장음표시 사용
71쪽
suisse repertam Petrolei copiam, majorem Sulphuris; neque
imparem Ammoniaci balis vulgari s millimi, immo ipso acutioris , fere cauliici , foetidi , & veneficae qualitam iis si . Iisdem omnino pabulis nutriri ignem in biculis Aetnae fornacibus , luculenter jam olim demon liraverat percelebris Io. Alpbonsus Borellias , Neapolitanus, in Historias Meteorologia, quam Latine vulgavit A. I 6 o. , Iucendιι Aet naei , quod antecedenti Contigerat Α. 3669.: nam, praetCrBitumina , & Sulphura , haud exiguam Ammoniaci Salis vim in Aetnaeis cuniculis coacervari demonstrat t2 . At, nequis opinetur in quibusdam tantum Germaniae , & Italiae regionibus, ubi subterraneus abundet ignis, & fervidae ebullitiones contingant, hujus generis recondi fossilia , Ephemeridem 3 perlegat ab insigni, & regio Mathematico An nio Lamal S. I. Conscriptam itinetis, quod A. et 2 O. jussu Christianista Regis in borealem Americam suscepit, a pag. 263. usque ad 1 3. , ibi enim , postquam Auctor inter iecomparavit Vulcanos, & novas Insulas f J , paullo post reserae motum, ab ipsis productas , tum in Cretico Mari prope Tberam Ins. vulgo Santoraui A. I or. si , tum tria Atlantico inter eas, quae Arores 5 appellamur , A. I 2I.,& phaenomena sedulo expendit: On mest assed par eet exposet sapienter concludit p. 16o. que fas Ie fond de la Affer ildi aviost id des Mnes abondanter de Souste , de minia, or de
13 C. 32. ' Cretae, cuius oram respicit borealem ri 3 age de Ia Guliane Dis par neque Fer aras , fle Baudrando adsen. ωdνe RU, Pariis A. t a X. in 4. tior, qui in Lexico Geogr. docent . 4ὶ Plures enumerat Plinius L. L. Theνasiam esse illam Inc , quae modo C. 8 . novas Insulas e Mari emersas , autorini anpellatur. De emersione il- inter quas Theram, atque Tiserasiam in 1ius Inc A. tro . fusam narrat. vide Aegaeo, sive Archipelago. Seneea etiam in Actis Scient. Acad Paris. ad A r o8.ἔL. 6. Quaest. Nat. C. xi. Theren , ct in Volumine a P P. S. I. Parisiis edito Therasiam L ait I cla orne nostrae aeta- I rs. & inscripto . Memor res det Miseris Imru am , spectant bar nobis , - βο-ν du Levant, & in T. 1. UaIlioratiraeo mνi enatam, qu s dubita uin operum citatae edit. pag. 3st.
in Leem spiritur υ-reit Medio sere loco sitae inter Ame. sa Ins est in Arehi pelago , sicuti ricam , Ahicam & Europam . Gr. videri potest th Tab. jaedib. Cuntemi Long. habent circiter 3 lo. , Sc Lata Graeciam antiquam exhibentes prcxi- Boi. circiter 4 I. ma tum alteri minori , quae olin .
72쪽
ecueus, qu οπ I volt a treseo . La Nature agit umformemeui. Varenius denique , etsi subterraneae Maris circulationi aliquantum adhaereret celebrioribus tamen in tota Tellure Vulcaniis montibus enumeratis, praecipuisque phaenomenis ad eos pertinentibus accurate descriptis, incendiorum causesam in iis contingentium Subbureae , & Bitum uosae mate
riae ibi reconditae, haud anceps. tribuit. IJ. Iam ostensum supra fuit Art. r. hujus Disserti , ad Maris aquam inficiendam in primis conferre acres , acidas ,& foetidas particulas Bituminis, Sulphuris, atque Ammoniaci Salis ipsi commixtas ; & propterea in potabilem , Ω foetore vacuam i etiamsi nulla contaminationis caussa i chemicis, quae fiant, stillicidiis, n i s levit sima, ob vulgaris ignis impuritatem, quam ne tenuissimi quidem pori metallorum solent excludere , recens accedat dissicile converti posse. Qui tot , S ad diversam ubique profunditatem subterrancos ardere ignes , & vehementes praeterea , d cent , quo facilius & uberius marini fluidi evaporatio , seu distillatio fiat; Bituminis, Sulphuris, Ammoniaci Salis, ali rumque id genus condimentorum fodinas innumeras per omnia Telluris viscera , & montium praesertim , quoquo versum dispersa admittere necessario debent; illarum nempe rerum , quae praecipua sunt causia , quamobrem communis aqua, slatim atque in Oceanum defluxerit , corrumpam tur & ideo id fateri coguntur , quia eκ phaenomenis nobis notis rite deductum proxime est, in ejusmodi fossilibus ingentem illam recondi subterranei ignis copiam , qua ipsi indigent ad tantum marinae aquae eXLoquendum , quantum a requiritur ad innumeras perennium Fontium scatebras con
stituendas & conservandas. Apage a nobis e usmodi Ambro fast Quid aliud , secundum eas hypotheses , quam tartavi reus liquor e montibus manare posset ρ Praeitaret sane Ma-
73쪽
ris aquam impuram & salsam potare, quam se distillatam.
