Institutiones philosophicae Matthei Liberatore Metaphysica generalis

61쪽

64 METAPHYsICA SPECIALIS est ad existendum vel secus, ac si exstat, ita exstat, ut alias non exstare potuerit. Quare rationem sussicientem cur sit nullo modo in se habet, externoque eget principio, a quo ad exis tondum determinetur. Si igitur ens eiusmodi mundi causam esse contenditur, de eo iterum redibit quaestio: undo sit' Atque si tum etiam reponatur rationem eius sussicientem in ente alio pariter contingento morari, denuo huius tertii causa postulabitur; ac tamdiu redibit interrogatio, donec

ad ens necessarium ventum fuerit, quod cum inso rationem sussicientem exstandi habeat, sit

prima causa rerum omnium contingentium.

Nec atheistae nobis occurrant aientes declinari hoc posse, si in sinita series adstruitur entium contingentium, quorum aliud ex alio nectatur, quin unquam ad ens aliquod non productum d veniendum sit. Nam in primis istiusmodi series multitudine coalesceret infinita, quam repugnaro prorsus in ontologia probatum est. Dein do , omnes causae in illa hypothesi rationem haberent aut ultimae aut mediae, quin earum aliqua esset prima. Id autem absonum est et rationi repugnans. Nam in omni serie ordinata, in qua alia pendent ex aliis, quaemadmodum ultimum cogitari nequit sine medio , sic medium cogitari nequit sine primo. Ad illud enim necessariam h het relationem, utpote cum interiectae rei cuiusdam notionem asserat; quae proinde duo interiacere extrema postulat, quorum alterutrum si dematur, ipsa quoque Pereat necesse est.

Sed ut negligi haec velint, illud tamen fixum

ac stabile permanet, necessitatem suprema B causae ne per congeriem quidem infinitam auferri

62쪽

PARS PRIMA - CORNOLOGIA 65 Haec enim series, quamvis in sinita fingatur , semper tamen causam aliquam exposcit a qua prodierit. Nam contingentia in huius seripi partibus ad singularum essentiam pertinet. Toti igitur collectioni congruit; nec per infinitum partium additamentum removeri potest. Quod enim .essentiale est partibus , id demi noquit; utcunque earum Summa sugeatur. Quocirca infinita istaec multitudo contingens reapse esset; et quod consequitur, causam aliquam extra se positam exigeret. Causa igitur prima , quast contingens non sit sed exstet vi propriae naturae, vitari plane non potest. Immo vero tantum abest ut entibus contingentibus sine sine multiplicatis, causae tollatur necessitas: ut haec indo infinito potius augescat. Cum enim ens contingens existendi indisserentiam vi sua exibeat ac proinde exteriore influxu egeat determinari; idcirco est ut quo plura entia eiusmodi in medium asserantur, eo magis efficiente aliquo opus sit. Quemadmodum quo plures catenae cuiusdam ponderosae nectuntur annuli, eo plus necessitas augetur sulcri, quo illa, ne corruat, niti debet. Quare entibus contingentibus sino sine auctis, sine sine pariter augetur necessitas efficientis cuiusdam ,

ex quo eorum ratio sufficiens repetatur. Haec autem ratio sufficiens non nisi in ente necessario reperiri potest; siquidem id dumtaxat extra seriem

illam positum est, nec causam, unde prosciscatur, exposcit.

Argumentum igitur a nobis prolatum trangi debilitarique nequit; atque generaliori forma sic brevius proponi potest. Dilatata notione mundi, eo nomine intelligatur lola series et collectio en

63쪽

,6 METAPHYSlCA SPEClΛLIS tium contingentium, sive haec sinita fuerit sive infinita. Hoc enim non disputamus . nec ad propositum revera refert. Iam Bge, series eiusmodi eum ita exstet, ut potuerit non exstare singulae pnim pius pari s sunt contingentes ; prosecto ossiciento aliquo indiguit n quo gigneretur. Socias principium causalitatis evertitur, quod pro-hil, set ut esse clus adstruatur sine causa. At vero extra seriem pius modi non datur nisi ens necessarium, nempe Deus. In hoc igitur mundi causa stabilienda os t. filiis verbis: Prima mundi causa

dei, set esse ila causa ut non Sit Essectus : secus pro se etiam causam P X posceret, ac Proinde non osset prima caufia . Atqui cauSu , quae non sit ess ctus, est Ens necessarium; Seu Ens existens natura sua. Ergo prima mundi causa est ens necessarium.

