장음표시 사용
351쪽
cet. II. Primus actus spontane ita tis quemadmodum oriatur in nobis non Explicat, sed ipsum in scenam ex inopinato producit. De quo pro iu- de quaeri iterum posset unde ille sit, atque utrum ex sensatione pendeat necns. III. Evidentiam cognitionis humanae evertit funditus. Nam si primus Belus, unde exordium et origo ceterorum
ducitur, evidentia privatur et sidem dumtaxat caecam rationi nescio cui adhibitam continet; posterior Omnis perceptio , quae deinceps ab eo derivatur, eiusdem conditionis sutura sit oportet. Quidquid enim aliunde procedit, sui princi pii persectionem superare minime potest. IV. Prima mentis perceptio spontanea tribus illis
elementis, quibus constare nit, constare nequit. Nam infinitum , nempe Deum , qui causa sit rerum sinitarum , ratiocinatione non intuitione dignoscitur. Quod quidem ex:ipsius mei Cousinii verbis suaderi posset; si quidem, iuxta ipsum ,
eatenus infinitum nobis manifestaturi, quatenus mens dum subiectum limitibus assectum obiectumque pariter finitum attingit, in iis rationem sum cientem cur sint nullam videt; atque ideo utrumque ad altiorem quamdam cau Sami, quae in sinita et absoluta sit, referre cogitur. At vero id omne, ut patens est, ratiocinationem constituit. Mens enim ad infinitum assurgeret hoc innixa principio: si nilum ex infinito pendet et conditionatum ex ah soluto; cogitatio autem eius modi ratiocinatione continetur, quae in hoc silaost ut iudicium unum deducatur.ex. Blio.
352쪽
l5l. Novissime aliud systema proposuit vel . si lubet, renovavit Vincentius Gioberti, ut psychologismum everteret, ex quo Omnia mala , quotquot scientias commaculant . derivari opinatur; atquo animos ad Onlologismum revocaret, eTquo hona omnia , Si superis placet, emergunt. Porro huius systematis summa his contineri videtura
Duplicem distinguit cogitationem in animo :alteram immediatam et directam, quam intuiιum appellat; alteram mediatam et restexam, qua reditu quodam mentis obiectum ante perceptum relegimus et explicamus, eamque simpliciter re-βmionem nominat. Posteriorem exerceri non possct ait, nisi signorum adminiculo, qua E sint velut inStrumentum, quo utitur animus ad id ea lo opiscium retexendum ; atque exinde necessitatem sermonis aliunde suscepti, nimirum ope revela-
ionis , derivari contendit. At superior cogitatio. nimirum intuitus, homini innascitur iam initio suae vitae intellectualis, eiusque obiectum immodiatum est Idea, nempe verum absolutum et B B-ternum, quod cum Ente supremo et reali , Deo optimo maximo, unum idemque sit. Cum igitur prima animi contemplantis idea cum primo Enteconfundatur; eslicitur ut primum psychologieum idem sit ac primum Ontologicum , atque ex utri que unum simplexque primum constetur, quod primum philosophicum nominat. Iam vero Eus
353쪽
358 METAPHYsicAE SPECIALIS hi, solutum et immetatum , quod perpetuo cogitationi nostrae Obversatur, a nobis attingitur prout est. Est autem actu creans res alias sinitas
a se distinctas. Sic igitur a nobis deprehenditur; atque idcirco intuitione illa, de qua dixi , tres
simul realitates deteguntur: Ens Supremum, quod vi propriae naturae exstat; libera creatio, qua Ens in sinitum operatur exterius; res celerausi nilae et relativae , quae vi creationis existunt Quare has etiam non in se sed in Deo perspicimus et contemplamur , propter creationis intuitum; atque idcirco ideatis sui mula, totius sciertiae fundamentum, ad quam omnis cognitio hmdna revocatur, hac propo Sitione continetur: Ens ereat ea issentias. Argumenta Vero , quibus suum systema sulci re conatur , tria potissimum Sunt, ni fallor. Primum , quia ordo cognitionis respondere debe. ordini rerum; in Ordine autem rerum non B cr 3-
turis ad Deum . sed a Deo ad creaturas sit gradus. Potissimum, quia secus idea Dei suppeditanda esset a rebus creatis, quod tam repugnat quam repugnat infinitum a sinitis progenerari. Deinde res creatae in se ipsis inspectae propria carent intelligibilitate, quae non nisi in Bbsolutaveritate moratur. In hac igitur cerni debe ut, si intelligi velint. Tertio, quia primum obiectum cogitationis concretum est, atque eiusmodi , ut