Concedo, ignem fossili & bituminoso e carbone erumpenae tum , ad Maris undas expurgandas, ut indicatum fuit Art. IX., in Opportunum aliquando non esse. Verum aliud est
solido & clauso id bituminis Alembieci supponere; aliud longe diversum eodem, aliisque foedioribus pestibus Alein bicum implere: quemadmodum ii videmur fecisse Physici .
qui subterraneis ignibus tanto ubique numero, luculentis, &Dedis montes implerunt. Horribilium terrae motuum originem ita , ni fallor , consormavere, quibus permulti Continentis tractus frequenter subvertantur, non autem salubrium FO tium , quibus locupletentur, XVII. Ad hanc evitandam subterraneam. Scyllam, illiastinem, de qua pag. 48. , cautiores alii Physici, tot ingen tes, ardentesque in subterraneis fornaces noluerunt ac mittere neque tot universales, perpetuas , & vehementes in intimis Terrae sinibus efferveicentias, quarum ope celerius &uberius marini fluidi in tenebricosa delapsi hospitia fierete vaporatio I tantam enim effrenis caloris vim ad Lx ea peαnetranda montium viscera minime necessariam putarunt Iimmo che micas a nimio & impurissimo igne turbatum iri officinas, quas tanto studio ad potabiles utices elaborandos excogitaverant. Veluti ob Solis calorem , inquiunt, attolluntur e conspicuo Mari vapores δd conflandas nubes , quae tandem resolvuntur in pluvias nullo sale volatili ininfectas; sic pariter ob subterraneum calorem , qui solarem imitetur, nempe qui, in universum loquendo , si moderatus & mitis, ex inconspicuo Mari in profundis recepto cunicum
lis vapores permulti adscendunt, qui, p*stquam ad conca vas gelidasque jugorum superficies pervenerint, in suaviss- mos ti salubres condensantur liquores , Verum , En Cbar bdis ut apud Virgiliam exclamavit siJ mediis e fi ctibus Pater Anebiser, postquam a se remotam Aetnaeam fornacem vidisset J non evitanda ι & in quam aliquando Fal- Ioppianae sententiae propugnatores incurrunt 3 nam si jam
74쪽
expolitae, & serventissimae distillationis Auctores , plerosiaque montes in caminos , seu fornaces s quarum paucas .collapso fornice, concedunt esse conspicuas J flammis & biis
tuminosa colluvie circumfluentes vertendo, marinam aquam,
Muti ostentum est, in teterrimam tanto sudore verterunt ;secundae, & tepidae Fautores, aut vaporum nihil. propter insuperabiles obices, eorum in Alembicis interpositos , esubterraneo Pelago extrahere Poderunt, sicuti modo ostenis detur , aut fere nihil.