l2. Αt hoc onim dicet aliquis) quid vetat ensistiusmodi necessarium cum ipso mundo constandere, qualenus licet singulae eius partes in continguntibus sint, collectio tamen necessaria esse dicatur P Praesertim, cum vid Bmus Saepenumero partibus aliqua tribui , quae toti ex illis efformato non competant 2 Sic ex gr. auri pondo duo millia ab uno homine sursum attolli ne queunt; sed attolluntur, si homines decem aut viginti vires simul conferunt. Quid ni igitur hoc etiam de inundo dico tur: eius partium singulas

non PSse e istendo pares, esse autem si collecti in Sumantur pQuaestioni huic perfacile responsum suppectitat. Etenim ens Decessarium non POSSe cum muri

do confundi, oppido patet tum propter ratiori eseas. quas contra Panthoistas protulimus, i m

64쪽

maximo quia ens illud mundi dobet esse causaessitiens. Em cientem autem causam n suo ossectu secerni, non minus certum est, quam non pusseidem se ipsum gignere. Quod nutem hac in ronon possit loti congrustre contrarium eius, quod partihus congruit evidentissima ratione suadetur. Nam tunc dumtaxat a praedicato partibus attributo ad idem toti eliam tribuendum ius non est; cum praedicatum illud partibus eo inpetit non vi naturae sed propter adiuncta quaedam aut impedimenta , quae contingere quidem in

partibus possint, in toto non possint. Sic error in usu sacultatum , quae nobis a natura ad cognoscendum datae sunt, singulis si orsum homi. ni hus non repugnat; licet toti hominum goneri repugnet maxime. Et ratio est, quia error ille non Ρx natura hominis sed ex adiunctis quibusdam accidit veri perspicientino detrahentibus; quae unum vel alterum individuum praepedire

possunt. totum autem hominum genus praepedire non possunt. In hoc enim natura tantum eadem et communis Omnibus est, adiuncta vero pro singulorum varietato commulantur et disserunt inter SP. Vel etiam tunc praedicatum conveniens partibus non convenit toli, cum de praedicato agitur, cuius oppositum singulis collectionis membris,

etsi non plene, in parte tamen congruit; ut in exemplo ponderis supra relato. Singuli enim illi homines qui ad pondus attollendum coniunguntur, vim quidem non habent toti ponderi necessariam , at habent vim partialem quae parti ponderis sit par. Quare si singulorum vires una conserantur , essicitur summa, quae totum pondus

65쪽

68 META PHYSICA SPECIALIS aequiparat. At vero longe aliter accidit in maioria, quam tractamus. Contingentia enim mundi partibus non adventitia sed essentialis est; nequis sic tribuitur partibus, ut eius contrarium, nem po existendi necessitas, si non integra , saltem aliqua illis eonveniat. Quare contingentia eiusmodi ita singularum partium est propria, ut ratione pari sit propria totius . nec partium addi lione auserri unquam possit. Sicut quia lapis i telligentia omnino caret, etiamsi infiniti lapides in summam conserantur, nunquam inde emore Met intelligentia.

DE MUNDI ORIGINE, ANTIQUITΛTE ET FINE. Superiore disceptatione huc ventum est, ut mundum exstare quidem atque a Deo discriminari , tum ab eodem tamquam a prima eausa prodiisse perspectum sit. Sequitur ut inde qua ratione prodierit intelligamus. Quaerendum igitur est utrum emanatione quadam ex ipsa Dei Dalu ra emiaxerit, an ex praeiacente quadam materia sit essectus. Deinde fueritne sempiternus, Bu SECUS. Quibus quaestionem addemus de sine, quem Deus in eo moliendo spectavit.

