장음표시 사용
41쪽
ni putauerunt, in signum virtutis dic b, quippe cum animosti intima cogitata hominum videre non poterant, ut solam virtutem remunerarent, sapienter in illos propensi sunt, in quibus insignia virtutum conspiciuntur. Cum ergo victores tales sim in quibus vestigia 'uasi expressae imagines verae fortitudinis ac magnanimitatis apparent Lege non penitus iniuste sancitum fuit ut capti in bello vincentibus subseruirent. Secunda ratio ab utilitate vincentium ducitur, quia hac spe allecti, animosius ciues pro patria pugnant,nec non alios suo accendunt exemplo, ut lienuὸ ac sortiter dimicantes ci- spe premi uitatem defendant. Nihil enim militi animum alacriorem ad dimicandum addit quam remunerari, nihil animum magis eneruat, quam post periculum vitae penitus contemni, nedum multis acceptis vulneribus aut fame perire, aut resti sunso eari. Utinam an Sarmatis inelius consuleretur, non enim in altis maenibus eluitatum sed inexpertis manibus armato-
in bello quippe illis etiam utile est iam ine linata fortuna a mortis faueibus liberari, eiq; seruire, qui illos potius seruare quam Oeeidere mactare elegerunt. His iam datis,alia legis ratio adhiberi possit, quod bellicosi homines ad furta, addi mi eidia,ad omnia denique flagitia facile aecurrant,si nullum praemiu ex spoliis hostium & captiuorum expectarent. Quo
niam nunc constat ratione non solum natura sed leoe etiam
seruum definiri, videamus paucis, qualis sit ille tande qui legis edicto seruus appellatur si is sit qui in bello capitur,quς-
stio est,an vere ac iuste hic nominatur seruus.Soluit hunc no-du in textu Philosophus distinguendo. Est inquit iustum smpliciter. iustum ex parte Iustum simpliciter est, ut manci-plici ςr, ς pluuia natura simpliciter&absolutὸ seruus appelletur. Estpδρος vero iustum secundum quid ex parte, ut in bello captus serui nomine insigniatur Rationes in textu tres sunt, a causa belli, praestantia captiui,a consequentia mali a causa belli, quae si sit iniusta, iniquum est in natura ut vietus perditorum iugum
iuoum durumq; imperium sustineret. A praestatia captiui, qui silua natura nobilis&virtut excellens, iniudiosum esse videtur uti nobilibus subseruiat in consequentia mali, quia miserum est, vi boni a malis, iusti ab iniquis, domini a te ruis, praestantes viri & eorum fili j a barbaris icarias vendantur; sic tamen agere cum illis licet, qui furore martis perculia, inivrannorum potestatem veniunt, simul enim cum captis vita,salus, libertas & honor capiuntur. Est ergo lax, quae captos in bello seruos definit,iusta illa quidem,led non simpliciter: est iusta ob causas quas in prima quaestio' diximus non est iusta simpliciter,ob causas quas in hac secunda hypotheta tradidimus: simili&pari ratione seruus est simpliciter,&le uus est ex parte ille a natura, hic a lege datur. Hoc probat Philosophus a contrario,quia is nobilis amaturra dicitur, non cuivi barbarus domi,sed qui ubiq; terrarum eandem lucem
obilitatis habet Sed hie opportunὸ de tertia quaestione assi Baestio Tertur, quae est,an vera nobilitas sita natura magna olim uit &nune est inter mortales de nobilitate contentio, saepius enim agitur de honore &titulis imperij quim de virtute ornamentis animi. Qitot hodi in altum per gradus fortunae standunt Quot hodies solio in viscum Jutum eadunt'O uam pauci tamen sunt qui quid sit verus honor rem intelli Mint Vis vide finiam Est verus honor reuerentia quidam Honor verus solum bonis debita data in signum virtutis. Est etiam ut quid. hic probatur, quaedam nobilitas a natur1 Nam sicut in radice est quaedam potetia ac dispositio nature,cuius hac influenti Honos natu in ramos succus; vita&fructus derivantur et ita in ipsa natura ratis quom, est quaedam facultas propensio,cuius motu a patre in filios do dicitur.