Aliquem sub terrestribus glebis . & quasi ubique , ad
moderatam & competentem piofundit. , latitare calorem negari prudenter nequit i quum poli sedulo repetita tenta mina , & Ωκ Thermo metra per antegrum Augusti mensem ingeniose adhibendo, compertum ab Halesio si fuerit , a Solis calore per atmosphaeram diffuso. & ad sensilem in viis ni spiritu Thermometris clauso motum efficiendum apto, Anglicam terram ad profundit. 2. pedum Lond. fuisse penetratam ; exiguumque tunc temporis inter nocturnum , &diurnum calorem intercessile discrimen: immo & per hunc solarem , quem ad multo majorem pedum numerum sese linsinuare, ad terre it res humores rarefaciendos, recte statuit Desaguuersiar saὶ, & per alium etiam sub terrae it ratis idemistidem excitatum plura enim lunt semina ignis dispersa in concretis quibusdam corporibus sub terra latentibus, quae ab atmosphaerico humore ad certam uique profundit. subinter labente excludi facile possunt praecipue explicamus ,
quomodo e subterraneis aquarum venis, tardo ut plurimum gradu excurrentium, evaporationes fiant frequentes ad Planistarum alimentum , & ad terrestri atmosphaerae restitue dum, per continuam circulationem . quod ab ipsa accepe runt: at non ita immanes & insanae , neque ex adeo pro fundis barathris, quales comminiscuntur Alembicorum fauintores . Dubitari tamen prudenter potest . an sub plurimis editissimis montibus , e quibus perennes & potabiles erum punt Fontes , calor solari par ad tantam perpetuo vigeat
75쪽
profundit. , quanta esset opus , ut frequentissimi e sepulto
illo Mari vapores continenter adscenderentis
Elto igitur ubique sit moderatus ille calor solari aequalis, ne nova heic intermisceatur quae Ilio, & ad quamcumque profunditatem. Quid tum Θ Facilius ne fiet marinis uidi chemicum stillicidium , ad totam Tellurem salubria qua irrigandam Θ immo dissicilius. Quum eorum Alembi-Ca i. e. montes ) non acre tantummodo plena sint , sed etiam terra & lapidibus, ordine, & varietate admirabili in plurima strata dispositis st); quorum alia e communi sunt, di agresti terra, arenacea alia, aut glareola , & modo argillacea , modo lapidea, in inferioribus praesertim partibus, &quibusdam in regionibus etiam metallica; quanam arcana oratione ex occulto ii Io Mari sub editissmorum eatenis mon eium stagnante, per temperatum, aut mitem Calorem, tanta
fieri poterit, & adeo subtilium , vaporum emissio , ut ad concavam perveniant, & perpetuo, faitigiorum superficiem PQuomodo ita uberes fle perennes esse poterunt, ut, post quam in ejusmodi Alembicorum vertice, seu capitello Con densari fuerint , atque in communes deinde duetus confluis xerine, uberes & perennes Fontes constituant ρ Concedimus1. arenacea quibusdam in montibus prae eminere strata , ars muI adfirmamus permulta in aliis, e quibus Fluvii decur-1unt, aut Cretacea, aut argillacea, aut petrosa Praeemine-
Te , arena eis densiora , ut ingenue Varentur fatetur sa) ὰ Concedimus a. amplas ouibusdam in montibus e se cave Nas, quarum unam in Tabula delinea tam videbis hisce opusculis addita, Petrae riuanae portionem exhibente, ubi percelebre est apud Etrus eos, & Mutinenses, a Natura con-s ructum, Nivis repostorium , verum ubicunque cernimus
ejusmodi hiatus & interstitia , innumerae interjacent , &ad magnam potissimum sub montium meditullio profunditisi si nonnulla, quae rarissima sunt , harathra excipias soliis dae, crassae, & spissae partes, inferiora nimirum , & de fora
76쪽
sora strata, quae vaporibus e subterraneo Mari adscendentibus Γ si qui tamen ex illo ad aliquam altitud. ibi adscen in dant J impervia omnino esse prudentes Phy sici non negabunt;
aut saltem ad tantam' transmittendam vaporum copiam x , quanta esset ad perennes necessaxi a scatebras , admodum an Opportuna : praeterquamquod intercapedines proxime commemoratae, quum alicubi glaciem & nives , collectas alibi pluvias conservent, non ad commentiti OS Vapores e se pulto Pelago attrahendos videntur fuit se a Natura conliru.ctae, sed ad humores aliquos atmosphaericos recondendos, qui cum aliis recenter & continenter per e Sternam transmisess circulationem , Fontibus & Fluminibus Originem conflent.
Hunc fieri neutiquam posse vaporum transitum a si qui e marinis abyssis effunderentur I per Inferiora montium , atque spissiora strata , & divite copia , sicut I necessarium Omnino ei set, cognovit, de Physica, & praesertim de motu aquarum optime meritus, Edme Mariotu si j : & ideo, pollinquam negasset tot esse intra montes inanes cavernas, quot
Par Baribolinus, Thomae F. ; quare in luculenta inllert. iis Fontium Flumiorumque Origine ex Pluvias 3 : Plurιmis in I cir s de subterranea evaporatione agens dixit J a s alio Iapideis, ct argiliaeeis impediretur ; 9 maxame ris ιn Ioeas , ybi plerique sunt Fontes : praesertim vero ubι aquae ιuae ubie raneae in montibus t i. e. marinae subterlabenteS . pro reaissi mae sunt. Cognovit Cl. Vallisnerius, &. praeter sam alibi si in universum circa stratorum obices demonstrata, a vapori.