66쪽

Pans PRIMA - COSMOLOGIA ARTI Lus I. Mundum non potuiss8 ex ipsa Dei manare substantia , neque ex alia praeiacente materia

i5. Emanatismi systema, quo Pythagoreorum non pauci l et Neoplatonicorum , in primisque

Plotinus et Porphyrius docuerunt, mundum a Deo prodiisse tamquam portionem vel enluvium divinae substantiae comminiscitur. Α qua sententia non multum n bludunt plerique o recentibus Pantheistis transcendentalibus, quorum insaniae reiectae sunt Superius. At vero opinationem istam esse absurdissimam quis non videt PProfecto per ipsam mundus eiusdem naturae, cuius est Deus, Deusque in Super partibus coagmentatus singitur. Quare non modo argumentis iis exploritur, quibus Pantheismus Supra repudiatus est; verum etiam illis, quae Dei simplicitatem lutantur. Et sane si mundus aliquid esset ad divinam ipsam substantiam pertinens, quae Pro varietate rerum sic aut aliter conformaretur, creata entia

i J Commentum hoc ab antiquioribus etiam temporibu duci pote, t. Apud Indos enim Brachmaues pabsim tradiderunt ex divina substantia tum aDimas cum c tiam Corpora in rerum universitate derivari, eo fert ae modo, quo Branea ex propriis visceribus telam , aut bomb3x serica fila deducit. Quare cresta omnia nil aliud esse aiebarit, nisi eate ubiones quasdam divinae uaturae, Ortas exinde, quod Deus SucceS,io ne eis unationum aliquatum ea, quae sinu veluti Suo convol-Vit , explicaret. Quorum Proinde desitio lum tandem habe.bitur, cum Deus iterum ad se ea omnia revocabit. Consule inter alios Schleget et Tennem ann.

67쪽

70 META PHYSICA SPECIALIS Dei natura intrinsecus constarent, atque ideo panthois lico ritu ceu illius modificationes cogitanda essent. Quod si dicatur ex Divinitate pars

quaedam avulsa in novas se transformasse Suh-

stantias, superior absurditas non osmagitur sed augetur. Primum enim ea hypothesi Dei natura ut composita admixtione partium haberetur, at quo ideo finita esset iisdemque nolis gauden S, acros ei Palae. Immo vero ad inlimum earum gradum , nempe corporeum , deiiceretur; quandoquidem sola corpora in paries divelli possunt et discerpi. Deinde pars illa divinitatis esset materia mundi; ac propterea non solum cum mundo prorsus confunderetur quod panthe ista ruin est , verum etiam eidem in Persectione concederet. Maleria enim, unde res constatur et Piscitur, novum aliquid, ut id fiat, suscipere debet. Quaro compositum inde resultans ea certe ornatius estot locupletius; siquidem rea lita ti, quam illa confert, determinationes eas et vires adiungit, quas materia ad ipsum constandum induit explicatque. Sed de ineptissimo hoc commento satis; ad ult rum quod erat propositum veniamus.l4. Fuit veterum, poetarum praesertim, Opinio, mundum ex incomposita quadam et indigesta rerum omnium emerSiSSe congerie , quam

chaos nominarunt. Ante mare et terras, et quod legit omnia, coelum

Unus erat toto naturae vultus in orbe,

Quem dixere chaos, rudis indigestaque moles si .

Quae quidem sententia quantum aberret, pluribus disputari non indiget. Chaos enirn eiusmo

68쪽

PARS PRIMA - COSMOLOGIA II di, seu materia ex qua mundus eductus singor lur, aut productum ponitur a causa aliqua aut exstans per sese. Si hoc posterius dicitur; in ah- surdum incurritur quod supra reiecimus, cum mundi materiam infectam esse non potuisse Probavimus. Sin a causa aliqua factum adstruitur, quaerimus denuo utrum causa istaec fuerit Deus nec ne. 4i quis negat fuisse Deum, cogitur is in infinitum abire novis interrogationibus; quod quam absurdum sit in praeeedenti articulo ostensum est. Si vero Deum suisso hanc causam conceditur, qui prius chaos condiderit, deinceps ex

ipso arundum essecerit; nihil contra nos revera profertur. Nos enim cum mundum ex nulla prius exstante materia Psseclum asserimus, de prima rerum loquimur molitione, mundique nomino non ornatum dumtaxat dispositionemque mirifi- eam, quB nunc gaudet, sed totam eius accipimus realitatem. Utrum vero Deus haec ipsa corpora, quibus praesens mundi machina continetur, cum eadem, qua nunc instruitur, forina; an prius corporum sive coelestium sive terrestrium substantiam creaverit, deinde eam suis locis distinxerit ac pro singulorum muneribus ordinarit: id ad divinam pertinuit libertatem, atque ex re Velatione sciendum est, non philosophia desiniendum.