nobilitatis quasi sapor diffunditur. Neq; est nuda in homine
viait Versor ad nobilitatem a natura intentio aut inclina
, sed ab ea cum inclinatione quaedam satis Mordo fluunt, stulti auidius, idq; a natura, eiusdem amplexum&quasico Dbium quaerant; hinc illud, digna est species quae imparet: Egiocin textu. I ma transtirpe prognaturato, γλεπις Helena The
42쪽
Nobilita, ergδ duplex persectio nobilit iis, alia a natura a
dispositione mentis,alia a virtute in directione volutatis. Miura multis animos diuiniores, multis si triciis hebetiores dedit,in illis quaedam nobilitas, in his quaedam deiectio inest. Si ita haec sint, qui fit, quod saepe ex bonis mali, ex sapientibus stulti, ex liberis serui, ex nobilibus ignobiles Milioluti
procreentur Nempe vel propter in ualetudinem gignent tu, vel propter abundantem aut deficientem matreria, vel propter educationem minus bona, vel propter exercitatione imis
probas quibus flos pueriti corrupitur.Quare queadmodum dicimus non omnes homines seruos,sed struos a natura herret ita non omnes nobiles,sed nobiles a natura procreari hic de Arist Rhetor monstramus Fatendum est Hippocrate tumulum ac sapientem virum stultissimos generasth filios, fatendum et Hecubam concepita flammam, peperisse incendium,aluisse Troianorum exitium: non tamen sequitur, quin natura in multis ad celsum nitatur honoris fastigium. Postremari: unc quaestiosequitur An vlla sit inter dominum & seruum amicitia'Verbo absolua. Ponit hoc loco Philosophus inscrimen inter erisuum a natura,& seruum a lege;illincommunicare cum domDno in amicitia, hunc omnino ditaciari putat. Hoc probata relatione&conditione utriusq;: arctatione, quia idem utrimprodest. Nam ut pars se habet ad totum: ita cruus ad dominum: sed prodest parti ut regatur a toto, ergis prodest eruo ut Treatura domino. Aconditione,quia inter dominum se uinu a natura, est quidam animorum consensus, sed' sc duo in seruis lege non sunt: non primum quia idem utriq: O prodest, non alterum quia inter illos consensus animoruin non cernitur Seruus ergo leges& seruus natura differunt Carterum attendc,quod haec amicitia inter dominum seruum sit impar in equalis, ita tamen ut in relatione utriusq; bonu' dominus bonusq; seruus dicatur, iuxta illud Hesiodi ias, Optimus Eequidem,qui persese omnian uit hic de domino urae bonus rursus monit; qui rectasequoms de servo oo citur.
Animaduertendu h1c est,qubd in calce huius CaM.Arist. retexat dubium quod de diuersis administrationisse neribus in
in primo cap. mouebat,nepe an gubernatio despollia ab oe Guernaclo conomica, politica,®ia natura differat . Ostendit ut nos m,
illic antea ostendimus, has species administrandi caula, lub utilii ea lectri materia sne inter se differre.Sed acta no agam hoc Regia. solum nunc dico,ine ea que sic sparsa sui. quasi in varijs tabulis depicta ab Aris .inqua loca ita collecturu, ut ubi moue-tiirquestiones illic etia solutiones habeantur. Hoc eo cosilio me nuc fecisse dehinc facturu polliceor, ne distract' nimiulictoris animus desiderio languescat cognoscendae Veritatis. Distinctio primae quaestionis Ansitsirum lege
C maturalis, ut antea probatum est. Aratione legissatoris,qui tales conlii- tuendo seruos communi S publico bono ciuitatis consulit. Ab viilitate vincentium, qui sic remimnerati sortius lanimosius pugnant. eonditione eorum qui vincuntur, quos ratio iubet illis seruire a quibus iam victi conseruantur. A cosecutione multorii maloru, si hoc nO Scruus legalis fieret Na bellicosi hac spe sublata omnes duplex. crudeliter trucidaret eo ad rapinas Ἀ-lia immania scelara penitus conuertercta Pecunia conductus,qui ad tempus, lege,non alia ter quam seruus praestare dcbc cssicivm scrui.