it In Burgundia natus, de vitia
77쪽
hus, quales Falloppiani confingunt, nequaquam superabiles,
eadem observationibus in Apennini iugis diligenter habitis,
mirifice confirmavit: Anebe da quella parte deli tenuino f ea ejus testimonium tiὶ J tuiti gle Strata superaora Iou ἰ terra, edi sessi immensi, fra loro ma solio quellι me ne si ro δ pura retra, cb amati Cinghioni deli Alpi , Julla superficie de quali rea V ι' atque , ebe penetrava. deurro si Strato fovean st, diterra, cte. Et, ne plures consecter , oculisque subsiciam in hac Epitome, Ρhy sicorum obtervationes , eol dem prorsus obices cognouc Ie quinunque, eruditis itineribus per ardua &Praerupta montium iugi susceptis , in lucretiores qu icum. que latebras, quoad fidit potuit, Penetraverunt, ut M t Tam 3piam pene dixerim, ibi abi conditam, de interna montium ii ructura, deque Fontium Origine interrogarent, ejusque certissima oracula inanibus hypothesibus anteferrent . Hi omnes tamen f hoc addimus, ne quis, cavillandi ergo, neglectae ipsos cohaerentiae accusare audeat J haud negant In universum plures e subterraneis aquis vapores per re Γres ria strata ad sublimia prorepere: immo id in aquis i m do plus, modo minus, & qu busdam circumstanrita exceptis adsidue contingere , quae sub altiori impcnetrabilium congerie stratorum sepultae non sint, constanter adfirmant , &ex rerum eventis optime inferunt: id quod negant est , ex Occulta illa marina abylla, si qua sit, tot vapores per adeo Iongam stratorum alpinorum seriem emergere feliciter po GD praecipue vero si temperatus tantummodo agat , & mi
eis calor quot perpetuo sumiant, vel ad scaturigines sine
ullo atmosphaerici humoris adminiculo conformandas , vel ad eas dumtaxat augendas,& ariditatis tempore ubertim implend.s & conservandas: levissimam enim poli longum tempus vaporum asperginem ad tantam per stratorum coagmenta RcommilIuras evadere altitudinem potia , quum permulta alia iam permiserimus, interim permittemus; ut subtilioribus nim rum quibusdam Falloppianorum difficultatibus meatus omnespem tus praecludamur . Verum haec eas aemulabitur
tales, quas prisc quidam Sch alaltici D mi rutas appellavere;
78쪽
proindeque summae potius caussam ariditatis, quam dulcis& per rennis alicujus rivuli fore arbitramur. Huc accedit, e X alus consequi naturalibus observationi bus terrestria strata eo graviora esse specie , atque idcirco densiora, & adicendentibus vaporibus impervia magis , quo interiora sunt, Telluriique cuntro propiora. Postquam celebris Isaaeus Newιοα docuit, post Prop. X. L. D l. Prino', tarram communem supremam, quasi duplo graviorem esse communi aqua, addit: Paullo inferius in Ddinis quasi triplo , vel quadruplo, mel et/am quιutuplo graviorem reperiri. Quum itaque in singulis re Ium i peciebus, generatim loquendo, certa & conitanti lege intra suam sphaeram ubique agant naturales cauilae ; si plurimis in fodinis ad eam profund. , quae immanis et se non solet, comperta fuit terra comparate ad communem aquam qui'tuplo gravior ; quidnam de illa statuendum, quae intra ipsorum montium subit ructiones &fundamenta, atque insuper an mediterraneis locis , Oceani
superficie haud parum altioribus, ad eam usque profundit. compressa jaceat , ad quam excoquendi marini fluctus , ab ingenti suo alveo continue de facile dilabi possint ρ Si haec
itaque specie gravior multo essse debet comparate ad superiorem ti ultimam , qua vertices Insternuntur , muli quoque densor dicenda erit; pon lus enim terrestrium corporum , In eodem si tu , ratione habita ad Aequatorem &Polos, perstantium, materiel, quam contineant, quanti ali proportione respondet: & si h c densitate polleant infima montium strata, quae simplici e terra compacta sint; quum iis plerumquc scopul irum series , & saxeae moles supermincumbant, praeter aggeres eX impervia argilla & creta interject is sil quomodo per tot medios, & impenetrabiles obices transvolare, ut ita dicam, turmatim vapores, atque indesinenter poterunt, ut quibusdam ueluti nubibus in rivulos convertendis concavam occupent editiis morum jug rum, atque impleant superficiem' Aridis e pumicibus p tius
79쪽
lIui expectandi liquores , quam ex insero , & sepulto illo
