Novus orbis. id est, Navigationes primæ in Americam : quibus adjunximus Gasparis Varrerii discursum super Ophyra regione. Elenchum autorem versa pagina lector inveniet

261쪽

loca dominus civitatis,quae Almeria appelatur, significaverat dicto praefecto per uos

nuncios, quod desiderabat esse vasallus vestrae Majestatis. Et quod eo usque non pr stiterat eam obedientiam, quam praestare tenebatur,in ad offerendum se cum universa sua provincia non venerat, per hoc stetit, quod illi necesse erat transire provinciam quae sibi infensa erat,& quia timebat in transitu laedi, illud mandare executioni non potuerat, propterea ad eum mittere dignare

tur quatuor Hispanos, qui secum ad dictum praefectum per hostiles provincias proficiscerentur, quoniam illis ducibus confidebat se tuto perventurum ad eundem, hoc pacto obed1entiam debitam prae stare posset Qui praefectus illius verbis fidem adhibens, quae nomine dicti Qualpopoca sibi nunciabantur, quod veniret ad praestandum obedientiam, ut ali,quoque fecerant, illuc quatuor ex suis Hispanis destinaverat, quos postquam fuere domi dicti Qualpopoca simulans Causam necis se non praestare interficiendos curavit, duos interfecerat, reliqui vulnerati per montes aufugerant, quo audito ipse quinquaginta Hispanis peditibus, duobus illis equitibus,&decem millibus Indorum amicorum nostrorum contra civitatem Atmeriam hostiliter profectus fuerat, certamen iniverat cum incolis Almeriae, & occiderant septem

Hispanos, sed postremo dictam civitatem Atmeriam expugnaverant,di phires ex incolis nec dederant. Dictos incolas migrare jusserat, civitatem igne consumpserat,

262쪽

destruxeratqtie ut cum indi quos secum adduxerat, essent eorum hostes acerrimi, omnisn hoc fuerant usi diligentia. Qual- Popoca autem Malij sibi foedere uncti,, qui ad id favorem praestiterant, sibi fuga salutem comparaverant. Ex quibusdam in praelio capt1 sciscitatus est, qui essent illi, qui civitati: Qualpopoca opem tulissent,&quare id facinus commiserant, quid eos Impulisset ad interficiendum Hispanos, quos alle miserat dicto Qualpopoca. Illi vero restonderunt fuisse illud commissum facinus austu domini Mutee Euma, quod caeteri

quoque proceres, qui civitati opem tulerant, mandato ipsius Muteegum eo venerant, ut

postquam discessissem a civitate erae crucis contra ibi existentes exirent, de eos qui defecerant ab illo,& Majestati Vestrae se sub)ece rant, quod omnem possibilem adhiberent diligentiam, ut Hispanos interimerent ibi relictos, ut Hispani eisdem opem ferre non possent, aut favorem praestare, quod propterea ea sic evenerant.

Mutreium . Peractis diebus sex post meum ingressu imiti Cortesi in celebre civitatem Temixtitan, cum aliqua redigitur ejusdem vidissem quamvis minima ad multa PQtςit x . der possitiat, praeterea consideratis his quae in provincia habetur, ratus sum ad rem,&incrementum status Majestatis Vestris, &nostram tutelam, munime admodum per tinere, si dictus dominus Muteeetum iri meam redigeretur potestatem quod sua penitus non potiretur libertate, ne gratum

in Majestati Vestrae serviendo animum etdε

263쪽

mutare contingeret,&eo magis,quia nos Hispani sumus al1quantulum difficiles cim portuni, etsi nobis succenseret possent damni aliquid&incommodi inferre, tantum, quod nudus nostrum tanti nuncius mali esset futurus superstes, partim quia maxime sunt potentiae, partum quia si illiun apud me retulerem reliquae provinciae, quae ei de subjiciebantur, tacilius se Mases at Vestra de dissent, ut etiam postea accidit Constitui igitur illum domi, quam inhabitaba retinere,

satis enim eam munita, tutam cogitabam.