opp. Lex cumsit ratio iustitiae cout ducere non debet natura Ab oppositis Grani itistio sed lex, quae victos in bellofacisseruos, naturae ct aquirati repugnat ergo seruos lege nereprater seruos a natura non riet talistior constat Minorprobatur, quia est contra naturamor cer titatem, ciuilis barbaro, sapiens ulto, ἰφmsteleratosesentat,at tales sche inbeliose perantuτ. Resp. Hi mana pro uidentia finita est, omnes a casi et euentirersifuturarsi in legibiu defuturis sanciendi non videt ranc lex deseriesitute captoru in bena notis signis externis pendet. LCisator en pronficiens victoriam essesigna interna viristis nem fortia tudinis iubet victores captiuorseseruitute remunerari non est ergo contra nati ramo aequitatem, ut capti in besio captiuisant, quippe lex in hocsolum intendit bonum quod aliter contingat aliquando, i
43쪽
Ab effectis. Opp. Lev qua est iustitia norma simpliciter iusta esse debet sed hae lex deseruu lege vini se liciter iusta ergo perse lex non est. V concesse, hoc quo sequetur, quod serum legeseruus non'. Maior est Aristono Ethitam, ubi lex voae iustitia recte definitur. Minor est in textu, ubi docet Philosophus hanc legem esse exparte
solam , non absolute iustam . Resp. Non dicit in textu hanc legem esset ex parte iustam,sed esse secundum quidiustum, ut metitares in bello capti pareant se detera ribus Lex iusta es, quamuis euentum letu aliquando videatur durum Lex alia iubet,ut latro idoneis testus victuso condemnatus hac lucepriuetur, Aristides aliquis accusatur, grauessedfalsior laruati teste ubornantur,capitissententi ertur, in cruce tosi tur , tu Aristides quidem propter hunc malum euentum legeminiustam , istacem iniquum , appetialis λ Si hoc feceris iniuriam sacis. Opp. Plurasumgeneraseruorum qua- haec duo: ergo mala est haec mihi fosteruorum. Antecedens probatu , quia opifices memcede condiιEcta,mihtes sub imperio ducis, ciuessub authoritate regiae serui ini,hi erum omnes disinguli ridis tanquam dominis obseqvi
Resp. θ sub seruis a lege malogue continentur, quippe lex
iubet nercenarios se conducentibus, milites imperantibus, ciues fluis re . ibi subiyci cribessirerest tamen discrimen inter hos 2 Hos,quia nidis ciuile, in illos herile exercetur imperium.
Opp. Qui vim oro pressionem inferri iubet simu ,sed iam legis inuentor vim or oppressionem inferri iubet ergo est iniustus. lfinor probatur quia hocposito quod causa bellisit iniusta, iniusta eti.rm erit victoria ciniusta autem victoria existente tyrannus oro presor est, qui deuictos di superatosperditorum tyranniis seu esse iubet. Re P. Sepulueda crasi resfondent hane, de captiuis Detem , debetis ius e suscepto dari putant enim si iniustasi causa bellii imiustum esse omnino , ut capti captiui teneantur. Sed abier hune nodurrita si uri Torrem: qq, bd licet bellum sit iniustum, non tamenes ii tunc Puliciterit capti victoribus φbsequantur Rationem audi quia legistitoris intentio est,ut virtu vincendissic honoretur.
Distinctio secundae quaestionis. An capti in besiosint vereserui
Inseruinute i belli,quae legiti Iole.
Iniqua,&sic est seruus simpliciter, quia iuste malus in mala causa cadit. Bona, sic est seruus ex parte secundum
Naturam legem. captiui,quae Deprauata, sic est seruus absolute sotest aut cundum naturam.
Opp. Iniqua causa be simpliciterstruum sensuit ergo male Ab efficiente.
istinguitur Anteceares probatur pria iniquitas cause in regem tore belli sebam consistit πω ut m insubditis , qui in periculum pugnante rege inuit3fortasse pertrahuntur, videtur e samprum chmrquum ut pro unius iniusti emeritate tot homines simplisiterserui hasea tum
Resp. Paruatiete confideratum distincti Accocludas;rum enim hic docemu omnes orsingulos cadentes in mala causa esse plicia terseruossedilis solum qu authoresfautoresque iniusti besem istunt quine malisunt isscelerari. Sunt etiam cst reliqui a legesrem, at nonsi ociterct eoaen mori; ratio est, quia etsiregem proum defenderutu, iniusta tamen causa omnino non sau
Oppo legalis iustitia est optima feries iustiti ut docet misis in distribu
p 3 in .Ethicorum: ergosimpliciter Urnon ex parte iustum in re ς bςG pub. pro lege reret. Quo dato, legalissemus aut et omninosemum, aulpenitusserui nomine non ceretur. Resp. legalis iustitia optima dicitur, quia maxime bono commmciuitatis ranssulit Caterkm cum Jecialis lex de singulis istis dari nonpotest, deficiente lege moderatur aequitas. Non est ergo ut in lege aut iustitia defectio, sed in humana prouidentia, quae minus eram 'turam et euenta hominiimque actio cogitata
44쪽
Nobilitas distinguitur. 'proprietate
Naturalis, eademque bifariama aut
Ciuilis,&hae est in Virtus est me. dicina metis. Apartibus. Mobilitas ρο modo a natu
Distinctio tertiae quaestionis umbilum' a tura pD Sueeessione sanguinis, si ex nobilibus nobiles gignuntur. i Virtute magis quam vitio
Intentione Leonseruatumatura. virtutis, Bona dispositione corposite essenatu ris, quae est a natura, mens ratis proba Lactu nobilior redditur hum
Applausu multitudinis, quae estieui im
eonstans seritura. Habitu virtutis, quae a sortunad natura L .absolute non pendet.