ad ipsum cogitationes omnes revocentur. Cum
igitur quaevis cogitatio ad id eam vel Dei, vel mundi, vel creationis reducatur; in hac triplici rea li tatu primum obiectum intuitionis animi reponi debet. Quibus argumentis accedit, ut Sic mirus concentus habeatur philosophiam inter et
354쪽
PARS ALTERA - PSYCHOLOGIA 359ro velationem, quae a Deo est a creatione in suis dogmatibus exorditur. i52. Systema hoc Malebranchianae visionis in Deo renovatio essse videtur, praesenti rationalistarum progressui accommodatae. Quibus vero
vitiis peccet singillatim indicabimus. Principio, plus aequo psychologos generatim
vexat, atque iis aspergit maculis, a quibus plerique eorum detergi possent. Si enim sensista overi nominis excipiantur, qui philosophia o radicitus vitiatae merito arguuntur; reliqui saniores saltem psychologi longa absunt ab errori hus ,
quos Globerti ad suum systema suadendum exaggerat. Non Buim communiter sic ad subiectum cogitans contemplo tionem revocant, ut inde principium essectivum scientiae et id earum exhiberi putent; sed suimet ipsius conscientiam , ad processum philosophicum quod attinet, tamquam primum aliquod in ordine potius chronologieo quam logieo constituunt. Quod vel ipse Cartesius, licet parum sibi consentiens, voluisse diei posset; quippe qui postquam se cogitare et exister animadvertit, continuo ad ideas, quae animo inerant, obiective contemplandas mentem transferre contendit; in qua contemplatione non tam subiectiva elementa, quam obiectiva potius eonquisivit.
Sed quidquid de Cartesio aut aliis sit, quorum de sensio nihil ad scientiam interest; procul dubio natura methodi psychologicae per se, modo rite usurpetur, notis, quas illi Gioberti appingit,
inuri non debet. Qua in re, ne nimium Vager , duo ad noto. Primum , ea methodo restexionem induci generatim acceptam, prout reditum ineu-
355쪽
360 METAPHYSICAE SPECIAL stis non in solas animi modificationes adstruit, sed in cognitiones omnes, quoad obiecta , quae
reserunt, inspectas. Deinde, si a consideratione sui et id earum subiective inspectarum exordien
dum praecipit; id, ut dixi, aliquid chron ologiee
primum, non vero logice, in reflexione constituit. Conscientia enim eiusmodi non proponitur tamquam sons totius certitudinis et evidentiae, sed tum quam actus praebens concretam materiam . circa quam primum contemplatio reflexa exercentur. Seu, ut ait Balines, assumitur ut anchora , qua vestigatio fundetur . non ut lumina ro , ex quo claritas omnis splendorque in ceteras omnes perceptiones dissundatur. Iam vero ipse Gio-herti ultro concedit animum, cum cogitando in se rellectitur, iter habere contrarium eius, quod
tenuit in intuitu , atque ab iis auspicari , quae ipsum intimius seriunt, quaeque in perceptionibus a conscientia relatis posita sunt l).l55. Praeterea necessitas Sermonis, quam Bd
struit pro primo re nexionis exercitio , probatu digna non est. Nam etsi animus in praesenti statu sensibus egeat ut ad intelligendum excitetur ;tamen his excitatus, cognitionum suarum intel-
a flenEa e clie quindi sale discorrendo ali' idea deli' Ente , α invece di tenero it processo contrario. It che e verissimo a. se si parta dei progresso risessivo : ii quale incominciandost da cio che ci serisce maggior mente I' animo ed e terminon immediato della rillessione psicologica, quali solao i sensis bili ', e naturale cho passi datΙ esistetiza ali' Ente. e non a B Converso οῦ onde V ultimo termine det Pordine intuiti vox di venta ii primo deli ordine rissessivo. Introd. allo scudio dellassesina vol. I, cap. 5, pag. Iob, seconda edidione di Bruxelles.
356쪽
PARS ALTER A - PsvmOLoci A 361 Ioctualium seriem inchoat et prosequitur , qui ii ullo alio Oxteriore indigeat adminiculo; quemadmodum posteriorse articulo fusius explicabimus.