Et mihi cogitanti nedum illum capere cor tenderem, aliquid scandali aut tumultus su scitaretur, animo succurrit factitiis illud de quo praefectus, quem dimiseram in civitate

Verae Crucis, per litteras suas me certioren,

reddiderat in civitate Almeria perpetratu ut ante dicto capite explanavi, quemad-m'dum mihi constabui omnia ibi commissa Iussu mandato evenisse dicti Domini Mu-teemma, itaque collocato praesidio in angustijs viarum ad palatium Domini Muteegu ma profectus sum tit alias facere solebam Maliquamdiu cum eo nugatus sum, caliqua voluptate afferentia in medium protulimus,& post mihi data aliqua munera aurea e filia suam filiasque aliorum procerum quibusdam commilitonibus meis, exposui ei de in exor dine, quae in civitate Nautecal sive Almeria evenerant, inuod Hispanos interfecerant.

Subiunxi praeterea quod Qualpopoca, reliqui ista machinati fuerant filii dato

rius , non sua sponte ut ipsi assirmaban

264쪽

FERDINANDI CORTsset Ised quod Domino suo non ausi fuerint non obtemperare. Sed quia nullo pacto persuaderi possem ea fuisse ejus mandato atque consilio gesta, prout Qualpopocaac alitasserebant,sed quod illa potius proferebant, ut se

excusarent, ideo mihi consultum esse videri, ut mitteret evocatum dictum Qualpopoca cum sibi adjunctis proceribus, ut verita appareret, praedicti meritas luerent poenas, Majestas Vestra ejus bonum animum in eandem cognosceret, ne qua fieret, ut pro gratiarum actione quam Masestas Vestra eidem agendam committere deberet, e contrario cogeretur aliquid damni incommodiga demin ferendum committere, postquam iveritate esset alienum, quod dictus Qualm pocaoconjuncti proferebant. Et ilico quosdam ex suis praesto esse jussit, quibus sigillum

tradidit, quod in brachio ex gemmis gest hat, jussitque ut ad civitatem Atmeriam que septuaginta leucis abest a celebri civitate Τemixtitan proficiscerentur dictum Qualpopoca cum alijs, qui dictos Hispanos

Interfecerant adducerentiis si sponte v emre Iollent,eosdem vinctos adducerent,& si ei Dciem obstarent, quasdam communitastes in sui auxilium, quas demonstravit contierin nas dictae civitati Almeriar evocarent, ecasque Vi capiendos curarent, nullo pacto sine praelibatis ad eum revcrterentur. Qui nisΛ-

datis paritur recessere, quibus viam ingNessia Domino Muteezum gratias egi de exitista per eum adhibita diligentia in praelibatis e Piendis, ea de causa, quia cogere redi ereratiotteri

265쪽

rationem Majestati vestrae de omnibus Hispanis,qui mecum transfretaverant. Ad hoc ergo ut possem reddere veram rationem Vestrae Majestati, iecesse erat ut veniret iso haretur in hospitio meo, donec veritas eiu cesceret, & donec ille omni culpa vacuus ap-1 areret, petebamque ab eo ne illud aegre aut

moleste ferret, quia domi mei non esset futurus captivus, sed omni parte liber,is me nec in ipsius obsequij nec dominio quoquo pacto interponere constitueram, cinsua optione erat,quam partem vellet Palatis; in quo moram tunc temporis trahebam, se eidem fidem meam pollicebar, quod hac detentione nil taedij, aut molestiae sibi contingere posse dabatur, Multra utim servitium meorum quoque adhiberetur,4 omnibus ad

libitum imperare proculdubio posset Circa hoc diu fuimus altercati, is quae hinc inde

prolata fueritit,longum est et numerare Tadem placere sibi domum meam mecum accedere professus est, mandavitque locum iis meo Palatio sibi parandum,& exstruendum,

quo prisparato plurimi magni proceres affuere, raeductis vestibus' brachiis eorum subductis nudis pedibus illvis lecticam conducebant, non multum ornatam, maximo

cum siletio eum flentes'ectich imposuerunt, progressi fuimus ad nostrum palatium sine aliquo tumultu, quamvis postea tumultuari vulgus coepisset tamen quamprimum ad aures Muteetum illa pervenere, illico omnes

iussit quiescre, & sic omnis populus eo die Ni emper, dum domisus Muteeetum apud mei detentis

266쪽

detentus fust, quiete vixit, quia optime hospitabatur,4 idem servitium habebat, quod prius domi suae retinebat, quod fuit magnum&admiratione dignum, ut in futurum poterant commodis, obsequis proleque

bantur.