Mari, cujus vapores per montium meditullium ad eorum vertices evadere debeant , ut sitienti inde Telluri aquanta,
XVIII. Objiciebant quidem nonnulli saeculi jam elapsi
Philosophi contra Mariotti, & Gasp. Baribolini adsertiones Art. praeced. expositas , circa intellina stratorum impedimenta I eodem prorsus modo , quo delapsae pluviae per
subterranea strata transire poterant , ut a convexa montium
superficie in Mare omnibus visibile tandem descenderent ;vapores pariter ab illo emissos invisibili, per consimilia strista aditum sibi aperire, & sese facile insinuare, ut ad concavas montium superficies adscenderent; verum adeo leves &lutiles difficultates difflantur potius hoc noli ro saeculo, quam dissolvuntur. Primo terrestria & intima strata in verticali stru erecta non sunt , sed, ut plurimum, secundum majorem sui superficiem, aut Horizonti parallela, aut quasi parallela , aut ad ipsum notabiliter inclinata jacenti neque interstitia aut inanig haec sint, aut aere saturata recta tendunt a
montium vertice ad Mare usque subterraneum , sed & m xime tortuosa sunt, & imperviis idem iidem obicibus interis clusa: notiora haec putamus propter observationes In Dum ein Tas a recentissimis Naturae investigatoribus ubique habitas, quam ut ulla indigeant confirmatione. a. Ad eam non imis manem , sed moderatam profundit. , quo atmosphaericus humor penetrat, antequam per occultum & sinuosum iter ad
sua obeunda munera defluat , strata ut plurimum non sunt ita densa , arctisque vinculis ita inter se devincta , sicuti in iis contingere ostensum est, quae in montium meditullio, in timaque eorum basi altissimis & insanis molibus subliciun
tur. 3. Urgetur aqua a centripeta vii quocirca, poli quam e Caelo delapsa ad certam usque intra terram profundit. pe
netraverit, & propter densiora strata ulterius pervadere ad perpendiculum nequeat , tunc nisi in aliqua praecipitet extructa naturaliter receptacula, quae Hydrophylacia appellantur, in quibus, ut alicubi accidit, diutius conservetur linter unam, & aliam superficiem majorem, Horizonti aut quasi Para,
80쪽
parallelam, aut ad ipsum notabiliter inclinatam, e superioribus glebis, quae e rariori terra plerumque sunt, neque
arcte, aut tenaciter simul connexae, defluere incipit per declivia , modo celeriter , modo lente ob varios interpositos obices: immo aliquando, si in adversos incurrat glebarum argines, a quibus progredi inhibeatur, rivulis aliis supervenientibus, & quasi a tergo, facto agmine, ipsam prementibus , ita ob vim sollicitantis gravitatis impellitur, ut ad ejus impetum vel diffrangantur, vel saltem relaxentur impedimenta . Contra vero commentitii Adversariorum vapores verticali motu, & sursum progredi debent, non per fluidum saliquod intermedium eisdem specie gravius, sicuti comparate ad plures & tenuissimos adscendentes vapores terrestras est ad certos usque limites atmosphaera, sed per plurima intermedia corpora solida simul connexa ; quorum componentia strata eam habent densitatem , & in adeo longam seriem disposita sunt nempe ab infero illo & subterra neci Mari adnitigium usque, quantumvis excelsorum, montium a eoque situ, ratione ad Horizontem habita, sicuti proxime fuit declaratum ὴ ut ingenue fateamur, ab hebeti mente nostra percipi minime polIe, quomodo . . . . Sed quid in his diutius immoramur, quum quibuscumque aetatis nostrae sapientissθ-mis Physicis discrimen, sive dijaritas evidenter patuerit , statim atque illam suilla objectam intellexere comparationem pXIX. Instabant nihilominus acutissimi homines, aliam adserendo comparationem, non serio, ut putamus, sed exercendi gratia in scholaitica palaestra Tironum ingenia . Aer Telluri circumfusus , addebant , inania interstitia continet nulla quoquoversus dispersa r fuere haec olim Demoraiti, &lieuri philosophi ea deliramenta : expletus omnino est, &refertus particulis quibusdam tenuissimis , quae ad motum aptissimae sunt, motuque continue agitantur , ut vulgo diricunt , perturbato ς & tamen terrestres vapores ob vim s Iaris caloris, qui moderatus, ratione habita ad plura loca , dici potest, ad eam in hae nostra atmosphaera altitudinem
volitant, ut e sublimi deinde regione in pluvias mutati, supra editissimorum juga montium praecipitem : multo ergo