opp. tu propensis est ad vitium quam advirtutem: ergo vera nobilitas, 'a est virtutis comes, naim non it. Antec densprobatur, fura natura humam est inuoli deprauata, ex insequitum quodmagis admalum quam adbonum tendat. Resp. Natura quidem hominis infirma estis uiseratis, nil men penitus corrupta. Quare ut infirmus medicum, Aeratus meiscinam ita natura virtute qua conseruatur,quaris. Hoc datum est viam si umbonum idia natura petat, hoc datum est hamini ut luce naturam stratu μα-pemici fugiat. um ergo in vitio ruinam, rtutes tem videari,adhanca qua conseruatur liu quam disiud quo corrumpitur vi propria tenderet. la'. μου autem non tenduι.μ--gratia diuina no aliter quam in s*e manu nutricis cadi. opp. Nobili nega materia, s aforami humana it ergὸm sanatura. Antecedensprobatur. non amateria, quia nemo nobilis a trunco corporis dicituri, nonas mari solam esse, non . si essesua materia tribuit.
Resp. Nec amateria nec aformans, abistentione natura ct diffistisne viris fuit nobilitas. In multis en sic δ 'omemateriami a natura,is tam corpore quam animopromore net ad inrtutem, aqua vera nobilitas suscepta. Nan et in natura est
suum inchoatio nobilitatis, sed etiam quaeiam diffstio motuistinis, quo ad utrice industri cito a ritur. p. ora in ἀώiata a Deoseunt ergo garri- Phi opu
Resp. Deu fons esto prima causa omnis virtutis invisi homo ris, impium tamen non est nes absurdum mediae quas instrumenta alia docere errab,si somnies nos Deo quicauam detrahere, cum audia nos multum natura ali 1 causis ascritere. c enim es magis laudare Deum,quoniam illum in operihus redditgloriosi πω. Dillinctio A. quaest. ει vlusit amicitia inter iamretioseruum'
Stricte,pro consensione parium in virtute,& sic non est AmieitIa Amicitia su- Communiter, pro mutua concordia consensu in bo communitermitur, aue nostili quod utrique prodest ιο sic inter dominum xser dicta est inter Cuum est quaedam amicitia. . dominum&opp. Serumpotes cum domino in viritue consentire ergo res seruum. veram amicitiam cum domino contrahere Antecedenspatet, quia A comparat .virtiti struis non negatur.
Resp. mirim insem Mimbecilla,s conssiratio in virtute Virtus in se se non libera Namsirit dominus,non negatserum piubeat domi uo imbecilla. nus, non resint seruus Est mi erum eius, non is qui dominus; id essemus non alter ego dicitur. Opp. His omnem diuellit amicitiam sed inter dominumose in repugnanti. num est vis rergo inter dominum orseruum non est amicitia. oribus. est Ethicorum Minor probatur, quia in bello capti seruus est, quivi martis adseruitutem cogitur. Praeterea voluntasserui imrasis,coacta non libera eius ratio impulsa nonsoluta esse videtur.R, tis est,quia alterius est homo nosui bena ratione utitur no propria. Resp. Inprimo exemplo adidem non AJutatur. - h;c risem Eo naturati,non deseruo legis agitur.Quod Ves destruo naturali, dico nec voluntatem in eo nec rationem esse coa am. Via ent eo, uuii bis natu suo domino inseruire, vult iprodesse,quiscerte moereisialterius imperio se non subuceret. Dubium capitis Anex bonis boni naturagenerentur
Vetus est illud, qualis pater talis filius, quippe ex bona soni bonis caua bonus effectus nascitur. Vtergo monstrum est si ovis 'Iupum, si canis leonem: sic monstrum est si bonus Neronem pati patris, gignat.Sapienter Zeno,bonus est filius'Pars patris est: malus malus naturae est omitus naturae dicitur Degeneras Pari, quid hoc sce- vomitu .lestiusλ Auitos mores tenes Auguste, quid hoc excelsius Vis bone adolescens perscrutari causam Degener est qui ge inerisio labeaspergit, filius est qui bonos parentes imitatur. D a Bonum
45쪽
Ibi simile, idque vi natui aes Apari. Simile illu
bonorum parentum mon sertim naturae dicitur.
u est in lib. primo de ortu interitu. ς Infundendo potentias virtutis. Bonum oris Ie Inelinando animam ad studium honestatis
est du- etia natura i quo conseritatur. plax, ex bonis bo-ή Aptando in multis corpus ad imperit mctis. nos contu Demolistrantu I, um css sui. iiii tam bonum dirgignere ad quod imminem naturali vi rationis ScintcLL Llectus trahit.