Nec sanct argumentum , quod auctor asser t. necessitatem illam ullo paelo demonstrat. Nam , quod ait, verba requiri ad finiendum et terminandum obiectum , quod rellexioni elucere debet, in primis salsum os t. Eiusmodi enim deter minatio et veluti circumscriptio iam adesset, tum ex parte actus praevii intuitionem directam cou-stituentis, qui certe sinitus est; luna ex parte Obiecit intuitione comprehensi, quod in sententia
auctoris, simplicitate vacat . et non modo Erile increato, sed creatis etiam rebus constat. Deinde nulla apparet ratio cur obiectum restexionis On-lologicae esse debeat aliquid terminatum et sinitum, cum optime esse possit ipsum obiectum in- sinitum , quod , iuxta Sγs lema hoc , in prne via intuitio no directa conlineretur. Immo vero id necessarium plane esset siquidem per restexionem ut auctor saepo repetit, id omne. relegi debet et explicari, quod ante in intuitione inerat. Cum igitur in se a insit Eris immetatum , nempe Deus; obiectum eiusmodi per se ab intuitu rellexionis removeri nequit, nisi, prout intuitione directa continetur, aliquid insor me et vagum reprResentare dicatur ; quod certe Hegellanum pantheis
Nec dicat necessitatem illam inde derivari quod
in re nexione necessu sit peculiarem aspectum de .siniri, quo pertingatur Idea , quae comprehendi tota non potest. Nam ad id non est opus signis , sed oppido sufficit directio mentalis et attentio , quas uni prae aliis obiecti partibus aut, si lubet,
357쪽
362 METAPHYslcAE SPECIALis aspectibus adhibeatur. Et sane, quomodo vi sermonis determinari obiectum renexionis posset,
si sermo intelligi nequit, nisi signa , ex quibus
constat, cum notionibus determinatis, quas iam mente conceptae sint, vi associationis animi copulentur pl54. Venio nunc ad intuitum directum , cuius
obiectum immediatum est idea, nempe Deus, soli, ut tandem se explicat auctor, est Deus prout mundum creatione progignit. Quoad partem hanc, quae copui est systematis, primum observo eam stabili fundamento destitui, quemadmodum inserius clare patebit, cum argumenta diruemus, quibus superstruitur. Deinde sensui communi et conscientiae testimonio valde repugnat. Nam sion tologos excipiamus, nemo hominum hanc immediatam entis supremi et creationis contemplationem in se experitur. Attamen, etiam iuxta auctoris principia , quisque eam conscire deberet; si quidem vi reflexionis ea omnia distincte et dilucide mens pertingit, quae obscure et confuse intuitione implicaban Lur. Cum igitur non modores sinitae, sed etiam et quidem potissimum)Ens increatum et libera creatio eo intuitu convolvantur ; nemo non videt hos etiam duos terminos sine discursu per simplicem renexum intuitum distincle et dilucide perspiciendos esse. Immo vero hae duae posteriores realitates longo
facilius detegi, atque luculentius re nexae intui-lioni immediate apparere deberent; si quidem iis ratio intelligibilitatis et evidentiae tertii termini
iuxta ontologos continetur; nemo autem ignorat.
id , ex quo persectio in aliud proficiscitur , ea multo magis ornari oportere. At vero quisque in
358쪽
PARS ALTERA - PSYCHOLOGla. 3638e restexione rediens conspicit quidem claritata maxima entia quaedam sinita immedia is sibi Oh- versari; sed actionem, qua illa creantur, et causam a qua primitus producuntur, minime deprehendit , nisi ratiociniis quibusdam adhibitis. Et sane ipse Gioberti, nescio qunm sibi consentiens, ultro concedit in cognitione restsexa nosa creaturis ad Deum ascendere. Iteinque cum ad conceptum creationis explicandum accedit, ipsum in hoc reponit, quod creaturae cogitentur tamquam rationem propriae realitatis non a se
sed ab alio, nimirum a supremo Ente, derivantes. Quae quidem notio, ut quisque videt, ex mutabilitate et limite, alque ideo ex contingerilia rerum creatarum eruitur. Auctoris igitur Opinione perspicientia immediata Entis et ereationis in intuitu directo inest, quando per conscientiam attingi nequit; quando vero per rellexionem consciri posset, dilabitur et evanescit. Est igitur nescio quid phantas magoricum , seu melius optatum aliquod , quod ad systema fulcisndum introducit ir, sed malo fato ab experientia repellitur. At mittamus haec parumper, demusque auctori suo, ratiocinandi gialia, systemu integrum . prout ab ipso proponitur et explicatur. Quid tum p Pantheismus vitari non posset. Neque id
ex verbis, quae fere continenter unitatem vera substantiae sonant, et modo Spinogam , modo
Fictite, modo Schelling, modo Hegel iterum producunt in scenam; sed ex principiis ipsis sundamentalibus systematis derivatur. Ac primum . quis est qui non videat, principium illud, quo maxime innititur, nempe res creatas per Si omni
359쪽
364 M RTA PHYsi CA E SPECIALis intelligibilitato destitui, ad pantheismum recta ducere ' Nam obiecti intelligibilitas tandem aliquando idem est atque realitas; unde nequit unum abesse , quin alterum etiam detrahatur. Quare quidquid nullo modo propria gaudet intelligibilitate , nulla etiam ratione est; sed vix aut no vix quidem inter phaenomena et B pparentias poterit cooptari l .