Dum Dominus Muteegum a me detineretur, qui ad adducendum ualpopoca, &alios adhaerentes, qui Hispanos morti dederant,profecti fuerant, rediere adducentes ipsum ualpopoca cum uno ex ejusdem filijs, alios praeterea v1ros, qui dicebantur interfuisse neci dictorum Hilpanorum.Ipsumque QAalpopoca lectica in modum magni domini conduxere, quem potestati meae concessere una cum reliquis quem in carcerem cum alijs intrudendum commisi, Manicis, compedibus alligari, quibus, postquam se Hispanos interimisse, confessi sunt, ciscitatus sum an subessent domino MuteeZuma praefatu vero ualpopoca respondendo a me petijt, an esset alius dominus cui deberet subsici, quasi innuens quod nullus alius erat dominus, cui subjici deberet, & erat vasalliis domini Muteeguina, postea ab eisdem quaesivi,an ea quae fecissent, fecisset sus sponte, aut mandato, consilio Domini sui Mu-teeZuma, omnes dixerunt sua sponte non mandato sui domini, quamvis postea dum sententia in eos prolata executioni mandabatur, & comburi debebant, clamaverint unanimes commisisse mandato Domini sui

tale facinus,& suo jussu commiserunt,in hoc

referam,in soci3ibus modo

267쪽

NARRATIO Ecvunc modo fuerunt publice in platea sine aliquutumultu aut seditione combusti. Et eodem die quo combusti fuere, quia jam confessi fuerant dominum Muteeetum fuisse auto rem praelibati homicidii in Hispanos perpetrati, eundem in compedes collocari jussi, quo spectaculo maxime animo consternatus est, quamvis eodem die postquam multa secum fueram collocutus eidem compedes ximendos ordinaverim, quo facto fuit maxime recreatus, plurimum ollaptatis est consecutus, deinde assidue illi morem gerere quantum in me erat omnibus in relaus timi pere studui,&praecipue quia publice ubige locorum profitebar tam ipsis incolis, qua ominis provinciarum, qui ad me conflue bant, Maiestati Vestrae summopere placere quod Dominus Muteeetum regnaret, ut prius regnare solebat,hac tamen conditione, ut recognosceret Majestatem Vestram in su-'periorem, Dominum, ut Majestas Vestra recognoscitur ab alijs omnibus, quod illi subditi rem gratam Majestati Vestrae facerent, si in posterum tenuissent illum in dominum periorem quemadmodum faciebant ante adventum meum, &tam bene me secum gessi, satisfeci, quod pluries illum rogans commisi, ut domuni suam proficisceretur, tamen mihi responsum semper dederat se optime ibi in ea domo apud me commorari,cum nil sibi omnino deesset, non

aliter Quam si domi suae fuisset. Nam si domi suae esset facillime evenire post et, quod domini provinciarum capta occasione

in a possent

268쪽

possentissum sollicitare, inducere ad peris petrandum aliquid contra me contra voluntatem suam, quM redundaret in Vestrae a P statis damnum, cui am constituerat quantum in eo poterat semper inservire, & donec redderet certiores sitos, quid nam haberet inaurino, optime erat ibi, quamvis aliquid super hac re eidem proponerent allis respondere facillime poterat, quod ipse non erat in sua potestate, hoc pacto se excusare poterat,&pluries a me peti)t ut posset ire spacia tum quod eidem nunquam recusavi, ut ire posset spaciatum ad alias domos, quae voluptatis causa ibi constructae erant,di aliquando

exivit spaciatum civitate quatuor, aut quinque Hispanis comitantibus per duas leucas, quotiescunque revertebatur, videbatur laetus&vultu hilari,is cum exibat donabat Parias gemmas, vestes tam Hispanis quam Incolis, quem maxima caterva semper comi tabatur, ad minus ad tria millia hominu,&eorum malo pars erat procerum, Dona morum illius provinciae, assidue convi-Via opipare parata, tripudia celebrare delectabatur, quae profecto maximis postea laudibus ab omnibus merito extolli debe

bant.