Opp. Quucquid mutari potest naturabier non conuexit stabo vi illos ex bovispotirentιλιι nasii mutari potest, ut experientia docet . ergo naturaliter non conuenit .Maior est'uno Eth. cap. I. Resp. Eucq dconuenit naturaliter absolutei simpliciter mutari non potest. Hoc autem exparte diffositionis S or is natura VHenit, non autem expartonis est periffitionis. Opp. Simpliciter conuenit hominiit hominem , bellua vi belluamignat . ergo simpliciter conuenit bono ut bonumgeneret gumentum est ristan textu lResp. rgumentum asimili recte doceto Lustrat, non tamen in omnibus simpliciter Ur absolute tenet. Heri homo hominem , staboni sonumΨn intentione ordine cfidi solitione naturaggmt, non auod natura bonum moris in luce edat, sed quodadilludin quo maxime construatur, omui veluti dio Ur conatu tendat.Qui emgonatus a bonis, malin existit, i propositum natura 'ectet δε- gener, turius, ct ne 'auius quiddicam, monstrum natura dict-tur. Hinc discant bonarumsti e bonos non malos esse debere, mmulti natura lumen obscurant,motu impediunt, ordine peruertunt, ab intent ne illam Jonte orsteterate pellunt. At qui haesaciunt, quid aliuaalunt di conantur, quam vicum monstris apulchri
R Do in omni scientia rebus Iucem, author fidem laudem addit Absre ergo non est, ordinem, quem hic obseruat Philosophus, verbo attingere.De prima parte domus quae est cietas domini serui egit,seruum natura seruumq; lege definiuit; illum partem domus,instrumentum domimini, rem possessam esse conclusit: nunc ergo sequitur ut ipsam possessionem artemq; tendi rebus possessis tradat. Sed huius tractationis sunt tria Capita, in quorum primo de facultate acquirendi victum, in secundo de arte comparandi pecuniam, in tertio de modo inueniendi usum disserit. Hoc ordine quo nihil est dilucidius iam paucis descripto, id quod est huius loci ac instituti aggrediamur Tritum est illud, Sine Cerere maccho friget Venus. Non est vita si non sit cibus, non est familia si no sint ad victu
cultumq; necessaria. Ut ergo satis in natura non est, dedisse partes domus, nisi etiam res paret quibus conseruetumitis
lis non est in hac scientia has partes delineasses, nisi etiam artem acquirendi necessaria eisdemque acquisitis bene tendi traderet. Primum igitur hic quaerit Philosophus,an ratio a quirendi pecuniam per quam intelligit necessaria it re e dem cum arte administrandi similiam cui haec duo nectit,
An sit pars domus vel ministri Et si sit ministra, An instrumentum vel materiam pretbeat Non soluit hete omnia in hoe Cap. Arist. Caeterum promissi haud immemor quod prius dederim, singulas quaestiones in proprijs sitis loeis tacilitatis eausti pro viribus absoluam. Ad primam ergb respondet phi Acquirendaelosophus, rationem aequirendi pecuniam eandem non esse ξ μ ἡ Λ eum arte administrandiamiliam Nam etsi per rationem ac eadem eum quire*diseeuniam scientia comparandi omnia necessaria,& administratiis per artem administrandi familiam tota oeeonomia intelliga one semiliatatur: est tame,si impensius rem ipsam eonsideres, inter has duas artes nempe eogendae peeuniae & gubernandae similiae plana,essicax&aperta distinetio. Argumenta quibus hoc ip-
46쪽
sum proboduo sunt,alterua disparatIS,aueIua Cluersis Vtriusia
q; finibus. A disparatis hoc modo. Ilis facultates re disse 'quar alter acquirit, altera utitur hed prima familias eraqui redi utendi altera: ergore iat.ra si due facultates dis
quae in domo sunt. Adiuersis finibus hoc etiani modo Fines runt Anteccdens probatur,quia finis pecuniariae facultatis
est parare instrumenta; finis domestic benευ tendo ill ri rumentis tota fainitiam tueri&eon se a d. ih di
acquirendi pecunia ab arte administrandi familiam differt Proxime tam quςritur, utrum lis ratio cogende pecunio siparS domus vel ministra'Certὰ non multuitisese .V adim nisi atricem affirmes. Navi pecunia materi belli est,' etia instrumentum, ut manus pars corporis z&etia organum:ita ratio acquirendi pecunia pars domus, i strumentu appellar potest. Parsit forina; instrumetu ivsuiu
spectes Sunt tame hic quida interpretes, qui potius admii stra qua partc definiendu esse serio existimini.Naaiunt πadmodum quaedam artes alys dignioribus ut ars chyrii camedicin se ars pectinaria textrino subhciuntur: ita haec rati
se necessana coparandi sub illa gubernandi no alite pii in
famula administra ponitur Et ut illa nunc materia quae aes molitur statuario,nunc instrumentuineut quaeri coficit textori subministrant ita haec ratio acquiredi pecti a
aliquanomatem liquot eosdeq; non parui aestimandos interpretes,qui docet noma tema Vt lana,sed solum instrumehtu ut vestein han se cultate administrare. Verucufacultas acquirendin cessaria dicatur uinq; internecessaria ad domu,ta,sed res aha quae locu materiae habent annumeramus ratione certe no video,qua id ofirmare possunt, quod loquutu In expertus&minus frugi est ille paterfamilias, quindi