G. Haec igitur cum ita si ut, illud maneat necessct est: mundum a Deo e nihilo eductum esse, idque Qx superioribus veritatibus manifestissime consequitur. Luculenter enim apparet adversariis essu gium omne praecludi. Nam si mundus, ut ostendimus, a Deo productus est, ita tamen ut a divina natura non P muxerit, nec a praevia

69쪽

2 METAPHYSICA SPECIALIA quadam improducta materia genera lus sit; id

unum reliquum est, ut ipsum divina virtute ex nihilo emersisse fateamur. Praeter Enim hunc modum nullus alius SupereSt quo mundus prodire potuerit. Atque cum mundum o nihilo creatum dicimus,

id non perinde intelligi debet, quasi nihilum se

instar materiae suppeditarit, eX qua mundus constaretur. Id enim ridiculum prorsus esset et mutuo pugnantes ideas copularet. Sed intelligendum est ita, ut mundus quoad suam totam substantiam et realitatem divina actione productus

sit, quin aliquid Sui ante i praei verit, ex quo

tamquam ex materia consceretur. Sed quoniam creatio istaec rerum o nihilo est ab aliis acriter oppugnata, ab aliis subabsurde intellectu, placet hic eam peculiari articulo aliquantulum exponere atque a salsis interpretationibus vindicare.

s. Creationis nomine, ut iam ex proxime dictis patet, ea actio Significatur, qua essectus enihilo gignitur, quae proinde iuvamen Omne praeeuntis materiae, ex qua ille fieret, excludit. Quamobrem creare aliquid, idem ost atque illud

sic ellicere, ut nullum ante exstet subiectum, ex

quoa veluti deducatur i).

iὶ Perspicies hinc discrimen, quodrinter Creationem viget et simplicem productionem. Quod quidem pi vectare explicuit S. Τ humas his verbis: α Est quidem duplex mo-Diuiti by Cooste

70쪽

PΛRS PMMA - COSMOLOGiΛ 73Hunc producendi modum insiciati sunt philosophorum vetustissimi, tritum illud essatum obiicientes : eae nihilo nihil βι; quo in numero suisse

Xenophanem supra commemoravimus. Iis autem

sic opinantibus ultro consenserunt Panthe istae. Verum creationem , prout hic a nobis explica-la est, nullam sibi implicare conceptuum pugnam, sed esse possibilem, satis elucet omnibus, qui veritatem non de industria Oh scurare sed capessere cupiunt. Nam quae repugnantia singi potest in eo quod quaedam, antea nullo pacto exstantia. exstare incipiant per in sinitam supremicuiusdam agentis virtutem P Prosecto iactata repugnantia ex rerum producendarum existendi novitate non Oritur; siquidem innumera iugiter perspicimus, quae actione etiam sinitorum v gentium esse incipiunt, cum antea revera tion e sent. Sic animus quam plures assidue in Se Inet cogitationes appetitionesque gignit, quibus ante

nullo pacto alliciebatur. Itemque e X teriorem naturam in dies et horas novis ussectibus exornari locupletioremque seri contuemur. Hi certe essu clus aliquid novi asserunt, sed antequam fierent profecto non erant. Experientia igitur ipsa magistra ac duce monemur, nihil absurditatis perspici in existendi novitate. Ergo creatio ex hac parte nullam includit repugnantiam.

α dus causandi. Unus quidem, quo aliquid fit praesupposito Kaltero. Et li ac modia dicitur fieri u liquid per iii loriDasio- a nem; quia illud quod po, terius ad vetiit, ,e habet ad ii α lud , quod praesui potiebatur, Pi r modum sorinue. Alio R in is causatur aliquid , nullo praesupposito. Et hoc inO-α det dicitur aliquid fieri pi r creationem. v In lib. De cau-