Postquam cognovi illum excorde deside-xare esse in regali Vestrae Majestatis servitio, rogaVI,Quo ampliorem relationem Maaestati Vestrae transmittere possem de his, quae in istis locis provincij continentur, ut mihi aurifodinas ostendendas curaret, quae sibi

placero hilari vultu&verbis demonstravit.

269쪽

ωeo instanti quosdam familiares ejus accersiri jussit,in ad quamlibet provinciam in qua

aurum extrahebatur, misit duos ex eis, rogavitque ut totidem Hispanos sibi in comites illuc transmitterem, qui quo ingenio avium eliciebatur conspicerent, quod facile executus sum, ad quamlibet pa ovinciam destinavi Hispanos duos,qui comitarentur Indos Erant autem provinciae quatuor, quidam ex inis devenere ad provinciam quandam,quai 'Cuetula appellat, quae abest per leucas octua ginta a celebri civitate Tenaixtitam, cuJuSprovinciae incolae subsunt Domino Mute e-Σuma,d ipsi ostenderunt eisdem tria lata flumina, ex omnibus adduxere inditia auri purissimi, quanquam modicum adduxerint, non enim habebant alia instrumenta, sed ea tantum,quibus ipsi Indi adrum extrahere solebant, ut Hispani retulere, transgressi sunt tres provincias multis pagis, villis,ac aedificijs refertas, ita ut in Hispania non re Periantur meliores. Sunt in illis provinci js

multae civitates, coloniae in magna quanti tale,& asseruere vidisse habitationem quandam cum arce quae est amplior, Magis munita castro Burgensis civitatis Hispaniarum, di incolae unius ex his provincias, quae Τama zulapa nunctipatur,oxnatioo habitu& ditiori incedunt incollis provinciarum,quas hactenus viderimus, sunt maximae prudenciae.

Secundi vero profecti sunt ad Provintiam, quae dicitur Malinalte que,quae etiam abesta dicta magna civitate emixtitan per leucas septuaginta. plus vergit ad littora maris,

270쪽

quoque attulere inditia auri ex magno flumine, qua Hai praeterlabitur Tertii vero aliam provinciam adiere, ubi sunt gentes, quae disserunt diomate ab incolis proxime Provincia e Culva, quam enisappellant,ac illius provinci: Dominus nomine Coa teli Camat, quia provinciam obtinet in excelsis montibus dicto Domino Muteegum non paret, etiam, quia illius provinciae incolae sunt martiales, certamen meunt hastis vi-guati quinq; aut aliquando triginta patinos

In longitudinc continentibus. Et quoniam isti non erant sublecti Domino MuteeZuma,

Indi, qui profecti erant cum Hispanis, eam provincia ingredi non sunt ausi, si prius Dominum 1 ius de eorum adventu certiore nodi

facerent, ab eoq; salvum conductum obtinerent atagentes eos eam ob causam advenisse, ut suas auri .dinas videndi copia ei e concederetur, inuod meo&Domini Mutee Ium nomine dipnaretur in is eas ostendere Coatetica matresponsum dedit. Hispani eo tuto&libere accederent, aurifodinas in-fficerent,sea omnia quae videre cuperent: sed eos e Culva quos sciebat missos nomine Mute e 1um admonebat, ne provinciam sua ingrederentur, quia hostium loco ejus habebat Ancipiti animo fuere aliquamdiu Hili an rarent soli an non maxime, quia Indi, quos secum adduxerant, eos admonebant, ne Irent : quoniam ideo eos solos intromitte-oar ut eos facilius interficere posset: Invicti

dimen animo Hispani ulterius progredi constri uerunt. Fuerunt bene,& placide ab inco-