habeat,conetur acquirere. Vt enim Faber no solu gladiu ted ferru gemarius non soluanutu sed auru;ita paterfamilias non solutoue sed agrit,id est,no solu instrumetu sed materia quiriti Cocludo igitur ea quae in frore huius capitis mouetur dubia,nepe ratione acquirendisqcunia differre ab arte administrandi familia, eandeq; uno respectu parte ali ministra existente,nunc materia ut ferru,nuc instrument ut gladiu suppeditare.Finitis his tande opportune sequutur alia, nimirum, Quaest.3.&4. An ratio acquirendi necessaria ad victu sit a natura & an omnia quae fiunt,ad hominis vita sum destineturλGeneratim modo de vita,speciatim de victu iam disputatur Na ut ratio quaerendi necessaria ad vita patrifamilias est meditanda ita solertia comparandi necessaria ad victu, in quo saluso vita domus cotinetur,pretae steris omnibus est perdisceda.Quippe ut sine alimento omnino non vivitur: ita sine hac victus ratione domus non conseruatur. Animaduertendu est,qubd etsi haec cura victus parandi in rebus multis cosistit, maxime t me in agricultura quae nutrix ciuitatis dicitur eandem hoc loco Arii .ponit. Hinc multiplex tam victus quam vitae distincti, comparatio in textu traditur Victus vitae dico, quia varia ipsius vitae genera ex multiplici victus ratione emanare constat.Sed ut sumatim ea omnia dica,quae in textu sparsim confuse latent,sedulo ac diligenter attende, quod victus duo te duo sunt praecipua victus genera: alteru in ipsis visceribus inera. quasi medullis naturae positu,alterina natura quoq: flues, sed arte 4nduitii consumatu: illud immediate,hoc remote ab utero naturae derivati dicitur. Illud est exempli causa, ut pabulum , pecori;hoc est ut alime tum , homini c5paratur.De illo aoens philosophus in hac parte capitis sic distinguit,ut aliud sit prima iv,aliud minus primariu primarium in agricultura fastorale facultate minus primarium, in praedatorium,piscatorium, venaticum mixtu ex his genus diuiditur.
Agricultura est laboriosa quasi nutrix ciuitatisPastoralis s cultas est custos pecoris.Sed quid agoλhq cmo de filux' ς 0 Ahil ui itaeo Philosophus: id potius in coparatione docet,qubd quςad nutrix eluia modum belluarum quaedam gregatim, quaedam sparsimo talis
47쪽
vagiviliunt, ut aliae animantibus, aliae frui hibus,aliae omni genere pabuli vescuntur:ita hominum alij hac, alij illa ratione victus delectantur. Hinc multi ex agri cultura, multi ex pastorali facultate, nonnulli ex venatione, plurimi exsistatu,omnes singuli ex his aut illis de quibus diximus in petunaturae suum victum quiritant. Huc adde quod haec omnia sint naturalia ergo ratio victus a natura oritur. Si firmius probari hoc ipsum cupias, sic accipe. Omnis ars qua acquiritur sine medio id quod natura fundit propter animal est maxime naturalis homini: sed ars acquirendi vietum est huiusmodi ergo est naturalis.Patet ratio, quia nihil frustra facit natura neq; deficit in necessarijsrat multum deficeret quidem si animalia produceret solum ut mater, ion etiam ut nutrix aleret&conseruaret:sed nutrix tenera est natura, eademq; fouet qus produxit.Hoc videre licet in omni genere animantiu qui vel semine vel putredine oriuntur. Miraculi instar est insui paris Quomodo una pars oui ad vitam,alia ad victumo alimen tu pertinet O quanta cura quantumq; studium naturae est; qui tantum victum una cum fetu parit,ut satis
esse possit ad alendum id quod natum est, donec ipsum sibi suppeditare alimentum possit. His iam pcrspectis,quis negat
victus comparandi arte esse naturales De altero remoto genere minus' primario acquirendi victus,quod incommutatione versatu hoc loco non agit Philosophus Ad postren, ergo dubium huius Cap. mea iam festinat oratio, hoc est, An Dominis ad ad hominis usum omnia adeo matura fiant Postquam sa- a 2όὰζ pienter Arist.terram plantis,plantas belluis, belluas hominibus cibaria subministrare animaduellit,ineam tandem venit sententiam ut aperte Ῥrsclare dicat elementa, plantas, belluas,& denique omnia, quae unquam natura finxerit, hi ominis principis animaliut causa fieri,in ad eius solius usum ab ipsa natura destinari. Recte ille, Cuncta timent hommem, quia rasidet ipse creatu. Hoc ipsum probari potest a gradu rerii, ab ordine diuinae prouidentiae, a proprietate hominis, a virtute mentis Gradus rerum quatuor sunt, I est simpliciter naturalium, et est
animatorum,s sensibilium, postremus eorum quae ratione utuntur. In his gradibus sic comparatum est, ut omnia quae sint imperfectiora perfectioru causa fiant,utq; sic constituta homini in ultimo gradu existenti obedienter subserviant obsequamur. Prouidelia diuina hoc etia probat,quia illa sie omnia in ordine digessit, ut superiora in inseriora principatu teneant.Proprietas humana,ratio prudelia est,quae imperium in belluas,in plantas in elemeta suo iure vendicat Vi tus mentis deniq; sapientia & quaeda imago dei est, cui propter influetiam diuinae naturae omnia,quae natura fiunt,sub-hciutur. Hoc impertu hominis olim pulchre depinxit poeta,
Sic vos non vobis vellerafertis oves: Sic vos non vobis mellificatis apes: Sic vos non vobissertis aratra boues: Sic vos non vobis nidificatis aues.
