut obiicientibus aperiseresponderit, se earum id earum nomine non aliud
intellexisse, nisi facultatem quae ideas eliceret, non vero ipsas ideas formaliter acceptas. Sic enim inquit et cum ait mentem non indigere ideis vel e notionibus vel axiomatibus innatis, et interime hi facultatem cogitandi concedit puta naturax leni sive innatam , re assirmat plane idem quode ego, sed verbo negat. Non enim unquam scripsia vel indicavi mentem indigere id eis innatis, quae e sint aliquid diversum a facultate cogitandi. Sed
a cum adverterem quasdam in me esse cogitae tiones, quae non 'ex Obieetis externis nuc a vo-e luntatis meae determinatione procedebunt, sede a sola cogitandi facultate . quae in me est; uta has ideas sive notiones, quae sunt ceterarum a cogitationum sorinae ab aliis adventiliis ut is a ctitiis dis linguerem, illas innulas vocavi etc. l sId quomodo cum iis quae, saltem de Dei idea expresse docuerat, consentiant, dissicito captu est. Sed hoc in more propemodum Cartesio fuit, ut cum ea, quae fidenter asseruerat, oppugnari conspicurei ;ud eiusmodi r 3 sponsa confugeret, quibus loco cudere et ante dictis contradicere videretur.
2 l. Hi ne Leibnitiani et Wolfiant systematis
salsi in s multo mii Gis apparet. Praeter Pnim inuti. Hucem iii ius ideae quam adstruit, duo ossendit incommoda. Primum , quod ineluctabilem idea lis inum inducat; secundo, quod unionem animicum corpore pessumdet. Et ad illud quidem quod attinet, si ideae omnes ne sensibilibus quidem