Nec Opponas res creatas exi Stere , sed in suxu Supremi Numinis; ergo eodem pacto intelli stibilitatu frui. Id enim verum est; at non debilitat argumentum allatum. Nam si entia creata sic divinum recipiunt in suxum , ut reapse in se et per se subsistant ac sint; ita etiam sic intelligibilitatem a Deo participant, ut vere in se et perso intelligibiles sint. Ac vicissim si nulla ratione in se et per se intelligibiles dicuntur, nulla etiam ratione in se et per se exstare dici debent. Quod , cum conceptum Substantiae removeat, panthe isticam inducit insaniam. Et Sane nonne Spino ga in hoc potissimum elaboravit, ut adstrue
Tet rerum creatarum conceptum per Se Drmari nullo modo posse, sed omnino conceptu alterius
indigere Τ Callidissime enim perspiciebat , nihil
conferre melius nil rationem Substantiae a rebus creatis subducendam, quam si intelligibilitas omnis ab iisdem urceretur. Nam eum unaquaeque res in tantum cognoscatur in quantum e Sti prO- secto quae nulla ratione in Se cognOScitur, nulla i) Adverte hic Ideam, nempe Deum, ipsam intelligibili
tatem rerum constituere iuxta Auctorem : a Conciossiache
a I idea essendo 1' intelligibilita Stessa delle cose, irraggia α se medesima e l' uuiverso col proprio fulgore. v Inlrod.c. b, pag. 8.
360쪽
PARS ALTERA PSYC LOGiA 365 etiam ratione in so est, atque ideo non nisi mo
dificatio et delerminatio alterius esse potest l . At inquies hanc illationem , quidquid sit do
principio, satis in systemate Vitari, ratione partium quibus constat. Nam res creatae substantiae appellantur, quamquam relativae; et constituuntur ut distinctae infinito intervallo a Deo. Tum etiam adstruitur libera creatio, qua creaturae is nihilo educantur. Deus denique proponitur ut in sinitus et simplicissimus et libertate Ornatus. Fateor equidem haec et similia frequenter verbis inculcari: at cum ad eorum conceptum explicandum devenitur, tantum abest ut periculum pantheis mi removeatur. ut potius confirmetur. Nam substantiae illae relativae insidero dicuntur in substantia prima et absoluta, quae earumdem
sit fulcrum 2 ; tum in tantum creari affirmantur , in quantum redduntur individuae; seu quatenus in ipsis idea generalis determinatur, quae in radice, seu prout intuitione apprehenditur , est ipsum Ens absolutum nempe Deus 5 . Immo
si Huc etiam reser studium , quo auctor persuadere ni titur res creatas ex substantivo verbo Sum, es, est, nominari non posse, ipsisque sola adiectiva verba concedit. Nam si vocabula conceptus et res significare debent; nequeunt entia creata substantiva denominatione privari, quin implicite substantiva existentia spolientur. Σὶ a La causa prima e eziandio sostanaa prima, ciOh SOS-a tegno della AOstanga, ris petio alla quale la cosa effetiua- g ta e sostanza seconda solamente. B Introd. v Ol. I, p. 188.
S) II generale considerato in se medesimo e Della sua 4 radice h l'Ente necessario, infinito, universale, reale , tua sommo grado tutelligente, intelligibile , creatore , ave utea in se te luee di tuiti i possibili . o la virtv di effettuarii. a L individualita contingente e l esistenga, che non B Seu κ do ne potondo easere infinita, concentra la sua realia iu