Sic omnia a deo creata primum deo tum homini ex iure naturae sui usum fructum serunt. Tibi ergo o homo caelum terra, planta hellua, tibi omnia & singula naturae opera subhciunturλQuorsum haeci Quorsum haec quaeris ingratisi simum animali Ut tu Deo subesse discas, qui te in hoc gradu collocauit. At dices coelum mihi non obtemperat. Non de
Iosua hic loquar, ad cuius voce sol ipse stetit, non de Elia qui igne de coelo euocauit,sed de sapiente, qui ut est in prouerbio ipsis syderibus dominatu sisyderibus, multo magis alijs rebus in his imis sedibus natur positis,quq a caelo suum esse lene esse habet.Ex his cocludo cum Arist.omnia hominis causa fieri, ad eiusde usum ab ipsa natura destinari.
nistrandi familiam in m x Obiecto quia obiectum illius est pecuniaci res omnis necessaria: obiectum vero huius est tota familia. Forma, quia illa est administra domus, hae ver3 persectio in qua ordo sulchritudo eminet. Proprietate, quia illius est acquirere necessaria, huius autem acquisitis bened prudenter uti. Fine quia illius finis est parare instrumenta, huius autem ijsdem paratis probe utendo totam familiam tue rivi conseruare.
48쪽
non Afri.sororprobatur,quia administratio ab αρ is stuli. Resp. Carsa interna nodisser ab effectused usa externa dissert, viseola luce,ignis a calore, nou tamen hoc loco rationem acquirendi pecunia oeconomiae causam esse censemin, nisi dicas causamsine qua noninua in hoc ut in omnibtucipui efectis natu separatur. Diffinctio secundae quaestionis. Ratio a Pars quoad formam in quaestordo, non quoad usum quirendi in quo est persectio domus.
pecuniam Administra prae Materiam,vi lanam,aurum. est,uel bens aliquando Instrumentum,ut vestem&anulu.
Opp. Pars cst instrumetuistingui tur sic iratio AEcqVir pec indis iliti, nisi spars domis ergo nos eius imula aut instrumdiu.Mamrprobatur,quiapars cξιώeta est cum toto,instrumetii aut eparatur. Resp. miserum spars domin etia instrumetu diuersor 'ecturita ratio acquire seruumst alia neces ria parastinstiγι- mentum dicipotest; pars, qua domus ut quiddam totum ab oluitur. Instrumentum, quo domin in rebin nece sartys comparandu titur. opp. Ratio acauirendi pecuniam nospars materiasis necfor Ab enumeri maCerσo non spars omnino. tecedesprobatur.Nos materi-UOne. alis, auia tresfocietates materia domvi absoluunt no e ormanti viuialmua ciuitate in quae cientia acquirendi non inguit. Resp. Forma duplex est rerum,communis stremota, qua nod singuit proxima, qua rem definita ab Hirs omnibu disserre sariri, haec efforma communis' remota,nonpropria 2proxima. opp. Natura materiam ullam , oleum visumsparate ergo ars acquirendi res necessarias materiamnonfuggerit. R0ΠΠ Resp. Natura materiasi reditat muniterct remote Mars,coparandi necessaria distincte 2proximesubministrat, eandes dAunc velisi ἔordisnecti se in administratione domi accomodat. Opp. Ratio acquirendi necessaria in iam est φη- Um ς' Ἀ digditata,mm:ergo instrumentum non praebet. Antecedens est is textu. pumentumprobatur, quia idemseipsum nonpoterienerare. Resp. Non est mnruit massius malleomt,aut ut malleus ciatris, gladium aut alia instrumentam t. Fateor idemst sium non posse gigneresimile tamen sibi poseproducere eum Arist.σrmo. Quare etsi t. acquirendi necesaria sit instrumetum dom- , alia tamen
instrumenta adnecessitatem vitapote uncatam.
49쪽
Ratio aequirendi victum natu. ralis esse probatur
a. Mirificavi&saeuitate naturae, quae omnianImari Inestabili eurain desiderio fouendis erin mi Aa
ς aquae non sine labore perieulo . hiis '
Diuma prouidentia naturae, quae nec vitEsin, υτ
-.D. vitreis exempti res niax esse tinxtiei peris A disparatis.
terium human- ἐπ aues,ps inferas, praesertim eam hae-nia rim eau fam ct ad hune ipsim Um aestinentur. Opp. Aperie Arist.inprincipioΡxti cap. dicitpecuniartumgerninaruerenda victru, meritissime artificiale nominari . Praterea' testimonis. palinops initium eiusdem capitisponens distrimen inter trams rationem quarenis victum,hae verba haset: Constat autem earum is aetera natura, altera non naturased usu quodam potius artes tra iactatur atque exercetur: ergo inepte iacet hoc etiam rationcm esse,
Resp. Restondeo hanc rationem in tammutationerarumpositam eonsiderari obmmota inchoatiue, ces naturalis refective, esse artificiosa dieitur cum ergo doceat Philosophuι meritissime artem appeEari,adrei arte non natura constare,quoadformam non quoadmateriam q-ad usum artis non quoad motum natura lo- quitur. Nam quemlibet mouet natura adquarendum alimentum, etsi hunc motum adra ipsa absoluat. opp. Nihilotiositoseversumnaturale dicitursdmixtumge ab otio niti ita est otiosum oesuper urergo non est naturiae Minorpro batur,quia miscento coniungunt must plui genera tuendi,vembi causa, riculturam cum aucupio, venatu,autpastione, ut omnibus copi's cumulatii refert racunde istis visant: sin aes in hunon fieri, dico hanc rationem coamexionis in textu se Re sp Dicit hilosophus in textu miseeriplumagenera a diis, ut ommbus copi scumulati iucunde non ut otiose vivant. Re*-dui itur natinam ex thesauri sui elargi mortalin ' Ρω si is , ,hia ad necessitatem omnia, sedad delectationem istis templum hesii, ii, ana. anus enim naturano sparca,nous au ra. Quodve voluptatiro multis desiunt musta hoc non est vitium naturae edauisocordia contulit.
in illis quibin desunt, aut avaritia in miliis qui omηiasue A iure 'μ: Tmotui uatina vinister psam παιε eci μω UM ins hum,u, is r urit. rum est vitia Distinctio quartae quaestionis. adhominis uin arma deo natura
50쪽
Opp. Syderum allectum cursumscast mutare aut impedisen in Impossi AL poto limno: ergo onnim ram imperissubyci non videntur Ratio' putur,quia proprieseruitus est advoluntatem domini. Resp. Dominatio consistit in duobus: Velinimperando velis v- lenia quamuis hamosic calumflbisubiectum non habet, uti ,e it ' traxiui regat se tamen habetin utendo eiusdem rumine nomino im id. mentia, multosel cius in hoc centro vivat. Dubium capitis. Antiliam inferas ct barbarossit legitimum es naturale Cyclope immolares homuncule qui cade orsanguine desect mnulchre hoc ἀλmputa Soe etiam cursu timidos agitabis τυ, hoe dubio id Et eam leporem cininus venabere da L .cap.I. Pulchre sortasse hoe dictum est, at factum malὸ Nam quae est saeuitia metieulosas bestiolas telo transfigere3quq est victoria in asinum deporem triumphare pludis philosophe, Iectorem a serjs ad talos auocas.Ludo,sed ad meipsum redeo. Quid erg63putas naturam seris harbaris bellum inci Cere puto: at contra naturam est occidere non est, si iure imperio fiat putas in barbaros hoc ius imperium cadere' quid nitat barbari sunt homines:sunt quidem sed immanes, an quos non aliter quam in truculentas seras bellum nos gerere natura docuit.' Eximitatione&exemplo naturae, quae homines per sequi feras venando docuit sed barbari sunt quali di Bellum in rae , qui subhci obtemperare imperio nisi coacti no-harbaros lunt. probatur le- Ex naturali imperio hominis quod habet in seniosagitimum & natura:sed barbaris infideles sunt fetura natur L naturale, Ex ordine bono pacis quod intendit natura in eiuμtate,ad quod bonum barbari nullis modis nisi armis per-
constat. in pro su arua να--ferre in sanatura sinis . Vox enim natura est, Quiarib,fieri non vis alteri nefeceris.